Yasal Sürece Đlişkin Getirilen Öneriler

Koruma Amaçlı Đmar Planlarının henüz hazırlanmadığı Burgazada’da halen “Geçiş Dönemi Yapılanma Koşulları” doğrultusunda uygulama yapılmaktadır. Đmar Planlarının onaylanma sürecinin uzaması birtakım çıkar gruplarına fayda sağlamış ancak kentsel doku gün geçtikçe yok olmuştur. “Geçiş Dönemi Yapılanma Koşulları”nın yetersiz kalması, denetimin sağlanamaması, Koruma Kurulu kararlarındaki esneklikler ve Koruma Amaçlı Đmar Planının olmayışı suistimal ortamının oluşmasına zemin hazırlamıştır.

Koruma Amaçlı Đmar Planları hazırlanana kadar kütle, gabari ve oturum alanı ile tarihi yapılara referans veren uygulamaların yaygınlaştırılması için alınacak önlemler “Geçiş Dönemi Yapılanma Koşulları”nın revizyonu ile mümkündür. Koruma Amaçlı Đmar Planının tasarım, malzeme, yapım tekniği, kütle-gabari ve siluet analizleri ön plana çıkartılacak şekilde hazırlanması ile parsel bazında getirilecek öneriler anlam kazanacaktır. Getirilen öneriler kapsamında Koruma Amaçlı Đmar Planlarının hazırlanması aşamasında yapılan temel yanlışların giderilmesi hedeflenmiştir. Plana yansıtılmayan yapıların tescil durumları, ruhsat ve imar durumları gibi bazı özelliklerinin vurgulanması gereklidir.

Burgazada’daki çarpık yapılaşmanın en önemli nedeni tasarım ve uygulama aşamalarında yapıların denetiminden sorumlu Yerel Yönetimin yetersiz kalmış olmalasıdır. Üst ölçekten alt ölçeğe kadar plan üzerinde alınacak her türlü kararın etkilerinin ayrıntılı bir çalışma ile çizilecek plan, kesit, görünüş ve siluetler doğrultusunda saptanarak yapılacak projelerin etüt edilmesi sağlanmalı, bu amaçla

oluşturulacak yaptırım gücü yüksek bir kentsel tasarım ve denetleme departmanı ile yasal düzenleme ve imar planlarıyla getirilecek her türlü kararın ve önerinin değerlendirmesi yapılarak uygunluğu etüt edilmelidir. Her türlü yeni yapılaşmaya doymuş Burgazada’da var olan ya da geriye kalan değerleri korumak ve yaşatmak birincil öncelik olmalıdır.

Bu amaçla koruma ve yaşatma adına uluslararası destek programlarından faydalanılması, kredi olanaklarının araştırılması, teknik ara eleman yetiştirilmesi için eğitim fonlarından yararlanılması yasal bir politika ile stratejik atılımları gerektirmektedir. Adadaki ahşap mimarinin ve geleneksel yapım tekniğinin sürdürülmesi korumanın yasa ve yönetmeliklerle garanti altına alındığı bir ortamda mümkündür.

7. SONUÇ

Tarih boyunca Hristiyanlara, Azınlıklara ve Türklere ev sahipliği yapmış Burgazada’da 19. ve 20. yüzyıl mimari karakteristiğini yansıtan özgün bir kentsel çevre oluşmuştur. İnsan ölçeğindeki yapılaşmanın organik sokak dokusuyla birleştiği yerleşim yeşil ile yapı yoğunluğunun denge kurduğu benzersiz bir siluet meydana getirmiş, fiziksel ve doğal özellikleri ile ayrıcalıklı bir mekan oluşturmuştur. Hemen hemen her sokaktan manzaraya açılan doğal seyir terasları ile adanın tepeden sahile doğru alçalan profili ilginç vistaların oluşumuna neden olmuştur. Yüzyıllardır çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış adada bulunan anıtsal yapılar arasında farklı etnik grupları temsil eden kilise, manastır ve cami bulunmaktadır. Adada bulunan cemevi ile sinagog tarihi niteliği olmayan ancak ada yaşantısında önem arz eden yapılardır. Sayfiye niteliğini koruyan Adalar, sürekli kullanıcıları olan azınlıkların Adalar’ı terk etmesiyle 1950’lerden günümüze kadar geçen sürede artan taleple birlikte yazlık mekan oluşumunun baş aktörü olmuştur. Burgazada’daki ahşap yapı stoğunun sürekli el değiştirmesi, sosyal ve ekonomik düzeyleri düşen kullanıcıların mal sahibi olmasıyla sonuçlanmıştır. Göçle gelen ekonomik gücü yüksek olmayan kullanıcılar binaların bakım ve onarımlarında maddi olanaksızlıklar nedeniyle yetersiz kalmışlardır. Artan yazlık talebi, oluşan yüksek rant mal sahiplerini cezbetmiş, 2. grup eser restorasyonlarında hatalı tasarım ve uygulamalara zemin hazırlamıştır. Statik açıdan sorunlu olmayan yapılar da dahil olmak üzere mal sahipleri arsalarını ve tarihi yapılarını kat karşılığı müteaahite verip konut sahibi olmuşlar, kültürel değerler tek tek yok olmuşlardır.

Kurul kararları çerçevesinde 2. ve 3. sınıf eser kapsamındaki sivil mimarlık örnekleri restorasyon amacıyla yıkılarak, plan çözümünde birden fazla bağımsız bölüm yapabilmek amacıyla konut özellikleri tamamen değiştirilmiştir. Bu uygulamalar tek aile mülkiyetinden kat mülkiyetine geçişi beraberinde getirmiştir. Cepheye de yansıyan bu müdahaleler doluluk boşluk oranlarının değişimine, özgün olmayan kapı ve pencere açıklıklarının türetilmesine, kat yüksekliklerinin azaltılarak kat kazanılmasına neden olmuştur. Dolayısıyla özgün plan şemaları ve cephe düzeni değişmiş, ahşap malzeme ve yapım tekniğinin yerini betonarme almıştır. Kapı, pencere düzenleri kentsel dokudaki bütünlüğünü yitirmiş, çatı biçimlenişleri teras

çatıların yaygınlaşmasıyla genel görünümdeki sürekliliğini yitirmiştir. Aynı şekilde yapılan çekme katlarla ada silueti bozulmuştur.

Doğal çevrenin sit alanı olarak tescillendiği Burgazada, yangınlarla yeşil örtüsünün büyük kısmını yitirmiştir. Çöp toplama alanında çıkan veya kasıtlı çıkarılan yangınlar adadaki doğal ve ekolojik dengeyi tahrip etmiştir. Çam ormanları ve kıyılarıyla nadir bir çevreye sahip olan Burgazada’da bitki örtüsü ve sahil şeridi atılan molozlarla, çöplerle kirlenmiş ve dolmuş, doğal yapısı büyük ölçüde değişmiştir.

Burgazada’da sürekli yaşayan nüfus için herhangi bir konut sorunu yaşanmıyorken, yoğunluk arttırıcı uygulamaların gerek imar planları gerekse de kurul kararları ile desteklenmesi mevcut yerleşim alanındaki bütün boş parsellerin dolmasına, ifrazlarla yeni parsel oluşumlarına, orman ve bostan gibi iskan dışı sahaların iskana açılmasına neden olmuştur. Yazlık konut stoğundaki artışa rağmen düşen yerleşik nüfus adayı sezonluk bir yerleşim alanına dönüştürmüştür. Ekonomik ve sosyal talepleri artan kullanıcıların ulaşım gibi en temel ihtiyaçlarının sınırlı karşılanması nüfusun sürekli ikamet tercihini anakaradan yana yapmasıyla sonuçlanmıştır. Bu durum Burgazada’da ticaret faaliyetiyle uğraşan yerleşik nüfusu da etkilemiş dolayısıyla sürekli ikamet eden nüfus da azalmıştır.

Fiziksel çevre ile bir denge kuran doğal çevrenin korunması sosyal çevrenin sağlıklı oluşumuyla mümkündür. Korunma olasılıkları ise yerleşik nüfusun ekonomik ve sosyal açıdan tatmin olduğu bir ortamda söz konusudur. Dolayısıyla tez kapsamında Burgazada’yı sezonluk kullanımdan çıkaracak önlemler belirlenmiş, konut stoğunun etkin kullanılarak adanın sayfiye niteliğinin değiştirilmesi hedeflenmiştir. Adada ticaret ve zanaatların geliştirilmesi, kültürel etkinliklerin planlanması, küçük ölçekli pansiyonculuk faaliyetlerinin teşvik edilmesiyle sezonluk kullanımın sürekli kullanımın önüne geçmesinin önlenmesi öngörülmüştür.

Tarihi binaların envanteri çıkarılarak yapılan koruma ve değerlendirme çalışmaları ile yeniden işlevlendirme önerileri getirilerek bu yolla yaşayan bir çevrenin oluşumuna katkıda bulunmak hedeflenmiştir. Kültür ve sanat etkinlikleri ve atölye çalışmaları için tarihi eserlerin canlandırılması kapsamında kurum ve kuruluşlara tahsisinin yapılması sosyal ve ekonomik hayatı canlandıracak önlemler olarak öngörülmüştür. Sokak ve meydanların rekreasyon alanlarıyla bütünleşmesini sağlayacak planlama ve peyzaj çalışmalarıyla doğal ve yapılaşmış çevrenin birlikte değerlendirilmesi önerisi getirilmiştir. Gezi yolu güzergahlarının oluşturulması sırasında duraklama noktalarının belirlenmesi nitelikli günübirlik turizmi destekleyecek yaklaşımlar olarak benimsenmiştir.

Adalar bünyesindeki tarihi değerleri korumak ve değerlendirmek için oluşturulacak bir sivil toplum örgütü ile ada halkının bilinçlendirilmesi gereklidir. Alınan kararların yansımalarının anlatılabileceği seminer, konferans ve sergi gibi etkinlikler koruma yaklaşımının halk tarafından benimsenmesinde etkili olacaktır. Yetkili kişilerin kontrol ve denetimde eksik kaldıkları noktalarda yaşadığı çevrenin niteliklerinin farkında olan halkın desteği çok önemlidir. Koruma ve yaşatma ancak ve ancak kullanıcılarının değerlerine sahip çıktıkları bir ortamda söz konusudur.

KAYNAKLAR

Akpınar, S., 1984, “Adalar’ın Tarihi ve Arkeolojisi”, Adaların Türk Turizmindeki Ve Edebiyatındaki Yeri Ve Önemi Semineri, Burgazada Lioness Kulübü Derneği, A.K.M., İstanbul, 3 Mayıs 1984.

Allom, T., 1838, Constantinople and The Scenery of The Seven Churches of Asia Minor Illustrated, Fisher Son & Co., London Paris.

Alsancak, M., 2004, Burgaz Adası Kevencioğlu Köşkü Restorasyon Projesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Anonim, 1946, “Burgazadası” maddesi, Türk İnönü Ansiklopedisi, c.8, s:426-428, Maarif Basımevi, Ankara.

Anonim, 1994, “Adalar” maddesi, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c.1, s:66-73.

Arseven, C.E., 1989, Eski İstanbul, Çelik Gülersoy Vakfı İstanbul Kütüphanesi Yayınları, İstanbul.

Atayurt, U., Morgül, T., 2006, Burgazada Alevi Cemaati, İstanbul Dergisi Tarih Vakfı Yayınları, 56, 88-93.

Bayer, Z., 1984, “Adalar’ın Peyzaj Bütünlüğü ve Turistik Gelişim Süreci ve Korunacak Mimarlık Değerleri Çözümlemesi”, Adaların Türk Turizmindeki Ve Edebiyatındaki Yeri Ve Önemi Semineri, Burgazada Lioness Kulübü Derneği, A.K.M., İstanbul, 3 Mayıs 1984.

Barillari, D., Godoli, E., 1996, İstanbul 1900, Art-Nouveau Mimarisi ve İç Mekanları, Y.E.M. Yayınları, İstanbul.

Batur, A., 2006, Architectural Guide to İstanbul Bosphorus and The Asian Side, Ofset Yapımevi, İstanbul.

Biçer, K., 2006, Burgazada Alevi Cemaati, İstanbul Dergisi Tarih Vakfı Yayınları, 56, 88-93.

Can, C., 1994, İstanbul’da 19. Yüzyıl Batılı ve Levanten Mimarların Yapıları ve Koruma Sorunları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Y.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Cansever, T., 1984, “Adalar’da Mimari Çevrenin Tarihi ve Geleceği”, Adaların Türk Turizmindeki Ve Edebiyatındaki Yeri Ve Önemi Semineri, Burgazada Lioness Kulübü Derneği, A.K.M., İstanbul, 3 Mayıs 1984.

Ciner, S., 1982, Son Osmanlı Dönemi İstanbul Ahşap Konutlarında Cephe Bezemeleri, Doktora Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Çelik, Z., 1996, 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti-Değişen İstanbul, Tarih Vakfı Yurt

Yayınları, İstanbul.

Çubuk, M., 1987, 1\5000 Ölçekli Nazım Plan Araştırma Raporu, Mimar Sinan Üniversitesi 1 No’lu Döner Sermaye İşletmesi, İstanbul.

Erdenen, O., 1962, İstanbul Adaları, İstanbul Belediye Matbaası, İstanbul.

Ertuğ, N., 2001, Osmanlı Döneminde Deniz Ulaşımı ve Kayıkçılar, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.

Gülen, N., 1982, Heybeliada: Tarihi, Coğrafyası, Yaşamı, İstanbul.

Gülen, N., 1994, “Burgazadası” maddesi, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c.2, s:335-339.

Günay, R., 1984, “Doç. Dr. Turgut Cansever’in Bildirisine İlişkin Yorum”, Adaların Türk Turizmindeki Ve Edebiyatındaki Yeri Ve Önemi Semineri, Burgazada Lioness Kulübü Derneği, A.K.M., İstanbul, 3 Mayıs 1984. Kıray, M., 1984, “Göç ve Gecekondular Adalar’da da var”, Adaların Türk

Turizmindeki Ve Edebiyatındaki Yeri Ve Önemi Semineri, Burgazada Lioness Kulübü Derneği, İstanbul, A.K.M., 3 Mayıs 1984.

Koçu, R.E., 1958, “Burgazadası” maddesi, İstanbul Ansiklopedisi, c.8, s:3137-3144, İstanbul.

Kolonas, V., 1999, 19. Yüzyıl Dönüm Noktasında İstanbul’daki Rum Mimarlar ve Yönlendirici Ögeler, Yapı Dergisi Yayınları, 217, 84-88.

Kongar, E., 1984, “Gecekondu ve Adalar Üzerine Bazı Düşünceler”, Adaların Türk Turizmindeki Ve Edebiyatındaki Yeri Ve Önemi Semineri, Burgazada Lioness Kulübü Derneği, A.K.M., İstanbul, 3 Mayıs 1984.

Kurşun, Z., Kahraman S.A., Dağlı, Y., 1996, Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.

Mamboury, E., 1943, Les Iles Des Princes, Maarif Matbaası, İstanbul.

Mamboury, E., 1951, İstanbul Touristique, Çituri Biraderler Basımevi, İstanbul.

Milas, A., 1992, Proti Antigoni ta Prinkiponisa, I Mnimosini, Atina.

Milas, H., 2003, Geçmişten Bugüne Yunanlılar-Dil, Din ve Kimlikleri, İletişim Yayınları, İstanbul

Öz, T., 1965, İstanbul Camileri, c:2, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.

Özbayoğlu, E., 2000, “Burgazada, Sedefadası, Kaşıkada, Tavşanadası”, 18. Araştırma Sonuçları Toplantısı c.1., T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, İzmir, 22-26 Mayıs 2000,.

Öztin, F., 1994, 10 Temmuz 1984 İstanbul Depremi Raporu, Özyurt Matbaacılık, Ankara.

Poridis, A., 1999, İstanbul Adaları’nın Sosyal ve Fiziksel Gelişiminin Analizi ile Fizikel Çevrenin Değerlendirilmesine İlişkin Sistematik Bir Yaklaşım, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Y.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Pınar, F., 1987, Burgazada Yerleşiminde Dış Mekan Oluşumu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Y.T.Ü. Mimarlık Fakültesi, İstanbul.

Raymond, C., 1920, Burgazada 1/750 Ölçekli Sigorta Şirketi Haritası.

Sakin, O., 2002, Tarihsel Kaynaklarıyla İstanbul Depremleri, Kitabevi, İstanbul.

Sandalcı, M., 2000, Max Fruchtermann Kartpostalları, c.1, 2, 3, Koçbank, İstanbul.

Schlumberger, G., 1937, İstanbul Adaları, Bürhaneddin Basımevi, İstanbul.

Schlumberger, G., 2006, İstanbul Adaları, Kesit Yayınları, İstanbul.

Schild, R., 1998, Burgazada Canlı Etnografik Müze, İstanbul Dergisi Tarih Vakfı Yayınları, 26, 121-123.

Tekkeden, H., 1974, Burgazadası’ndaki Metamorphosis ve Ayios Georgiyos Karipis Manastırı ile Ayios İoannis Prodromos Kilisesi, Yüksek Lisans Tezi, İ.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Tuğlacı, P., 1989, Tarih Boyunca İstanbul Adaları I, Say Yayınları, İstanbul.

Tuğlacı, P., 1992, Tarih Boyunca İstanbul Adaları II, Say Yayınları, İstanbul.

Vural, E., 2007, Kişisel Görüşme, Muhtarlık, Burgazada.

Yaltırık, F., 1993, İstanbul Adaları’nın Doğal ve Ekzotik Bitkileri, İstanbul Adaları İmar ve Kültür Vakfı Yayınları, İstanbul.