2. ĠNġAAT PROJELERĠ YAPIM AġAMASINDA KARġILAġILAN
2.8 Daha Önce YapılmıĢ ÇalıĢmaların Ġncelenmesi
2.8.1 YurtdıĢında yapılan çalıĢmalar
Tez kapsamında incelenen yurtdıĢında yapılan çalıĢmalar, inĢaat projelerinde maliyet ve/veya süre aĢımına neden olan faktörleri araĢtırmakta olup, yurtdıĢında yapılan çalıĢma sayısının oldukça fazla olması nedeniyle son 10 yılı (2005 yılından itibaren) kapsayacak Ģekilde gerçekleĢtirilmiĢtir. YurtdıĢında maliyet ve süre aĢımı konusunda yapılan çalıĢmalar Çizelge 2.1’de gösterilmiĢtir. Ġncelenen çalıĢmalar, kronolojik olarak listelenmiĢtir. Ayrıca iĢledikleri konuya göre maliyet aĢımını, süre aĢımını ve maliyet ile süre aĢımını bir arada inceleyenler olmak üzere ayrım yapılmıĢtır. Çizelge; çalıĢmanın yapıldığı yıl, çalıĢıldığı ülke, araĢtırma yöntemi ve örneklem grubu bilgileri derlenerek oluĢturulmuĢtur.
Çizelge 2.1: YurtdıĢında maliyet ve süre aĢımı konusunda yapılan çalıĢmalar. YIL SIRA NO KAYNAK NO ĠSĠM YAZAR SÜRE /
MALĠYET ÜLKE PROJE TĠPOLOJĠSĠ ÖRNEKLEM
2005 1 [29] Causes of Delay in Large Construction
Projects Sadi A. Assaf, Sadiq Al-Hejji Süre Tayland Ayrım Yok
23 Yüklenici 19 Proje Yönetimi
15 ĠĢveren
2006
2 [30] Causes and effects of delays in Malaysian
construction industry Murali Sambasivan, Yau Wen Soon Süre Malezya AltYapı Ve Üst Yapı
35 Yüklenici 48 Proje Yönetimi
67 ĠĢveren 3 [31] Construction Delays and Their Causative
Factors in Nigeria
Ajibade Ayodeji Aibinu, Henry
Agboola Odeyinka Süre Nijerya Konut Ve Ofis
33 Yüklenici 62 ĠĢveren 4 [32] Construction Delays in Hong Kong Civil
Engineering Projects
Tommy Y. Lo; Ivan W. H. Fung;
and Karen C. F. Tung Süre Hong Kong Ayrım Yok
72 Yüklenici 63 Proje Yönetimi
137 ĠĢveren 5 [17] Significant factors causing delay in the UAE
construction industry
Arshı Shakeel Faridi, Sameh Monır
El-Sayegh Süre
BirleĢik Arap
Emirlikleri Ayrım Yok
50 Yüklenici 45 Proje Yönetimi
2007
6 [33] Delays in construction projects The case of Jordan
G. Sweis, R. Sweis, A. Abu
Hammad, A. Shboul Süre Cezayir Konut
36 Yüklenici 29 Proje Yönetimi
26 ĠĢveren 7 [34] Building Construction Projects Ġn Malaysia The Significant Factors Causing Delay Of Wa’el Alaghbari, Mohd. Razali A.
Kadir, Azizah Salim, Ernawati Süre Malezya Üstyapı
29 Yüklenici 32 Proje Yönetimi 17 ĠĢ GeliĢtirme/Devlet
2008
8 [1]
Causes And Effects Of Cost Overrun On Public Building Construction Projects In
Ethiopia
Fetene Nega Maliyet Etiyopya Üstyapı Kamu Projeleri
14 Yüklenici 15 Proje Yönetimi
13 ĠĢveren 9 [35] Causes Of Delay In Building Construction
Projects In Egypt
M. E. Abd El-Razek; H. A.
Bassioni; And A. M. Mobarak Süre Mısır Ayrım Yok
29 Yüklenici 23 Proje Yönetimi
22 ĠĢveren 10 [36] Causes of Delays in Saudi Arabian Public
Sector Construction Projects Adel Al-Kharashı, Martın Skıtmore Süre Suudi Arabistan Kamu Projeleri
34 Yüklenici 30 Proje Yönetimi
Çizelge 2.1(Devam): YurtdıĢında maliyet ve süre aĢımı konusunda yapılan çalıĢmalar YIL SIRA NO KAYNAK NO ĠSĠM YAZAR SÜRE /
MALĠYET ÜLKE PROJE TĠPOLOJĠSĠ ÖRNEKLEM
2008
11 [28]
Delay and Cost Overruns in Vietnam Large Construction Projects, a Comparison with
Other Selected Countries
Long Le-Hoai, Young Dai Lee, and
Jun Yong Lee Süre Maliyet Vietnam Üstyapı, Yol, Altyapı, Köprü
39 Yüklenici 20 Proje Yönetimi
29 ĠĢveren
12 [14] Factors Influencing Time and Cost Overruns
on Construction Projects in the Gaza Strip Jomah Mohammed Al-Najjar Süre Maliyet Gazze ġeridi Üstyapı, Yol, Altyapı, Köprü
66 Yüklenici 27 Proje Yönetimi
31 ĠĢveren 13 [37] Problems Causing Delays in Major
Construction Projects in Thailand
Shamas-Ur-Rehman Toor, Stephen O.
Ogunlana Süre Tayland Ayrım Yok
16 Yüklenici 53 Proje Yönetimi
7 ĠĢveren 2009 14 [38] Causes Of Delay Ġn Construction Ġndustry Ġn Libya Omran, Abdul Hamid Kadir Pakir Saleh Al Hadi Tumi, Abdelnaser Süre Benghazi Libya / Ayrım Yok Sayı BelirtilmemiĢ
2010
15 [39] Significant Factors Causing Cost Overruns in telecommunication projcts in nigeria
Oko John Ameh, Aliu Adebayo Soyingbe and Koleola Tunwase
Odusami
Maliyet Nijerya Telekomünikasyon Binaları
21 Yüklenici 26 Proje Yönetimi
17 ĠĢveren
16 [7]
Cost and time control of construction projects inhibiting Factors And Mıtıgatıng Measures In
Practıce
Yakubu Adısa Olawale, Mıng Sun Süre Maliyet Ġngiltere Ayrım Yok 110 KiĢi
2011
17 [40] Mathematical Expression for Explaining Project Delays in Southwestern Nigeria
Olugbenga Oludolapo Amu, David
Abiodun Adesenya Süre Nijerya Ayrım Yok
150 Yüklenici 77 Proje Yönetimi
67 ĠĢveren
18 [8] Preliminary Study on Causative Factors Leading to Construction Cost Overrun
Aftab Hameed Memon, Ismail abdul
Rahman, Ade Asmi Abdul Azis Maliyet Malezya Ayrım Yok
5 Yüklenici 5 Proje Yönetimi
5 ĠĢveren
19 [41] Study Of Relatıonshıp Between Tıme Overrun And Productıvıty On Constructıon Sıtes Oko John Ameh, Emeka Emmanuel
Osegbo Süre Nijerya Ayrım Yok
77 Yüklenici 14 Proje Yönetimi
2 ĠĢletmeci 7 Proje Müellifi
Çizelge 2.1(Devam): YurtdıĢında maliyet ve süre aĢımı konusunda yapılan çalıĢmalar. YIL SIRA NO KAYNAK NO ĠSĠM YAZAR SÜRE /
MALĠYET ÜLKE PROJE TĠPOLOJĠSĠ ÖRNEKLEM
2012
20 [18]
Sıgnıfıcant Factors That Causes Cost Overruns In Buıldıng Constructıon Project In Nıgerıa.
Kasımu, M. A Maliyet Nijerya Üstyapı -
21 [12] An Investigation On Time And Cost Overrun Ġnconstruction Projects Changiz Ahbab Süre Maliyet Birçok Ülke Üstyapı, Altyapı,Yol, Köprü
49 Yüklenici 13 Proje Yönetimi
8 ĠĢveren 22 [42] Avoıdıng Cost Overruns In Constructıon Projects In The Unıted Kıngdom Susana Gomez Arcila Maliyet Ġngiltere 6 Proje 3 KiĢi
2013
23 [43]
Causes Of Constructıon Delays For Engıneerıng Projects In The Mıddle-East: An Egyptıan Perspectıve
A. Samer Ezeldin, Mohamed Abdel-
Ghany Süre Mısır
23 Yüklenici 6 Proje Yönetimi
6 ĠĢveren 24 [2]
Study of Factors Causing Time and Cost Overrun throughout Life Cycle of Construction Project
Ismaaini Ismail, Ismail Abdul
Rahman, Aftab Hameed Memon Süre Maliyet Birçok Ülke - - 25 [22] Risks Leading to Cost Overrun in Building Construction from Consultants’ Perspective Ibrahim Mahamid, Nabil Dmaidi Maliyet Filistin - 21 Proje Yönetimi
26 [44]
Investigation of Significant Factors Influencing Time and Cost Overruns In Indian Construction Companies
S. Shanmugapriya, Dr. K.
Subramanian Süre Maliyet Hindistan Üstyapı, Yol, Köprü
25 Yüklenici 23 Proje Yönetimi
22 ĠĢveren 27 [9]
Investigation into the Causes of Delays and Cost Overruns in Uganda's Public Sector Construction Projects
Henry Alinaitwe, Ruth Apolot, Dan
Tindiwensi Süre Maliyet Uganda Kamu Projeleri
32 Yüklenici 140 Proje Yönetimi
74 ĠĢveren
2014
28 [45]
Contributions of Construction Project Team to Cost Overruns The Contractors’ Perspective
Olusegun Akınsıku, Adeyemi
Akıntola, Oko Ameh, Ayokunle Ige Maliyet Nijerya Üstyapı 57 Yüklenici
29 [46] Root-Cause Analysis of Construction-Cost
Overruns Yehiel Rosenfeld Maliyet
Katılımcılar Ġsrail, Ülke Ayrıca BelirtilmemiĢ Ayrım Yok 33 Yüklenici 100 Proje Yönetimi 33 ĠĢveren 33 Proje Müellifi 30 [23]
Factors Contributing To Project Time And Hence Cost Overrun Ġn The Malaysian Construction Ġndustry
Zayyana Shehu and Intan R. Endut,
Akintola Akintoye Süre Maliyet Malezya Altyapı, Üstyapı
51 Yüklenici 105 Proje Yönetimi
49 ĠĢveren
2015 31 [47]
Analysing Delay Causes And Effects Ġn Ghanaian State Housing Construction Projects
Charles Teye Amoatey, Yaa Asabea Ameyaw, Ebenezer Adaku and Samuel Famiyeh
Süre Gana Kamu Konut Projeleri
6 Yüklenici 5 Proje Yönetimi
ġekil 2.1’e göre, son 10 yılda incelenen 31 araĢtırmadan 15 tanesi süre aĢımı [17, 29- 38, 40, 41, 43, 47], 8 tanesi maliyet aĢımı [1,8,18,22,39,42,45,46] ve 8 tanesi ise süre ve maliyet aĢımı [2,7,9,12,14,23,28,44] üzerine çalıĢmıĢtır.
ġekil 2.1 : Maliyet ve süre aĢımı konusunda yurtdıĢında yapılan çalıĢmaların konulara göre dağılımı.
Makalelerin yayınlanma tarihi dikkate alındığında, öncelikle araĢtırmaların süre ile ilgili yapıldığı, özellikle 2010 yılından itibaren maliyet ve süre ile maliyetin birlikte incelendiği araĢtırmaların yaygınlaĢtığı görülmektedir.
Ġncelenen çalıĢmaların yapıldığı ülkeler incelendiğinde çalıĢmaların; BirleĢik Arap Emirlikleri’nde [17], Cezayir’de [33], Etiyopya’da [1], Filistin’de [22], Gana’da [47], Gazze ġeridi’nde [14], Hindistan’da [44], Japonya (Hong Kong)’da [32], Ġngiltere’de [7,42], Ġsrail’de [46], Libya’da [38], Malezya’da [8, 23, 30, 34], Mısır’da [35, 43], Nijerya’da [18,31,39-41, 43, 45], Suudi Arabistan’da [36], Tayland’da [37], Uganda’da [9] ve Vietnam’da [28] yapıldığı görülmektedir. Maliyet ve süre aĢımı konusunda yurtdıĢında yapılan çalıĢmaların ülkelere göre dağılımı ġekil 2.2’de gösterilmiĢtir. 8 15 8 0 2 4 6 8 10 12 14 16 Süre ve Maliyet Süre Maliyet
YURTDIġINDA YAPILAN ÇALIġMALARIN KONULARA GÖRE DAĞILIMI
ġekil 2.2 : Maliyet ve süre aĢımı konusunda yurtdıĢında yapılan çalıĢmaların ülkelere göre dağılımı.
Bu verilerde maliyet ve süre aĢımının ağırlıklı olarak geliĢmekte olan ülkelerde görüldüğü ve bu ülkelerde araĢtırmaların yapıldığı gözlemlenmiĢtir. Bunun dıĢında araĢtırmanın belli bir bölge ya da Ģehir kapsamında tutulduğu makaleler bulunmaktadır. Bunun yapılmasındaki amaç, tüm çalıĢmalardaki ortak maliyet ve süre aĢımına neden olan faktörlerin yanında, bölgeye özel olarak ortaya çıkmıĢ faktörleri de inceleyebilmektir.
AraĢtırma yöntemleri açısından bakıldığında, maliyet ve süre aĢımına neden olan faktörleri belirlemek için yapılan araĢtırmaların büyük çoğunluğunun (29 tane) [1, 7,- 9, 12, 14, 17, 18, 22, 23, 28-41, 43-47], alan araĢtırması yöntemi kullandığı görülmektedir. Bir araĢtırmada röportaj ve bir araĢtırmada ise maliyet ve süre aĢımına neden olan faktörleri belirlemek için geçmiĢ çalıĢmalardan derleme yapılması yöntemi kullanılmıĢtır. Maliyet ve süre aĢımı konusunda yurtdıĢında yapılan çalıĢmaların araĢtırma yöntemine göre dağılımı ġekil 2.3’te gösterilmektedir.
2 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 4 2 7 1 1 1 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Birçok Ülke BirleĢik Arap Emirlikleri Cezayir Etiyopya Filistin Gana Gazze ġeridi Hindistan Japonya Ġngiltere Ġsrail Libya Malezya Mısır Nijerya Suudi Arabistan Tayland Uganda Vietnam
YURTDIġINDA YAPILAN ÇALIġMALARIN ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI
ġekil 2.3 : Maliyet ve süre aĢımı konusunda yurtdıĢında yapılan çalıĢmaların araĢtırma yöntemine göre dağılımı.
Bahsedilen araĢtırmalarda alan araĢtırması, literatürden alınarak oluĢturulan maliyet ve süre aĢımına neden olan faktörlerin, inĢaat sektöründe çalıĢan uzmanlar tarafından değerlendirilmesi ile yapılmıĢtır. 2012 yılında Ġngiltere’de yapılan bir baĢka araĢtırmada ise, araĢtırma yöntemi olarak röportaj yapılmıĢtır [42]. ĠnĢaat sektöründe 20 yıl ve üzerinde deneyim sahibi 3 uzmanla, çalıĢtıkları 2’Ģer proje ile ilgili röportaj yapılarak maliyet ve süre aĢımına neden olan faktörler belirlenmiĢtir. 2013 yılında yapılan bir diğer çalıĢmada ise, eski yapılan çalıĢmalardan maliyet ve süre aĢımına neden olan faktörler derlenerek bir araya getirilmiĢtir [2]. Maliyet ve süre aĢımına neden olan faktörleri belirlemek için yapılan araĢtırmalarda, inĢaat sektöründe çalıĢan daha çok sayıda uzmana ulaĢabilmek adına çoğunlukla alan araĢtırması yönteminin kullanıldığı görülmektedir. Literatürde, alan araĢtırmasında sorgulanacak maliyet ve süre aĢımına neden olan faktörler belirlenirken ağırlıklı olarak eski araĢtırmalarda belirlenen faktörler derlenmiĢtir.
Proje tipolojilerine bakıldığında, birçok araĢtırmada proje tipolojileri için ayrım yapılmadığı görülmüĢtür. Bununla birlikte tek bir projenin ya da tek bir tipin incelendiği araĢtırmalar da mevcuttur [33, 39]. Bazı araĢtırmalarda, yalnızca kamu projelerine [19, 36, 47] yönelik çalıĢmaların yapıldığı da belirlenmiĢtir. ÇalıĢmalarda incelenen proje tipleri çok çeĢitli olduğundan uygun bir sınıflandırma mümkün olmamıĢtır. Tipoloji ile ilgili kısıtlamaların konulmasındaki amaç, problemin belirlemesine yönelik daha belirgin sonuçlar elde etmektir.
1 1 29 0 5 10 15 20 25 30 35 Derleme Ropörtaj Alan AraĢtırması
YURTDIġINDA YAPILAN ÇALIġMALARIN ARAġTIRMA YÖNTEMĠNE GÖRE DAĞILIMI
Alan araĢtırması yapılan çalıĢmalar, örneklem kapsamında incelendiğinde, alan araĢtırmasının uyguladığı katılımcıların büyük çoğunlukla iĢveren, proje yönetimi ve yüklenici olarak ayrıldığı gözlemlenmiĢtir. Bununla birlikte alan araĢtırması katılımcı gruplarına proje müellifinin eklendiği çalıĢmalar [46] ile birlikte, yalnızca yüklenici [45] ve yalnızca proje yönetimi [22] gruplarının incelendiği çalıĢmalar da mevcuttur. Bu durumda da örneklem daralmaktadır. YurtdıĢında yapılan alan araĢtırmalarının katılımcı gruplara göre dağılımı ġekil 2.4’te gösterilmektedir.
ġekil 2.4 : YurtdıĢında yapılan alan araĢtırmalarının katılımcı gruplara göre dağılımı.
Alan araĢtırması grubu olarak çoğunlukla iĢveren, proje yönetimi ve yüklenici gruplarının belirlenmesi, bir inĢaat projesinde rol alan temel katılımcıların; iĢveren, proje yönetimi ve yüklenici olmasından kaynaklanmaktadır.
Ġncelenen makalelerde, proje süreçlerine yönelik bir odaklanma bulunmayıp, araĢtırmalar ihale aĢamasından teslim aĢamasına kadar olan süreci kapsamaktadır. Ayrıca, maliyet ve süre aĢımını etkileriyle inceleyen pek çok araĢtırma [1, 30, 47] olduğu gibi yapılan araĢtırma sonucunu baĢka bir ülkede yapılan çalıĢma ile kıyaslayan makaleler [26, 28] ve ortaya çıkan sonuçları yeni bir matematiksel gecikme analizi denemek için kullanan çalıĢmalar da bulunmaktadır [40]. Bu açıdan bakıldığında yakın zamanda yapılan bazı araĢtırmaların, maliyet ve süre aĢımı analizi yapmanın yanında, bu analizi değiĢik yönden çalıĢmalara devam etmek için temel olarak kullanmaya baĢladığı görülmüĢtür.
1 1 1 22 2 2 0 5 10 15 20 25 Yüklenici Proje Yönetimi Yüklenici ve Proje Yönetimi ĠĢveren-Proje Yönetimi-Yüklenici ĠĢveren-Proje Yönetimi-Yüklenici-Proje Müellifi Ayrım YapılmamıĢ
YURTDIġINDA YAPILAN ALAN ARAġTIRMALARININ KATILIMCI GRUPLARA GÖRE DAĞILIMI