2.5.1. Isınma ve Rahatlama Çalışmaları
Üstündağ (2010)’a göre ısınma ve rahatlama çalışmaları; bir lider tarafından, çeşitli yöntemlerle beş duyuyu kullanarak, gözlem becerisini geliştirip, fiziksel ve dokunsal çalışmaların yapıldığı, tanışma, etkileşim kurma güven ve uyum sağlama özelliklerinin katılımcıya kazandırıldığı etkinliklerdir (s.40).
Isınma ve rahatlama çalışma basamağında, Oruç (2013) bireylerin eğlenceli bir süreç geçirmesi, müzik ile birlikte ritm, dans ve hareket etmelerini de sağladığını ifade etmektedir. Lider fiziksel ısınma yaptırırken, katılımcıları motive ederek zihinsel ve duygusal ısınmayı da sağladığı çalışmalar, 10-12 dakikadan fazla olmamalıdır (s.82). Katılımcıların birbiriyle etkileşim kurarak tanışmaları hedeflendiği ısınma aşamasında, grup üyelerinin gözlemler yaparak uyum içinde olmaları sağlanır (Yalçın ve Aytaş, 2002, s.24). Bununla birlikte Akar Vural & Somers (2012) tarafından yapılan çalışmada ısınma çalışmalarının mutlaka bir oyun ve egzersizle başlamak zorunda olmadığını, öğrencilerle bir önceki çalışmaların neler yapıldığını ve bu oturumda neler yapılacağının konuşulmasının da ısınma çalışmasında kullanılabileceğini belirtilmektedir (s.19).
23
İnsandaki bedensel tartımın başlangıcı kabul edilen kalp atışından hareket ederek, tartım alıştırmalarının çeşitlemesi yapılabilmektedir. Müzik öğretim yöntemi olarak benimsenen Dalcroze yönteminde bedensel devinimlerin oluşturduğu tartımlar bile yapılandırabilecek tartım çeşitlemelerine sınırsız olanak sağlamaktadır (Öztürk, 2010a, s.129).
Aral vd. (2003) çalışmasında ısınma ve rahatlama çalışmalarının; kaynaştırma ve konsantrasyon çalışmaları olarak iki şekilde olacağını belirtmektedir. Kaynaştırma çalışmalarında, gruptaki bireylerin kaynaşması etkinliğin iyi bir şekilde başlayıp devam etmesi için ısınma ve rahatlama çalışmaları gereklidir. Bu etkinliklerde isim öğrenme ve tanışma çalışmaları çok etkilidir. Konsantrasyon çalışmalarında ise katılımcıların dikkatini bir yere çekip onları drama çalışmasına yönlendirmek esastır (s.108-109).
Uysal (2014) göre ısınma çalışmaları mutlaka doğaçlama aşamasına hazırlayıcı nitelikte ve diğer aşamalarla bir bağı olacak şekilde olması mühimdir. Doğaçlama aşamasına uygun olmayan bir ısınma çalışması, kişisel olarak başarılı dahi olsa merkezden uzaklaşılmaya sebep olmaktadır. Geleneksel yöntemdeki ön hazırlık aşamasının işlevini tam olarak yerine getirememesi yaratıcı drama yöntemi ve ısınma/oynama aşamasının oluşmasını sağlamıştır. Bu yüzden ısınma aşaması geleneksel yöntemdeki ön hazırlığa benzer özellikler bulundurmaktadır (s.76).
2.5.2. Oynama (Esas Çalışma)
Yaratıcı dramada oyun belirli kurallar çerçevesinde gelişen, eğlenceli etkinliklerdir. Oyun becerisi kişinin hayal gücü ile ilgilidir. Ömür boyu söylenen, hayal edilen yapılan her şeyde oyunsu bir yapı vardır. Yaratıcı dramada oyunlar ile grup içi iletişim kuvvetlenir ve sürece hazırlanmak kolaylaşır (Üstündağ, 2010, s.33).
Aral vd. (2003) tarafından yapılan çalışmada oyun oynama çalışmaları belli kurallar dâhilinde özgürce oynanmalıdır. Oyunda çocuklar paylaşmayı ve taklit etmeyi gerçekleştirerek yaratıcılıklarını geliştirirler. Bu aşamada önemli olan liderin oyuna ihtiyaçtan fazla yer verip çocukları yormamasıdır (s.110).
Aytaş (2008) çalışmasında katılımcıların kendi yaratıcılığını göstererek oyunun gelişmesini ve zenginleşmesini sağlayan aşama olarak açıklamaktadır. Bütün canlılarda oynama isteği bulunur. Mühim olan bu isteği açığa çıkarmaktır. Süreçte katılımcıların kendi aralarında olan hareketlerde ve iletişimlerde rahat olmaları temel amaçtır (s.23).
24 2.5.3.Oluşumlar
Önceden planlamayan etkinliklere oluşum denir. Bu basamakta bir konu ortaya atılır ve gelişmelere müdahale edilmez. Lider gelişmeler uç noktalara kaymaya başladığında dolaylı olarak yönlendirmede bulunabilir. Her aşamada tartışma açıp, grup üyelerinin düşünceleri alınır. Böylece herkes önce kendine, sonra grubuna özeleştiride bulunur (Yalçın ve Aytaş, 2002, s.25). En çok dikkat edilmesi gereken şey ise öğretmenin gelişmelerin çok uç noktalara kaymasını engelleyici bir şekilde yapmasıdır (Aytaş, 2008, s.24).
Üstündağ (2010)’a göre oluşum; bazen hiç belirlenmemiş bir çıkış noktasından bazen de bir nesne resim fotoğraf heykel vb. gibi iletişim kurma ile başlayan bir süreçtir. Sürecin nasıl gelişeceği ve nereye gideceği belirsizdir.
Aral vd. (2003) çalışmasında oluşumları, drama sürecinin en son aşaması olarak belirtmektedir. Oluşumlarla önceden hiç belirlenmemiş sürecin bir çıkış noktasından başlaması ile anlatılmak istenen şey çocuklara verilir. Bu aşamada çalışmaların nereye gideceği nasıl gelişeceği önceden bilinemez (s.117).
2.5.4. Dramada Değerlendirme
Aytaş (2008)’a göre drama çalışmalarının önemli basamaklarından birisi değerlendirmedir. Drama çalışmaları bir amacı gerçekleştirmek için hazırlanmaktadır. Çalışmaların değerlendirilmesinde amacın gerçekleşme yeterliliğine bakılmalıdır. Değerlendirme yaparken objektif olmaya ve her aşamayı kendi içinde incelemeye çalışılmalıdır. Yaratıcı dramada önemli olan sonuç olduğu için değerlendirmede sonuca bakmak gerekir. Değerlendirmeyi bir yarış bir başarı göstergesi şeklinde olmasından kaçınılmalıdır. Katılımcıların moralini bozacak, motivasyonunu azaltacak, umutsuzluk oluşturacak söylemlerden uzak durulmalıdır (s.38).
Değerlendirme her aşamada veya birkaç aşama sonrasında açılan tartışmada çeşitli soruların katılımcıların cevaplaması ile yapılabilir. İstenirse yazılı istenirse sözlü değerlendirmeler yapılabilir. Test tekniği, anketler, görüşme ve gözlem formları, ilgi envanterleri ve tutum ölçekleri gibi ölçme araçları ile değerlendirmeler yapılabilir (Üstündağ, 2010, s.46).
Karadağ ve Çalışkan (2008) tarafından yapılan çalışmada ise değerlendirmenin, drama sonunda grubun kendini ve diğer katılımcıları değerlendirmesiyle olduğunu
25
söylenmektedir. Eleştiriler kişiye değil role yapılmaktadır. Aral vd. (2003) bu aşamada amaç grup üyelerini içinde bulundukları halden gerçek yaşama getirdiğini vurgulamıştır. Bu şekilde kişi yaşadıklarını daha iyi gözlemler ve analizde bulunabilir (s.117).
Drama çalışmalarının en önemli basamağı olan değerlendirme basamağında liderin yönlendirmesi ile katılımcılar konuyla ilgili değerlendirme yaptıkları zaman, o etkinliğin kazanımının farkına daha iyi varmaktadır. Değerlendirme basamağı yapılmayan, unutulan drama uygulamaları sadece canlandırma basamağında kalmaktadır. Bireylerin edineceği kazanımın kalıcılığı değerlendirme basamağında sağlanmaktadır.