Ana Dili Eğitimi Sürecinde Yazma Becerisi

Ana dili eğitimi, hangi eğitim düzeyinde olursa olsun, bilimsel olarak, dört temel dil becerisi olarak adlandırılan dinleme / izleme, konuşma, okuma ve yazma becerilerinin bireye kazandırılması ve bireylerin bu dil becerilerinin geliştirilmesi süreci olarak değerlendirilmektedir. Bu becerilerin her biri ana dilinin yetkin kullanımı açısından birbiriyle ilintilidir. Birey, gerçek yaşamdaki iletişim sürecinde karşısındakini dinleyecek ve anlayacak; kendi görüşlerini dile getirecek; dinleyecek ve not tutacak yani yazacak; okuyacak ve anlayacak, ondan sonra özet çıkartacak; iyi bir okuyucu olacak, dünya bilgisini zenginleştirecek ki iyi bir yazar (duygu, düşünce ve isteklerini yazılı olarak amacı doğrultusunda yetkin biçimde dile getirebilen kimse) olabilsin. Bu nedenle, ana dili eğitimi sürecinde Türkçe dersinin içeriği ve öğrenme-öğretme süreçleri, bu becerilerin birbirleriyle olan kaynaşıklığı göz önüne alınarak düzenlenmelidir (Çakır, 2003: 32).

Türkçe öğretiminin temel amaçlarından birisi “öğrencilerin duygu, düşünce, hayal, tasarı ve izlenimlerini dilin imkânlarından yararlanarak ve yazılı anlatım kurallarına uygun şekilde anlatmaları, yazmayı kendini ifade etmede bir alışkanlığa dönüştürmeleri ve yazma yeteneği olanların bu becerilerini geliştirmelerini sağlamaktır” (MEB, 2006a: 7).

Yazmaya yeni başlayan öğrenciler cümle cümle yazma eğilimindedirler. Bundan dolayı oluşturdukları cümlelerin bir bütünü ifade etmesi gibi bir amaç yoktur. Tecrübesiz olan ve başarı düzeyi düşük olan öğrenciler için yazma okumadan daha zordur. Bu öğrenciler bilgi aktarma şeklinde yazmaktadırlar. Yazılarında detaylı bir planlama ve amaç oluşturma eğilimi yoktur. Bu yüzden, öğrenciler olgunlaştıkça, eğitim aldıkça yazma konusundaki yeterliklerinin arttığı düşünülür (Akyol, 2008: 99).

Diğer öğrenme alanlarında olduğu gibi yazma alanında da öğretim sürecini iki ayrı aşamada ele almak gerekir: 1- Kazanım aşaması, 2- Geliştirme aşaması. Kazanım aşaması, yazmaya ilişkin temel bilgilerin öğrenilmesi ve becerilerin kullanılabilecek düzeyde elde edilmesiyle ilgilidir. Harflerin, hecelerin, kelimelerin ve cümlelerin ne olduğunun ve nasıl yazılacağının öğrenilmesi kazanım aşamasında gerçekleşir. Kazanılan becerilerin etkili bir yazılı anlatımda nasıl kullanılacağının öğrenilmesi ve uygulamaya dökülmesi ise gelişim aşamasıyla ilgili hususlardır (Akyol, 2008: 99).

Öğrencilerin yazma becerilerinin geliştirilebilmesi için öğretmenlerin yazma eğitiminin genel amaçları ve öğretim süreci içerisinde öğrencilerin sahip olmaları öngörülen kazanımlar hakkında bilgi sahibi olmaları ve bu kazanımları öğrencilerde işevuruk bir yapıya dönüştürmeleri gerekmektedir. Bu amaçları ve kazanımları şu şekilde sıralamak mümkündür:

Öğrencilerin,

• Yazma sürecini içselleştirmelerini, yazma isteği ve zevki kazanmalarını sağlamak, • Düzgün ve okunaklı yazılar yazmalarını sağlamak,

• Yazılarında ölçünlü Türkçeyi kullanmalarını, yazım ve noktalama kurallarını öğrenip yazılarına uygulamalarını, doğru yazma farkındalığına erişmelerini sağlamak,

• Yazma konuları hakkında araştırma yapmalarını sağlamak,

• Yazacaklarını önce taslak metin olarak tasarlamalarını daha sonra da bu taslaklar üzerinde düzeltmeler yaparak asıl ürünü ortaya koymalarını sağlamak,

• Yazılarını bir ana fikir ve bu ana fikir etrafında ortaya konan yardımcı fikirlerle desteklemelerini sağlamak,

• Yazılı olarak üretilen metinlerde sıkça kullanılan anlatım çerçevelerini, düşünceyi geliştirme yollarını uygulayabilmelerini sağlamak,

• Yazılarını giriş, gelişme ve sonuç ana düzenleyişine göre geliştirmelerini sağlamak, • Yazılı olarak üretilen metinlerde paragraf yapısı ile anlatım çerçevelerinin nasıl ilişkilendiğini öğrenmelerini ve bunu uygulamaya dökmelerini sağlamak,

• Yazarken olaylara, düşüncelere, gerekli ve mantıklı bir düzen verebilmelerini sağlamak, • Yazılarına uygun başlık koyabilmelerini sağlamak,

• Yazdıklarını biçim ve içerik, dil ve anlatım, yazım ve noktalama kurallarına uygunluk yönlerinden değerlendirmelerini sağlamak,

• Yazdıklarını başkalarıyla paylaşmalarını ve onların değerlendirmelerini dikkate almalarını sağlamak,

• Yazı türlerini tanımalarını, kendilerini yazılı olarak ifade etmelerini ve yaratıcı yazılar yazmalarını sağlamak.

• Duyuru, dilekçe, mektup vb. biçim ve anlatım özelliklerine uygun yazılar yazabilmelerini sağlamak,

• Yaratıcılık gerektiren öykü, roman, oyun vb. türlerde yazılar yazarken bu yazıları iyi bir düzen ve etkili bir anlatımla yazmalarını sağlamak,

• Bir yapıtı, bir düşünce ya da görüşü açıklayan, tartışan eleştirel yazılar yazmalarını sağlamak,

• Kendilerinin ya da başkalarının yazısını okuyup yazım, anlatım ve anlam yönlerinden düzeltme alışkanlığı kazanmalarını sağlamak,

• Yazılarını okuyanların yazı(lar)dan zevk almalarını sağlamak,

• Okul dışında da yazma çalışmaları yapmalarını sağlamak (MEB, 2006a: 30-40; Uzun- Subaşı, 2004b: 73-79; Göğüş, 1978: 236-239; Aktaş ve Gündüz, 2001: 57-58; Maltepe, 2006: 62-63; Coşkun, 2007a: 51-54).

Kendini günlük yaşamın gereklerine uygun olarak rahat ve açık bir şekilde ifade edebilen, bilgi kaynaklarındaki bilgiyi doğru şekilde alıp yazılı anlatım formlarına dönüştürebilen ve etkili bir yazılı iletişim kuran bireyler yetiştirmenin temelinde bu ilkelere uygun ve uygulamaya dayalı öğretim süreçlerinin etkisi yadsınamaz bir gerçeklik olarak ortaya çıkmaktadır.

Yazılı anlatım pek çok alt beceriyi gerektiren çok yönlü, karmaşık ve zor bir süreçtir (Evans, 2001: 1). Bunun nedeni bir metni oluştururken birçok bilişsel, dil bilimsel ve fiziksel işlemle birlikte metnin nasıl yazılacağı (metin yapısı), kime yazılacağı (hedef kitle) ya da niçin yazılacağı ilişkilendirilerek bir kompozisyon oluşturulmaya çalışılmasının zorluğudur. Yazılı anlatım becerileri, sadece öğrenen için değil; konuya ilişkin yeterince bilgisi ve deneyimi olmayan öğretmenler için de öğretilmesi zor bir beceridir (Harris, Graham ve Mason, 2003; Cavkaytar, 2010: 133).

Yazılı anlatım becerilerinin geliştirilmesinde, öğrencilerin farklı metin türlerine ve metin yapılarına ilişkin bilgi sahibi olmaları, öğrencilere metin hakkında düşünmeyi ve yazmayı öğretmek için kullanılan önemli bir araçtır. Yazma etkinliği sırasında sınıf ortamındaki etkileşimler metnin yapısı üzerine oluşturulabilir. Etkileşimlerin metin yapısı üzerine kurulması, hem öğrencilerin metni anlama ve yorumlamalarına, hem metin hakkında fikir alış verişinde bulunabilmelerine hem de kendi yazıları için bir yapı oluşturmalarına olanak sağlar. Yapılan araştırmalar, başarılı bir yazma performansı için metin yapısı bilgisinin önemli bir etken olduğunu ortaya koymaktadır (Cavkaytar, 2009: 51-52).