1. KAYSERİ İLİ EKONOMİK VE SOSYAL DURUM PROFİLİ
2.2. Demografik yapı 1. Nüfus
Kayseri, nüfus büyüklüğü açısından, 81 il içinde, 15’inci sırada yer almaktadır. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 2016 yılı verilerine göre 1.358.980 olan il nüfusu, ülke nüfusunun %1,7’sini, TR72 Bölgesi nüfusunun ise %56,6’sını oluşturmaktadır.
27 Nüfus artış hızı Kayseri’de yıllar itibarıyla pozitif olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında nüfus artış hızının Türkiye geneline yakın olduğu diğer yıllar ise Türkiye ortalamasından daha yüksek bir nüfus artış hızına sahip olduğu dikkati çekmektedir.
28 Tablo 2: Türkiye, TR72 Bölgesi ve Kayseri Nüfus Göstergeleri
(2008-2015, Kişi)
TÜİK’in 2023’e kadar yaptığı nüfus projeksiyonuna göre Kayseri’nin nüfusu yılda ortalama binde 14,1 oranında artarak 2023 yılında 1.488 bin olacaktır. TÜİK’e göre Kayseri, nüfusu artacak olan 60 il arasında yer almaktadır.
29 Tablo 3: Kayseri, TR72 Bölgesi ve Türkiye Nüfus Yoğunlukları
(2016 Yılı)
Yerleşim Yeri Türkiye TR72 Bölgesi Kayseri
Toplam Nüfus 79.814.871 2.401.245 1.358.980
Pay (%) 3,00 1,70
Yüzölçümü (km2) 769.604 59.664 17.043
Pay (%) 7,75 2,21
Nüfus Yoğunluğu 102 40 80
Kaynak: TÜİK, ADNK Sistemi
Nüfus yoğunluğu 2016 yılı itibarıyla Kayseri’de 80 kişi/km2, TR72 Bölgesi’nde 40 kişi/km2’dir.
Kayseri nüfus yoğunluğu açısından Türkiye ortalamasının (102 kişi/km2) altında ancak TR72 bölgesinin önemli ölçüde üzerindedir.
Kayseri, TR72 ve Türkiye’nin nüfus piramitleri ve yaş gruplarına göre nüfusun paylarının Türkiye-Kayseri, Türkiye-TR72 Bölgesi ve TR72 Bölgesi-Kayseri karşılaştırmaları aşağıdaki grafikler yardımıyla izlenebilir. İlk grafikte her bir satır belirli bir yaş grubu erkek nüfusunun toplam nüfusa oranı (grafiğin sol tarafı) ve aynı gruptaki kadın nüfusun toplam nüfusa oranını (grafiğin sağ tarafı) göstermektedir. Örneğin Türkiye için, 40-44 yaş grubundaki erkek nüfusun toplam nüfusa oranı %3,55, aynı gruptaki kadın nüfusun toplam nüfusa oranı
%3,51’dir. Grafiğin sol tarafındaki değerle sol tarafındaki değer toplanarak (%3,55+%3,51=%7,06) yaş grubu nüfusunun toplam nüfusa oranı da görülebilir. İkinci grafik ise; belirli bir yaş grubundaki bölge nüfusunun toplam bölge nüfusuna oranı ile aynı gruptaki diğer bölge nüfusunun toplam diğer bölge nüfusuna oranını karşılaştırmak amacıyla hazırlanmıştır. Örneğin Türkiye-Kayseri karşılaştırması için Türkiye 40-44 yaş grubu nüfusunun Türkiye nüfusu içindeki payı %7,06, Kayseri’deki aynı grup nüfusun Kayseri nüfusu içindeki payı %7,02’dir.
30 Grafik 1: Türkiye, TR72 Bölgesi ve Kayseri Nüfus Piramitleri
(2016, Yüzde)
Kaynak: TÜİK, ADNK Sistemi
31 2016 yılı verilerine göre, Kayseri, TR72 Bölgesi ve Türkiye için nüfus piramitleri incelendiğinde, TR72 Bölgesi ve Kayseri’nin Türkiye geneline benzer bir nüfus yapısına sahip olduğu dikkati çekmektedir.
Çalışma çağındaki 15-64 grubunda yer alan her 100 kişiye düşen genç (0-14) ve yaşlı (65+) sayısına bağımlılık oranı adı verilmektedir. Aynı oran sadece gençler için ifade edilirse genç bağımlılık oranı, sadece yaşlılar için ifade edilirse yaşlı bağımlılık oranı adını almaktadır. 2016 yılı itibarıyla genç bağımlılık oranı Türkiye’de %34,9, Kayseri’de %37,5, yaşlı bağımlılık oranı Türkiye’de %12,3, Kayseri’de %11,9, toplam bağımlılık oranı ise Türkiye’de %47,2 iken, Kayseri’de %49,3 olarak gerçekleşmiştir.
2016 yılı ADNKS sonuçlarına göre, İl nüfusunun %50,13’ünü erkekler, %49,87’sini ise kadınlar oluşturmaktadır. Aşağıda tabloda 2016 yılında il nüfusunun yerleşim yerlerine göre dağılımı ve nüfus artış hızları verilmektedir.
Tablo 4: İl Nüfusunun Yerleşim Merkezlerine Göre Dağılımı (2016, Kişi)
Kayseri’de ilçeler itibarıyla, 2016 yılı ADNKS sonuçlarına göre, İl toplam nüfusunun Melikgazi
%40,8’ini, Kocasinan %28,9’unu, Talas %10,7’sini, Develi ise %4,7’sini oluşturmaktadır.
32 Melikgazi ve Kocasinan ilçelerinden oluşan il merkezinin nüfusu 947.849, toplam nüfustaki payı ise %69,7’dir.
2016 yılında 2015 yılına göre nüfusu artan ilçeler artış hızının büyüklüğüne göre sırasıyla Özvatan, İncesu, Talas, Akkışla, Kocasinan, Melikgazi, Develi ve Yeşilhisar ilçeleri, nüfusu düşen ilçeler ise düşüş hızının büyüklüğüne göre sırasıyla Bünyan, Tomarza, Pınarbaşı, Sarız, Sarıoğlan, Felahiye, Yahyalı ve Hacılar ilçeleridir.
Kayseri net göç alan iller arasındadır. Aşağıda tabloda Kayseri, TR72 Bölgesi ve Türkiye’nin 2009-2015 döneminde aldığı verdiği göçler ve net göç rakamları verilmektedir.
Tablo 5: Kayseri ve TR72 Bölgesi’nde Göç Durumu ve Net Göç Hızı (2009-2016) TR72 Bölgesi net göç veren bölgeler arasında yer almaktadır.
İl’de geçici koruma kapsamında bulunan Suriyelilerin sayısı 7.12.2017 tarihi itibarıyla 69.753 kişidir. Suriyelilerin sayısının İl nüfusuna oranı %5,13’tür (T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü).
33 2.2.2. Eğitim
TÜİK tarafından 2015 yılında yapılan yaşam endeksi çalışmasında Kayseri ili, eğitim endeksi sıralamasında 81 il arasında 43’üncü sırada yer almaktadır.
ADNKS sonuçlarına göre; Kayseri ilinde 6 yaş ve üzeri nüfus grubunda, okuryazar nüfus oranı 2009 yılında %93,68 iken 2016 yılında %97,15’e yükselmiştir. Türkiye genelinde okuryazar nüfus oranı ise %92,47’den %96,50 seviyesine ulaşmıştır. Her iki dönemde de Kayseri’deki 6 yaş ve üzeri nüfusun okuryazarlık oranı Türkiye ve TR72 Bölgesi genelinden yüksektir. Yine her iki dönemde de Türkiye, TR72 Bölgesi ve Kayseri’de okuryazar erkek nüfus oranı, okuryazar kadın nüfus oranından yüksektir. İl bazında okuma yazma bilmeyenlerin oranı 2009 yılında %6,32 iken 2016 yılında %2,85’e gerilemiş bulunmakta ve Türkiye ortalaması olan %3,50’den düşük seviyededir. İlde okuma yazma bilmeyenlerin oranı erkeklerde %0,69, kadınlarda ise %5,01’dir.
34 Tablo 6: Okur-Yazarlık Durumuna Göre 6 Yaş ve Üzeri Nüfus
(2009 ve 2016, Kişi)
Yıllar Okur-Yazarlık Durumu Türkiye TR72 Bölgesi Kayseri
Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın
2009
6 yaş ve üzeri toplam nüfus 65.049.093 32.612.307 32.436.786 2.080.336 1.043.679 1.036.657 1.071.741 538.233 533.508 Okuma yazma bilmeyen 4.672.257 915.054 3.757.203 154.213 28.458 125.755 63.961 9.683 54.278 Okuma yazma bilen 57.344.379 30.039.678 27.304.701 1.805.577 953.502 852.075 948.497 498.681 449.816
Bilinmeyen 3.032.457 1.657.575 1.374.882 120.546 61.719 58.827 59.283 29.869 29.414
Okuma yazma bilmeyen oranı 7,53 2,96 12,1 7,87 2,90 12,86 6,32 1,90 10,77
Okuma yazma bilen oranı 92,47 97,04 87,90 92,13 97,10 87,14 93,68 98,10 89,23
2016
6 yaş ve üzeri toplam nüfus 71.348.896 35.721.318 35.627.578 2.158.441 1.076.297 1.082.144 1.213.015 605.910 607.105 Okuma yazma bilmeyen 2.482.432 396.138 2.086.294 84.076 11.977 72.099 34.319 4.161 30.158 Okuma yazma bilen 68.370.147 35.085.812 33.284.335 2.050.622 1.053.895 996.727 1.169.277 597.616 571.661
Bilinmeyen 496.317 239.368 256.949 23.743 10.425 13.318 9.419 4.133 5.286
Okuma yazma bilmeyen oranı 3,50 1,12 5,90 3,94 1,12 6,75 2,85 0,69 5,01
Okuma yazma bilen oranı 96,50 98,88 94,10 96,06 98,88 93,25 97,15 99,31 94,99
Kaynak: TÜİK, Bölgesel İstatistikler
35 Eğitim durumuna göre 15 yaş ve üzeri nüfusun dağılımı incelendiğinde; 2016 yılında, Kayseri ili ilköğretim, ortaokul ve lise mezunlarının toplam içindeki payı açısından Bölge ve Türkiye ortalamalarının üzerinde yer alırken (TR72 Bölgesi İlkokul mezunu oranı hariç), yüksekokul, yüksek lisans ve doktora kademelerinde Türkiye ortalamalarının altındadır fakat TR72 Bölgesi ile kıyaslandığında daha iyi bir durumda olduğu görülmektedir. 2016 yılı itibarıyla yüksekokul veya fakülteden mezun olanların oranı Türkiye genelinde %14,82 iken TRA72 Bölgesi’nde
%13,14 ve Kayseri’de %14,26 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 7: Eğitim Durumuna Göre 15 Yaş ve Üzeri Nüfusun Dağılımı (2016, Yüzde)
Bitirilen öğretim kurumu Türkiye TR72 Bölgesi Kayseri
Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın İlkokul mezunu 23,95 20,37 27,51 25,33 20,68 29,91 24,60 19,46 29,67 İlköğretim mezunu 14,09 16,46 11,74 13,70 15,68 11,76 14,43 16,94 11,96 Ortaokul veya dengi okul mezunu 12,58 14,20 10,98 12,78 14,61 10,98 12,93 14,76 11,12 Lise veya dengi okul mezunu 22,78 25,93 19,66 23,33 27,40 19,33 24,09 27,61 20,61 Yüksekokul veya fakülte mezunu 14,82 16,28 13,37 13,14 15,25 11,07 14,26 16,29 12,26
Yüksek lisans mezunu 1,12 1,29 0,94 0,79 0,97 0,62 0,96 1,13 0,80
Doktora mezunu 0,28 0,34 0,23 0,24 0,30 0,17 0,26 0,33 0,20
Kaynak: TÜİK, Bölgesel İstatistikler
Kayseri’de 2016-2017 eğitim öğretim dönemleri itibarıyla okul kademelerine göre okullaşma oranlarının, okul öncesinde Türkiye ortalamasının üstünde, ilkokulda altında ve ortaokul kademesinde Türkiye ortalamasının üstünde olduğu gözlenmekle beraber, ortaöğretim (lise), genel ortaöğretim ve mesleki ve tekniköğretim kademelerinde Türkiye ortalamasından ciddi bir farkla yüksek bir okullaşma oranı olduğu gözlenmektedir.
36 Tablo 8: Okul Gruplarına ve Cinsiyete Göre Net Okullaşma Oranları
(2016-2017, Yüzde)
Kaynak: MEB, Eğitim İstatistikleri
Not: 18.08.1997 tarihli ve 4306 sayılı Kanun ile 1997/1998 öğretim yılından İtibaren 8 yıllık kesintisiz eğitim, 30.03.2012 tarihli ve 6287 sayılı Kanun ile 2012/2013 öğretim yılından itibaren de 12 yıllık kademeli zorunlu eğitime geçilmiştir.
2016-2017 döneminde; ilkokullarda okul başına düşen öğrenci sayısı Türkiye’de 195 öğrenci iken Kayseri’de 227 öğrenci, ortaokullarda ise Türkiye'de 300, Kayseri’de 314 öğrencidir.
Kayseri’de öğretmen başına ilkokullarda 17, ortaokullarda 16 öğrenci, Türkiye'de ise ilkokullarda 17, ortaokullarda 17 öğrenci düşmektedir. Ortaöğretimde, genel ve mesleki ve teknik ortaöğretim okullarında ise öğretmen başına düşen öğrenci sayısı Kayseri ili Türkiye geneli ile benzerlik göstermektedir. Ortaöğretimde okul başına düşen öğrenci sayısı Türkiye’de 388, Kayseri’de 394’tür, genel ortaöğretimde yine bu sayı Türkiye’de 371, Kayseri’de 383, mesleki ve teknik ortaöğretimde ise Türkiye’de 403, Kayseri’de de aynı şekilde 403’tür.
37 Tablo 9: Eğitim Kademelerine Göre Okul Şube ve Öğretmen Başına Düşen Öğrenci Sayıları
(2016-2017)
Kaynak: TÜİK, Bölgesel İstatistikler
TÜİK verilerine göre de 2016-2017 öğretim yılında, Kayseri’de ön lisans ve lisans seviyesinde 69.621 öğrenci bulunmaktadır. Kayseri üniversitelerindeki toplam 2.505 olan öğretim elemanı sayısının, TR72 Bölgesi’nden aldığı pay %49,36’dır.
2016-2017 öğretim döneminde Kayseri’deki üniversitelerin öğretim elemanları ve öğrenci sayısının TR72 Bölgesi ve Türkiye karşılaştırması aşağıda verilmektedir.
Tablo 10: Kayseri’deki Üniversitelerin Öğretim Elemanları ve Öğrenci Sayısı (2016-2017)
Türkiye TR72 Bölgesi Kayseri Kayseri/Türkiye
(%)
38 Sonuç olarak, Kayseri’de eğitim seviyesinin Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu anlaşılmaktadır, bu durum nitelikli işgücü potansiyeli açısından bir avantaj olarak görülebilir.
Ayrıca OSB’nin içinde inşa edilmiş olan teknik liseler de imalat sanayinin eleman ihtiyacına uygun olarak öğrenci yetiştirerek ilin lokomotifi olan imalat sanayi sektörünü besleme potansiyeli bulunmaktadır.
Özet olarak;
Kayseri ilinde okuryazarlık oranı Türkiye ortalamasından yüksektir. İldeki okuryazar nüfus oranı 2009 yılında %93,68 iken 2016 yılında %97,15’e yükselmiş ve Türkiye genelinde bu oran %92,47’den %96,50 seviyesine çıkmıştır.
15 yaş üzeri nüfusun eğitim durumu; 2016 yılında, Kayseri ili ilköğretim, ortaokul ve lise mezunlarının toplam içindeki payı açısından Bölge ve Türkiye ortalamalarının üzerinde yer alırken(TR72 Bölgesi İlkokul mezunu oranı hariç), yüksekokul, yüksek lisans ve doktora kademelerinde Türkiye ortalamalarının altındadır fakat TR72 Bölgesi ile kıyaslandığında daha iyi bir durumda olduğu görülmektedir. 2016 yılı itibarıyla yüksekokul veya fakülteden mezun olanların oranı Türkiye genelinde
%14,82 iken TRA72 Bölgesi’nde %13,14 ve Kayseri’de %14,26 olarak gerçekleşmiştir.
Kayseri’de 2016-2017 eğitim öğretim dönemleri itibarıyla okul kademelerine göre okullaşma oranlarının, okul öncesinde Türkiye ortalamasının üstünde, ilkokulda altında ve ortaokul kademesinde Türkiye ortalamasının üstünde olduğu gözlenmekle beraber, ortaöğretim (lise), genel ortaöğretim ve mesleki ve tekniköğretim kademelerinde Türkiye ortalamasından ciddi bir farkla yüksek bir okullaşma oranı olduğu gözlenmektedir.
Kayseri ili, okul başına düşen öğrenci, şube başına düşen öğrenci ve öğretmen başına düşen öğrenci sayıları itibarıyla bütün eğitim kademelerinde Türkiye ve Bölge ortalamalarına yakın koşullara sahiptir.
2.2.3. İstihdam
TÜİK tarafından istihdama ilişkin veriler, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus (15+ yaş) üzerinden yayınlanmakta, kurumsal olmayan nüfus; okul, yurt, otel, çocuk yuvası, huzurevi, hastane, hapishane, kışla ya da orduevinde ikamet edenler dışında kalan nüfus olarak tanımlanmaktadır. İşgücü ise istihdam edilenler ve işsizlerin oluşturduğu nüfusu
39 kapsamaktadır. Buna göre Türkiye, TR72 Bölgesi ve Kayseri için işgücüne katılma oranı, işsizlik oranı ve istihdam oranına ilişkin bilgiler aşağıdaki tablolarda verilmektedir.
Tablo 11: Kurumsal Olmayan Nüfusun İşsizlik ve İstihdam Oranları (2016 Yılı)
(*): İller bazında kurumsal olmayan nüfus, işgücü ve istihdam miktarları yayınlanmamaktadır. İl verileri 2013 yılına aittir.
2016 verilerine göre TR72 Bölgesi’nde 15 yaşın üzerindeki kurumsal olmayan nüfus yaklaşık 1,8 milyon iken, işgücüne katılan 869 bin kişiden 795 bini istihdam edilmektedir. Böylece Bölgede işgücüne katılma oranı %49,6, istihdam oranı %45,4, işsizlik oranı ise %8,4 olarak gerçekleşmiştir. 2016 itibarıyla Türkiye’de işgücüne katılma oranı %52,0 iken, istihdam oranı
%46,3, işsizlik oranı ise %10,9’dur.
Kayseri ve Türkiye’nin 2008-2013 dönemine ait istihdam göstergeleri aşağıda tablo yardımıyla izlenebilir.
Tablo 12: Kayseri ve Türkiye İstihdam Göstergeleri (2008-2013, Yüzde)
Yıllar İşgücüne Katılma Oranı (%) İşsizlik Oranı (%) İstihdam Oranı (%)
Kayseri Türkiye Kayseri Türkiye Kayseri Türkiye
2008 39,0 46,9 11,1 11,0 34,7 41,7
İl bazında verilerin en son yayınlandığı 2013 verilerine göre Kayseri’de işgücüne katılma oranı
%51,0, işsizlik oranı %9,9, istihdam oranı ise %46,0’dır. Kayseri ilinin işsizlik oranı genel itibarıyla Türkiye ortalamasına yakın seyretse de 2010 ve 2011 yıllarında negatif ayrışmıştır.
2012 ve 2013 yıllarında ise Türkiye ortalamasına neredeyse eşit seviyede bulunmaktadır.
Kayseri 2013 yılında 81 il arasında işgücüne katılma oranında 41’inci, işsizlik oranında (küçükten büyüğe doğru sıralanmıştır) 60’ıncı, istihdam oranında ise 53’üncüdür.
40 TÜİK verilerinde temel ekonomik faaliyetlere göre Sosyal Güvenlik Kurumuna kayıtlı olarak istihdam edilenlerin TR72 Bölgesi ve Türkiye dağılımları aşağıdaki gibidir.
Tablo 13: Ekonomik Faaliyete Göre Sosyal Güvenlik Kurumuna Kayıtlı Olarak İstihdam Edilenler (2016, Bin Kişi, 15+ Yaş)
2016 yılında TÜİK araştırmasına göre Sosyal Güvenlik Kurumu’na kayıtlı Türkiye istihdamının
%19,50’si tarım, %26,77’si sanayi, %53,73’ü ise hizmetler sektörüne ait iken, TR72 Bölgesi’nde tarımın payı %29,31, sanayinin payı %26,29, hizmetler sektörünün payı ise
%44,40 olarak gerçekleşmiştir. Bölge Türkiye’ye göre daha fazla tarım sektörü ağırlıklı istihdama sahiptir.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) sigortalı işçi (4-1/a) verilerine göre; 2016 yılı itibarıyla Kayseri’de 29.648 işyerinde 212.848, TR72 Bölgesi’nde ise 44.812 işyerinde 322.582 zorunlu sigortalı işçi çalışmaktadır.
SGK’nın, 5510 Sayılı Kanun’un 4-1/a maddesi kapsamındaki, zorunlu sigortalı sayıları verilerine göre kamu işyerlerinde çalışanların toplam çalışanlara oranı Kayseri’de %6,5, Türkiye’de ise %7,7’dir. Kadın çalışanların oranı Kayseri’de %20,7, Türkiye’de 27,8’dir. Daimi olarak çalışanların oranı ise Kayseri’de %80,9 iken Türkiye’de 78,5’tir. Kayseri 81 il arasında toplam çalışanlara oranı açısından kamu işyerlerinde çalışanlarda 64’üncü (nüfuslarına oranında 65’inci), kadın çalışanlarda 54’üncü (nüfuslarına oranında 33’üncü), daimi olarak çalışanlarda ise 9’uncudur (nüfuslarına oranında 20’nci).
41 2016 yılında zorunlu sigortalıların işyeri büyüklüğüne göre dağılımı izleyen tablolarda verilmektedir.
Tablo 14: Zorunlu Sigortalıların İşyeri Büyüklüğüne Göre Dağılımı (2016, Kişi, Adet)
İşyeri Büyüklüğü
İstihdam İşyeri Sayısı
Kayseri TR72 Bölgesi Türkiye Kayseri TR72 Bölgesi Türkiye
1 12.344 17.764 615.258 12.344 17.764 615.258
212.824 322.582 13.775.188 29.648 44.812 1.749.240
Kaynak: SGK İstatistik Yıllıkları
Tablo 15: Zorunlu Sigortalıların İşyeri Büyüklüğüne Göre Dağılımı (2016, Yüzde)
İşyeri Büyüklüğü
İstihdam İşyeri Sayısı
Kayseri TR72 Bölgesi Türkiye Kayseri TR72 Bölgesi Türkiye
1 5,80 5,51 4,47 41,64 39,64 35,17
42 Kayseri ve TR72 Bölgesi istihdamında, Türkiye ile benzer şekilde mikro ölçekli işyerlerinin hâkim olduğu görülmektedir. Nitekim Kayseri ve TR72 Bölgesi istihdamının yaklaşık %30’u, Türkiye genelinde olduğu gibi 1-9 işçi çalıştıran işyerlerine aittir. İşyeri sayısı açısından ise Kayseri’de 1 işçi çalıştıran işyeri sayısı oranının (%42) Türkiye genelinin (%35) üzerinde olduğu dikkati çekmektedir.
Grafik 2: İşyeri Büyüklüğüne Göre İstihdam ve İşyeri Sayısı (2016, Kişi, Yüzde)
Kaynak: SGK istatistiklerinden harekenle kendi düzenlememiz.
İl’de 2016 yılı itibarıyla zorunlu sigortalıların ve işyeri sayısının (SGK, 4-1/a) temel iktisadi faaliyetlere göre dağılımı aşıdaki gibidir.
Tablo 16: Sigortalı İşçi İstihdamının ve İşyeri Sayısının Temel İktisadi Faaliyetlere Göre Dağılımı (2016 Yılı)
Temel Faaliyetler İstihdam İşyeri sayısı
Kayseri TR7 Bölgesi Türkiye Kayseri TR72 Bölgesi Türkiye
Tarım 1.457 2.934 147.670 273 553 20.573
Madencilik 2.726 5.446 132.490 193 370 6.821
İmalat 74.306 94.759 3.519.638 4.687 6.499 262.684
Enerji 1.506 4.609 100.688 98 485 17.385
İnşaat 26.027 47.437 1.887.099 3.634 5.971 195.990
Hizmetler (İnşaat Dışı) 106.802 167.397 7.987.603 20.763 30.934 1.245.787
Toplam 212.824 322.582 13.775.188 29.648 44.812 1.749.240
43 Kaynak: SGK veri tabanı
2016 yılı SGK verilerine göre Kayseri’de sigortalı çalışanların %0,7’si tarım, %1,3’ü madencilik,
%34,9’u imalat sanayi, %0,7’si enerji, %12,2’si inşaat, %50,2’si ise inşaat dışı hizmetler sektöründe istihdam edilmektedir. Kayseri ili sektör istihdamının toplam istihdama oranı açısından tarım sektöründe Türkiye’nin altında, imalat sanayiinde Türkiye genelinin önemli oranda üzerindedir.
Grafik 3: Ana Faaliyetlere Göre Sigortalı İşçiler (2016, Yüzde)
Kaynak: SGK verilerinden hazırlanmıştır
Kayseri’de 2016 yılında Sosyal Sigortalar Kurumu’na kayıtlı işyerleri ve sigortalıların (4-1/a zorunlu sigortalılar), NACE 2 ikili düzeyde, sektörlere göre dağılımı ise aşağıdaki tablolarda verilmektedir (Tabloda Kayseri’de toplam istihdamı 500 kişi ve yukarısında olan sektörler gösterilmektedir).
44 Tablo 17: Kayseri’de Sigortalıların ve İşyeri Sayılarının Sektörel Dağılımı
(2016 Yılı)
Sektörler (NACE 2) İstihdam (Kişi) İşyeri Sayısı (Adet)
Kayseri TR72 Türkiye Kayseri TR72 Türkiye 25-Fabrik.Metal Ürün.(Mak.Tec.Har) 12.469 13.848 383.438 878 1.049 35.209 27-Elektrikli Techizat İmalatı 3.691 3.828 133.490 167 184 5.770
35-Elk.Gaz,Buhar ve Hava.Sis.Üret.Da. 1.506 4.609 100.688 98 485 17.385
41-Bina İnşaatı 17.771 28.761 1.194.432 2.524 4.047 126.915 42-Bina Dışı Yapıların İnşaatı 3.883 12.013 368.923 261 627 14.438 43-Özel İnşaat Faaliyetleri 4.373 6.663 323.744 849 1.297 54.637 45-Toptan ve Per.Tic.ve Mot.Taşıt.On. 2.946 4.613 199.761 828 1.224 48.279 46-Toptan Tic.(Mot.Taşıt.Onar.Hariç) 8.992 11.596 670.685 1.860 2.449 127.028 47-Perakende Tic.(Mot.Taşıt.Onar.Har) 19.185 30.767 1.250.670 4.783 7.737 300.820 49-Kara Taşıma.ve Boru Hattı Taşıma. 8.213 12.854 545.917 1.983 3.413 120.950
51-Havayolu Taşımacılığı 563 563 25.943 4 4 288
52-Taşıma.İçin Depolama ve Destek.Fa. 2.044 3.300 239.263 205 346 18.527
55-Konaklama 1.352 2.511 192.176 105 293 17.304 56-Yiyecek ve İçecek Hizmeti Faal. 5.789 10.176 609.318 1.068 1.854 109.416
64-Finansal Hizmet.(Sig.ve Emek.Har.) 1.014 1.412 90.788 106 209 7.409
66-Finans.ve Sig.Hiz.İçin Yard.Faal. 510 759 50.983 158 243 11.403
45
96-Diğer Hizmet Faaliyetleri 757 1.203 104.051 266 393 28.737
Kayseri’de toplam istihdamı 500 kişinin altında olan 8.251 14.642 1.331.719 1.302 2.075 129.372
Toplam 212.824 322.582 13.775.188 29.648 44.812 1.749.240
Kaynak: SGK veri tabanı
Tablo 18: Kayseri’de Sigortalıların ve İşyeri Sayılarının Sektörel Dağılımı (2016, Yüzde)
Sektörler (NACE 2) İstihdam İşyeri sayısı
Kayseri TR72 Türkiye Kayseri TR72 Türkiye
47-Perakende Tic.(Mot.Taşıt.Onar.Har) 9,01 9,54 9,08 16,13 17,27 17,20
49-Kara Taşıma.ve Boru Hattı Taşıma. 3,86 3,98 3,96 6,69 7,62 6,91
46
96-Diğer Hizmet Faaliyetleri 0,36 0,37 0,76 0,90 0,88 1,64
Kayseri’de toplam istihdamı 500 kişinin altında olan 3,88 4,54 9,67 4,39 4,63 7,40
Toplam 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00
Kaynak: SGK veri tabanı
2016 SGK kayıtlarına göre İlde en çok sigortalı işçi istihdam eden sektör 21.460 kişi ile mobilya imalatı, ardından 19.185 kişi ile 47-perakende ticaret (motorlu kara taşıtları ve motosikletler hariç) ve üçüncü sırada ise 17.771 kişi ile 41-bina inşaatı sektörüdür.
Türkiye İş Kurumu’na yapılan başvurular ve işe yerleştirmelere bakıldığında, 2016 yılında İŞKUR Kayseri İl Müdürlüğü’nde 76.806 işgücü ve 38.338 işsiz kayıtlıdır. 2016 yılında 51.227 kişinin kuruma iş başvurusu yaptığı, 8.438 kişinin işe yerleştirildiği görülmektedir. Kayseri’de hem kayıtlı işgücünde hem de işsizlerde erkek nüfusu hâkimdir. Türkiye genelinde ise 4.465.327 işgücünün kayıtlı olduğu, 2.372.038 kişinin işsiz olduğu, yıl içerisinde 3.316.884 iş başvurusu yapıldığı ve 789.133 kişinin işe yerleştirildiği görülmektedir. Türkiye İş Kurumu’na yapılan başvuru ve işe yerleştirmeler dikkate alındığında, iş yaratma kapasitesinin Türkiye genelinde %23,8, Kayseri’de ise %16,5 düzeyinde olduğu görülmektedir.
Tablo 19: Türkiye İş Kurumu’na Yapılan Başvurular ve İşe Yerleştirilenler (2016 Yılı)
Türkiye Kayseri Kayseri/Türkiye (%)
Yıl İçinde Yapılan Başvuru 3.316.884 51.227 1,54
- Erkek 1.926.488 32.874 1,71
- Kadın 1.390.396 18.353 1,32
Yıl İçinde Alınan Açık İş 2.105.436 23.449 1,11
İşverene Yapılan Takdim 6.024.372 156.946 2,61
- Erkek 3.956.913 111.364 2,81
TÜİK tarafından yayınlanan iş istatistiklerine göre 2016 yılında Kayseri’de 54.702 girişim faaliyet göstermektedir. Girişimlerinin sektörel dağılımı incelendiğinde gerek Kayseri’de
47 gerekse Türkiye’de hizmetler sektörü alt kalemlerinden olan “toptan ve perakende ticaret;
motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı” sektöründeki girişimlerin ilk sırayı, aldığı görülmektedir. Bu sektöre yapılan iş girişimleri Kayseri’de %37,8 paya sahiptir. İl’deki sektörlerin iş girişimlerine göre dağılımında “imalat” sektörü %14,45 payla ikinci, “ulaştırma ve depolama” sektörü %13,08 payla üçüncü, inşaat sektörü ise dördüncü sırada yer almaktadır.
Tablo 20: İş Girişimlerinin Sektörel Dağılımı (2016 Yılı)
Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı 10.932 251 205 0,37
Su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme 5.362 114 79 0,14
İnşaat 280.484 7.076 4.128 7,55
Toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin
onarımı 1.256.580 34.866 20.677 37,80
Ulaştırma ve depolama 532.518 14.625 7.153 13,08
Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri 323.030 6.326 3.223 5,89
Bilgi ve iletişim 44.008 627 376 0,69
Finans ve sigorta faaliyetleri 23.779 578 363 0,66
Gayrimenkul faaliyetleri 65.882 1.144 879 1,61
Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler 221.469 4.851 3.347 6,12
İdari ve destek hizmet faaliyetleri 61.051 1.039 728 1,33
Eğitim 32.578 660 370 0,68
İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri 47.386 1.046 772 1,41
Kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor 35.776 588 323 0,59
Diğer hizmet faaliyetleri 233.314 6.099 3.678 6,72
Toplam 3.652.521 93.195 54.702 100,00
Kaynak: TÜİK
İstihdam konusunda Türkiye’nin en önemli sorunlarından biri de hiç şüphesiz kayıt dışı istihdamdır. Son yıllarda Türkiye’de kayıt dışı istihdamın azaltılmasında önemli aşamalar kaydedilmiştir. 2000’den 2004 yılına kadar olan beş yıllık dönemde %50’ler seviyesinde bulunan (beş yılın ortalaması %51,5) kayıt dışı istihdam oranı sürekli azalarak 2016 yılında
%33,5 seviyesine gerilemiştir. Ancak bu görece iyileşmeye karşın, kayıt dışı istihdam oranı hâlâ yüksek bir seviyede bulunmaktadır. 2016 yılı itibarıyla Türkiye’de düzey 2 bölgeleri içinde kayıt dışı istihdamın en düşük olduğu bölgeler sırasıyla TR51 Ankara (%17,4), TR10 İstanbul (%18,8) ve TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik (%20,4) alt bölgeleridir.
48 Tablo 21: Sektörlere Göre Kayıt Dışı İstihdam Göstergeleri
(2016 Yılı)
Sektörler TR72 Bölgesi Türkiye
Kayıtlı Kayıt Dışı Toplam Kayıtlı Kayıt Dışı Toplam
Bin kişi
Tarım 68 164 232 950 4.355 5.305
Sanayi 173 36 209 5.503 1.781 7.284
Hizmetler 293 60 353 11.642 2.975 14.617
Toplam 534 260 794 18.095 9.111 27.206
Pay (%)
Tarım 12,73 63,08 29,22 5,25 47,80 19,50
Sanayi 32,40 13,85 26,32 30,41 19,55 26,77
Hizmetler 54,87 23,08 44,46 64,34 32,65 53,73
Toplam 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00
Kaynak: TÜİK
Toplam kayıt dışı istihdamın %33,5 olduğu Türkiye’de, tarım sektöründe kayıt dışı oranı
%70,7 olarak gerçekleşirken, sanayi sektöründe %24,5 ve hizmetler sektöründe ise %20,3 olarak gerçekleşmiştir. TRA72 Bölgesi’nde ise tarım sektöründe kayıt dışılık oranı %70,7 iken, sanayi sektöründe %17,2 ve hizmetler sektöründe %17,0 olarak gerçekleşmiştir.
Sonuç olarak, Kayseri’de işgücüne katılma oranının 2008 yılında oldukça düşük olduğu fakat son yıllarda Türkiye ortalamasına yaklaşması olumlu bir gelişme olarak görülmekle beraber ilin kalkınmasının devamı için bu oranın daha da yükselmesinin gerekliliği göze çarpmaktadır.
OSB ile yapılan görüşmelerde imalat sanayi sektöründe çalışan mühendis sayısının yetersiz olduğu ve nitelikli işgücü bulunmasında sıkıntı yaşandığı da dile getirilmiştir.
49 Özet olarak:
Kayseri ili, il bazında işsizlik verilerinin yayınlandığı son yıl olan 2013 yılında %9,9 işsizlik oranıyla, Türkiye (%9,7) ile kıyaslandığında hafifçe daha yüksek işsizlik oranına sahiptir.
Ayrıca istihdam oranında ve işgücüne katılma oranında ise hafifçe Türkiye’nin üzerindedir.
Kayseri, 81 il sıralamasında işgücüne katılma oranında 41’inci, işsizlik oranında (küçükten büyüğe doğru sıralanmıştır) 60’ıncı, istihdam oranında ise 53’üncüdür (2013 yılında).
TR72 Bölgesi kayıtlı istihdamında (15+ nüfus) Türkiye genelinde olduğu gibi hizmetler sektörü ağırlık taşımaktadır. Ancak TR72 Bölgesi sanayi istihdamında yüzdesel olarak Türkiye ortalamasından yüksek, hizmetler sektörü istihdamında düşüktür.
Kayseri ili istihdamında, TRA72 Bölgesi ve Türkiye geneline göre daha düşük oranda
Kayseri ili istihdamında, TRA72 Bölgesi ve Türkiye geneline göre daha düşük oranda