İmalat Sanayi Üretiminin İthalata Bağımlılığı

İmalat sanayi sektörleri üretiminin ithalata bağımlılıklarını tespit etmek amacıyla üç varsayımdan hareket edilmiştir:

1-İmalat sanayinin sektörler itibarıyla net mal ve hizmet satışları, stok bulunmadığı, başka bir deyişle dönem içinde üretilen ürünlerin hepsinin satıldığı, varsayımı ile sektörlerin üretimlerini temsil etmektedir.

2-Kayseri ile Türkiye’nin imalat sanayi sektörlerinin birim üretimde kullandıkları ithal girdi oranları arasında önemli ölçüde bir fark bulunmamaktadır.

119 3-Sektörlerin bir birim üretimlerinde kullanılan ithal girdi/yerli girdi oranları 2012 Girdi/Çıktı Tablosu ve İthalat Tablosundaki oranlardan önemli ölçüde değişiklik göstermemiştir.

Bu varsayımlardan hareketle 2012 İthalat ve Girdi/Çıktı Tablosuna göre birim üretimde kullanılan ithal girdi oranları, Kayseri ve Türkiye’nin imalat sanayi net satışlarından yola çıkılarak hesaplanan ithal girdi miktarları aşağıda verilmektedir.

Tablo 71: Kayseri ve Türkiye’nin İmalat Sanayi Sektörleri İthal Girdi Kullanımı (Bin TL)

Net Satışlar (2016 Yılı) İthal Girdiler Kayseri Türkiye Kayseri Türkiye 10-12-Gıda, içecekler ve tütün ürünleri 10,49 1.974.899 194.791.850 207.242 20.441.025 13-15-Tekstil, giyim eşyası, deri ve ilgili ürünler 12,17 2.684.770 189.698.963 326.712 23.084.598 16-Kereste, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri 13,80 310.827 17.856.496 42.901 2.464.614

17-Kâğıt ve kâğıt ürünleri 26,92 459.061 26.021.993 123.590 7.005.727

18-Basım ve kayıt hizmetleri 17,10 65.739 17.056.126 11.239 2.916.088

19-Kok ve rafine petrol ürünleri 68,23 94.071 37.546.109 64.182 25.616.679 20-Kimyasallar ve kimyasal ürünler 32,43 243.961 60.031.255 79.125 19.470.172 21-Temel eczacılık ürünleri ve müstahzarları 21,47 6.670 9.031.340 1.432 1.939.054 22-Kauçuk ve plastik ürünler 28,64 1.201.630 71.474.493 344.178 20.472.131 23-Diğer metalik olmayan mineral ürünleri 9,90 1.085.645 67.891.716 107.433 6.718.392

24-Ana metaller 31,41 1.370.774 113.613.759 430.609 35.690.097

25-Fabrikasyon metal ürünler 14,29 2.949.760 110.239.171 421.588 15.755.683 26-Bilgisayarlar ile elektronik ve optik ürünler 26,42 83.833 14.987.451 22.148 3.959.595

27-Elektrikli teçhizat 24,34 2.703.816 60.569.011 658.234 14.745.295

28- Makine ve ekipmanlar (b.y.s.) 21,03 250.530 48.683.550 52.689 10.238.730 29-Motorlu kara taşıtları, treyler ve yarı treyler 29,54 85.342 115.006.865 25.210 33.973.150

30-Diğer ulaşım araçları 17,63 100.637 12.154.876 17.741 2.142.701

31_32-Mobilya ve diğer mamul eşyalar 13,04 5.062.180 45.259.672 660.098 5.901.766 33-Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı 12,63 690.922 52.104.030 87.263 6.580.742

İmalat Sanayi Toplamı 21,63 21.425.067 1.264.018.726 3.683.613 259.116.239

İmalat Sanayi Üretiminde İthal Girdi Oranı 17,2 20,5

Kaynak: Sanayi Bakanlığı ve TÜİK verilerinden hareketle kendi hesaplamamız.

Tablodan görüleceği üzere Kayseri imalat sanayi üretiminde %17,2 ithal girdi kullanılırken, Türkiye’de aynı oran %20,5’tir. Başka bir ifade ile Kayseri imalat sanayiinde üretiminin ithalata bağımlılığı, Türkiye geneline göre daha düşüktür.

120 2.3.2.4.7. İmalat Sanayiinde Sektör ve Faaliyet Kümelenmesi

Bu bölümde Kayseri ilinde imalat sanayi sektörleri için “üç yıldız tekniği” kullanılarak kümelenme analizi yapılmıştır. Üç yıldız analizi, Avrupa Komisyonu’nca finanse edilen European Cluster Observatory² platformu tarafından geliştirilen bir tekniktir.

Üç yıldız tekniğinde hemen tüm uygulamalarda sektörel istihdamlar (kısıtlı sayıdaki bazı çalışmalarda işyeri sayısı) temel olarak alınmaktadır. İl için yapılacak bu analizde ise istihdamın yanı sıra işyeri sayısı ve net satışlar verileri de kullanılmış ve bu verilerin her birisine göre ayrı ayrı üç yıldız tekniği uygulanmıştır. Üç yıldız analizinde üç temel kriter seçilmekte ve her sektör (bölge) için bu kriterlerin değerleri hesaplanmaktadır. Bu kriterleri ifade etmek gerekirse;

Başatlık (Dominance) (ei/en): Bölgedeki sektör verisinin, bölge toplam verisine oranı, Büyüklük (Size) (ei/Ei): Bölgedeki sektör verisinin, sektörün toplam (Türkiye) verisine oranı, Uzmanlaşma (Specialization) [(ei/en) / (Ei/En)]³: Sektörün bölgedeki payının, sektörün ülkedeki payına oranını göstermektedir. Burada;

ei: Kayseri ilindeki i sektörü değerini, Ei: i sektörünün Türkiye toplam değerini, en: Kayseri ilinin toplam değerini,

En: Türkiye toplam değerini, ifade etmektedir.

Üç yıldız analizinde, her bir kriter (başatlık, büyüklük ve uzmanlık) için bir eşik değer belirlenmekte ve kriterin hesaplanan değeri bu eşik değerini aşarsa, ilgili sektör bu kriterden bir yıldız almaktadır. Bölgeler bazında analiz edilen sektörler eşik değeri aştığı her kriter bazında bir yıldız aldığından, herhangi bir kriterin eşik değerini aşan sektör bir yıldız, herhangi iki kriterin eşik değerini aşan sektör iki yıldız, üç kriterde de eşik değerini aşan sektör üç yıldız almaktadır. Üç yıldız alan sektörün o bölgede “kümelenme” gösterdiği kabul edilmektedir.

Üç yıldız analizinde temel sorun, eşik değerin belirlenmesidir. Eşik değerin uygulanmasında;

genelde ilk iki kriter için (büyüklük ve baskınlık) farklı eşik değerler baz alınırken, uzmanlaşma katsayısı genellikle 1 olarak alınmaktadır. Burada bilhassa, ilk iki kriter için seçilecek değerin teorik ya da tematik bir değeri bulunmadığından, farklı çalışmalarda farklı eşik değerler

2 www.clusterobservatory.eu

3Buradaki katsayı, Location Quotitent (LQ) katsayısı olarak farklı alanlarda (coğrafi uzmanlaşma, ihracat uzmanlaşması vb.) da kullanılmaktadır.

121 kullanıldığı görülmektedir. Kayseri için yapılacak bu değerlendirmede ise, imalat sanayinin mekânsal dağılımında ve eşik değerin belirlenmesinde daha objektif ve daha rasyonel bir değer tespit edilmesi için şu yöntem izlenmiştir:

- Analiz imalat sanayi için yapılacağından net satışlar, istihdam ve işyeri sayısı rakamları için imalat sanayi toplamı dikkate alınmıştır.

- İmalat sanayiinde, NACE Revize 2 ikili düzeyde, 24 sektör, üçlü düzeyde ise 95 faaliyet bulunmaktadır.

- Sonuç olarak, eşik değerin belirlenmesinde;

 Başatlık kriteri için (ei/en), her bir alt sektörün bölgedeki imalat sanayi içindeki payının beklenen değeri ikili düzeyde (1/24=0.0417), üçlü düzeyde (1/95=0.0105) olacağından baskınlık eşik değerleri olarak kabul edilmiştir.

 Büyüklük kriteri için bölgedeki ilgili sektörün sektör Türkiye toplamı içindeki payı (ei/Ei) kriteri için toplam 81 il olduğundan ve her bir bölgede bu sektörün ülke geneli içindeki payının beklenen değeri (1/81=0,0123) olacağından, bu değer büyüklük kriteri için eşik değer olarak alınmıştır.

 Uzmanlık kriteri için de [(ei/en) / (Ei/En)] beklenen değer 1 olacağından (sektörün bölgedeki payının sektörün ülkedeki payına oranının eşit olması bekleneceğinden), eşik değer olarak 1 alınmıştır.

Dolayısıyla üç yıldız analizinde sektörlerin yıldızlarının belirlenmesinde;

(eij/enj) > ikili düzeyde 0.0417 (=1/24), üçlü düzeyde 0.0105 (=1/95) ise o sektörün/faaliyetin yörede başatlık özelliği gösterdiği,

(eij/Ei) >0.0123 (=1/81) ise o sektörün/faaliyetin yörede büyüklük özelliği gösterdiği, (eij/enj) / (Ei/En) > 1 ise o sektörün/faaliyetin uzmanlık özelliği gösterdiği kabul edilmiştir.

Çalışmamızda kullanılan ve imalat sanayinin mekânsal dağılımını yoğunlaşmayı da içerecek şekilde verecek olan üç yıldız analizinde, yalnızca eşik değerlerini aşan sektörlerin dikkate alındığı bir kez daha vurgulanmalıdır. Sektörlerin aldıkları yıldızlara göre kümelenme karakteristiklerinin isimlendirilmesinde; üç yıldız alan sektörler/faaliyetler (başatlık, büyüklük ve uzmanlık özelliği olanlar) için “olgun küme”, iki yıldız alan sektörler/faaliyetler (sadece iki özelliğe sahip olanlar) için “potansiyel küme” ve tek yıldız alan sektörler/faaliyetler (sadece

122 bir özelliğe sahip olanlar) için de “aday küme” ifadeleri kullanılmıştır. Sektörlerin/faaliyetlerin kümelenme özellikleri ve hangi kümede yer alacağı aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Tablo 72: Sektörlerin/Faaliyetlerin Kümelenme Özellikleri ve Bulunduğu Küme

Kümelenme Özellikleri Başatlık Büyüklük Uzmanlık Bulunduğu Küme

Başatlık, Büyüklük, Uzmanlık    Olgun Küme

Başatlık, Büyüklük  

Potansiyel Küme

Başatlık, Uzmanlık  

Büyüklük, Uzmanlık  

Başatlık 

Aday Küme

Büyüklük 

Uzmanlık 

Bu çalışmada kümelenme tablolarında grupların kendi içinde sıralamasında aday kümede yer alan faaliyetlerde başatlık özelliği, diğer kümelerde ise bulunmayan özellik ya da özellikler dikkate alınmadan sektörün/faaliyetin sırasıyla başatlık, büyüklük ve uzmanlık özelliği baz alınmıştır. Örneğin başatlık ve uzmanlık özelliği olan faaliyetler, tablolarda başatlık özelliğini aldığı değerlerin en büyükten en küçüğe doğru sıralaması ile yer alacaktır.

Kayseri İmalat Sanayiinde Sektör Kümelenmesi (NACE 2, İkili Düzey)

Kayseri ili için sektörlerin istihdam, işyeri sayısı ve net satışlarına göre yapılan kümelenme analizi sonuçları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

123

124 Tablo 73: Kayseri İli –NACE 2 İkili Düzeyde- İmalat Sanayi Kümelenmesi

(2016 Yılı)

Kriter Sektörler (NACE 2) Başatlık Büyüklük Uzmanlık Bulunduğu

Küme

İstihdam

31-Mobilya imalatı 0,2915 0,1373 6,4943

Olgun Küme 25-Fabrikasyon metal ürünleri imalatı 0,1687 0,0333 1,5761

13-Tekstil ürünlerinin imalatı 0,1189 0,0215 1,0159

27-Elektrikli teçhizat imalatı 0,0501 0,0277 1,3091

10-Gıda ürünlerinin imalatı 0,0900 0,0156 0,7401

Potansiyel Küme 23-Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 0,0528 0,0179 0,8457

22-Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı 0,0424 0,0158 0,7467 17-Kâğıt ve kâğıt ürünlerinin imalatı 0,0164 0,0227 1,0737

30-Diğer ulaşım araçlarının imalatı 0,0141 0,0212 1,0024

33-Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı 0,0403 0,0205 0,9709

Aday Küme 16-Ağaç. ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı 0,0145 0,0169 0,7975

24-Ana metal sanayii 0,0294 0,0152 0,7204

28-Makine ve ekipman imalatı 0,0286 0,0146 0,6916

İşyeri Sayısı

31-Mobilya imalatı 0,2324 0,0507 2,8442

Olgun Küme 25-Fabrikasyon metal ürünleri imalatı 0,1876 0,0249 1,3958

33-Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı 0,0755 0,0179 1,0033

10-Gıda ürünlerinin imalatı 0,1501 0,0168 0,9413

Potansiyel Küme 22-Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı 0,0486 0,0177 0,9910

23-Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 0,0478 0,0163 0,9149

27-Elektrikli teçhizat imalatı 0,0356 0,0288 1,6158

17-Kâğıt ve kâğıt ürünlerinin imalatı 0,0096 0,0184 1,0301

13-Tekstil ürünlerinin imalatı 0,0426 0,0120 0,6749

Aday Küme 19-Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 0,0011 0,0175 0,9809

26-Bilgisayarların. elektronik ve optik ürünlerin imalatı 0,0062 0,0173 0,9720

24-Ana metal sanayii 0,0254 0,0171 0,9614

20-Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı 0,0130 0,0139 0,7775 21-Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin

malzemeler 0,0011 0,0137 0,7707

28-Makine ve ekipman imalatı 0,0305 0,0135 0,7592

16-Ağaç. ağaç ürünleri ve mantar ürünleri 0,0279 0,0125 0,7031

Net satışlar

31-Mobilya imalatı 0,2141 0,0602 3,3184

Olgun Küme 25-Fabrikasyon metal ürünleri imalatı 0,1859 0,0251 1,3862

22-Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı 0,0589 0,0189 1,0452

27-Elektrikli teçhizat imalatı 0,0444 0,0300 1,6533

10-Gıda ürünlerinin imalatı 0,1145 0,0149 0,8218

Potansiyel Küme 33-Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı 0,0699 0,0163 0,8969

23-Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 0,0566 0,0178 0,9841

13-Tekstil ürünlerinin imalatı 0,0530 0,0145 0,7989

24-Ana metal sanayii 0,0307 0,0191 1,0522

26-Bilgisayarların. elektronik ve optik ürünlerin imalatı 0,0086 0,0183 1,0087 16-Ağaç. ağaç ürünleri ve mantar ürünleri 0,0311 0,0173 0,9556

Aday Küme 19-Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 0,0017 0,0169 0,9350

17-Kâğıt ve kâğıt ürünlerinin imalatı 0,0118 0,0166 0,9171 20-Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı 0,0194 0,0141 0,7753 Kaynak: SGK ve Sanayi Bakanlığı verilerinden hareketle hesaplanmıştır.

125 Kayseri İmalat Sanayiinde Faaliyet Kümelenmesi (NACE 2, Üçlü Düzey)

İzleyen tabloda üçlü düzeyde istihdam ve işyeri sayısı kriterine göre başatlık, büyüklük ve uzmanlık özelliği taşıyan sektörler tespit edilmeye çalışılmıştır. Büyüklük özelliği olan sektörler saptanırken Türkiye il sayısı 81 olduğundan il alt sektörü değerinin Türkiye alt sektörü değerine oranı (1/81)’den büyükse ortalama il değerini aştığı için büyüklük özelliği taşıyor kabul edilmiştir. Başatlık özelliği olan sektörler saptanırken Türkiye imalat sanayiinde üçlü düzeyde 95 sektör bulunduğundan, faaliyetin İl’deki payı (1/95)’den büyükse ortalama faaliyet değerini aştığı için başat faaliyet kabul edilmiştir. Uzmanlık özelliği taşıyan sektörler tespit edilirken ise ilgili faaliyetin İl’deki payının Türkiye’deki payına oranı olarak hesaplanmış, oran 1’den büyükse il o faaliyette uzman (karşılaştırmalı üstünlüğe sahip) kabul edilmiştir.

126 Tablo 74: İmalat Sanayi Faaliyetlerinin-NACE 2 Üçlü Düzeyde- İstihdama Göre Kümelenmesi

(2016 yılı)

Faaliyetler (NACE 2) Başatlık Büyüklük Uzmanlık Bulunduğu

Küme

310-Mobilya imalatı 0,2915 0,1373 6,4943

Olgun Küme

251-Metal yapı malzemeleri imalatı 0,0538 0,0556 2,6276

131-Tekstil elyafının hazırlanması ve bükülmesi 0,0482 0,0401 1,8969

259-Diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı 0,0477 0,0448 2,1176

331-Fabrikasyon metal ürünlerin, makinelerin ve ekipmanların onarımı 0,0345 0,0223 1,0559

132-Dokuma 0,0334 0,0230 1,0857

108-Diğer gıda maddelerinin imalatı 0,0293 0,0258 1,2178

273-Kablolamada kullanılan teller ve kablolar ile gereçlerin imalatı 0,0231 0,0898 4,2450

282-Genel amaçlı diğer makinelerin imalatı 0,0215 0,0325 1,5375

275-Ev aletleri imalatı 0,0208 0,0297 1,4034

252-Metal tank, rezervuar ve muhafaza kapları imalatı 0,0160 0,0601 2,8402

232-Ateşe dayanıklı (refrakter) ürünlerin imalatı 0,0132 0,0672 3,1789

107-Fırın ve unlu mamuller imalatı 0,0429 0,0183 0,8646

Potansiyel Küme 256-Metallerin işlenmesi ve kaplanması; makinede işleme 0,0418 0,0206 0,9743

222-Plastik ürünlerin imalatı 0,0406 0,0190 0,8980

139-Diğer tekstil ürünlerinin imalatı 0,0276 0,0177 0,8371

236-Beton, çimento ve alçıdan yapılmış eşyaların imalatı 0,0133 0,0161 0,7624

172-Kâğıt ve mukavva ürünleri imalatı 0,0110 0,0196 0,9288

304-Askeri savaş araçlarının imalatı 0,0073 0,2606 12,3251

239-Aşındırıcı ürünlerin ve b.y.s. metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 0,0058 0,0641 3,0291 243-Çeliğin ilk işlenmesinde elde edilen diğer ürünlerin imalatı 0,0073 0,0506 2,3933 309-Başka yerde sınıflandırılmamış ulaşım araçlarının imalatı 0,0023 0,0484 2,2912

302-Demir yolu lokomotifleri ve vagonlarının imalatı 0,0045 0,0411 1,9459

171-Kâğıt hamuru, kâğıt ve mukavva imalatı 0,0054 0,0334 1,5800

244-Değerli ana metaller ve diğer demir dışı metallerin imalatı 0,0105 0,0301 1,4256

231-Cam ve cam ürünleri imalatı 0,0103 0,0230 1,0877

325-Tıbbi ve dişçilik ile ilgili araç ve gereçlerin imalatı 0,0060 0,0228 1,0786 265-Ölçme, test ve seyrüsefer amaçlı alet ve cihazlar ile saat imalatı 0,0013 0,0203 0,9586

Aday Küme 242-Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller ve benzeri bağlantı parçaların 0,0060 0,0195 0,9232

255-Metallerin dövülmesi, preslenmesi, baskılanması ve yuvarlanması 0,0044 0,0192 0,9068

161-Ağaçların biçilmesi ve planyalanması 0,0041 0,0179 0,8443

162-Ağaç, mantar, kamış ve örgü malzeme ürünü imalatı 0,0104 0,0165 0,7804

272-Akümülatör ve pil imalatı 0,0006 0,0161 0,7591

101-Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı 0,0079 0,0159 0,7543 292-Motorlu kara taşıtları karoseri (kaporta) imalatı; treyler ve yarı treyler 0,0031 0,0159 0,7502 261-Elektronik bileşenlerin ve devre kartlarının imalatı 0,0034 0,0154 0,7281

211-Temel eczacılık ürünleri imalatı 0,0001 0,0141 0,6650

332-Sanayi makine ve ekipmanlarının kurulumu 0,0057 0,0138 0,6530

257-Çatal-bıçak takımı ve diğer kesici aletler ile el aletleri ve genel hırdavat 0,0050 0,0132 0,6252 Kaynak: SGK verilerinden hareketle hesaplanmıştır.

127 İl’de NACE 2, 3’üncü düzeyde istihdama göre imalat sanayiinde 12 faaliyet olgun küme, 15 faaliyet potansiyel küme, 12 faaliyet ise aday kümede yer almaktadır. İstihdama göre olgun kümede yer alan faaliyetlerdeki istihdamın İl imalat sanayi istihdamına oranı %63,3, potansiyel kümedeki faaliyetlerin oranı %23,7, aday kümedeki faaliyetlerin oranı ise %5,2’dir.

Toplamda ise kümelenme özelliği taşıyan (olgun küme, potansiyel küme ya da aday kümede yer alan) 39 imalat sanayii faaliyetinin il imalat sanayi istihdamına oranı %92,2’dir.

İmalat sanayiinde olgun kümede yer alan faaliyetler başatlık sırasına göre; 310-Mobilya imalatı, 251-Metal yapı malzemeleri imalatı, 131-Tekstil elyafının hazırlanması ve bükülmesi, 259-Diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı, 331-Fabrikasyon metal ürünlerin, makinelerin ve ekipmanların onarımı, 132-Dokuma, 108-Diğer gıda maddelerinin imalatı, 273-Kablolamada kullanılan teller ve kablolar ile gereçlerin imalatı, 282-Genel amaçlı diğer makinelerin imalatı, 275-Ev aletleri imalatı, 252-Metal tank, rezervuar ve muhafaza kapları, 232-Ateşe dayanıklı (refrakter) ürünlerin imalatı faaliyetleridir.

Yukarıdaki tabloda imalat sanayi faaliyetlerinin istihdam kriterine göre hangi kümede ve hangi özelliklerden (başatlık, büyüklük, uzmanlık) dolayı bu kümede yer aldığı kolayca görülmektedir.

İmalat sanayi faaliyetlerinin –NACE 2 üçlü düzey- işyeri sayısı kriterine göre kümelenmesi ise aşağıdaki tablodaki gibidir.

128 Tablo 75: İmalat Sanayi Faaliyetlerinin -NACE 2 Üçlü Düzeyde- İşyeri Sayısına Göre Kümelenmesi (2016 Yılı)

Faaliyetler (NACE 2) Başatlık Büyüklük Uzmanlık Bulunduğu

Küme

310-Mobilya imalatı 0,2324 0,0507 2,8442

Olgun Küme

107-Fırın ve unlu mamuller imalatı 0,1188 0,0194 1,0867

251-Metal yapı malzemeleri imalatı 0,0763 0,0364 2,0434

331-Fabrikasyon metal ürünlerin, makinelerin ve ekipmanların onarımı 0,0608 0,0184 1,0346

222-Plastik ürünlerin imalatı 0,0452 0,0185 1,0373

259-Diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı 0,0373 0,0283 1,5898

275-Ev aletleri imalatı 0,0198 0,0677 3,7976

236-Beton, çimento ve alçıdan yapılmış eşyaların imalatı 0,0149 0,0187 1,0498 256-Metallerin işlenmesi ve kaplanması; makinede işleme 0,0546 0,0172 0,9649

Potansiyel Küme

139-Diğer tekstil ürünlerinin imalatı 0,0232 0,0145 0,8111

237-Taş ve mermerin kesilmesi, şekil verilmesi ve bitirilmesi 0,0183 0,0131 0,7347

332-Sanayi makine ve ekipmanlarının kurulumu 0,0147 0,0159 0,8916

282-Genel amaçlı diğer makinelerin imalatı 0,0119 0,0148 0,8323

304-Askeri savaş araçlarının imalatı 0,0006 0,2727 15,3019

206-Suni veya sentetik elyaf imalatı 0,0006 0,0469 2,6300

255-Metallerin dövülmesi, preslenmesi, baskılanması ve yuvarlanması 0,0077 0,0345 1,9366

211-Temel eczacılık ürünleri imalatı 0,0004 0,0290 1,6263

272-Akümülatör ve pil imalatı 0,0004 0,0286 1,6031

252-Metal tank, rezervuar ve muhafaza kapları imalatı 0,0049 0,0284 1,5912

262-Bilgisayar ve bilgisayar çevre birimleri imalatı 0,0006 0,0278 1,5585

171-Kâğıt hamuru, kâğıt ve mukavva imalatı 0,0023 0,0267 1,4980

191-Kok fırını ürünlerinin imalatı 0,0002 0,0263 1,4765

273-Kablolamada kullanılan teller ve kablolar ile gereçlerin imalatı 0,0030 0,0247 1,3878

302-Demir yolu lokomotifleri ve vagonlarının imalatı 0,0009 0,0242 1,3602

231-Cam ve cam ürünleri imalatı 0,0068 0,0236 1,3241

261-Elektronik bileşenlerin ve devre kartlarının imalatı 0,0036 0,0226 1,2667

232-Ateşe dayanıklı (refrakter) ürünlerin imalatı 0,0013 0,0226 1,2656

243-Çeliğin ilk işlenmesinde elde edilen diğer ürünlerin imalatı 0,0049 0,0225 1,2627 309-Başka yerde sınıflandırılmamış ulaşım araçlarının imalatı 0,0013 0,0225 1,2608 242-Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller ve benzeri bağlantı parçaları 0,0034 0,0194 1,0895

233-Kilden inşaat malzemeleri imalatı 0,0028 0,0193 1,0854

131-Tekstil elyafının hazırlanması ve bükülmesi 0,0060 0,0185 1,0397

265-Ölçme, test ve seyrüsefer amaçlı alet ve cihazlar ile saat imalatı 0,0011 0,0182 1,0238

141-Kürk hariç, giyim eşyası imalatı 0,0213 0,0034 0,1896

Aday Küme

162-Ağaç, mantar, kamış ve örgü malzeme ürünü imalatı 0,0175 0,0112 0,6267

181-Basım ve basım ile ilgili hizmet faaliyetleri 0,0166 0,0102 0,5742

274-Elektrikli aydınlatma ekipmanlarının imalatı 0,0068 0,0177 0,9947

105-Süt ürünleri imalatı 0,0077 0,0175 0,9810

239-Aşındırıcı ürünlerin ve b.y.s. metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 0,0017 0,0171 0,9570 201-Temel kimyasal maddelerin, kimyasal gübre ve azot bileşikleri 0,0055 0,0170 0,9528 325-Tıbbi ve dişçilik ile ilgili araç ve gereçlerin imalatı 0,0064 0,0169 0,9494 101-Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı 0,0068 0,0168 0,9420

172-Kâğıt ve mukavva ürünleri imalatı 0,0072 0,0167 0,9356

263-İletişim ekipmanlarının imalatı 0,0006 0,0166 0,9299

284-Metal işleme makineleri ve takım tezgahları imalatı 0,0023 0,0164 0,9225 244-Değerli ana metaller ve diğer demir dışı metallerin imalatı 0,0058 0,0162 0,9087

192-Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 0,0009 0,0161 0,9049

283-Tarım ve ormancılık makinelerinin imalatı 0,0041 0,0161 0,9049

245-Metal döküm sanayii 0,0060 0,0159 0,8916

161-Ağaçların biçilmesi ve planyalanması 0,0104 0,0157 0,8831

235-Çimento, kireç ve alçı imalatı 0,0009 0,0154 0,8632

241-Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların imalatı 0,0053 0,0150 0,8399

205-Diğer kimyasal ürünlerin imalatı 0,0019 0,0142 0,7965

281-Genel amaçlı makinelerin imalatı 0,0051 0,0142 0,7940

203-Boya, vernik ve benzeri kaplayıcı maddeler ile matbaa mürekkebi ve macun 0,0019 0,0139 0,7793 257-Çatal-bıçak takımı ve diğer kesici aletler ile el aletleri ve genel hırdavat 0,0068 0,0137 0,7666 271-Elektrik motoru, jeneratör, transformatör ile elektrik dağıtım ve kontrol cihazları 0,0038 0,0132 0,7415

279-Diğer elektrikli ekipmanların imalatı 0,0017 0,0129 0,7216

292-Motorlu kara taşıtları karoseri (kaporta) imalatı; treyler ve yarı treyler 0,0036 0,0127 0,7129 Kaynak: SGK verilerinden hareketle hesaplanmıştır.

129 İl’de NACE 2, üçlü düzeyde işyeri sayısına göre imalat sanayiinde 8 faaliyet olgun küme, 25 faaliyet potansiyel küme, 26 faaliyet ise aday küme özelliği göstermektedir. İşyeri sayısına göre olgun küme özeliği gösteren faaliyetlerdeki istihdamın İl imalat sanayi işyeri sayısına oranı %60,1, potansiyel kümedeki faaliyetlerin oranı %17,6, aday kümedeki faaliyetlerin oranı ise %15,9’dur. Toplamda ise kümelenme özelliği taşıyan 59 imalat sanayii faaliyetindeki istihdamın il imalat sanayi istihdamına oranı %94’tür.

İmalat sanayiinde işyeri sayısına göre olgun küme özelliği gösteren faaliyetler başatlık sırasına göre; 310-Mobilya imalatı, 107-Fırın ve unlu mamuller imalatı, 251-Metal yapı malzemeleri imalatı, 331-Fabrikasyon metal ürünlerin, makinelerin ve ekipmanların onarımı, 222-Plastik ürünlerin imalatı, 259-Diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı, 275-Ev aletleri imalatı ve 236-Beton, çimento ve alçıdan yapılmış eşyaların imalatı faaliyetleridir.

Sonuç olarak; Kayseri’de il ekonomisi içinde sanayinin payı yıllar itibarıyla bir düşüş sergilemiştir. İl’de kişi başına sanayi GSYH’si her ne kadar Türkiye ortalamasının üzerinde olsa da, bu fark yıllar içinde giderek daralmaktadır. Keza il sanayisinde kullanılan elektriğin Türkiye içindeki payı ve il toplam elektrik tüketimindeki payı yıllar içinde düşüş göstermiştir. Tüm bu gelişmeler, il sanayisinin zaman içinde durgunlaştığını ve gelişim ivmesinden uzaklaştığını göstermektedir. İl’de tekstil ürünleri imalatı, işyeri sayısı bakımından kısıtlı olsa da istihdam bakımından oldukça önemli bir sektördür. Gıda ürünleri imalatı ise istihdamdan ziyade işyeri sayısı ile İl’de önemli bir yer tutmaktadır. İl’de sektörel yoğunlaşma üst düzeyde olup, imalat sanayinin hâkimiyeti belli birkaç sektörün elindedir. Bu durum, bu sektörlerde meydana gelebilecek olumsuz gelişmeler durumunda il ekonomisinin büyük oranda bozulmasına yol açabilecektir. Kayseri’de hem işyeri sayısı hem de istihdam açısından düşük ve orta düşük teknolojinin baskın olduğu bir üretim yapısı vardır. Bu durum, ilin klasik üretim anlayışından vazgeçmediğini, katma değeri yüksek alanlara yönelmediğini, inovatif gelişmelerin yüksek olduğu alanlarda etkin olunması gerektiğini göstermektedir.

130 Özet olarak:

 Kayseri ili hem tarım ve hayvancılığa göre hem de komşu illere göre değerlendirildiğinde sanayisi güçlü/gelişmiş olan iller arasında yer almaktadır.

 SGK verilerine göre istihdamın %15,6’sı sanayi sektöründedir.

 Sanayi sektörünün GSYH’deki payı son on yılda artış gösterememiştir. İl’de 2004 yılında

%34,7 olan sanayi sektörü payı 2014 yılında %33,9’a düşmüştür. 2014 yılında sanayi sektörünün GSYH’deki payında 81 il içinde 16. sırada yer almaktadır.

 Sanayi elektrik tüketimi, hem İl’de hem de TR72 Bölgesi düzeyinde Türkiye ortalamasına göre yüksek olmakla birlikte İl’deki sanayi elektrik tüketiminin toplam elektrik tüketimi içindeki payı düşüş eğilimine sahiptir. 2005-2015 döneminde Kayseri’de sanayi elektrik tüketimi %21 oranında artarken, TR72 Bölgesi’nde %31, Türkiye’de ise %66 oranında artış kaydetmiştir.

 İl İmalat sanayiinde net satış tutarlarına göre (2016 yılı) sırasıyla mobilya imalatı (%23), fabrikasyon metal ürünlerin imalatı (%13,7), elektrikli teçhizat imalatı (%12,6), tekstil ürünleri imalatı (%11,9) ve gıda ürünleri imalatı (%9,1) en yüksek payı almaktadır.

 Sigortalı sayısına göre mobilya imalatı (%29,1), metal ürünleri imalatı (%16,8), mobilya imalatı (%17,2), işyeri sayısına göre; mobilya İmalatı (%23,2), metal ürünleri imalatı (%11,2) ve gıda ürünlerinin imalatı (%15) ilk üç sırada yer almaktadır.

 İl’deki imalat sanayi sektörleri, sektörlerin istihdama göre %55’i düşük, %33’ü orta-düşük teknolojiye sahiptir (2016).

 Kayseri ilinde imalat sanayiinde istihdam edilen sigortalı sayısının toplam sigortalı sayısına oranı %35,3 iken imalat sanayi net satışlarının toplam net satışlara oranı %34,4 düzeyindedir. Aynı oranlar TR72 Bölgesi için %29,7-%25, Türkiye geneli için ise

%25,8-%24,6 seviyesindedir.

 Kayseri ilinde net satışlara göre büyüklük, baskınlık ve uzmanlık özelliği gösteren (olgun küme) sektörleri; mobilya, fabrikasyon metal ürünleri, kauçuk ve plastik ürünleri ile elektrikli teçhizat sektörleridir. İstihdama göre, olgun kümede yer alan sektörler mobilya, fabrikasyon metal ürünleri, gıda ürünleri ile elektrikli teçhizat sektörleridir. İşyeri sayısına göre olgun kümede yer alan sektörler; gıda ürünleri, kauçuk ve plastik ürünleri, elektrikli teçhizat kâğıt ve kâğıt ürünleri ile diğer metalik olmayan mineral ürünler sektörleridir.

 Kayseri ilinde üçlü düzeyde istihdama göre olgun kümede yer alan sektörler: 310-Mobilya imalatı, 251-Metal yapı malzemeleri imalatı, 131-Tekstil elyafının hazırlanması ve bükülmesi, 259-Diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı, 331-Fabrikasyon metal

131 ürünlerin, makinelerin ve ekipmanların onarımı, 132-Dokuma, 108-Diğer gıda maddelerinin imalatı, 273-Kablolamada kullanılan teller ve kablolar ile gereçlerin imalatı, 282-Genel amaçlı diğer makinelerin imalatı, 275-Ev aletleri imalatı, 252-Metal tank,

131 ürünlerin, makinelerin ve ekipmanların onarımı, 132-Dokuma, 108-Diğer gıda maddelerinin imalatı, 273-Kablolamada kullanılan teller ve kablolar ile gereçlerin imalatı, 282-Genel amaçlı diğer makinelerin imalatı, 275-Ev aletleri imalatı, 252-Metal tank,

Belgede Kayseri İli Uygun Yatırım Alanları Araştırması (sayfa 131-144)