Yeniden Yapılaşma Programı

Deprem sonrasında Çin Hükümeti tarafından 16 Mayıs 2008 tarihinde, depremden etkilenen bölgeleri yeniden inşa etmek için gönüllü kentsel planlama uzmanları ve enstitüler çalışmalara başladı. 4 Haziran 2008 tarihinde 'Wenchuan Deprem Felaketi İyileştirme ve Yeniden Yapılanma Yasası' hükümet tarafından yürürlüğü girdi (PRC, 2008). Yasa içerisinde; yeniden yapılanma, restorasyon hükümleri, fon yaratma ve politika desteği, finansman, uygulama, yönetim ve denetim için yol gösterici ilkelerin yer aldığı görülmektedir.

12 Ağustos 2008 tarihinde Wenchuan depremi sonrası yeniden inşası için Devlet Genel Planı yayımlanmıştır. Bu plan kapsamında 6 ana hedef belirlenmiştir; (PRC, 2008) (1)Her aile için bir ev ya da apartmanın yeniden inşa edilmesi;

(2)afet öncesi yıllık harcanan kişisel gelir ile her ailenin en az bir üyesi için iş istikrarının sağlanması;

(3) afet mağdurları için temel sosyal refahı sağlama kapsamında, 9 yıllık ücretsiz eğitim desteği, halk sağlığı ve temel tıbbi bakım, sosyal yardım ve diğer temel kamu hizmetleri;

(4) kamu tesisleri ve altyapılarının restore edilmesi ve iyileştirilmesi;

(5) depremden etkilenen bölgenin ekonomisini daha da geliştirmek;

(6) ekoloji, çevre, afet azaltma ve hazırlık evrelerini geliştirmek.

Yayımlanan yasa kapsamında; her ailenin barınma ihtiyacı için kalıcı konut inşası, kamu binaları ve sosyal tesislerin iyileştirilerek kullanıma açılması ve depremden etkilenen kentlerin sosyal ve ekonomik olarak güçlendirme çözümleri yeniden yapılaşmanın temelini oluşturmaktadır. Kentsel ölçüde imar süreçlerinin planlamaya dâhil edilmesi, ülkede meydana gelen deprem zararlarının daha kısa sürede avantaja çevirdiğini söylemek mümkündür. Bunun yanında, depremzedelere sosyal olanakların sunulması afetin olumsuz izlerini kapatmakta etkili bir yöntemdir. Aylık para yardımı ve iş istihdamı, ülkenin ekonomik devamlılığı için gerekli bir yaklaşım olduğu görülmektedir. Hükümetin, deprem sonrası yayımladığı yasalarla birlikte hedeflediği amaç; deprem sonrasında yaşanan fiziksel, psikolojik, maddi ve manevi problemleri gidermek ve deprem öncesindeki yaşam standartlarını asgari ölçüde sağlamak olduğu söylenebilir.

Bunun yanında plan kapsamında Sinchuan, Gansu ve Shaanxi eyaletlerindeki toplam 51 ilçe; rekonstrüksiyon, yeniden yapılandırma ve ekolojik rekonstrüksiyon bölgelerine ayrılmıştır (NDRC, 2008). Bölge ayrılmasında kaynakların ve çevre kapasitesinin değerlendirilme ölçütüne, arazinin gelecek dönemlerde geliştirilebilme yoğunluğuna, sanayi yönüne, nüfusun yoğunluğuna ve kentsel yapı ve topografyanın uygunluğu özellikleri dikkate alınmıştır. Kentlerin gruplandırılmasıyla; deprem sonrası yeniden rutin yaşama standartlarını dönüş sağlamak ve daha kısa süreçte daha verimli yapılaşma seviyesine sebep olduğu ulaşılabilir.

Çin hükümeti yayımlanan yasalar ile birlikte karşılıklı yardım projesini uygulamaya başlamıştır. Önceki afetlerde daha basit şekilde uygulanan bu program; depremden etkilenen kentlerin yeniden yapılaşma için gereken tüm ihtiyaçlarını; ülke içerisindeki depreme maruz kalmayan şehirler ile yardımlaşması olarak tanımlanabilir. Program kapsamında deprem ile birlikte zarara uğrayan kentin, yeniden inşası ve imar planının hazırlanması, ekonominin tekrar gelişmesi için çözümler, sosyal ve kültürel faaliyetler, turizm etkinlikleri gibi birçok alanda gelişmesi ve şehrin yeniden canlanması amaçlanmaktadır.

Karşılıklı yardım projesinde depreme maruz kalan kentler ve yardımcı kentler olmak üzere iki grup bulunmaktadır (Çizelge 4.2). Hükümet tarafından her gruptan birer şehir eşleştirilmektedir. Bu program kapsamında depremden zarar görmeyen 18 gelişmiş il

Gansu ve Shaanxi eyaletlerindeki 18 ilçeye yardım için görevlendirilmiştir (Ping Xu vd., 2014). Bölgeye ve kentsel tasarım planlamasına göre yeniden yapılaşma süresi 12 ay-24 ay aralığındadır. Yardımcı şehirlerdeki gönüllü şehir plancıları, uzmanlar, hocalar, belediye çalışanları gibi birçok teknik personel depreme maruz kalan bölgeye giderek gerekli çalışmalara başlamaktadırlar.

Karşılıklı yardım projesi içerisinde depreme maruz kalan şehirlerdeki ekonominin tekrar canlanabilmesi için, yardımcı şehirlerin maddi destek zorunluluğu bulunmaktadır.

Yardımcı olacak şehirler, 3 yıl boyunca hükümetin verdiği bütçe gelirinin en az %1'ni afet şehirlerine harcamak zorundadır (PRC Devlet Konseyi, 2008a). Bu kanun, süreç içerisinde depremden dolayı kentsel ve ekonomik yıkıma uğrayan bölgenin canlanmasına yardımcı olacak niteliktedir.

Çizelge 4.2. Guangdong eyaleti tarafından planlanan Karşılıklı Yardım Şehirleri (Dong, 2012)

Bunun yanında yardımcı şehirler, aşağıda verilen hizmetlerde de destek vermektedirler; (PRC Devlet Konseyi, 2008a)

(1)planlama ve tasarım, inşaat ve danışmanlık, proje inşaatı, teftiş, (2)konut topluluklarının yenilenmesi,

(3) kamu tesisleri ve altyapılarının yenilenmesi ve iyileştirilmesi; okul, hastane, yolların yapımı, sosyal faaliyetler ve diğer kamu hizmetlerinin inşası

(4) felaket bölgelerindeki hastanelere ve okullara yardımcı olmak için doktor ve öğretmenlerin seçilmesi ve gönderilmesi, donanım, araç ve yeniden yapılandırmaya yardımcı olacak tesisler, inşaat malzemeleri,

(5) okula geri dönemeyen öğrencilere eğitim hizmetleri, (6) ticaret ve işletme merkezleri için temel altyapıyı yenileme

Program kapsamında verilen destek hizmetleri, Çin hükümetinin deprem sonrası aldığı genel kararlarla doğrudan örtüşmektedir. Buradaki benzerliğin sebebi, hükümetin dolaylı olarak uzun vadede gerçekleştirecek aynı hizmeti, destek şehirlerinin daha kısa ve daha verimli şekilde sunmasıdır. Destek şehirlerinin tüm kaynaklarını afet şehirlerine doğrudan sunması projenin hızlı ve pratik olduğunun kanıtıdır. Ayrıca destek şehirlerinin ülkenin gelişmiş bölgelerinden seçilmesi; afet bölgesine kaliteli hizmetin ve teknolojinin getirilmesinde önem taşımaktadır. 3 yıllık süreç içerisinde, destek şehirleri verdiği ekonomik katkı ile bu bölgenin yeniden canlanmasına katkı sağlamaktadır. Örneğin Guangdong eyaleti, Wenchuan‟ın kurtarma ve yeniden inşa döneminden sonra uzun vadeli gelişmesine yardımcı olmak için “Guangdong- Wenchuan Uzun Vadeli İşbirliği Çerçeve Anlaşması” olarak adlandırılan Wenchuan ilçesi ile uzun vadeli bir anlaşma imzalamıştır.

Bu çerçevede, Guangdong, işgücü ve turizm gelişimi gibi alanlarda Wenchuan ilçesine yardımcı olmayı amaçlamıştır (Q. Li, 2012).

Özetle, Çin hükümetinin karşılıklı yardım projesi olarak başlattığı bu sistem, deprem sonrasında bölgenin tüm eksikliklerini doğru, hızlı, verimli şekilde ve teknolojik olanaklar kullanılarak giderildiğinin göstergesidir. Bu durum, tez içeriğinde Çin için afet sonrası yeniden yapılaşma stratejilerinde değinilen hükümet desteğinin, diğer ülkelere göre daha çok olduğunu kanıtlar niteliktedir.