Yaprakta Bor

4.8.1. Karaaslan lokasyonu

Karaaslan lokasyonunda melez mısır çeşitlerinin yapraktaki Bor konsantrasyonuna ait 1. yıl, 2. yıl ve 2 yıl birleştirilmiş varyans analiz sonuçları Çizelge 4.50’de verilmiştir. Deneme yılları üzerinden yapraktaki Bor konsantrasyonuna ait ortalama değerler Çizelge 4.51’de verilmiştir.

Çizelge 4.50’de görüldüğü gibi yapraktaki bor konsantrasyonu bakımından bor uygulamaları arasındaki fark istatistiksel olarak 1. yıl, 2. yıl ve yıllar ortalaması üzerinden önemsiz bulunmuştur. Denemenin 1. yılında B- uygulamasında 17.55 mg kg-1 ve B+ uygulaması sonucunda ise 18.40 mg kg-1 ortalama yaprakta bor

konsantrasyonu elde edilmiştir. Denemenin 2. yılında ise B- uygulamasında 17.52 mg kg-1 ve B+ uygulaması sonucunda ise 19.71 mg kg-1 ortalama yaprakta bor konsantrasyonu elde edilmiştir. Yıllar ortalamasına göre yapraktaki bor konsantrasyonu B- uygulamasında 17.54 mg kg-1 elde edilirken, B+ uygulaması sonucunda ise 19.05 mg kg-1 bor tespit edilmiştir (Çizelge 4.51).

Çizelge 4.50 Karaaslan Lokasyonunda Yaprakta Bor Konsantrasyonuna Ait Varyans Analizi Sonuçları

1. Yıl 2. Yıl Yıllar Ortalaması

Varyasyon Kaynakları SD KO KO SD KO Yıl - - - 1 15.76 Tekerrür 2 133.50 109.44 4 123.44 Bor 1 13.85 93.66 1 89.77 Yıl x Bor - - - 1 17.74 Çeşit 12 18.89 16.92 12 33.47 Yıl x Çeşit - - - 12 2.35 Bor x Çeşit 12 24.87 17.82 12 36.66

Yıl x Bor x Çeşit - - - 12 6.03

Hata 50 34.12 24.87 100 29.49

Değişim Katsayısı (%) - 8.12 6.11 - 4.13

* 0.05’e göre önemli, ** 0.01’e göre önemli

Çizelge 4.50’de görüldüğü gibi, çeşitler arasındaki fark istatistiksel olarak 1. yıl, 2. yıl ve yıllar ortalaması üzerinden önemsiz bulunmuştur. Denemenin 1. yılında en yüksek yapraktaki bor konsantrasyonu MAT 97 (21.23 mg kg-1) çeşidinden elde edilirken, bunu azalan sıra ile LG 55 (19.80 mg kg-1), BC 566 (19.59 mg kg-1) ve TTM 815 (19.56 mg kg-1) çeşitlerinden elde edilen bor konsantrasyonları izlemiştir. En düşük bor konsantrasyonu ise 15.66 mg kg-1 ile PIAVE çeşidinden elde edilmiştir. Denemenin 2. yılında en yüksek bor konsantrasyonu MAT 97 (21.94 mg kg-1) çeşidinden elde edilirken, bunu azalan sıra ile TTM 815 (19.87 mg kg-1), LG 55 (19.75 mg kg-1), RX 770 (19.73 mg kg-1) ve BC 566 (19.61 mg kg-1) çeşitlerinden elde edilen değerler izlemiştir. En düşük yaprakta bor konsantrasyonu ise 16.25 mg kg-1 ile DK 585 çeşidinden elde edilmiştir.

Yıllar ortalaması olarak değerlendirildiğinde en yüksek yaprakta bor konsantrasyonu MAT 97 (21.59 mg kg-1) çeşidinden elde edilirken, bunu azalan sıra

Çizelge 4.51. Karaaslan Lokasyonunda Farklı Bor Seviyelerinde Yetiştirilen Mısır Çeşitlerinin Yaprakta Bor Konsantrasyonu Ortalamaları (mg kg-1)

1. Yıl 2. Yıl Yıllar ortalaması Değişim (%)

ÇEŞİTLER

B- B+ Ort. B- B+ Ort. B- B+ Ort. ( B+/B-)

TTM 8119 13.17 20.56 16.87 14.85 19.85 17.35 14.01 20.20 17.11 44.2 MAT 97 19.23 23.24 21.23 20.17 23.72 21.94 19.70 23.48 21.59 19.2 RX 770 15.85 17.88 16.86 18.87 20.60 19.73 17.36 19.24 18.30 10.8 PIAVE 14.91 16.41 15.66 13.65 19.20 16.42 14.28 17.80 16.04 24.7 DK 585 13.53 20.05 16.79 13.48 19.01 16.25 13.51 19.53 16.52 44.6 DK 647 18.30 18.98 18.64 17.42 19.74 18.58 17.86 19.36 18.61 8.4 LUCE 15.32 16.19 15.75 15.99 18.26 17.12 15.65 17.22 16.44 10.0 TTM 815 23.74 15.38 19.56 20.79 18.94 19.87 22.26 17.16 19.71 -22.9 LG 55 19.15 20.44 19.80 16.17 23.33 19.75 17.66 21.89 19.77 23.9 LG 60 17.01 15.79 16.40 17.06 16.87 16.97 17.04 16.33 16.68 -4.1 T 1595 20.45 17.82 19.14 19.88 18.92 19.40 20.17 18.37 19.27 -8.9 BC 566 18.95 20.22 19.59 17.92 21.30 19.61 18.43 20.76 19.60 12.6 P 3394 18.60 16.21 17.41 21.48 16.45 18.97 20.04 16.33 18.19 -18.5 En düşük 13.17 15.38 15.66 13.48 16.45 16.25 13.51 16.33 16.04 En yüksek 23.74 23.24 21.23 21.48 23.72 21.94 22.26 23.48 21.59 Ortalama 17.55 18.40 17.98 17.52 19.71 18.61 17.54 19.05 18.29

ile LG 55 (19.77 mg kg-1), TTM 815 (19.71 mg kg-1), BC 566 (19.60 mg kg-1) çeşitlerinden elde edilen konsantrasyonlar izlemiştir. En düşük bor konsantrasyonu ise 16.04 mg kg-1 ile PIAVE çeşidinden elde edilmiştir(Çizelge 4.51).

Çizelge 4.50’de görüldüğü gibi, “bor x çeşit” interaksiyonu 1. yıl, 2. yıl ve yıllar ortalaması olarak istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur. Yıllar ortalamasına göre TTM 815, P 3394, T 1595 ve LG 60 çeşitlerinde bor uygulaması ile yaprakta bor konsantrasyonunda sırasıyla % 22.9, % 18.5, % 8.9 ve % 4.1’lik azalmalar olmuştur. Bor uygulaması ile DK 585, TTM 8119, PIAVE, LG 55, MAT 97, BC 566, RX 770, LUCE ve DK 647 çeşitlerinin yaprakta bor konsantrasyonunda sırasıyla % 44.6, % 44.2, % 24.7, % 23.9, %19.2, % 12.6, % 108, % 10.0, ve % 8.4’lük artışlar olmuştur.

4.8.2. MİKHAM lokasyonu

MİKHAM lokasyonunda melez mısır çeşitlerinin tane verimlerine ait 1. yıl, 2. yıl ve 2 yıl birleştirilmiş varyans analiz sonuçları Çizelge 4.52’de verilmiştir. Deneme yılları üzerinden Yaprakta bor konsantrasyonuna ait ortalama değerler Çizelge 4.53’de verilmiştir.

Çizelge 4.52.MİKHAM Lokasyonunda Yaprakta Bor Konsantrasyonuna Ait Varyans Analizi Sonuçları

1. Yıl 2. Yıl Yıllar Ortalaması

Varyasyon Kaynakları SD KO KO SD KO Yıl - - - 1 2389 Tekerrür 2 3100 4116 4 3927 Bor 1 2721 36271 1 29431 Yıl x Bor - - 1 9561 Çeşit 12 16.601 25606 12 27162 Yıl x Çeşit - - - 12 15045 Bor x Çeşit 12 5717 31467 12 17256

Yıl x Bor x Çeşit - - - 12 19935

Hata 50 9643 17091 100 13367

Değişim Katsayısı (%) - 12.98 13.41 - 12.71

Çizelge 4.52’de görüldüğü gibi yaprakta bor konsantrasyonu bakımından bor uygulamaları arasındaki fark istatistiksel olarak 1. yıl, 2. yıl ve yıllar ortalaması üzerinden önemsiz bulunmuştur. Bor uygulaması sonucunda; 1. deneme yılında B- uygulamasında 503.3 mg kg-1 yaprakta bor konsantrasyonu elde edilirken, B+ uygulaması sonucunda ise 515.1 mg kg-1 yaprakta bor konsantrasyonu elde edilmiştir. 2. yılda ise B- uygulamasında 479.8 mg kg-1 yaprakta bor konsantrasyonu elde edilirken, B+ uygulaması sonucunda ise 523.0 mg kg-1 yaprakta bor konsantrasyonu elde edilmiştir. Yıllar ortalamasına göre B- uygulamasında 491.6 mg kg-1 yaprakta bor konsantrasyonu elde edilirken, B+ uygulaması sonucunda ise 519.1 mg kg-1 yaprakta bor konsantrasyonu elde edilmiştir (Çizelge 4.53).

Çizelge 4.52’de görüldüğü gibi, çeşitler arasındaki fark istatistiksel olarak 1 yıl ve 2. yıl önemsiz, yıllar ortalaması üzerinden önemli olmuştur. Denemenin 1. yılında MİKHAM lokasyonunda en yüksek yaprakta bor konsantrasyonu PIAVE (600.9 mg kg-1) çeşidinden elde edilirken, bunu azalan sıra ile LG 60 (563.2 mgkg-1), BC 566 (544.9 mg kg-1), T 1595 (538.6 mg kg-1) ve LUCE (522.8 mg kg-1) çeşitlerinden elde edilen yaprakta bor konsantrasyonu izlemiştir. En düşük yaprakta bor konsantrasyonu ise 786 mg kg-1 ile LG 60 çeşidinden elde edilmiştir. Denemenin 2. yılında en yüksek yaprakta bor konsantrasyonu LG 60 (572.9 mg kg-1) çeşidinden elde edilirken, bunu azalan sıra ile DK 585 (566.2 mg kg-1), DK 647 (564.0 mg kg-1), LUCE (1164 mg kg-1) ve T 1595 (532.2 mg kg-1) çeşitlerinden elde edilen yaprakta bor konsantrasyonu izlemiştir. En düşük yaprakta bor konsantrasyonu ise 365.3 mg kg-1 ile LG 55 çeşidinden elde edilmiştir. (Çizelge 4.53).

Yıllar ortalaması olarak değerlendirildiğinde en yüksek yaprakta bor konsantrasyonu 568.0 mg kg-1 ile LG 60 çeşidinden elde edilirken, bunu azalan sıra ile PIAVE (549.2 mg kg-1), LUCE (538.5 mg kg-1), T 1595 (535.5 mg kg-1) ve BC 566 (531.4 mg kg-1) çeşitlerinden elde edilen bor konsantrasyonları izlemiştir. En düşük yaprakta bor konsantrasyonu ise 398.9 mg kg-1 ile TTM 8119 çeşidinden elde edilmiştir (Çizelge 4.53).

Çizelge 4.53. MİKHAM Lokasyonunda Farklı Bor Seviyelerinde Yetiştirilen Mısır Çeşitlerinin Yaprakta bor konsantrasyonu Ortalamaları (mg kg-1)

1. Yıl 2. Yıl Yıllar ortalaması

Değişim (%) ÇEŞİTLER

B- B+ Ort. B- B+ Ort. B- B+ Ort. ( B+/B-)

TTM 8119 397 370 384 479 350 414 438 360 399 -17.9 MAT 97 507 531 519 558 500 529 532 516 524 -3.1 RX 770 470 490 480 336 670 503 403 580 492 43.9 PIAVE 577 625 601 457 538 498 517 581 549 12.4 DK 585 480 490 485 554 579 566 517 534 526 3.4 DK 647 446 485 465 663 465 564 554 475 515 -14.3 LUCE 550 496 523 537 571 554 543 534 539 -1.8 TTM 815 422 565 494 510 457 484 466 511 489 9.8 LG 55 561 468 515 340 391 365 450 430 440 -4.5 LG 60 594 532 563 554 592 573 574 562 568 -2.1 T 1595 528 550 539 420 645 532 474 597 536 26.1 BC 566 542 548 545 418 617 518 480 583 531 21.4 P 3394 472 546 509 414 424 419 443 485 464 9.5 En düşük 397 370 384 336 350 343 367 360 363 En yüksek 594 625 609 663 670 666 628 647 638 Ortalama 503 515 509 480 523 502 492 519 505

Yıllar ortalamasına göre TTM 8119, DK 647, LG 55, MAT 97, LG 60 ve LUCE çeşitlerinde bor uygulaması ile yaprakta bor konsantrasyonları sırasıyla % 17.9, % 14.3, % 4.5, % 3.1, % 2.1 ve % 1.8’lik azalmalar olmuştur. Bor uygulaması ile RX 770, T 1595, BC 566, PIAVE, TTM 815, P 3394 ve DK 585 çeşitlerinde sırasıyla % 43.9, % 26.1, % 21.4 ve % 12.4, % 9.8, % 9.5 ve %3.4’lük artışlar olmuştur.

4.8.3. Ereğli lokasyonu

Ereğli lokasyonunda mısır çeşitlerinin tane verimlerine ait 1. yıl, 2. yıl ve 2 yıl birleştirilmiş varyans analiz sonuçları Çizelge 4.54’de verilmiştir. Deneme yılları üzerinden yaprakta bor konsantrasyonuna ait ortalama değerler ve Duncan grupları Çizelge 4.55’de verilmiştir.

Çizelge 4.54. Ereğli Lokasyonunda Yaprakta Bor Konsantrasyonuna Ait Varyans Analizi Sonuçları

1. Yıl 2. Yıl Yıllar Ortalaması

Varyasyon Kaynakları SD KO KO SD KO Yıl - - - 1 82.570 Tekerrür 2 9.439 41.26 4 25.328 Bor 1 122.849** 73.586 1 193.297** Yıl x Bor - - - 1 3.139 Çeşit 12 23.581 34.346 12 43.381** Yıl x Çeşit - - - 12 14.546 Bor x Çeşit 12 38.917** 18.762 12 37.404**

Yıl x Bor x Çeşit - - - 12 20.275

Hata 50 14.051 14.648 100 1434.96

Değişim Katsayısı (%) - 27.62 25.47 - 26.49

* 0.05’e göre önemli, ** 0.01’e göre önemli

Çizelge 4.54’de görüldüğü gibi yaprakta bor konsantrasyonu bakımından bor uygulamaları arasındaki fark istatistiksel olarak 1. yıl ve yıllar ortalaması önemli (P<0.05) olurken 2. yıl önemsiz bulunmuştur. Bor uygulaması sonucunda; 1.deneme yılında B- uygulamasında 12.32 mg kg-1 yaprakta bor konsantrasyonu elde edilirken, B+ uygulaması sonucunda ise 14.83 mg kg-1 yaprakta bor konsantrasyonu elde edilmiştir. 2. yılda ise B- uygulamasında 14.06 mg kg-1 yaprakta bor konsantrasyonu

Çizelge 4.55. Ereğli Lokasyonunda Farklı Bor Seviyelerinde Yetiştirilen Mısır Çeşitlerinin Yaprakta Bor Konsantrasyonu Ortalamaları (mg kg-1) ve Ortalama Grupları

1. Yıl 2. Yıl Yıllar ortalaması Değişim (%)

ÇEŞİTLER

B- B+ Ort. B- B+ Ort. B- B+ Ort. ( B+/B-)

TTM 8119 13.60 a-c 16.32 a-c 14.96 16.01 13.78 14.89 14.80 b-d 15.05 b-d 14.93 a-c 1.7

MAT 97 11.71 bc 17.26 a-c 14.48 14.95 17.57 16.26 13.33 b-d 17.41 a-d 15.37 a-c 30.6

RX 770 15.86 a-c 13.09 bc 14.48 19.11 15.14 17.12 17.48 a-d 14.11 b-d 15.80 a-c -19.3

PIAVE 9.551 bc 19.18 ab 14.37 12.99 12.14 12.56 11.27 cd 15.66 b-d 13.46 a-c 39.0

DK 585 12.98 bc 11.21 bc 12.10 11.69 10.96 11.33 12.34 b-d 11.09 cd 11.71 c -10.1

DK 647 11.56 bc 8.59 c 10.08 12.66 18.52 15.59 12.11 b-d 13.55 b-d 12.83 a-c 11.9

LUCE 13.71 a-c 9.95 bc 11.83 11.87 14.66 13.26 12.79 b-d 12.31 b-d 12.55 a-c -3.8

TTM 815 7.658 c 13.38 a-c 10.52 13.63 14.76 14.20 10.64 d 14.07 b-d 12.36 bc 32.2

LG 55 10.63 bc 22.77 a 16.70 12.42 21.72 17.07 11.53 cd 22.25 a 16.89 ab 93.0

LG 60 15.09 a-c 12.78 bc 13.93 11.12 14.03 12.58 13.10 b-d 13.40 b-d 13.25 a-c 2.3

T 1595 12.42 bc 17.36 a-c 14.89 16.94 19.66 18.30 14.68 b-d 18.51 ab 16.59 ab 26.1

BC 566 14.78 a-c 16.19 a-c 15.49 18.50 19.32 18.91 16.64 a-d 17.76 a-c 17.20 a 6.7

P 3394 10.60 bc 14.70 a-c 12.65 10.87 15.76 13.32 10.73 d 15.23 b-d 12.98 a-c 41.9

En düşük 7.66 8.59 10.08 10.87 10.96 11.33 10.64 11.09 11.71

En yüksek 15.86 2277 16.70 19.11 21.72 18.91 17.48 22.25 17.20

elde edilirken, B+ uygulaması sonucunda ise 16.00 mg kg-1 yaprakta bor konsantrasyonu elde edilmiştir. Yıllar ortalamasına göre B- uygulamasında 13.19 mg kg-1 yaprakta bor konsantrasyonu elde edilirken, B+ uygulaması sonucunda ise 15.42 mg kg-1 yaprakta bor konsantrasyonu elde edilmiştir (Çizelge 4.55).

Çizelge 4.54’de görüldüğü gibi, çeşitler arasındaki fark istatistiksel olarak 1. ve 2. yıl önemsiz olurken, yıllar ortalaması üzerinden önemli (P<0.01) bulunmuştur. Yıllar ortalaması olarak değerlendirildiğinde en yüksek yaprakta bor konsantrasyonu BC 566 (17.20 mg kg-1) çeşidinden elde edilirken, bunu azalan sıra ile LG 55 (16.89 mg kg-1), T 1595 (16.59 mg kg-1), RX 770 (15.80 mg kg-1) MAT 97 (15.37 mg kg-1), TTM 8119 (14.93 mg kg-1), PIAVE (13.46 mg kg-1), LG 60 (13.25 mg kg-1), P 3394 (12.98 mg kg-1), DK 647 (12.83 mg kg-1), LUCE (12.55 mg kg-1) ve TTM 815 (12.36 mg kg-1) çeşitlerinden elde edilen bor konsantrasyonları izlemiştir. En düşük Yaprakta bor konsantrasyonu ise 11.71 mg kg-1 ile DK 585 çeşidinden elde edilmiştir. Çeşitlerden elde edilen yaprakta bor konsantrasyonları arasında yapılan duncan gruplamasına göre, BC 566 çeşidi 1. grupta (a), LG 55 ve T 1595 çeşitleri 2. grupta (ab), RX 770, MAT 97, TTM 8119, PIAVE, LG 60, P 3394, DK 647 ve LUCE çeşitleri 3.grup (a-c), TTM 815 çeşidi 4. grupta (bc) yer alırken, DK 585 çeşidi son gruba (c) dahil olmuştur (Çizelge 4.55).

Yıllar ortalamasına göre RX 770, DK 585 ve LUCE çeşitlerinde bor uygulaması ile yaprakta bor konsantrasyonları sırasıyla % 19.3, % 10.1 ve % 3.8’lik azalmalar olmuştur. Bor uygulaması ile LG 55, P3394, PIAVE, TTM 815 , MAT 97, T 1595, DK 647 ve BC 566 çeşitlerinde sırasıyla % 92.3, % 41.9, % 38.9, % 32.2, % 30.6, % 26.1 ve % 6.7’lik artışlar olmuştur. Bor uygulaması ile yaprakta bor konsantrasyonları önemli değişim görülmeyen çeşitler ise TTM 8119 ve LG 60 çeşitleridir. Diğer interaksiyonlar ise istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur. Yapılan korelasyon analizinde yaprakta bor konsantrasyonu ile, verim ve incelenen diğer özellikler arasında bir ilişkiye rastlanmamıştır. TTM 8119 ve DK 647 çeşileri Karaaslan ve Ereğli lokasyonlarında B+ uygulaması ile yapraklarında tespit edilen bor miktarlarının yüzde değişimleri artarken, MİKHAM lokasyonunda TTM 8119 çeşidi % -17.9 ve DK 647 çeşidi %-14.3 oranlarında azalmışlardır. Bu durum sera denemelerinde bu çeşitlerin verdiği tepkilerle aynı paralellikte gerçekleşmiştir. Sera denemelerinde bu çeşitler B6 (40 mg kg-1) seviyesinde ölmüşlerdir (Çizelge 4.56).

Çizelge 4.56. Yaprakta Bor Konsantrasyonunun Lokasyonlara Ait Yıllar Ortalamasına Göre % Değişimleri Lokasyonlar TTM 8119 MAT 97 RX 770 PIAVE DK 585 DK 647 LUCE TTM 815 LG 55 LG 60 T 1595 BC 566 P 3394 Karaaslan 44.2 19.2 10.8 24.7 44.6 8.4 10.0 -22.9 23.9 -4.1 -8.9 12.6 -18.5 MİKHAM -17.9 -3.1 43.9 12.4 3.4 -14.3 -1.8 9.8 -4.5 -2.1 26.1 21.4 9.5 Ereğli 1.7 30.6 -19.3 39.0 -10.1 11.9 -3.8 32.2 93.0 2.3 26.1 6.7 41.9 Ortalama 9.3 15.6 11.8 25.4 12.6 2.0 1.5 6.4 37.5 -1.3 14.4 13.6 11.0

Genel olarak değerlendirildiğinde bütün lokasyonlarda çeşitlerin bora olan tepkileri arasında önemli farklılıkların olduğu gözükmektedir. Çeşitlerde görülen bu değişim genişliğinin fazlalığı çeşitlerin bora gösterdikleri hassasiyetlerininde bir ölçüsüdür. Değişim genişlikleri Karaaslan lokasyonunda % 44.6-%-22.9, MİKHAM lokasyonunda % 43.9-%-17.9 ve Ereğli lokasyonunda ise % 74.5 ile %-21.9 arasında olmuştur.

Lokasyon ortalamaları dikkate alındığında, bütün lokasyonlarda genel olarak bor uygulaması ile çeşitlerin yapraktaki bor miktarlarında nisbi bir artış olduğu görülmektedir. Bor uygulaması ile en yüksek artış Karaaslan lokasyonunda tespit edilirken, en düşük artış MİKHAM lokasyonunda olmuştur. MİKHAM lokasyonunda topraktaki bor ve uygulamadaki bor miktarının fazlalığından dolayı yapılan uygulama yapraktaki konsantrasyon değerlerine daha az yansımıştır. Bu bitkilerin bora karşı aynı derecede fizyolojik ve morfolojik olarak etkilenmediklerini belirten araştırmacıların görüşleriyle paralellik arz etmektedir (Paul ve ark., 1988; Huang ve Graham, 1990; Nable, 1991). Çeşitler arasında görülen bor alımındaki farklılık fizyolojik olarak bitki bünyesindeki hücre geçirgenliğindeki farklılaşmanın oluşması, kök içindeki bor miktarı ve bu oluşumları belirleyen ancak tanımlanamayan bazı mekanizmalardan kaynaklandığı düşünülebilir (Hu ve Brown, 1997).

MİKHAM lokasyonunda toprakta toksite sınırının üzerinde bor olması ve ayrıca bor uygulaması ile hem B (-) hemde B (+) parsellerinde bitki gelişimi sırasında yaşlı alt yaprakların kenarlarında yoğun olarak kuruma ve kahverengileşme tespit edilmiştir. Bu durum Oertli (1994) ve Marschner (1995)’in bor toksisitesinin simptomlarının genellikle transprasyon sonucu suyun yaprağı terk ettiği yerlerde ve genelliklede yaşlı yaprakların kenarında görüldüğünü belirten araştırma sonuçlarıyla benzerlik göstermektedir. Borun yaprakların farklı bölgelerinde farklı miktarlarda

birikebildiği çeşitli araştırmacılar tarafından ifade edilmiştir (Oertli ve Roth, 1969). En yüksek birikme miktarı yaprak kenarı ve uçları olurken en az ise yaprağın orta damarlarında biriktiği gözlenmiştir (Oertli, 1994). Ayrıca Shelp ve ark.(1987) ve (1993)’nın bitkilerin yaşlanmasına bağlı olarak yukarı doğru konsantrasyon gradientinin azalmasının nedenini ksilemde bor taşınmasına bağlamışlardır.

Bu sonuçlardan bor eksikliğine çeşit tepkilerinin farklı olduğu ve yıldan yıla da değişkenlik gösterdiği anlaşılmaktadır. Karaaslan deneme arazisi toprakları 0.25 mg/kg bor içermekte olup mısır için kritik sınır olarak kabul edilen 0.5 mg/kg’ın altında bora sahip olduğundan bor eksik bir alan olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte, bor eksik bu alanda bor uygulaması ile yetiştirilen mısır çeşitlerinden bazılarının verimi artarken, kimilerinin verimleri önemli ölçüde değişmemiş, diğerlerinin azaldığı belirlenmiştir. Bu sonuç mısır çeşitlerinde bordan yararlanma özelliklerinin birbirinden farklı olabilmesinden kaynaklanmaktadır (Tandan ve Nagvi, 1992; Subedi ve ark., 1993; Yau ve ark., 1995; Rerkasem ve Jamjad, 1997; Jamjad ve Rerkasem, 1999; Topal ve ark., 2002).

Çeşitlerin bor eksik bir alanda, bor uygulamasına tepkilerinin farklı oluşu, borun bir çok bitki türü için toksisite ve yetersizlik sınırlarının birbirlerine çok yakın oluşundan da kaynaklanabilir (Nable ve ark., 1997). Bu nedenle bor eksikliğinin bor gübrelemesi ile giderilmesinde bu hususun göz ardı edilmeyerek son derece dikkatli davranılması gereklidir. Bor gübrelemesinin bu yönü dikkate alındığında bor eksikliği yönüyle mısır çeşitleri arasında tespit edilen varyasyon sorunun çözümünde çok değerli olabilir. Genel bir değerlendirme yapıldığında bor eksikliğine en hassas genotiplerin P 3394 ve MAT 97 olduğu, en dayanıklı genotiplerin ise TTM 8119, LG 60, DK 647 ve PIAVE olduğu; BC 566, LUCE, RX 770, DK 585, TTM 815 çeşitlerinin ise bor eksikliğine dayanıklı olduğu gibi, bor uygulamasına da düşük tepkiler verdikleri görülmektedir.

En yüksek verimli çeşit olan P 3394’ün bor eksik alanlarda ancak bor gübrelemesi ile yetiştirilebileceği görülmektedir. Bor eksikliğine dayanıklı ancak bor uygulamalarına tepki göstermeyen çeşitlerden ise bir kısmı düşük verim potansiyeline sahiptir. Bor eksikliğine dayanıklı olup, bor uygulandığında verimi düşen veya değişmeyen çeşitlerden PIAVE, DK 585, DK 647 ve TTM 815 yüksek

verimli çeşitler olarak ön plana çıkmaktadır. Bu hibrit mısır çeşitleri bor eksik alanlarda bor gübrelemesi yapılmaksızın yetiştirilebilecek verimli çeşitler olarak görünmektedir. Ancak bu çeşitlerden PIAVE geçen sürede üretimden kaldırıldığından bor eksik alanlarda DK 585, DK 647 ve TTM 815 bor gübrelemesi yapılmaksızın yetiştirilebilecek çeşitler olarak önerilebilir. P 3394 ise bor eksik alanlarda, bor gübrelemesi ile yüksek verim elde edilebilecek bir çeşit niteliğindedir.

Yıllar ortalaması üzerinden her üç lokasyonda da TTM 8119, PIAVE, DK 585, DK 647 ve LG 55 çeşitleri bor uygulamasına değişik oranlarda verim düşüşü ile tepki vermişlerdir. Buna karşılık, MAT 97 ve P 3394 çeşitleri yapılan bor uygulamasında her üç lokasyonda da verim artışı gösteren çeşitler olmuştur. LUCE ise bor uygulamasına üç lokasyonda da verim değişikliği vermeyen çeşit olmuştur.

Yıllar ortalaması üzerinden en yüksek tane verimi düşüşü Karaaslan (% 14.2) ve MİKHAM (% 14.7 ) lokasyonlarında TTM 8119 çeşidinde olurken, % 12.3 ile Ereğli lokasyonunda DK 585 çeşidinde olmuştur. Yine yıllar ortalaması üzerinden en düşük verim azalması, Karaaslanda % 0.6 ile LUCE çeşidinde; MİKHAM lokasyonunda % 1.0 ile BC 566 çeşidinde ve Ereğli lokasyonunda %1.0 ile PIAVE ve BC 566 çeşitlerinde gerçekleşmiştir.

Bor elementinin bitki büyümesi ve gelişmesi üzerinde etkili olduğu çok iyi bilinirken, temel fonksiyonları hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır (Çakmak ve Römheld, 1997). Bu nedenle genotipler arasındaki farklılıkların tam olarak borun etkisini belirleyebilmek oldukça zordur. Ancak mısırın bora tolerans sınırı yarı tolerans sınıfında sayıldığından özellikle yüksek bor seviyesinde bitkilerin zarar görmesi ve verim kaybının yüksek olması beklenen bir gelişmedir (Karen ve ark., 1985). Tahıllar mikro elementlerin hem toksisitesine hem de noksanlığına hassas bitkilerdir. Soylu ve ark. (2005), Orta Anadolu topraklarının bor noksanlığı ve toksisitesi bakımından oldukça geniş bir değişim gösterdiğini, bor eksikliğinin tahıllarda verimi düşürebileceğini göstermişlerdir. Bor konsantrasyonu topraktaki organik madde içeriği, elektriksel iletkenlik ve kil içeriği ile önemli pozitif, kum ve kireç içeriği ile önemli negatif ilişkiler tespit edilmiştir (Gezgin ve ark., 2002). Bu nedenle bölgede yaygın olarak yetiştirilen ve yetiştiriciliğinin yaygınlaşması beklenen mısır çeşitlerinin bora karşı hassasiyetlerinin belirlenmesi için benzeri

çalışmaların yapılması gerekmektedir. Yaptığımız çalışmada mısır çeşitlerinin verimleri ile verime etki eden bazı agronomik karakterlerin bor uygulamasından, topraktaki bor noksanlığından ve iklimsel şartlardan geniş ölçüde etkilendikleri görülmüştür.