Yenidünya Düzeninin Ortaya Çıkışının Sebepleri

Yenidünya düzeninin ortaya çıkışına yol açan birçok sebep vardır. Bunların kökleri tarihî süreçte devletler arasındaki mücadelelerin başladığı tarihlere kadar gerilere gitmektedir. Bu düzenin ortaya çıkışının temel sebepleri, Amerika’nın rolüne, uluslararası arenaya çıkışına, hedeflerine, ilerlemesinin ve imkânlarının tabiatına, stratejisine, ortaya çıkışına yardım eden devletlerin pozisyonuna, çekişmenin tabiatına ve taraflarına dayanmaktadır. Aynı zamanda dünyanın durumu da Amerika’nın bu düzenin liderliğini tek başına üstlenmesine yardımcı olmuştur. Bu sebepleri temel sebepler ve tali sebepler şeklinde taksim etmek mümkündür.

1.1.2.1. Temel Sebepler

Bu sebeplerin başında, Amerika’yla dünya liderliğini paylaşan Sovyetler Birliği liderliğindeki komünizmin ve sosyalist bloğun çökmesi gelmektedir. Sosyalist bloğun ortadan kalkmasından sonra dünyada bir boşluk oluştu. Batı âlemi bu boşluğun doldurulması vazifesini ABD’ye verdi. Bu boşluğun doldurulmasıyla birlikte oluşturulan yeni düzen Amerika başkanı George Bush tarafından yenidünya düzeni olarak isimlendirildi.

Diğer bir sebep, İslam dünyasının kendi değerlerinden hareketle siyasî, iktisadî ve askerî bir güç olarak varlık kazanmasından Batılı devletlerin duydukları endişedir. İngiliz tarihçi Arnold Joseph Toynbee 20. Yüzyılın başında şöyle demişti: “Biz komünizmden korkmuyoruz. Çünkü bizim namlumuzdan çıkmıştır ve bize dönecektir. Sarı cinsten de korkmuyoruz. Çünkü onlar Batı medeniyetinin değerlerine sahiptirler. Fakat asıl korkumuz yeniden bir İslamî uyanışın gerçekleşmesinden kaynaklanmaktadır”.

Sovyetler Birliğinin çöküşü, ABD’ye, dünya üzerindeki emellerini gerçekleştirebilmesi için rahat hareket edebilme imkânı sunmuştur. TIME Magazine’nin 1991 Nisan sayısında dünya düzeni “Amerika’ın mutlak egemenliği” olarak tarif edilmiştir. Baba Bush da bu düzeni tarif ederken şöyle demiştir: “Yakın

gelecekte liderlikte bizimle çekişecek başka bir ülke olmayacaktır. Buna kesinlikle müsamaha göstermeyeceğiz”35.

Yeni Dünya Düzeninin ortaya çıkmasını tetikleyen temel sebeplerden bir diğeri de Birinci Körfez savaşıdır. Bush, Uluslararası krize çare bulmaya çalışırken, yeni bir düzenin yeni liderliğine, metotlarına, araçlarına, hedeflerine ve yollarına işaret etmiştir.

Bir diğer sebep, Amerika otoritesinden bağımsızlaşmak için Avrupa’nın birlik oluşturmaya çalışmasıdır. Bundan dolayı Amerika, oluşturulması planlanan birliğin kendi etki sahasının içine almak için çalışmalarda bulundu ve yenidünya düzenini ilan etti.

Avrupa ve onun bu düzeni desteklemesinin sebeplerine gelince, bu bağlamda birkaç sebepten söz edilebilir. Savaşlardan dolayı bitkin düşen Batı, karşı karşıya kaldığı askerî, kültürel ve iktisadî krizlerin derinliğini farketti. Avrupa kendi barış ve birliğini oluşturma gücü ve siyasi donanımdan yoksun olduğu için iç parçalanmayı önlemek ve menfaatlerini korumak için Amerika’nın liderliğine ihtiyaç duydu. Çünkü Amerika ve iktisadî düzeni Batı kapitalizminin bir parçasıdır. Avrupa onun yardımını aldığında ve önderliğini kabul ettiğinde herhangi bir şey kaybetmeyeceğini varsaymıştır.

Batı, zengin tabiî kaynaklara ve yükselen pazarlara sahip olan üçüncü dünya devletleriyle askerî, kültürel ve iktisadî açıdan karşı koymanın imkânsızlığını anladı. Çünkü uluslararası oyunun kurallarını gören üçüncü dünya devletlerinin halkları Batı’nın politikaları hakkında bilinç kazanmışlardı.

Batı, üçüncü dünya ülkelerinde gerçekleştirilen seçimlere bazı aracı unsurlarla müdahale edebileceğini ve bu konuda başarılı olabileceğini düşündü. Aynı şekilde askerî savaşlarla gerçekleştirmede başarısız olduğu hedeflerini, barış

35 _{Bkz. Ömer Abdulʽâtî, el-ʽÂlemu’l-Lezî Sanaʽathu Amerîkî,} http://audio.islamweb.net/audio/index.php?page=FullContent&audioid=230726 (15.02.2016)

ortamında siyasî ve iktisadî yollarla gerçekleştirmenin daha mümkün olduğunu farketti36.

Avrupa’yı, bu düzeni desteklemeye ve o düzenin içinde yer almaya sevk eden sebeplerden biri de, hedeflerini gerçekleştirme arzusudur. Bir diğer sebep de Japonya, Çin ve Asya kaplanlarının iktisadî güçlerinin büyümesi, ekonomi dünyasına tekrar hükmetmeye ve Avrupa devletleriyle rekabet etmeye çalışmasıdır.

1.1.2.2. Tâli Sebepler

Çoğu analizci, bu düzenin ortaya çıkışını iki Dünya Savaşının sonuçlarına bağlamaktadır. Birinci Dünya Savaşı ABD’nin aktif bir unsur olarak devletler sahnesine çıkmasına sebep oldu. İkinci Dünya Savaşından sonra da yıldızı parladı. Bundan dolayı dünyanın liderliğini eline aldı ve Sovyetler liderliğindeki sosyalist cepheye karşı mücadelede İngiltere ve Fransa’nın yerini aldı37_.

Bir diğer sebep, Osmanlı İmparatorluğunun yıkılması ve İslam İmparatorluğunun uluslararası arenada söz sahibi olma statüsnü kaybetmesidir. Zengin İslam bölgelerinin enerji ve serbest pazar gibi kalkınma faktörlerinin farkına varılması ve tabiî iktisadî kaynaklarının üzerindeki örtünün kaldırılması da başka bir sebeptir.

Fakat bu sebeplerden en önemli olanı, büyük Amerikan şirketlerinin dahilî rekabette ulaştıkları gelişme merhalesiyle ilgilidir. Ürettiklerinin iç tüketim talebinin üstüne çıkmasından sonra onları eritmek için kapitalist metod doğrultusunda yeni pazarlar bulma ihtiyacı da başka faktördür. Yenidünya düzeninin ortaya çıkmasına zemin hazırlayan bir diğer faktör, ABD’nin İngiltere’den İsrail’i koruma görevini devraldıktan sonra onunla ilişkilerini geliştirmesidir.

1945’de Arap Birliğinin oluşturulmasından sonra, 1948’de İsrail Devleti kuruldu. İsrail’in kurulması Amerika stratejisi için önemlidir. Çünkü Ortadoğu’da bir denge unsuru işlevi görmektedir. Amerika, Sovyetler Birliğine karşı İsrail’den büyük

36 _{Bkz. Abdulvehhâb el-Mesîrî, Esbâbu Zuhûri’n-Nizâmi’l-ʽÂlemiyyi’l-Cedîd,}

http://alarabnews.com/alshaab/GIF/16-11-2001/a2.htm (15.02.2016).

37 _{Bkz. Ömer Abdulʽâtî, el-ʽÂlemu’l-Lezî Sanaʽathu Amerîkî,} http://audio.islamweb.net/audio/index.php?page=FullContent&audioid=230726 (15.02.2016).

bir destek görmüş bundan dolayı da İsrail ordusunu bölgede etkili bir güç haline getirerek kullanmıştır. 1973’te Henry Kissinger, Amerika ile İsrail arasında bir yardımlaşma ittifakı önermiştir. 1979’da bu ittifak güçlendi. Washington yönetimi bu ittifak gereğince, dış saldırılara karşı İsrail’i koruma görevini üstlendi. İran Devriminin başarıya ulaşmasından, Sovyetlerin Afganistan’a girmesinden ve İslam coğrafyasında İslamî uyanış hareketlerinin ortaya çıkmasından sonra hem Amerika’nın hem de İsrail’in çıkarları için ciddi bir tehdit eden unsuru ortaya çıkmış oldu. Bundan dolayı stratejik ittifakı derinleştirdiler. Bu ittifakın maddelerinden biri, ortak güvenlik haritasını çıkarmak, İsrail’de askerî malzemeleri stoklamak ve askerî güçlerini kullanmaktı. İsrail’e askerî malzeme taşımak, Amerika’ın onu koruması karşılığındaydı. Bunun akabinde, 1986’da Amerika, İsrail’de 14 silah fabrikası inşa etti. 1987’de de Amerika başkanı Ronald Reagan tarafından İsrail’e NATO’ya üye ülkelerin imtiyazları verildi. Böylece İsrail’in korunması, Amerika halkının güvenliğiyle irtibatlandırılmış oldu38_.