ÇEŞİTLER
5. SONUÇ ve ÖNERİLER
Mısır ıslah çalışmalarıyla her yıl çok sayıda yerli ve yabancı çeşit geliştirilip piyasaya sürülmektedir. Tane verimini maksimum seviyelerde tutabilmek için yeni melez mısır çeşitlerinin performanslarının tespit edilerek üstün olanlarının bölgede yetiştirilen eski çeşitlerin yerlerini almaları yerinde olacaktır.
Orta Anadolu Bölgesinde yaygın olarak yetiştirilen hibrit mısır çeşitlerini bora tepkilerinin belirlenmesi amacıyla tarla ve sera koşullarında yürütülen bu çalışmada; bora gösterdikleri tepki bakımından mısır çeşitleri arasında önemli farklılıkların olduğu gözlenmiştir. Mısır çeşitlerinin bor tepkileri sera ve tarla koşullarında benzer olmuştur. Yapılan çalışmalar sonunda bor uygulamasına yada toksisitesine tepkileri bakımından DK 647 ve TTM 8119 çeşitleri hassas, T 1595, LG 60, LG 55, DK 585 ve PIAVE çeşitleri yarı hassas, BC 566, LUCE, MAT 97, TTM 815 çeşitleri toleranslı ve P 3394 ve RX 770 çeşitleri ise dayanıklı olarak ifade edilebilir. Diğer bir deyimle bor noksanlığına tepkileri bakımından DK 647 ve TTM 8119 çeşitleri dayanıklı, T 1595, LG 60, LG 55, DK 585 ve PIAVE çeşitleri yarı dayanıklı (toleranslı), BC 566, LUCE, MAT 97, TTM 815 çeşitleri yarı hassas ve P 3394 ve RX 770 çeşitleri ise hassas olarak belirtilebilir.
En yüksek verimli çeşit olan P 3394’ün bor noksan alanlarda ancak bor gübrelemesi ile yetiştirilebileceği görülmektedir. Bor eksikliğine dayanıklı ancak bor uygulamalarına tepki göstermeyen çeşitlerden ise bir kısmı düşük verim potansiyeline sahiptir. Bor noksanlığına dayanıklı olup, bor uygulandığında verimi düşen veya değişmeyen çeşitlerden PIAVE, DK 585, DK 647 ve TTM 815 yüksek verimli çeşitler olarak ön plana çıkmaktadır. Bu hibrit mısır çeşitleri bor noksan alanlarda bor gübrelemesi yapılmaksızın yetiştirilebilecek verimli çeşitler olarak görülmektedir.
Araştırma sonuçları dikkatle incelendiğinde, P 3394 ve DK 585 çeşitlerinin iki yıllık ortalama verimleri bakımından yüksek çıkmıştır. Bu noktadan hareketle bu çeşitler üreticiler tarafından kabul görmüş ve halihazırda bölgede yoğun olarak yetiştiriciliği yapılan çeşitlerdir. Çeşit tavsiyelerinde bunların göz önüne alınması yerinde olacaktır.
Bora duyarlı olduğu bulunan bazı çeşitlerin bor toksisitesinin olduğu lokasyonlarda bor uygulaması ile artan toksisiteye rağmen verim artışı göstermesi (RX 770, BC 566, PIAVE) veya bor eksikliğine duyarlı olduğu belirtilen çeşitlerin (TTM 8119, LG 60, DK 585, TTM 815) bor eksikliği olan lokasyonda verilen bora karşı verim azalması göstermesi çok şaşırtıcı olmuştur. Olasılıkla, burada bora bağlı verim artışları veya azalmaları gerçekten bordan değil de topraktaki heterojenlikten kaynaklanmaktadır. Tarla çalışmalarında iklim şartlarını kontrol etme imkanı olmadığı gibi homojen bir toprak yapısını sağlamakta mümkün olmamaktadır. Parsellere yapılan uygulamalar detaylı toprak örneklemesine göre yapılmasına rağmen yukarıda belirttiğimiz bulguların elde edilmesi bu savımızı destekler niteliktedir. Buda tarla çalışmalarının nedenli zor olduğunu göstermektedir. Bu durumun değerlendirmelerde gözardı edilmemelidir.
- Bu sonuçlara göre, çiftçiler hibrit mısır çeşitlerinden maksimum düzeyde verim ve kalite elde edebilmeleri için diğer tedbirlerin yanında topraklarının bor içeriklerini dikkate alarak çeşit seçimi yapmalıdırlar.
- Bor toksisitesine dayanıklı olan çeşitlerin yeşil aksamlarında hassas olan çeşitlere göre daha az bor konsantrasyonuna sahip olduğu ve bor toksisitesine dayanıklı olan çeşitlerin hassas olan çeşitlere göre bitki başına daha fazla bor biriktirdiği bu çalışmada da ortaya çıkmıştır.
- Bu çalışma sonucunda hibrit mısır çeşitlerinin bor noksanlığı ve toksisitesine farklı tolerans gösterdikleri belirlenmiştir. Bor noksanlığı ve toksisitesine karşı büyük bir varyasyon olduğu bulunmuştur. Bu çeşit çalışmalar, ıslah programlarında bor eksikliğine ve bor toksisitesine toleranslı genotiplerin geliştirilmesinde kullanılabilirler. Bu çalışma detaylandırılarak yeni çalışmaların yapılması yerinde olacaktır.
- Çeşitlerin bor eksik bir alanda, bor uygulamasına tepkilerinin farklı oluşu, borun bir çok bitki türü için toksisite ve yetersizlik sınırlarının birbirlerine çok yakın oluşundan da kaynaklanabilir (Nable ve ark., 1997). Bu nedenle bor eksikliğinin bor gübrelemesi ile giderilmesinde bu hususun göz ardı edilmeyerek son derece dikkatli davranılması gereklidir. Bor gübrelemesinin bu yönü dikkate alındığında bor
eksikliği yönüyle mısır çeşitleri arasında tespit edilen varyasyon sorunun çözümünde çok değerli olabilir
- Bor toksisitesinden dolayı tarım dışı kalmış arazilerde bora karşı dayanıklılıkları fazla olan mısır çeşitlerinin yetiştirilmesi ile bu araziler tarıma kazandırılabilir. - Bor noksanlığı ve toksisitesinin yaygın olduğu alanlarda topraktaki bora duyarlılığı fazla olan mısır çeşitlerinin ekilmesini verimi düşürmesi nedeniyle ekonomik olmayacağı açıktır. Bu nedenle Türkiye’de bor noksanlık ve toksisitesine sahip alanların belirlenerek, uygun olmayan mısır çeşitlerinin bu alanlarda ekilmesinin sakıncalı olacağı yönünde tarım kuruluşları ve çiftçiler bilinçlendirilmelidir.
6. KAYNAKLAR
Adriano, D.C., Page, A.L.; Elseewı, A.A.; Chang, A.C. and Straughan, I. 1980. Sources of Boron in the Terrestrial Environment. J. Env. Qual. 9: 333-344. Adriano, D.C. 1986. Trace Elements in the Terrestrial Environment. Pp 73-105
Springer-Verlag, New York.
Akçura, M.; Kaya Y.; Taner S.; Ayrancı R.; 2006. Parametric stability analyses for grain yield of durum wheat. Plant, Soil and Environm., 52 (6): 254-261. Alkan, A. 1994. Orta anadolu ve GAP bölgesinde yetiştirilen değişik arpa ve buğday
genotiplerinin bor beslenme statüsünün belirlenmesi.Y.L. Tezi Ç.Ü. Adana. Alkan, A., Kalaycı; M., Yılmaz, A., Ekiz, H., Torun, B., Eker, S., Çakmak, İ.
1995. Değişik Arpa Genotiplerinde Bor Toksisitesinin Araştırılması. Arpa Malt Sempozyumu (III) 5-7 Eylül 1995, Konya.
Alkan, A. 1998. Farklı Tahıl Türleri İle Buğday ve Arpa Çeşitlerinin Bor Toksisitesine Dayanıklılığının Araştırılması ve Dayanıklılıkta Rol Alan Faktörlerin Belirlenmesi. Doktora Tezi. Ç.Ü. Fen Bil. Enst., Adana.
Alpaslan, M. ve Güneş, A., 2001. Interactive Effects of Boron and Salinity Stres on the Growth, Membrane Permeability and Mineral Composition of Tomato and Cucumber Plants. Plant and Soil, 236: 123-128.
Anonim, 2004. İl Tarım Müdürlüğü Kayıtları, Konya.
Anonim, 2006. Konya ili ekim ve üretim miktarları. Konya Tarım İl Müdürlüğü Kayıtları.
Arnon, I. 1975. Mineral Nutrition of Maize. International Potash Institude. Bern, Switzerland.
Ayars, J.E. and Hutmacher, R.B., 1994. Long Term Use of Saline Water for Irrigation. Irrig. Sci. 14: 27-34
Barrow, N.J., 1989.Testing a Mechanistic Model X. The Effect of pH and Electrolyte Concentration on Borate Sorption by Soil. J. Soil Sci.40:427435 Bayraklı, F. 1987. Toprak ve Bitki Analizleri (Çeviri ve Derleme) 19 Mayıs Üniv.
Ben-Gal, A. and Shani, U., 2003. Yield, Transpiration and Growth of Tomatoes under Combined Excess Boron and Salinity Stres. Plant and Soil: 211-221. Berger, K.C. 1949. Boron in Soils and Crops. Adv. Agron. 1: 321.
Bergmann, W. 1992. Colour Atlas, Nutritional Disorders of Plants. Pp 204-239. Gustav Fischer, New York.
Birnbaum, E.H., Dugger,W.M. and Beasley, C.A. 1977. Interaction of Boron With Components of Nucleic Acid Metabolism In Cotton Ovules Cultured In Vitro. Plant Physiol. 59: 1034.
Bokde, S. 1963. Mineral Elements In Plant Nutrition and Use of Micronutrients. Fertilizer News 9 (2): 24-26
Bolanes L., Brevin N.J. and Bonilla I. 1996. Effects of B on Rhizobium-Legume Cell-Surface Interactions and Nodule Development. Plant Physiol, 110: 1249–256.
Brown, P.H., Hu, H. 1994. Boron Uptake By Sunflower, Squash and Cultured Tobacco Cells. Physiol Plant. 91:435-441.
Brown, P.H.; Hu, H. 1996. Phloem Mobility of Boron is Species Dependent: Evidence for Phloem Mobility in Sorbitol-Rich Species. Ann. Bot. 77: 497 Cartwright, B., Tiller, K.G., Zarcinas, B.A. and Spouncer, L.A. 1983. The
Chemical Assessment of the Boron Status of Soils. Aust. J. Soil Res. 21: 321-332.
Cartwright, B.; Zarcınas, B.A.; Spouncer, L.A. 1986. Boron Toxicity in South Australian Barley Crops. Aust. j. Agric. Res. 37: 351-359.
Chapman, H.D., Edwars, D.G., Blamey, F.P.C., Asher, C.J. 1997. Challenging The Dogma of a Narrow Supply Range Between Deficiency and Toxicity of Boron. In Boron in Soils and Plants. Proceedings Eds.R.W. Bell and B. Rerkasem, Pp. 151-155. Kluwer Academic Publ., Dordrecht,
Chavan, D.P., Bangar, A.R. and Shingte, A.K. 1980. Zinc, Manganese, Boron and Molybdenum Distribution in Soil Profiles of Different Agroclimatic Zones of Maharashtra. J. Maharashtra Agricultural Univ. 5 (3) : 182-189.
Correa, J.C.; Esteves, J.A.F.; Filho, H.G.; Alves, E.; Ceccon, G. 2005. Boron Rates for Triticale and Wheat Crops. Sci.Agric., 62, 2 : 145-149.
Çakmak, İ. and Römheld, V. 1997. Boron Deficiency-Induced Impairments of Cellular Functions in Plants. In Plant and Soil. Proceedings eds. R.W. Bell and B.Rerkasem,193:71-83.Kluwer Acad.Publ., Dordrecht, the Netherlands. Çakmak, İ., Ekiz, H., Yılmaz, A., Torun, B., Köleli, N., Gültekin, İ., Alkan, A.,
Eker, S. 1997. Differential Response Rye, Triticale, Bread and Durum Wheats to Zinc Deficiency in Calcareous Soil. Plant and Soil 188: 1-10 Elrashidi, M. A. And O’connor, G. A. 1982. Boron Sorption and Desorption in
Soils. Soil Sci. Soc. Am. J. 46: 27-31.
FAO, 2006. Agricultural Production. http://faostat.fao.org/faostat.
Gençtan, T., Emekliler Y., Çölkesen M., Başer, İ. 1995. Sıcak İklim Tahılları Tüketim Projeksiyonları ve Üretim Hedefleri. Türkiye Ziraat
Mühendisliği IV. Teknik Kongresi, Ankara.
Gezgin, S., Dursun, N., Hamurcu, M., Harmankaya, M., Önder, M., Sade, B., Topal, A., Soylu, S., Akgün, N., Yorgancilar, M., Ceyhan, E., Çiftçi, N., Acar, B., Gültekin, İ., Işık, Y., Şeker, C., Babaoğlu, M. 2002. Determination of B Contents of Soils in Central Anatolian Cultivated Lands and its Relations between Soil and Water Characteristics. Boron in Plant and Animal Nutrition. Goldbach et. al. (Eds.). Kluwer Academic/Plenum Publishers, New York, pp. 391-400.
Ghani, M.O. and Haque, A.K.M.F. 1945. Studies on The Boron Status of Some West Bengal Soils. Indian J. Agric. Sci.15: 257-262.
Glinski, J. and Thai, V.C. 1971. Soluble Trace Elements ( Mn, Cu, B, Zn, Mo ) in Te Soils of North Vietnam. Polish J. Soil Sci. 4: 125-130.
Goldberg, S. and Glaubig, R.A. 1986. Boron Adsorption on California soils. Soil Sci. Soc. Am. J. 50: 1173-1176.
Goldberg, S. 1993. Chemistry and Minerology of Boron in Soils. In Boron and Its Role in Crop Production . Ed. U C Gupta. Pp 344.
Goldberg, S. 1997. Reactions of Boron with Soils. In Plant and Soil. Proceedings eds.R.W.Bell and B.Rerkasem, pp.193:35-48. Kluwer Academic Publ., Dordrecht, The Netherlands.
Grieve, C.M. and Poss J.A., 2000. Wheat Response to Interactive Effects of Boron and Salinity. Journal of Plant Nutrition, 23(9): 1217-1226.
Gupta, U.C. 1978. Boron Nutrition of Crops. Adv. Agron. 31: 273-307.
Gupta, U.C.; Jame, Y.W., Campbell, C.A., Leyshon, A.J., Nicholaichuk, W. 1985. Boron Deficiency and Toxicity and Egeing. in: Sohal RS, ed. Age Pigments. Elsevier,1-62.
Gupta, U.C. 1993. Deficiency, Suffecieny and Toxicity Levels of Boron in Crops. In Boron and its Role in Crop Production. Ed. U.C. Gupta. Pp 137-145. CRC pres, Boca Raton, FL,USA.
Güneş, A.; Alpaslan, M.; Özcan, H.; Çıkılı, Y. 2000. Türkiye’de Yaygın Olarak Yetiştirilen Mısır (Zea mays L.) Çeşitlerinin Bor Toksisitesine Duyarlılıkları. Türk J. Agric. For., 24: 277-282.
Hu, H.; Brown, P.H. 1994. Localisation of Boron in Cell Walls of Squash and Tobacco and its Assocation With Pectin. Plant Physiol., 105: 681-689. Hu, H.; Brown, P.H. 1997. Absorption of Boron by Plants Roots. Plant and Soil.
193:49-58.
Huang, C. and Graham, R.D. 1990. Resistance of Wheat Genotypes to Boron Toxicity is Expressed at The Cellular Level. Plant and Soil, 126: 295-300. Ismail, A. M., 2003. Response of Maize and Sorghum to Excess Boron and Salinity.
Biologia Plantarum, 47 (2): 313-316.
Jackson, M.L., 1962. Soil Chemical Analysis Prentice-Hall Inc. 183
Jamjod, B., Rerkasem, B. 1999. Genotypic Variation in Response of Barley to Boron Defiency. Plant and Soil. 215: 65-72
Jatimliansky, J.R. and Urrula, M.I. 1988. Path Analiysis on Dry Matter Production and its Components in Flint Type Maize. Maize gen. Coop. Newsletter, 60-67
Jnprased, M.; Byrne, E. 1975. Boron Source and Lime Effects on The Yield of Three Crops Grown in Peat, Agronomy J., 67:553
Kaçar, B., Katkat, A.V. 1998. Bitki Besleme. Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayın No:127, Vipaş Yayınları:3, Bursa.
Kalaycı, M., Alkan, A., Çakmak, İ., Bayramoğlu, O., Yılmaz, A., Aydın, M., Özbek, V., Ekiz, H., Özberisoy, F. 1998. Studies on Differential Response of Wheat Cultivars to Boron Toxicity. Euphtica, 100:123-129.
Katyal, J.C. and Vlek, P.L.G. 1985. Micronutrient Problems in Tropical Asia. Micronutrients in Tropical Foods. Fertilizer Research, 7: 69-94.
Karen, R. and Bingham, F.T. 1985. Boron in Water, Soils and Plants. Adv. Soil Sci.1: 230-276.
Lehto, L. 1995. Boron Retention in Limed Forest moor. For.Ecol.Manage, 78:11-20. Leon, L. A.; Lopez, A. S.; Vlek, P.L.G. 1985. Micronutrion Problems in Tropical
Latin America. Fertilizer Research, volume 7.
Leyshon, A.J. and Jame, Y.M. 1993. Boron Toxicity and Irrigation Manegement. in Boron and it’s Role in Crop Production. Ed. U.C. Gupta pp 207-226
Lewis, D.H. 1980. Boron, Lignification and The Origin of Vascular Plants Unified Hypothesis. New Phytol. 84
Lindsay, W.L. and Norvel, W.A., 1978. Development of DTPA Soil Test for Zinc, Iron, Manganez and Copper. Soil Sci. Soc. Amer.Jour. 43(2): 421-428 Lodos, N. 1986. Türkiye Entomolojisi II. E.Ü. Ziraat Fak. Yayınları No: 429, İzmir. Loomis, W.D. and Durst, R.W. 1992. Chemistry and Biology of Boron. Biofactors
3: 229-239.
Marschner, H. 1995. Mineral Nutrition of Higher Plants, 2nd Ed. Academic Pres, New York. Pp.379-396.
Nable, R. O. 1988. Resistance to Boron Toxicity Amongs Several Barley and Wheat Cultivars. Plant and Soil 112: 45-57.
Nable, R.O., Cartwright, B., Lancer, R.C.M., 1990. Genotype Differences in Boron Accumulation in Barley.Genetic Aspects of Plant Min.Nutr.,243-251. Nable, R.O. 1991. Distrubition of Boron Within Barley Genotypes with Differing
Susceptibilities to Boron Toxicity. J. Plant Nutrition, 14: 453-461.
Nable, R.O., Banuelos, G.S., Paul, J.G. 1997. Boron Toxicity. In plant and Soil. Proceedings. Eds. R.W.Bell and B. Rerkasem, pp 198: 181-198. Kluwer Academic Publ., Dordrecht, The Netherlands.
Nachiangmai, D.; Dell B., Bell R., Huang L.B., Rerkasem, B. 2004. Enhanced Boron Transport into the Ear of Wheat as a Mechanism for Boron Efficiency. Plant and Soil 264 (1-2): 141-147.
Neilsen, G. H., Stevenson, D. S., Fıtzpatrick, J. J., Brownlee, C. H. 1991. Soil and Sweet Cherry Responses to Irrigation Wastewater, Can. J. Soil Sci., 71: 31. Nyomora, A.M.S., Sah, R.N., Brown, P.H. 1997. Boron Determination in
Biological Materials by Inductively Coupled Plasma Atomic Emission and Mass Spectrometry: Effects of Sample Dissolution Methods. Fresenius J. Anal. Chem. 357; 1185-1191.
Oertli, J.J. 1994. Non Homogenityof Boron Distributionin Plants and Consequences for Foliar Diagnosis. Soil Sci. Plant Anal. 25: 1133-1147.
Oertli, J.J. and Roth, J.A., 1969. Boron Supply of Sugar Beet, Cotton and Soybean. Agronomy J. 61; 191-195.
Parr, A. J., Loughman, B. C. 1983. Boron and Membrane Function in Plants in Metals and Micronutrients: Uptake and Utilization by Plants, Robb, D.A and Pierpoint,W.S.,Ed., Academic Pres, Toronto; 87.
Paul, J.G., Rathjen, A. J., Cartwright, B., 1988. Genetic Control of Tolerance to High Concentrations of Soil Boron in Wheat. p.p. 871-877. In T.E. Miller and R.M.D. Koebner (Eds) Proc.7th Int. Wheat Genetics Symposium Cambridge.
Poehlman, J. M. 1987. Breeding Field Crops. Avi. Puplishing Co., Inc. Wesport. Connecticut, USA.
Power, P. P., Woods, W.G. 1997. The Chemistry of Boron and its Speciation in Plants. Boron in Soils and Plants: Reviews. (Ed.) B. Dell, P.H. Brown, R.W. Bell. Kluwer Academic Publishers.
Prasad, M., Byrne, E. 1975. Boron Source and Lime Effects on the Yield of Three Crops Grown in Peat, Agron. J., 67: 553.
Prather, R. J. 1977. Sulphuric Acid as an Amendment for Reclaiming Soils High in Boron. Soil Sci. Soc. Am. Proc. 41: 1098-1101.
Reid, R.J., Hayes, J.E., Post, A., Stangoulis, J.C.R., Graham, R.D. 2004. A Critical Analysis of The Causes of Boron Toxicity in Plants. Plant Cell and Environment 27 (11): 1405-1414.
Reisenauer, H.M.; Walsh, L.M.; Hoeft, R.G. 1973. Testing Soils for Sulphur, Boron, Molybdenum and Chlorine. In Soil Testing and Plant Analysis. Eds.L.M.walsh and J.D.Beaton Rev.Ed.Pp 173-200.Soil Sci. Soc.Am.Inc., Madison, Wisconsin, USA.
Rerkasem, B., Jamjod, S. 1997. Genotypic Variation in Plant Response to Low Boron and Implications for Plant Breeding. Plant and Soil 193: 169-180. Rerkasem, B. and Jamjod S. 2004.Boron Deficiency in Wheat: a Review .Field
Crops Research 89 (2-3): 173-186.
Sade, B. 1987. Çumra İlçesi Sulu Şartlarında Bazı Melez Mısır Çeşitlerinin Önemli Zirai Karakterleri Üzerine Araştırmalar. Y.L.Tezi S.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Sağlam, M.T., 1979. Toprak Kimyası Uygulama Notları. Atatürk Ün.Yay, Erzurum. Sakal, R., Singh, A.P. 1995. Boron Research and Agricultural Production. In
Micronutrient Research and Agricultural Production. Ed. H.L.S. Tandon. Pp 1-31. Fertilizer Development and Consultation Org., New Delhi, Indian. Seresinhe, P.S.J.W.; Oertli, J. J. 1991. Effects of Boron on Growth of Tomato Cell
Shelp, B.J., Shattuc, V.I., Proctor, J.T.A. 1987. Boron Nutrition and Mobility and Its Relation to Elemental Composition of Greenhouse Grown Root Crops. II. Radish. Comm. Soil Sci. Plat Anal. 18: 203-219.
Shelp, B. J. 1993. Physiology and Biochem of Boron in Plants. In B and its Role in Crop Production. Ed.U.C.Gupta pp 53-85. CFR Pres, Boca Raton, FL,USA. Sillanpaa, M. 1982. Micronutrients and The Nutrient Status of Soils. A Global
Study. FAO Soils Bulletin 48. Rome
Singh, S.; Singh, R.S 1972. Studies on Water Soluble Boron in Manganese Rich Saline Alkali Soils of Southwest Tracts of Bihar. J. Indian Soc. Soil Soc. 20: 143-149.
Sinha, S. P.; Singh, R. S. 1966. Boron Status of Bihar Soils. Ranchi Unıv. J. Agric. Res.1: 47-52.
Soil Survey Manuel., 1951. US Dept. Agriculture Handbook No:18
Soylu, S., Sade, B., Topal, A., Akgün N., Gezgin, S., Hakkı, E.E., Babaoğlu, M. 2005. Responses of Irrigated Durum and Bread Wheat Cultivars to Boron Application in a Low Boron Calcareous Soil.Türk J.Agric. For., 29:275-286. Steynberg, R.E., Nel, P.C., Hammer, P.S. 1983. The Influence of Fertilization on Certain Yield Components of Maize in Long Term Fertilizer Experiment. Maize Abstract 1 (1): 27.
Subedi, K.D.,Budhathoki, C.B., Subedi, M., Tuladhar, J.K. 1993. Survey and Research Report on Wheat Sterility Problem (1992/93). Working Paper No: 93/94, Nepal
Taban S., Erdal İ. 2000. Bor Uygulamasının Değişik Buğday Çeşitlerinde Gelişme ve Topraküstü Aksamında Bor Dağılımı Üzerine Etkisi.T. J. Agric. For., 24, 255-262.
Tandan, J.P., Nagvi, S.M.A. 1992. Wheat Varietal Screening for Boron Deficiency in India. Wheat Spec. Rep. 11, CIMMYT, Mexico, PP. 76-78.
Topal, A., Gezgin, S., Akgün, N., Dursun, N., Babaoğlu, M., 2002. Yield and Yield Attributes of Durum Wheat (Triticum durum Desf.) as Affected by
Boron Application. Boron in Plant and Animal Nutrition. Goldbach et al. (Eds.). Kluwer Academic / Plenum Publishers, New York, pp. 401-406. Torun, A., Yılmaz, A., Kalaycı, M., Gültekin, İ., Torun, B., Eker, S., ve
Çakmak, İ., 1999. Konya Koşullarında Yetiştirilen Farklı Buğday Çeşitlerinin Bor Toksisitesine Duyarlılığının Sera ve Tarla Koşullarında Araştırılması. Huhubat Sempozyumu. 317-327. Konya.
Torun, M., Köycü, C. 1999. Mısır Bitkisinde Koçan Uzunluğu ile Bazı Verim Unsurları Arasındaki İlişkilerin Saptanması. Türk J. Agric. For., 23, Ek sayı 5, 1021-1027
Uyanık, M. 1984. Mısır Bitkisinin Botanik Özellikleri. T.O.K.B. Karadeniz Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Yayın No: 984-1, Samsun. Warrington, K. 1923. The Effect of Boric Acid and Borax on The Broad Bean And
Certain Other Plants. Ann. Bot., 37: 629-672.
Wear, J.E., Patterson, R.M. 1962. Effects of Soil pH and Texture on the Availability of Water Soluble Boron in The Soil, Soil Sci. Soc.Am. Proc., 26: 344.
Wongmo, J., Jamjod, S., Rerkasem,B. 2004. Contrasting Responses to Boron Deficiency in Barley and Wheat. Plant and Soil 259 (1-2): 103-110.
Xu, Z.B. 1986. Influance Major Charecters of Maize on The Productivty of Individual Plants. Ningxia Agricultural Sci. and Technology, 5: 26-27 Yermiyaho,U., Keren,R., Chen, Y. 1995. Boron Sorption by Soil in The Presence
of Composted Organic Matter. Soil Sci. Soc. Am. J., 59:405-409.
Yau, S.K., Nachit, M.M., Ryan, j., Hamblin, J. 1995. Phenotypic Variation in Boron-toxicity Tolerance at Seedling Stage in Durum-wheat. Eupytica. 83: 185-191