2.1.1. Yazma
2.1.1.4. Yazma Sürecinin Aşamaları
Yazmayı bilişsel ve sosyal bir etkileşim süreci olarak gören araştırmacılara göre (Tompkins, 2008: 6-21; Akyol, 2008: 101-106) yazma süreci; hazırlık, taslak oluşturma, düzenleyerek yazma, düzeltme, yayımlama ve paylaşım aşamalarından oluşur. Bu aşamalar her zaman kronolojik bir sıralama şeklinde olmayabilir. Zaman zaman geriye dönüşler ve önceki aşamalarda değişiklikler yapılabilir. Bu aşamalarda neler yapmaları gerektiğini önceleri öğretmen rehberliğinde öğrenen öğrenciler zamanla yazmanın bu aşamalarında
neler yapmaları gerektiğini kanıksayacak ve öğretmenden bağımsız bir şekilde yazma çalışmaları yapabileceklerdir. “Bu süreçte öğretmen desteği giderek azalırken öğrenci sorumluluğunun da giderek artması beklenir” (Cavkaytar, 2010: 133).
Şekil 1’de yazma sürecinin aşamaları ve bu aşamalar arası etkileşim ortaya konmaktadır:
Şekil 1: Yazma Sürecinin Aşamaları ve Bu Aşamalar Arasındaki Etkileşimi Gösteren Akış Şeması
Uzun-Subaşı’ya göre (2004b: 92), yazma öğretimindeki aşamaların düzenli bir şekilde işletilmesi öğrencilerin, hem düşünsel planlama yapma konusunda bilişsel olarak uyarılmalarını, hem de metindeki dilsel bağları nedenleyerek açıklamalarını sağlayacaktır.
1- Yazmaya Hazırlık Aşaması: Hazırlık aşaması, yazma eğitiminin en önemli ama en çok ihmal edilen aşamasıdır. Hiçbir öğrenci yazmaya her yönüyle hazırlıklı olmayabilir. Yazma işi bir süreç gerektirir ve gösterilecek uzun çabalarla istenilen ürüne ulaşılır (Akyol, 2008: 101). Murray’e göre yazmaya ayrılan zamanın % 70’inin bu aşamaya ayrılması gerekir (Murray 1982’den aktaran: Akyol, 2008: 101). Çünkü hazırlık aşaması sağlam yürütülen bir yazının başarılı olma şansı yükselir (Coşkun, 2007a: 57). Bu aşamada, öğretmenlerin öğrencileri yazma çalışmasına güdülemeleri gerekmektedir. Öğrencinin ise yazma konusunu, yazma amacını, yazıyı kimin için yazacağını ve hangi metin yapısını kullanacağını, hangi temel düşüncelere ve yardımcı düşüncelere yer vereceğini belirlemesi beklenir.
Yazmaya
Hazırlık Oluşturma Taslak
Düzenleyerek Yazma Düzeltme
Yayımlama ve Paylaşım
Yazmaya Güdüleme: Öğrencilerin yazmaya karşı olumsuz tutum ve korkularını yenmek için her yazma çalışması öncesinde onları yazmaya güdüleyici bazı çalışmalar yapılmalıdır. Örneğin, o gün yapılacak yazma çalışmasının türü ve konusuna uygun örnek bir metin okunarak öğrencilerle birlikte analiz edilebilir (Coşkun, 2007a: 57).
Konu Seçimi: Yazma eğitiminde konu sadece bir araçtır. Önemli olan konunun ne olduğu değil nasıl anlatıldığıdır (Coşkun, 2007a: 57). Yazmaya başlamak için öncelikle yazılacak konunun seçilmesi gerekir. Seçilecek yazma konusunun öğrencilerde istek uyandırması, öğrencilerin yaşam deneyimlerine uygun olması ve gerçek hayatta karşılaşılabilecek olguları içermesi konuya daha iyi motive olmalarına olanak sağlayacaktır. Öğrencilerin tek bir konuyla sınırlandırılması, yaratıcılıklarına ket vurabilir. Bu yüzden mümkünse konu seçimini öğrencilere bırakmakta fayda vardır; ancak belirli amaçlar ve temalar çerçevesinde, belli konularda yazılar yazdırılması zorunluluk olarak görülüyorsa en azından birkaç konuyu alternatif olarak sunmak, öğrencilerin bu konulardan birini seçmesini istemek ve yazma öncesinde konuyu belirginleştirecek açıklamalar yapmak öğrencilerin işlerini kolaylaştıracaktır.
Metin Türünü Belirleme: Yazmaya başlamadan önce yapılacak çalışmalardan biri de metnin türünü belirlemektir. Öğrencilere farklı metin türlerinde yazılar yazdırmak o metinlerin üst yapısını tanımalarına yardımcı olur. Belirlenen tür, edebî türlerden biri (şiir, deneme, hikâye, anı, biyografi vb.) olabileceği gibi, günlük yaşamın farklı alanlarında karşımıza çıkan metin türlerinden biri de (davetiye metni, kutlama metni, reklam metni, yemek tarifi, kayıp ilanı, broşür vb.) olabilir. Öğrenciye yeni metin türleri öğretilirken sınıfa o türün özelliklerini en iyi şekilde yansıtan örnek metinler getirilmeli ve o metin türünün temel nitelikleri örnekler üzerinde gösterilmelidir (Coşkun, 2007a: 60).
Amaç Belirleme: Metin üretiminin genel evreleri açısından bakıldığında, yazma sürecindeki ilk aşama, amacı saptamadır. Amacın saptanması ile birlikte, bu amaca uygun söylem tasarımı da yapılır. Bu yolla, metnin türü belirginleştirilir ve metnin durum bağlamına uygunluğu sağlanır (Uzun-Subaşı, 2004b: 75).
Hedef Kitleyi Belirleme: Yazılacak metne uygun bir söylem tasarımı gerçekleştirebilmek için metnin kime hitap edeceğinin baştan belirlenmiş olması gerekmektedir. Çocuk yaştaki kişilere yönelik olarak yazılacak metinlerin içeriğiyle yetişkinlere yönelik olarak yazılacak metinlerin içeriği farklı olmalıdır. Aynı şekilde, farklı sosyokültürel özelliklere sahip insanlara yönelik olarak yazılacak metinlerin içeriği herkeste aynı etkiyi oluşturmayabilir.
Yazma Çalışmasındaki Süreç Aşamaları ile Đlgili Bir Plan Hazırla(t)ma: Bir çalışmaya başlanmadan önce hazırlanan iyi bir plan, çalışanların neyi, ne zaman, ne kadar ve nasıl yapacaklarına rehberlik eder (Gelbal ve Kelecioğlu, 2007: 135). Plan, adeta pusula işlevi görür. Öğretmen, yazma çalışmasının hangi aşamasında neler yapmalarının uygun olacağını açıklayan bir plan hazırlayıp öğrencilerin bu plana uymalarını sağlayabilir veya yazma planını öğrencilere hazırlatarak çalışmalarını hazırladıkları bu plan çerçevesinde yürütmelerini sağlayabilir.
Konuyla Đlgili Temel Düşünceleri Belirleme ve Organize Etme: Yazmaya hazırlık çalışmalarında konu belirlendikten sonra öğrencilerin çoğunun zihninde “Bu konuyla ilgili ne yazabilirim ki?” sorusu oluşabilir. Bu noktada öğretmen devreye girmeli ve çeşitli etkinliklerle öğrencilere konuyla ilgili aslında yazabilecekleri ne kadar çok şey olduğunu göstermelidir (Coşkun, 2007a: 60).
Bu aşamada temel amaç konuyla ilgili her türlü düşünceyi açığa çıkarmaktır. Bunun için şu çalışmalar yapılabilir:
Beyin Fırtınası Tekniği: Beyin fırtınası, öğrencilerin belli bir konu, olay veya olgu hakkında mantıklı olup olmadığı endişesine kapılmaksızın düşünmeleri, çok sayıda fikir üretmeleri ve düşüncelerini ifade etmeleri esasına dayanır. Beyin fırtınasındaki temel amaç, öğrencilerin yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmektir (Coşkun, 2007a: 61). Beyin fırtınası tekniğini başarıyla uygulayabilmek için şu ilkelere özen göstermekte fayda vardır:
1- Öğrencilerin fikirlerini çekinmeden söyleyebilecekleri, rahat bir sınıf ortamı oluşturulmalıdır.
2- Etkinliği yönlendirecek ve verimliliği artıracak nitelikte bir başkan gereklidir. 3- Öğrenciler sınırsız düşünmeye özendirilmelidir.
4- Tek konuya odaklanılmalıdır. 5- En fazla 15 dakika süre ayrılmalıdır.
6- Đleri sürülen fikirler herkes tarafından duyulmalıdır. 7- Öğrencilerin ileri sürdükleri fikirler asla eleştirilmemelidir. 8- Đleri sürülen fikirler mutlaka kaydedilmelidir.
9- Kaydedilen fikirler beyin fırtınasının amacına göre değerlendirilerek sıralanmalı veya gruplandırılmalıdır (MEB, 2004: 404).
Çizimler Yapma (Resimleme): Çocuklar belirli bir konu hakkında resim çizdiklerinde veya kendilerine sunulan görsellerden hareket ederek yazmada daha başarılı olmaktadırlar. Graves ve Sowers (1979) yaptıkları çalışmada birinci sınıf öğrencisinin önce olayın bir bölümüyle ilgili birtakım çizimler yaptığını, daha sonra bu çizimler üzerinde konuştuğunu, en sonunda düşündüklerini çizimden de hareketle yazıya aktardığını ve diğer bölümler için de aynı yolu izlediğini gözlemlemiştir (Graves ve Sowers, 1979’dan aktaran: Akyol, 2008: 102). Resimlere dayalı olarak yazılan hikâyeler zihinden yazılan hikâyelerden daha düzenlidir ve aşamaları daha belirgin durumdadır. Resimler olay aşamalarının zihinde tutulmasına katkı sağlamaktadır. Güncel bir olay üzerinde konuşup, ardından her bir öğrencinin bu olayı resimleştirmesi istenebilir; arkasından da yazma çalışmaları yaptırılabilir (Akyol, 2008: 102).
Kavram Ağı Oluşturma: Bu yöntemle yazmaya başlamadan önce beynin farklı bölgeleri harekete geçirilmekte ve konuyla ilgili zihinde var olan bilgilerin kısa bir sürede dışa vurumu sağlanmaktadır (Coşkun, 2007a: 62). Beynin algılama süreci ve yazma arasında anlamlı bir ilgi olduğunu ortaya koyan Durukafa’ya (1992), Ergenç’e (1994), Yalçın’a (1997), Rico’ya (1990, 2000) ve Đnal’a göre (2008) beynin her iki yarım küresinin yazma sürecindeki işlevlerinin göz önünde bulundurulmasında, bu işleyişe yönelik kavram ağlarının oluşturulmasında ve bu kavram ağlarının yazma öğretiminde kullanılmasında büyük yarar vardır.
Şekil 2: Çevre Sorunları ile Đlgili Örnek Kavram Ağı
Konuyla Đlgili Araştırma Yapma: Yazmaya hazırlık çalışmalarında yazılacak konuyla ilgili bilgi eksikliği varsa bu durum çeşitli yollarla giderilmelidir. Aksi hâlde dile getirilen düşünceler eksik ve yanlış olabilir. Unutulmamalıdır ki bilgi sahibi olunmadan fikir sahibi olmak önemli sorunlara yol açar. Yazılacak konuyla ilgili bilgi ve bakış açısı kazanma amacıyla konuyla ilgili kitaplar not alınarak okunabilir (Coşkun, 2007a: 62). Đnternet vb. bilgi kaynaklarından faydalanılabilir, konu hakkında bilgi sahibi olan kişilerle görüşmeler yapılabilir.
Konuyu Sınıfta Tartışma: Yazmaya hazırlık çalışmalarından bir diğeri de konu üzerinde sınıf içinde bir tartışma ortamı oluşturmak, öğrencilerin görüş alış verişinde bulunmalarını sağlamak ve onları konuşturmaktır (Akyol, 2008: 103). Çoğu öğretmen, yazmaya hazırlık çalışmalarında, sınıf içinde tartışma ortamı oluşturmanın değerini bilmez. Öğrencilerin konuyla ilgili görüş alışverişinde bulunması, sorulara cevap vermesi veya sorular sorması konunun farklı yönlerinin ortaya çıkarılmasını sağlar. Ayrıca konu üzerinde konuşulurken öğrencilerin konuyla ilgili bilgi ve düşüncelerinin bir metin oluşturmak için yeterli düzeyde olup olmadığı görülür. Bu yolla bir bakıma konunun öğrenci seviyesine uygun olup
ÇEVRE
ÇEVRE
SORUNLARI
Küresel Isınma Nükleer Kirlilik Su Kirliliği Toprak KirliliğiDeniz ve Kıyı Kirliliği
Erozyon Gürültü Kirliliği Orman Tahribatı Asit Yağmurları Ozon Tabakasının Delinmesi Hava Kirliliği Katı Atık Kirliliği
olmadığı da test edilmiş olur. Öğrencilerin üzerinde konuşmakta zorlandıkları konu yazma konusu olarak da uygun değildir (Tompkins, 1998: 116’dan aktaran: Coşkun, 2007a: 62).
Görsel Araçlardan Yararlanma: Öğrencileri yazmaya hazırlamak için başvurulabilecek bir başka yöntem ise sınıfa konuyla ilgili görsel araçlar getirmektir. Çocuk hakları ile ilgili bir yazı yazmaları istendiğinde, öğrencilere, küçük yaşlarda çalıştırılan çocuklara ait resimler gösterilebilir veya konuyla ilgili kısa filmler izlettirilebilir.
Örnek Metin Okuma: Öğretmen, yazılacak metin türünü en iyi şekilde örneklendiren metinleri sınıfa getirerek yazma öncesinde öğrencilerin istifadesine sunabilir. Böyle bir etkinlikte, özellikle metin türünün temel özellikleri ve yapısı üzerinde durulmalıdır.
2- Taslak Oluşturma: Hazırlık aşamasında konuyla ilgili düşüncelerin ortaya çıkarılmasından sonra bu düşüncelerin birbiriyle ilişkilendirilmesi ve belli bir düzene sokulması gerekir. Bu işlemler taslak oluşturma aşamasında gerçekleştirilir. Bu aşamada, öğrencilere, hazırlık aşamasında ortaya çıkan her düşünceye metinde yer verilmesinin gerekli olmadığı veya sonradan akla gelen düşünceleri ekleyebilme bilincini kazandırmakta fayda vardır (Coşkun, 2007a: 63).
Hazırlık çalışmalarında, tümevarımcı bir yaklaşımla konuyla ilgili bütün bilgi ve düşüncelerin bir araya getirilerek bir ana düşünceye ulaşma çabası vardır. Taslak oluşturma aşamasında ise tümdengelimci bir yaklaşımla, belirlenen ana düşünceden hareketle metindeki temel boyutlar ve yardımcı fikirlere dönük bir ayrıntılandırma söz konusudur (Coşkun, 2007a: 63). Konu seçildikten sonra duygu ve düşüncelerin anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde yazılması için yazma planı yapmaya ihtiyaç vardır. Yazma planı, konu ile ilgili zihinde oluşan fikirlerin, olayların ve duyguların mantıklı bir düzenle yazıda yer almasını, yazılacaklarla ilgili gereksiz ayrıntıların elenmesini ve yazının her bölümünün birbirine bağlanmasını sağlar (Temizkan, 2007: 137). Geleneksel deyişle “yazı planı hazırlama” metnin içerik şemasının ve retorik kodlama şemasının düşünsel olarak belirginleştirilmesinden başka bir şey değildir (Uzun-Subaşı, 2004b: 75).
Konunun Temel Boyutlarının Belirlenmesi: Bu aşamada, ortaya çıkan düşünceler birbiriyle ilişkilendirilerek gruplandırılır. Gruplandırma sırasında aynı düzlemde yer alan fikirlerin bir başlık altında toplanmasına dikkat edilir. Ortaya çıkan boyutların nasıl bir sıra ile sunulabileceği tasarlanır (Coşkun, 2007a: 63).
Konunun Hangi Boyutunda Nelerden Bahsedileceğinin (Yardımcı Düşüncelerin) Belirlenmesi: Konunun alt boyutları tespit edildikten sonra bu alt boyutlarda bahsedilecek yardımcı düşüncelerin neler olacağı ve bunların hangi sırayla sunulacağı belirlenir. (Coşkun, 2007a: 63). Örneğin, çevre sorunlarını ele alan bilgilendirici bir metin için şöyle bir yazı taslağı oluşturulabilir:
Bir Yazı Taslağı Oluşturma Örneği Hazırlık Aşaması
1. Güdüleme: Öğrencilerle kurulan iletişime göre çeşitli şekillerde yapılabilir. 2. Konu: Çevre Sorunları
3. Metin Türü: Tanımlayıcı-Betimleyici Metin
4. Amaç: Çevre sorunlarının yaşam alanında meydana getirdiği sorunları ortadan kaldırmaya yönelik kamuoyu oluşturmak
5. Hedef Kitle: Tüm ülkelerin çevre bakanları 6. Temel Düşünceler
Beyin fırtınası, kavram ağı oluşturma, konuyla ilgili araştırma yapma, konuyu sınıfta tartışma, görsel araçlardan yararlanma, resim yapma, örnek metin okuma gibi yollardan biri veya birkaçını kullanarak çevre sorunları konusunda aşağıdaki düşüncelerin ortaya çıktığını varsayalım.
- Toprak, su, hava ve gürültü kirliliği
- Suların kirlenmesi ve temiz su kaynaklarının azalması - Toprak erozyonu ve çölleşme
- Tarım alanlarının kullanılamaz hâle gelmesi - Tarım ürünlerindeki verim ve kalitenin düşmesi - Toprak veriminin azalması
- Doğal bitki örtüsünün yok olması - Besin maddelerinin yok olması - Suların kirlenmesi
- Sanayileşme, kentleşme ve nüfus artışı - Çevre kirliliği
- Endüstriyel atıklar
- Petrol ve petrol ürünlerinin kullanımıyla açığa çıkan atıklar - Asit yağmurları
- Ozon tabakasının incelmesi ve delinmesi - Karbondioksit
- Motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazları
- Kloro-florokarbonlar, sprey deodorantlar, yangın söndürücüler vb.)
- Đklim değişiklikleri - Doğa olayları
- Ekolojik dengede meydana gelen bozukluklar - Buzulların hızlı bir şekilde erimeye başlaması - Deniz suyu seviyesinde meydana gelen yükselme
- Denize kıyısı olan birçok yaşam alanının sular altında kalacağı düşüncesi
- Yer altı sularının kirlenmesi
- Gelecekte su savaşlarının olacağı tahmini
- Birçok hayvan soyunun yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalması - Orman yangınları - Radyasyon - Tv ve Bilgisayar - Röntgen - Tomografi - Tıbbi cihazlar
- Ülkelerin çevreyi koruma politikalarındaki sorumsuzlukları - Çevreyi koruma bilincinin eksikliği
- Kyoto protokolü - Koruma çalışmaları - Eğitim
- Çevre bilinci
- Ülke yönetimlerindeki insanların üzerine düşenler - Sosyal sorumluluk projeleri
- Tüm insanların sorumlulukları
- Sorumlulukları yerine getirmede istek ve çaba
- “Ölen insan mıdır, ondan kalacak şey: Eseri; Bir eşek göçtü mü, ondan da nihayet semeri.”
Taslak Oluşturma Aşaması
1- Konunun temel boyutlarının belirlenmesi
“Her geçen gün dünyamızı ve dolayısıyla hayatımızı daha çok etkileyen çevre sorunlarına karşı bilinçli, duyarlı olmalı; kendimizi ve dünyamızı bu olumsuzluklardan korumalıyız.”
Hazırlık aşamasında ortaya konulan düşünceler bu ana düşünceye bağlı olarak tasnif edildiğinde yazının üç temel boyut üzerinde yapılandırılması gerektiği görülmektedir:
A- Dünyada meydana gelen çevre sorunları,
B- Çevre sorunlarının sebepleri ve çevre sorunlarının doğada meydana getirdiği olumsuz etkiler, C- Çevre sorunlarının doğada meydana getirdiği olumsuz etkileri ortadan kaldırmak için yapılanlar ve yapılması gerekenler.
2. Konunun hangi boyutunda nelerden bahsedileceğinin (yardımcı düşüncelerin) belirlenmesi
Hazırlık aşamasında ortaya konan düşünceler belirlenen üç temel boyut altında gruplandırılır. • Dünyada meydana gelen çevre sorunları
Toprak, su, hava ve gürültü kirliliği Sanayileşme, kentleşme ve nüfus artışı Çevre kirliliği
Endüstriyel atıklar
Petrol ve petrol ürünlerinin kullanımıyla açığa çıkan atıklar Asit yağmurları
Buzulların hızlı bir şekilde erimeye başlaması Orman yangınları
Radyasyon
• Çevre sorunlarının sebepleri ve çevre sorunlarının doğada meydana getirdiği olumsuz etkiler Ozon tabakasının incelmesi ve delinmesi
Suların kirlenmesi ve temiz su kaynaklarının azalması Toprak erozyonu ve çölleşme
Tarım alanlarının kullanılamaz hâle gelmesi Tarım ürünlerindeki verim ve kalitenin düşmesi Toprak veriminin azalması
Doğal bitki örtüsünün yok olması Besin maddelerinin yok olması
Ekolojik dengede meydana gelen bozukluklar Deniz suyu seviyesinde meydana gelen yükselme
Birçok hayvan soyunun yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalması
• Çevre sorunlarının doğada meydana getirdiği olumsuz etkileri ortadan kaldırmak için yapılanlar ve yapılması gerekenler
Kyoto protokolü Koruma çalışmaları Eğitim
Çevre bilinci
Ülke yönetimlerindeki insanların üzerine düşenler Sosyal sorumluluk projeleri
Tüm insanların sorumlulukları
Sorumlulukları yerine getirmede istek ve çaba
Taslak oluşturma aşamasında yazar, yazının amacını, hedef kitlesini, türünü yeniden gözden geçirebilir, gerekirse değişiklikler yapabilir. Yazma sürecinde sadece bir kez değil birkaç kez taslak oluşturulabilir. Bu aşamada biçimsel özellikler (yazım, noktalama,
okunaklılık, kâğıt düzeni vb.) yerine, içeriğin oluşturulmasına ve düzenlenişine ağırlık verilmelidir. Metin birimleri arasındaki ilişkileri düzenlemede bazı görsel ögelerden de yararlanılabilir. Örneğin oklar, çizgiler veya resimler kullanılabilir (Akyol, 2008: 104).
3- Düzenleyerek Yazma: Bu aşamada hazırlanan taslak en iyi biçimde metin hâline getirilmeye çalışılmalıdır. Bunun için yazar hazırladığı taslağı birkaç kez gözden geçirip yazıya nasıl başlayacağını belirlemelidir. Yazıya nasıl başlayacağını bilmek çoğu kişi için aşılması güç bir engeldir. Öğretmenlerin, bu durumda olan öğrencilere metne nasıl başlayabilecekleri konusunda yardımcı olmaları gerekir (Coşkun, 2007a: 67).
Yazma sırasında düşüncelerin arka arkaya sıralanması yeterli değildir. Düşüncelerin mantıksal ilişkiler içinde ve birbirini tamamlar nitelikte olması önemlidir. Bunu sağlamak için öğrenci yazdığı metni tekrar tekrar okumalıdır. Hatta bir “öz değerlendirme formu” doğrultusunda incelemelidir. Ayrıca metin üzerinde birkaç arkadaşı veya öğretmeniyle tartışması da yararlı olacaktır. Her okumada yazıdaki sorunlar ve yazının daha iyi olması için yapılması gerekenler belirlenmelidir. Alınan dönütler doğrultusunda yazıda desteklenmesi, daraltılması, çıkarılması, yer değiştirmesi veya değiştirilmesi gereken yerler belirlenmelidir (Akyol, 2006: 99).
Bu aşamada, öğrencilerden, metni değerlendirmede kullanılacak ölçütler çerçevesinde, yazılarında; yazma görevi ile fikirler ve içerik arasındaki bağlantı kurmaları, konu bilgisine uygun fikirler ve içerik oluşturmaları, konuya uygun bir ana fikir oluşturmaları, konunun içeriğini ayrıntılandırmaları, konuyla ilgili özgün fikirler sunmaları; yazıya uygun bir giriş yapmaları, paragraflar arasında bağlantı kurmaları, paragraflar ve fikirler arasında uygun geçişler yapmaları, konu bütünlüğü için mantıksal bir sıralama yapmaları, yazıyı etkili bir sonuçla bağlamaları, yazıya uygun etkili bir başlık koymaları; yazıya anlatım açısından duygu katmaları, konuya dönük fikirlerini ifade ederken bazı riskler almaları, konuyla ilgili net bir bakış açısı oluşturmaları, anlatım açısından okuyucuyu / hedef kitleyi ve yazının amacını göz önünde bulundurmaları, yazı için kendilerinden istenen türe uygun bir anlatım biçimi oluşturmaları; imgelem oluşturmada, bağlam ilişkileri kurmada, dili doğal bir şekilde kullanmaları, içeriğe uygun ve farklı
sözcükler kullanmaları; cümleler arasında bağlantı, anlam ve yargı bütünlüğü oluşturmaları, cümle çeşitliliği sağlamaları, etkili cümle başlangıçları yapmaları, cümleler arasında ritim ve akış sağlamaları; yazıma, noktalamaya, büyük harf kullanımına, dil bilgisi unsurlarının kullanımına, el yazısına, kâğıt temizliğine ve sayfa düzenine özen göstermeleri beklenir.
Bu dilsel kodlama biçimleri, metin parçaları arasındaki bağları kurar, konu gelişimini belirginleştirir ve metin türüne özgü dilsel göstericileri oluşturur. Düzenleyerek yazma aşamasında, metin somut bir nesne olarak ortaya konur; içerik şemasının ve retorik kodlama şemasının dilsel olarak kodlanmasıyla somut bir nesne değerini kazanır (Subaşı, 2004b: 75).
4- Düzeltme: Yazmanın bu aşaması son düzeltmelerin yapıldığı aşamadır. Belirli bir içerik şemasına dayanmayan ve uygun retorik kodlama şeması taşımayan metinler, bağlam yönünden birçok tutarsızlıklar sergiler (Uzun-Subaşı, 2004b: 75). Bu yüzden, yazılı anlatım ürünlerine son şekil verilmeden önce, bu metinlerin yeniden incelenmesinde yarar vardır. Bu aşama, yazının amaç, hedef kitle (okuyucu), tür, fikirler ve içerik, organizasyon, anlatım, kelime seçimi, cümle akıcılığı, düzen, yazım, noktalama vb. yönlerden, oluşturulan değerlendirme formları aracılığıyla öğrenciler ve öğretmen tarafından daha dikkatli bir şekilde incelenmesini gerektirir.
Bu aşamada üst üste okumalar yapılsa da yazıdaki yanlışları ve eksikleri görmek mümkün olmayabilir. Bu yüzden yazma işlemi tamamlandıktan sonra düzeltme için bir süre beklenmesinde yarar vardır. Düzeltmeye dönük okumalarının yavaş ve dikkatli yapılması gerekir. Çünkü hızlı okumalarda zihin yanlışları doğru gibi algılayabilir. Düzeltme aşamasıyla ilgili olarak üzerinde durulması gereken bir diğer husus “Yazım Kılavuzu” kullanımıdır. Öğrencilere, yazım kılavuzunun hangi amaçla ve nasıl kullanılacağının öğretilmesi ve gerektiği hâllerde yazım kılavuzuna başvurmanın alışkanlık hâline getirilmesi gerekir. Ayrıca öğrencilerin, yazımında çok sık yanıldıkları kelimelerin