Sebze ve Meyve Ürünleri Üretimi

Kayseri ilinin 2016 yılında üretimde öne çıkan sebze ürünleri üretim bilgileri aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 41: Kayseri İli Üretimde Öne Çıkan Sebze Ürünleri (2016 Yılı)

Sebze Ürünleri Ekilen Alan (da) Üretim (Ton)

Kök ve Yumru Sebzeler Sarımsak 197 156

Pırasa 122 220

Meyvesi İçin Yetiştirilen Sebzeler

Domates 10.293 41.791

Hıyar 1.179 2.427

Patlıcan 1.238 4.031

Kabak 313.286 15.281

Fasulye 2.100 2.445

Diğer Sebzeler (Başka Yerde Sınıflandırılmamış) Ispanak 246 379

Kaynak: TÜİK

77 Kayseri ilinin 2016 yılına ait meyve ürünleri üretim bilgileri aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 42: Kayseri İli Meyve Üretiminde Öne Çıkan Ürünler (2016 Yılı)

Türkiye Zerdali üretiminin yaklaşık %20’si Kayseri’de yapılmaktadır. Türkiye elma üretiminin yaklaşık %3,7’sine olan 109 bin ton elma yine Kayseri’de üretilmektedir.

Kayseri tarımsal üretiminde görece önem taşıyan kabak çekirdeğinin ekilen alanları üretim miktarları ve Türkiye payları 2012-2017 döneminde aşağıdaki gibi gerçekleşmiştir.

Tablo 43: Kayseri İli Çerezlik Kabak Ekilen Alan ve Üretim Miktarı Çerezlik Kabak Ekilen Alan (Dekar)

Yıllar Kayseri Türkiye Kayseri/Türkiye (%)

2012 249.517 500.807 49,8

Yıllar Kayseri Türkiye Kayseri/Türkiye (%)

2012 12.356 32.144 38,4 12.665 ton ile %30,6’sını oluşturmaktadır. 2012 yılında Kayseri’de 12 bin ton civarında olan üretim, 2015 yılında 16 bin tona yaklaşmış fakat 2017 yılına gelindiğinde önemli oranda azalmıştır. Ekilen alandaki düzenli artışa rağmen, üretim miktarındaki azalma verimlilikteki düşüşle açıklanabilir. 2012 yılında yaklaşık 250 bin dekar olan ekili alan 2017 yılında 316 bin dekara ulaşmış fakat bu dönemde üretim aynı oranda yükselememiş hatta yerinde saymıştır.

78 2.3.1.7. Örtü Altı ve Organik Üretim

Bu bölümde İl’deki örtü altı bitkisel üretimi, organik tarım üretimi ve iyi tarım uygulamaları hakkında TÜİK verileri ile oluşturulan tablolara yer verilmiştir.

Örtü Altı Üretim

Kayseri’de örtü altı tarım uygulamaları mevcut olmakla beraber, iklimsel özellikleri itibarıyla pek gelişmemiştir.

Tablo 44: Kayseri İli Örtü Altı Tarımın Gelişimi (2012-2016)

Organik tarım, ekolojik sistemde hatalı uygulamalar sonucu kaybolan doğal dengeyi yeniden kurmaya yönelik, insana ve çevreye dost üretim sistemlerini içermektedir. Esas olarak sentetik kimyasal tarım ilaçları, hormonlar ve mineral gübrelerin kullanımını yasaklaması yanında, organik ve yeşil gübreleme, münavebe, toprağın muhafazası, bitkinin direncini artırma, doğal düşmanlardan faydalanmayı tavsiye eden, üretimde sadece miktar artışının değil aynı zamanda ürün kalitesinin de yükselmesini amaçlayan alternatif bir üretim şeklidir.

Bitkisel üretimde; uygun yöntemlerle minimum toprak işleme, toprak verimliliğinin korunmasına ve artırılmasına yönelik çalışmalar, kimyasal gübre yerine organik gübre kullanımı, dayanıklı, sağlıklı tohum ve bitki çeşitlerinin seçimi, uygun ekim-dikim yöntemi, bitki korumada ekolojik yöntem, girdi kullanımı ve hasat, depolama, işleme ve paketleme faaliyetlerinin ekolojik yöntemler içinde yürütülmesi olarak özetlenebilecek olan organik

79 tarım, hayvansal üretimde ise, sağlıklı hayvan yetiştiriciliği, uygun ahır koşulları, organik yemlerden yararlanma ile damızlık ve ırk seçiminde ekolojik uygunluk olarak özetlenebilmektedir.

Ülkemizde üretilen ekolojik ürünler büyük ölçüde yurt dışı pazarlara gönderildiğinden, ekolojik ürün üretim miktarı ve çeşitliliği yurt dışından gelen talepler doğrultusunda şekillenmektedir. İhracat organizasyonunun gerekliliğinden dolayı üretimler organizasyon kuruluşları tarafından sözleşmeli olarak çiftçilere yaptırılmaktadır. Sözleşmeli tarım, üreticilere fiyat ve satış garantisi getirerek avantaj sağlamaktadır. Yapılan sözleşmede taraflar üretim ile ilgili koşulları, fiyat ve varsa prim miktarını açıklayarak mahkemeye başvurma hakkı saklı olmak koşulu ili kanuni güvence altına alınmaktadır. Ekolojik üretimde belirli yasakların olması ve 2-3 yıllık bir geçiş sürecinden sonra ekolojik üretime geçilebilmesi, uzun dönem üretim planlamasını zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle yapılan araştırmaların yasal geçerliliğinin olması ve tarafların kurallara uyması ekolojik tarımın başarısı için çok önemli görülmektedir. Kontrol ve sertifikasyon, organik tarımın önemli basamaklarından biridir. İç ve dış piyasalarda bir ürünün organik olarak satılabilmesi için Organik Ürün Sertifikasına sahip olması gerekmektedir. Sertifika sistemi ürünlerin ekolojik standartlara göre üretildiğinin, işlendiğinin, paketlendiğinin garantisini vermektedir.¹

2016 yılı itibarıyla Kayseri’de 75 çiftçi, 204 hektar alanda organik tarım faaliyetiyle uğraşmakta ve 1.752 ton üretim gerçekleştirmektedirler. Kayseri, Türkiye organik tarım üretiminin %0,07’sini, organik tarımla uğraşan çiftçilerin ise %0,11’ini kapsamaktadır.

Kayseri’nin organik tarım üretiminde Türkiye genelinden aldığı payın, 2012-2016 döneminde arttığı görülmektedir. 2012-2016 döneminde İl’deki organik tarım faaliyetinde bulunan çiftçilerin Türkiye genelindeki organik tarım çiftçileri içindeki payının ve organik tarım kapsamında ekilen alanın aldığı payın da yükseldiği gözlenmektedir.

1 Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş, İzmir İli Potansiyel Yatırım Konuları Araştırması, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü, 2012.

80 Tablo 45: Kayseri, TR72 Bölgesi ve Türkiye’de Organik Tarımın Gelişimi

(2012-2016)

Üretim Alanı (hektar) 702.909 769.014 842.216 515.268 523.777 Üretim (ton) 1.750.127 1.620.466 1.642.235 1.829.291 2.473.600

Hayvancılık sektörü, yeterli ve dengeli beslenme, milli gelire yaptığı katkı, sağladığı döviz ve döviz tasarrufu, kırsal nüfusun önemli bir kesimi için geçim kaynağı olması itibarıyla ülkemiz açısından çok önemli bir yere sahiptir. Kayseri tarımsal faaliyetleri içinde hayvancılık, bitkisel üretime kıyasla daha ileri planda bulunmaktadır. Nitekim 2016 yılı itibarıyla ilde, 1,6 milyar TL’lik bitkisel üretime karşılık, 1,9 milyar TL’lik canlı hayvanlar değeri ve 444 milyon TL’lik hayvansal ürünler üretim değeri bulunmaktadır.

2.3.1.8.1. Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Varlığı ve Süt Üretimi Büyükbaş Hayvan Varlığı

Kayseri’nin tarımsal faaliyetlerinde önemli bir ağırlığa sahip olan sığır besiciliğinin cinslerine göre dağılımı, 2006 ve 2016 yıllarında Kayseri, TR72 Bölgesi ve Türkiye geneli için aşağıdaki gibidir.

81 Tablo 46: Cinslerine Göre Sığır ve Manda Varlığı

(2006 ve 2016)

Sığır(Melez) 3.542.471 1.151.726 4.694.197 42,8 Sığır(Yerli) 2.628.555 776.794 3.405.349 31,0

Toplam 8.302.291 2.669.589 10.971.880 100,0

2016

Sığır(Melez) 4.352.477 1.405.859 5.758.336 40,5 Sığır(Yerli) 1.337.438 395.854 1.733.292 12,2

Toplam 10.682.988 3.539.240 14.222.228 100,0

Kaynak: TÜİK

Sığır cinsi hayvan varlığı 2016 yılında 2006 yılına göre Kayseri’de %23,5, TR72 Bölgesi’nde

%5,8, Türkiye’de %29,6 oranında artış göstermiştir. Bu artışlarda gelişmenin daha çok yerli ırktan kültür ve melez ırklara doğru olduğu dikkati çekmektedir. Türkiye genelinde kültür ırkı aynı dönemde %137,7 oranında, TR72 Bölgesi’nde %160 artmasına karşılık Kayseri bu artış hızının altında kalmış kültür ırkı artış hızı %81,1 seviyesinde kalmıştır. Melez ırk artış hızında hem TR72 Bölgesi (-%7,9) hem de Kayseri (%14,6) Türkiye genelinin (%22,6) altındadır. Yerli ırk Kayseri, TR72 Bölgesi ve Türkiye’de düşmesine karşılık düşüş hızı TR72 Bölgesi’nde daha yüksektir (-%76,1). Yerli ırkta Kayseri’de -%52,8, Türkiye genelinde -%49,1 düşüş olmuştur.

Ayrıca Kayseri’de manda besiciliğindeki gelişmenin hem bölge hem de Türkiye geneline göre

82 daha hızlı olduğu dikkat çekmektedir. 2016 yılında 2006 yılına göre, manda sayısında Kayseri’de %130, TR72 Bölgesi’nde %76, Türkiye’de ise %41 oranında artış olmuştur.

Büyükbaş hayvan varlığının ırk kompozisyonunda et ve süt verimi yüksek cinslerin ağırlığı artmaktadır.

Grafik 20: Büyükbaş Hayvan Varlığının Gelişimi (2006-2016, 2006=100)

Grafik 21: Sığır ve Manda Varlığının Cinslerine Göre Dağılımı (2006 ve 2016, Yüzde)

83

Kaynak: TÜİK

Yüz kişi başına düşen sığır sayısı Kayseri’de 2006 yılında 20 adet iken, 2016 yılında 21 adede, TR72 Bölgesi’nde, 31 adet iken 32 adede, Türkiye’de ise 15 adet iken 18 adede yükselmiştir.

2016 yılı itibarıyla bin kişi başına düşen manda sayısı ise yaklaşık Kayseri’de 4 adet, TR72 Bölgesi’nde 5 adet, Türkiye’de 2 adettir.

Küçükbaş Hayvan Varlığı

2006 ve 2016 yılları için Kayseri, TR72 Bölgesi ve Türkiye’nin küçükbaş hayvan varlığı aşağıda tabloda özetlenmektedir.

Küçükbaş Toplamı 818.406 276.218 1.094.624 100,0

Türkiye

Koyun 18.035.808 7.581.104 25.616.912 79,4

Keçi 4.686.220 1.957.074 6.643.294 20,6

Küçükbaş Toplamı 22.722.028 9.538.178 32.260.206 100,0

2016

Küçükbaş Toplamı 1.109.762 317.834 1.427.596 100,0

Türkiye

Koyun 23.981.465 7.002.468 30.983.933 75,0

Keçi 7.791.208 2.554.091 10.345.299 25,0

Küçükbaş Toplamı 31.772.673 9.556.559 41.329.232 100,0

Kaynak: TÜİK

2016 yılında 2006 yılına göre Kayseri ili koyun varlığı önemli oranda artarak (%31,1) 440 bin baş seviyesinden 577 bin baş seviyesine yükselmiştir. Aynı dönemde Kayseri’nin küçükbaş hayvan varlığında ağırlığı (%10,9) az olmakla birlikte, keçi sayısının daha hızlı arttığı (%51,2) dikkati çekmektedir. Bu iki etkinin toplamı ile Kayseri ilinin küçükbaş hayvan varlığındaki artış

%33 seviyesinde gerçekleşmiştir. Kayseri’de küçükbaş hayvan varlığındaki %33’lük artışa karşılık TR72 Bölgesi’nde %30,4, Türkiye’de %28,1 oranında bir artış olmuştur. Türkiye genelinde küçükbaş hayvan varlığındaki artışta, değişimin keçi varlığı lehine olduğu ve keçi

84 sayısının koyun sayısına oranı 2006 yılında yaklaşık 1/4 iken 2016 yılında 1/3 seviyesine yükseldiği görülmektedir.

Grafik 22: Küçükbaş Hayvan Varlığının Gelişimi (2006-2016, 2006=100)

Yüz kişi başına düşen küçükbaş hayvan sayısı, 2006 yılında Kayseri’de 42 adet iken, 2016 yılında 48 adede çıkmış, TR72 Bölgesi’nde 48 adet iken 59 adede yükselmiş, Türkiye genelinde ise 46 adet iken 52 adede yükselmiştir.

Süt Üretimi

2016 yılı itibarıyla ilde 351.384 ton süt üretildiği ve süt üretiminin yaklaşık olarak %91’inin büyükbaş hayvanlardan elde edildiği görülmektedir. İlde üretilen süt miktarı, Türkiye toplam süt üretiminin %1,9’unu oluşturmaktadır. Koyundan elde edilen sütün ildeki süt üretiminden aldığı pay %7,6 iken oldukça değerli olan keçi sütünün payı %1,1’dir. Türkiye’de 2008 yılına kadar üretimi düşen, ancak 2008 yılından itibaren üretimini her yıl artıran ve son yıllarda oldukça rağbet gören manda sütü üretiminde 2016 yılı üretim miktarı 63.085 tondur.

Kayseri’de ise 2.232 ton manda sütü üretilmiş, bu üretim Türkiye üretiminin %3,53’ünü oluşturmuştur.

Süt üretiminde hayvan başına verim düzeyi incelendiğinde, Kayseri’de sadece keçi (kıl) sütü üretiminde kullanılan hayvanlarda süt veriminin Türkiye genelinden düşük olduğu, diğer hayvanlardaki süt veriminde ise Türkiye ortalamasından hafifçe yüksekte olduğu görülmektedir. Kayseri ve Türkiye’de türlerine göre süt üretimi ve hayvan başına verim düzeyleri aşağıda verilmektedir.

85 Tablo 48: Süt Üretimi ve Hayvan Başına Verim

(2016 Yılı) sağılmaktadır. Hem büyükbaş hem de küçükbaşta sağılan toplam hayvanların Türkiye’deki payı %1,9’dur.

2.3.1.8.2. Kümes Hayvanları Varlığı

Kayseri’de kümes hayvanları varlığının 3.701.454 adet olduğu ve toplamda Türkiye kümes hayvanları varlığının %1,1’ini teşkil ettiği görülmektedir. Kayseri kümes hayvanları varlığı ve Türkiye ile karşılaştırmalı durumu aşağıdaki tabloda da verilmektedir.

Tablo 49: Kümes Hayvanı Varlığı (2016 Yılı)

Kümes hayvanı Kayseri Türkiye Kayseri/Türkiye (%)

Tavuk 3.684.271 329.011.317 1,1

Hindi 10.564 3.182.751 0,3

Ördek 2.660 413.841 0,6

Kaz 3.959 933.353 0,4

Toplam 3.701.454 333.541.262 1,1

Kaynak: TÜİK

86 2.3.1.8.3. Arıcılık Faaliyetleri

İldeki arı kovanı sayısı, Türkiye’deki toplam arı kovanı sayısının %0,63’ünü oluştururken, toplam bal üretiminin de %0,44’ünü karşılamaktadır. TR72 Bölgesi’ne bakıldığında ise arı kovanı sayısında Türkiye’nin %3,1’ini bal üretiminde ise %3,37’sini oluşturmaktadır.

Tablo 50: Arıcılık Faaliyetleri

Kayseri’de 2006-2016 döneminde bal üretimi %22 oranında düşüş göstermiş, aynı dönemde TR72 Bölgesi’nde %3 düşüş yaşanmış, Türkiye genelinde ise %26’lık bir artış meydana gelmiştir. Kovan veriminin Kayseri’de TR72 Bölgesi ve Türkiye ortalamasına göre daha düşük olduğu dikkat çekmektedir. Diğer taraftan, 2006-2016 döneminde kovan veriminin TR72 Bölgesi’nde 19,03 kg/kovan’dan 11,83 kg/kovan’a, Türkiye’de 17,28 kg/kovan’dan 13,38 kg/kovana düşmesine karşılık, Kayseri’de de ciddi bir düşüş gerçekleştirerek 14,99 kg/kovan’dan, 9,58 kg/kovan oranına inmiştir. Kişi başına düşen bal üretimi 2016 verilerine göre Kayseri’de 0,35 kg iken, TR72 Bölgesi’nde 1,48 kg, Türkiye ise 1,32 kg olarak gerçekleşmiştir.

2.3.1.8.4. Su Ürünleri Üretimi

Kayseri ilinde tatlı su balıkçılığı ve tatlı su balık yetiştiriciliği yapılmakla beraber, İl’deki tarımsal faaliyetler içerisinde su ürünleri üretiminin payı düşüktür.

87 Kayseri’de 2016 yılında yetiştirilen tatlı su ürünlerinin miktarı 3.618 tondur. İl’de yetiştirilen su ürünleri TR72 Bölgesi’nin %64,2’sini oluştururken, Türkiye genelinin de %1,4 gibi bir kısmını oluşturmaktadır. 2016 yılı itibarıyla avlanan tatlı su ürünleri miktarı 569 tondur.

Kayseri’de avlanan tatlı su ürünleri, Türkiye genelinin %1,7’i gibi bir bölümünü oluşturmaktadır.

88 Tablo 51: Su Ürünleri Üretimi

(2016, Ton)

Avlanan Tatlısu Ürünleri Yetiştirilen Su Ürünleri

Kayseri 569 3.618

%26,3’ünü, Türkiye’nin ise %1,2’sini teşkil etmektedir.

Tablo 52: Tarımsal Araç ve Gereç Sayısı-Gruplandırılmış (2016 Yılı)

Kayseri’de 2006-2016 döneminde diğer alet ve makinalar, Türkiye artış oranı (%16,8) ve TR72 Bölgesi artış oranının (%16,2) biraz üzerinde, %18,2’lik bir artış oranına sahip olmuştur.

Traktör sayısı artış oranında da Türkiye genelinde %22,8, TR72 Bölgesi’nde %12,6’lık bir artışa karşılık, Kayseri’de %34,8’lik bir artış meydana gelmiştir. Biçerdöver sayısında meydana gelen artışlara bakıldığında ise Kayseri %253,3 gibi çok yüksek bir orana ulaşırken TR72 Bölgesi

%28,8 Türkiye %31,5 artışta kalmıştır. İl TR72 Bölgesi içinde traktörlerde %30,2, diğer alet ve makinalarda ise %25,7 oranında bir ağılığa sahiptir.

Kayseri’de 2016 yılı itibarıyla bin kişi başına 82 adet diğer alet ve makina, 14 adet traktör düşmektedir. Bu sayılar hem TR72 bölgesinin (sırasıyla 180 ve 27 adet), hem de Türkiye’nin