MİKHAM lokasyonu

Mikham lokasyonunda melez mısır çeşitlerinin bitki boylarına ait 1. yıl, 2. yıl ve 2 yıl birleştirilmiş varyans analiz sonuçları Çizelge 4.10’da verilmiştir. Deneme yılları üzerinden tane verimine ait ortalama değerler ve Duncan grupları Çizelge 4.11’de verilmiştir.

Çizelge 4.10. Mikham Lokasyonunda Bitki Boylarına Ait Varyans Analizi Sonuçları

1. Yıl 2. Yıl Yıllar Ortalaması

Varyasyon Kaynakları SD KO KO SD KO Yıl - - - 1 2.668 Tekerrür 2 76.507 167.524 4 122.015 Bor 1 8.402 0.185 1 3.046 Yıl x Bor - - - 1 5.541 Çeşit 12 662.849** 476.018** 12 1107.594** Yıl x Çeşit - - - 12 31.273 Bor x Çeşit 12 32.422 31.784 12 51.562

Yıl x Bor x Çeşit - - - 12 12.644

Hata 50 50.581 61.949 100 56.265

Değişim Katsayısı (%) - 9.06 7.39 - 8.23

Çizelge 4.10’da görüldüğü gibi tane verimi bakımından bor uygulamaları arasındaki fark istatistiksel olarak 1. yıl, 2. yıl ve yıllar ortalaması üzerinden önemsiz bulunmuştur. Bor uygulaması sonucunda; 1. deneme yılında B- uygulamasında ortalama 232.7 cm bitki boyu elde edilirken, B+ uygulaması sonucunda ise 232.0 cm bitki boyu elde edilmiştir. Denemenin 2.yılında B- uygulamasında ortalama 232.6 cm ve B+ uygulaması ile 232.7 cm bitki boyu elde edilmiştir. Yıllar ortalamasına göre B- uygulamasında ortalama 232.6 cm bitki boyu elde edilirken, B+ uygulaması sonucunda ise 232.3 cm bitki boyu elde edilmiştir (Çizelge 4.11).

Çizelge 4.10’da görüldüğü gibi, çeşitler arasındaki fark istatistiksel olarak 1. yıl, 2. yıl ve yıllar ortalaması üzerinden önemli (P<0.01) olmuştur. Denemenin 1. yılında Mikham lokasyonunda en yüksek ortalama bitki boyu TTM 815 (252.3 cm) çeşidinden elde edilirken, bunu azalan sıra ile DK 647 (243.1 cm), LG 55 (240.6 cm), TTM 8119 (240.2 cm) çeşitlerinden elde edilen bitki boyları izlemiştir. En düşük ortalama bitki boyu ise BC 566 (211.8 cm) çeşidinden elde edilmiştir. Duncan önem testine göre farklı çeşitlerden elde edilen bitki boyları arasında yapılan gruplamada TTM 815 çeşidi 1. grupta (a); DK 647 çeşidi 2. grupta (b); LG 55 ve TTM 8119 çeşitleri 3. grupta (bc) yer alırken BC 566 çeşidi en son gruba (g) dahil olmuştur. Denemenin 2. yılında en yüksek bitki boyu TTM 815 (250.7 cm) çeşidinden elde edilirken, bunu azalan sıra ile DK 647 (243.1 cm), LG 55 (241.4 cm), TTM 8119 (239.4 cm) çeşitleri izlemiştir. En düşük bitki boyu ise BC 566 (218.4 cm) çeşidinden elde edilmiştir. Duncan önem testine göre, farklı çeşitlerden elde edilen bitki boyları arasında yapılan gruplamada TTM 815 1. grupta (a) , DK 647, LG 55 ve TTM 8119 çeşitleri 2. grupta (ab), LG 60 ve MAT 97 çeşitleri 3. grupta (b-d) yer alırken, BC 566 çeşidi en son gruba (e) dahil olmuştur.

Yıllar ortalaması olarak değerlendirildiğinde en yüksek bitki boyu 251.5 cm ile TTM 815 çeşidinden elde edilmiştir. Bunu azalan sıra ile DK 647 (243.1 cm), LG 55 (241.0 cm), TTM 8119 (239,8 cm) ve T 1595 (233.7 cm) çeşitlerinden elde edilen bitki boyları izlemiştir. En düşük ortalama bitki boyu ise 215.1 cm ile BC 566 çeşidinden elde edilmiştir. Duncan önem testine göre, farklı çeşitlerden elde edilen bitki boyu arasında yapılan gruplamada TTM 815 çeşidi 1. grupta (a); DK 647, LG 55, ve TTM 8119 çeşitleri 2. grupta (b); T 1595 çeşidi 3. grupta (bc) yer alırken, BC 566 çeşidi en son gruba (f) dahil olmuştur (Çizelge 4.11).

Çizelge 4.11. Mikham Lokasyonunda Farklı Bor Seviyelerinde Yetiştirilen Mısır Çeşitlerinin Bitki Boyları (cm) ve Ortalama Grupları

1. Yıl 2. Yıl Yıllar ortalaması Değişim (%)

ÇEŞİTLER

B- B+ Ort. B- B+ Ort. B- B+ Ort. (B+/B-)

TTM 8119 241.8 cd 238.6 c-ı 240.2 bc 240.0 c-g 238.7 c-ı 239.4 ab 240.9 b 238.7 bc 239.8 b -0.9 MAT 97 232.0 ı-m 224.9 no 228.5 d-f 234.3 e-k 230.7 j-m 232.5 b-d 233.1 c-e 227.8 e-g 230.5 de -2.3 RX 770 227.1 l-n 223.7 no 225.4 ef 227.6 k-n 226.9 mn 227.3 c-e 227.3 e-g 225.3 fg 226.3 e -0.9

PIAVE 225.3 no 225.2 no 225.3 ef 225.3 no 225.2 no 225.3 de 225.3 fg 225.2 fg 225.3 e 0.0

DK 585 234.0 f-l 233.4 g-m 233.7 c-e 233.0 h-m 229.6 k-n 231.3 b-e 233.5 c-e 231.5 d-f 232.5 cd -0.9

DK 647 244.9 bc 241.3 c-e 243.1 b 241.6 cd 244.6 bc 243.1 ab 243.2 b 242.9 b 243.1 b -0.1

LUCE 227.1 l-n 227.7 k-n 227.4 ef 223.9 no 227.5 k-n 225.7 c-e 225.5 fg 227.6 e-g 226.6 de 0.9

TTM 815 251.6 a 252.9 a 252.3 a 249.4 ab 251.9 a 250.7 a 250.5 a 252.4 a 251.5 a 0.8 LG 55 240.3 c-g 240.8 c-f 240.6 bc 239.9 c-h 242.8 b-d 241.4 ab 240.1 bc 241.8 b 241.0 b 0.7 LG 60 228.3 k-n 238.2 c-ı 233.3 c-e 230.7 j-m 236.4 d-j 233.6 b-d 229.5 ef 237.3 b-d 233.4 cd 3.4 T 1595 234.3 e-k 239.5 c-h 236.9 b-d 227.3 k-n 233.6 g-m 230.5 b-e 230.8 d-f 236.6 b-d 233.7 bc 2.5 BC 566 212.3 pr 211.3 r 211.8 g 223.5 no 213.3 pr 218.4 e 217.9 hı 212.3 ı 215.1 f -2.6 P 3394 225.9 n 218.8 op 222.4 f 226.9 mn 223.4 no 225.2 de 226.4 fg 221.1 gh 223.8 e -2.4 En düşük 212.3 211.3 211.8 223.5 213.3 218.4 217.9 212.3 215.1 En yüksek 251.6 252.9 252.3 249.4 251.9 250.7 250.5 252.4 251.5 Ortalama 232.7 232.0 232.4 232.6 232.7 232.6 232.6 232.3 232.5

Bor x çeşit interaksiyonu incelendiğinde yıllar ortalaması olarak en yüksek bitki boyu 252.4 cm ile TTM 815 çeşidinde B+ uygulamasında tespit edilmiş olup, bunu 250.5 cm ile yine aynı çeşidin B- parselleri izlemiştir. En düşük bitki boyu ise BC 566 çeşidinin B+ (212.3 cm) ve B- (217.9 cm) parsellerinde görülmüştür. Yıllar ortalamasına göre BC 566, P 3394 ve MAT 97 çeşitlerinde bor uygulaması ile bitki boylarında sırasıyla % 2.6, % 2.4 ve % 2.3’lük azalışlar tespit edilirken, LG 60 (% 3.3) ve T 1595 (% 2.4) çeşitlerinde ise artışlar olmuştur. Bor uygulaması ile PIAVE ve DK647 çeşitlerinde önemli bir değişim görülmemiştir (Çizelge 4.11).

4.2.3. Ereğli lokasyonu

Ereğli lokasyonunda melez mısır çeşitlerinin bitki boylarına ait 1. yıl, 2. yıl ve 2 yıl birleştirilmiş varyans analiz sonuçları Çizelge 4.12’de verilmiştir. Deneme yılları üzerinden bitki boylarına ait ortalama değerler ve Duncan grupları Çizelge 4.13’de verilmiştir.

Çizelge 4.12. Ereğli Lokasyonunda Bitki Boylarına Ait Varyans Analizi Sonuçları

1. Yıl 2. Yıl Yıllar Ortalaması

Varyasyon Kaynakları SD KO KO SD KO Yıl - - - 1 1.256 Tekerrür 2 370.785 472.962** 4 421.874** Bor 1 584.935* 1793.282** 1 2213.293** Yıl x Bor - - - 1 164.924 Çeşit 12 302.799* 377.688** 12 601.935** Yıl x Çeşit - - - 12 78.554 Bor x Çeşit 12 238.27 129.918* 12 300.777**

Yıl x Bor x Çeşit - - - 12 67.412

Hata 50 139.622 60.7268 100 100.175

Değişim Katsayısı (%) - 9.16 10.79 - 10.06

* 0.05’e göre önemli, ** 0.01’e göre önemli

Çizelge 4.12’de görüldüğü gibi bitki boyları bakımından bor uygulamaları arasındaki fark istatistiksel olarak 1. yıl (P<0.05), 2. yıl ve yıllar ortalaması üzerinden (P<0.01) önemli bulunmuştur. Bor uygulaması sonucunda; 1. deneme yılında B- uygulamasında ortalama 249.3 cm, B+ uygulaması sonucunda ise 243.8 cm ortalama bitki boyu elde edilmiştir. 2. yılda ise B- uygulamasında 251.1 cm bitki

boyu elde edilirken, B+ uygulaması sonucunda ise 241.6 cm bitki boyu elde edilmiştir. Yıllar ortalamasına göre B- uygulamasında 250.2 cm bitki boyu elde edilirken, B+ uygulaması sonucunda ise 242.7 cm bitki boyu elde edilmiştir (Çizelge 4.13).

Çizelge 4.12’de görüldüğü gibi bitki boyları bakımından çeşitler arasındaki fark istatistiksel olarak 1. yıl (P<0.05), 2. yıl ve yıllar ortalaması üzerinden önemli (P<0.01) olmuştur. Denemenin 1. yılında Ereğli lokasyonunda en yüksek ortalama bitki boyu DK 647 (260.1 cm) çeşidinden elde edilirken, bunu azalan sıra ile TTM 815 (255.4 cm), RX 770 (252.1 cm) ve PIAVE (248.8 cm) çeşitlerinden elde edilen bitki boyları izlemiştir. En düşük ortalama bitki boyu ise LUCE (234.8 cm) çeşidinden elde edilmiştir. Duncan önem testine göre, farklı çeşitlerden elde edilen bitki boyları arasında yapılan gruplamada DK 647 çeşidi 1. grupta (a); P 3394 ve LUCE çeşitleri 3. grupta (b) yer alırken, diğer çeşitler 2. gruba (ab) dahil olmuşlardır. Denemenin 2. yılında en yüksek ortalama bitki boyu DK 647 (258.5 cm), çeşidinden elde edilirken, bunu azalan sıra ile MAT 97 (258.4 cm), T 1595 (252.0 cm) ve RX 770 (250.9 cm) çeşitleri izlemiştir. En düşük ortalama bitki boyu ise LUCE (231.4 cm) çeşidinden elde edilmiştir. Duncan önem testine göre farklı çeşitlerden elde edilen bitki boyları arasında yapılan gruplamada DK 647 ve MAT 97 çeşitleri 1. grupta (a), T 1595 çeşidi 2. grupta (ab) yer alırken LUCE çeşidi en son gruba (d) dahil olmuştur.

Yıllar ortalaması olarak değerlendirildiğinde en yüksek ortalama bitki boyu DK 647 (259.3 cm), çeşidinden elde edilirken, bunu azalan sıra ile MAT 97 (253.5 cm), RX 770 (251.5 cm) ve TTM 815 (251.4 cm) çeşitleri izlemiştir. En düşük ortalama bitki boyu 233.1 cm ile LUCE çeşidinden elde edilmiştir. Duncan önem testine göre farklı çeşitlerden elde edilen bitki boyları arasında yapılan gruplamada DK 647 çeşidi 1. grupta (a), MAT 97, RX 770, TTM 815 çeşitleri 2. grupta (ab), T 1595, LG 55, DK 585, PIAVE, TTM 8119 çeşitleri 3. grupta (b) yer alırken, LUCE çeşidi en son gruba (d) dahil olmuştur.

Çizelge 4.13’de görüldüğü gibi, “bor x çeşit” interaksiyonu 1. deneme yılında istatistiksel olarak önemsiz olurken, 2. yıl (P<0.05) ve yıllar ortalaması olarak önemli (P<0.01) bulunmuştur. Denemenin 2. yılında, en yüksek bitki boyu 263.6 cm ile DK

Çizelge 4.13. Ereğli Lokasyonunda Farklı Bor Seviyelerinde Yetiştirilen Mısır Çeşitlerinin Bitki Boyları (cm) ve Ortalama Grupları

1. Yıl 2. Yıl Yıllar ortalaması Değişim (%)

ÇEŞİTLER

B- B+ Ort. B- B+ Ort. B- B+ Ort. (B+/B-)

TTM 8119 253.1 b-ı 229.7 p-s 241.4 ab 260.4 a-c 236.0 m-r 248.2 a-c 256.8 a 232.8 ıj 244.8 bc -9.3 MAT 97 247.0 f-l 250.3 d-k 248.7 ab 254.6 a-g 262.1 ab 258.4 a 250.8 a-d 256.2 a 253.5 ab 2.2 RX 770 257.4 a-e 246.8 f-l 252.1 ab 258.8 a-d 243.0 j-n 250.9 a-c 258.1 a 244.9 c-g 251.5 ab -5.1 PIAVE 255.0 a-f 242.5 j-n 248.8 ab 251.0 d-j 233.4 o-r 242.2 bc 253.0 a-c 237.9 f-j 245.5 bc -6.0 DK 585 258.5 a-d 238.3 l-p 248.4 ab 253.9 b-h 238.7 l-p 246.3 a-c 256.2 a 238.5 f-j 247.4 bc -6.9

DK 647 271.2 a 249.0 e-k 260.1 a 263.6 a 253.3 b-ı 258.5 a 267.4 a 251.1 a-d 259.3 a -6.1

LUCE 233.0 o-r 236.5 m-r 234.8 b 239.2 l-o 223.6 s 231.4 d 236.1 g-j 230.0 j 233.1 d -2.6

TTM 815 260.9 a-c 249.9 d-k 255.4 ab 250.3 d-k 244.5 h-m 247.4 a-c 255.6 ab 247.2 a-f 251.4 ab -3.3 LG 55 241.1 k-o 251.7 c-j 246.4 ab 251.9 c-j 247.2 f-l 249.6 a-c 246.5 b-f 249.5 a-e 248.0 bc 1.2 LG 60 241.4 k-o 239.1 l-o 240.3 ab 245.3 g-m 229.1 rs 237.2 dc 243.4 d-g 234.1 h-j 238.8 cd -3.8 T 1595 240.9 k-o 256.0 a-f 248.5 ab 248.8 e-k 255.1 a-f 252.0 ab 244.9 c-g 255.6 ab 250.3 b 4.4 BC 566 239.1 l-o 244.9 h-m 242.0 ab 243.0 j-n 236.1 m-r 239.6 b-c 241.1 e-ı 240.5 e-ı 240.8 cd -0.2 P 3394 241.7 k-o 234.7 n-r 238.2 b 244.1 ı-m 238.1 l-r 241.1 b-c 242.9 d-h 236.4 g-j 239.7 cd -2.7

En düşük 233.0 229.7 234.8 239.2 223.6 231.4 236.1 230.0 233.1

En yüksek 271.2 256.0 260.1 263.6 262.1 258.5 267.4 256.2 259.3

647 çeşidinin B- ve 262.1 cm ile MAT 97 çeşidinin B+ parsellerinde tespit edilmiştir. En düşük bitki boyu ise LUCE çeşidinin B+ (223.6 cm) ve B- (239.2 cm) parsellerinde olmuştur. Yıllar ortalaması olarak bor x çeşit interaksiyonunda, en yüksek bitki boyu ile DK 647 (267.4 cm) çeşidinin B- ve MAT 97 (256.2 cm) çeşidinin B+ parsellerinde tespit edilmiştir. En düşük bitki boyu ise LUCE çeşidinin B+ (230.0 cm) ve B- (236.1 cm) parsellerinde bulunmuştur.

Yıllar ortalamasına göre TTM 8119, DK 585, DK 647, PIAVE, RX 770, TTM 815, LG 60, P 3394 ve LUCE çeşitlerinde bor uygulaması ile tane verimlerinde sırasıyla % 9.3, % 6.9, % 6.1, % 6.0, % 5.1, % 3.8, % 3.3, % 2.7 ve % 2.6’lık azalmalar tespit edilmiştir. Ayrıca bor uygulaması ile T 1595, MAT 97 ve LG 55 çeşitlerinde sırasıyla % 4.4, % 2.2 ve % 1.2’lik artışlar tespit edilmiştir. Bor uygulaması ile veriminde önemli değişim görülmeyen çeşit ise BC 566’dır. Diğer interaksiyonlar ise istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur.

Genel olarak değerlendirildiğinde, Karaaslan ve Ereğli lokasyonlarında bor uygulaması ile çeşitlerin bitki boylarında önemli değişimler belirlenmiş, her iki lokasyonda da 2. deneme yılında “bor x çeşit” interaksiyonu istatistiksel olarak önemli bulunmuştur. Bunun sonucunda bor uygulaması ile genel olarak Karaaslan ve Ereğli lokasyonlarında çeşitlerin bitki boylarında azalmalar belirlenirken, Mikham lokasyonunda bor uygulaması sonucunda çeşitlerin bitki boylarındaki değişim daha az olmuştur. Bu durum Mikham lokasyonunda ilave bor uygulaması yapılmasa dahi toprağın mısır bitkisi için toksik seviyede bor içermesinden kaynaklanmış olabilir.

Yıllar ortalaması üzerinden her üç lokasyonda da TTM 8119, RX 770, PIAVE, DK 585, DK 647, BC 566 ve P 3394 çeşitleri bor uygulamasına değişik oranlarda bitki boyu düşüşü ile tepki vermişlerdir. Buna karşılık yapılan bor uygulamasına her üç lokasyonda da bitki boyu artışı gösteren sadece T1595 çeşidi olmuştur. Yıllar ortalaması üzerinden en yüksek bitki boyu düşüş oranı Karaaslan (% 11.0) ve Ereğli (% 9.3) lokasyonlarında TTM 8119 çeşidinde olurken, Mikham (% 2.6) lokasyonunda BC 566 çeşidinde tespit edilmiştir. Yine yıllar ortalaması üzerinden en düşük bitki boyu azalması, % 0.2 ile LG 55 ve BC 566 çeşitlerinde Karaaslan lokasyonunda; % 0.1 ile DK 647 çeşidinde Mikham lokasyonunda ve % 0.2 ile BC 566 çeşidinde Ereğli lokasyonunda olmuştur (Çizelge 4.14).

Çizelge 4.14. Bitki Boyunun Lokasyonlara Ait Yıllar Ortalamasına Göre % Değişimleri

Lokasyonlar TTM ₈₁₁₉ MAT ₉₇ RX ₇₇₀ PIAVE DK ₅₈₅ DK ₆₄₇ LUCE TTM ₈₁₅ LG ₅₅ LG _{60 1595} T BC _{566 3394} P Karaaslan -11.0 3.6 -8.9 -6.1 -7.0 -7.0 -2.0 -1.0 -0.2 -6.1 2.5 -0.2 -3.1 Mikham -0.9 -2.3 -0.9 0.0 -0.9 -0.1 0.9 0.8 0.7 3.4 2.5 -2.6 -2.3 Ereğli -9.3 2.2 -5.1 -6.0 -6.9 -6.1 -2.6 -3.3 1.2 -3.8 4.4 -0.2 -2.7 Ortalama -7.1 1.2 -5.0 -4.0 -4.9 -4.4 -1.2 -1.2 0.6 -2.2 3.1 -1.0 -2.7

Benzer şekilde, Nable (1988); Nable ve ark. (1990), yüksek seviyede bor uygulamasına buğday ve arpanın verdiği tepkiyi belirlemek amacıyla yürüttükleri araştırmalarında artan bor dozlarına bağlı olarak bitki büyümesinin yavaşladığını bildirmişlerdir. Bitki boylarının bor uygulamalarına çeşit tepkilerinin farklı olduğu ve yıldan yıla da değişkenlik gösterdiği elde edilen sonuçlardan anlaşılmaktadır. Bu değişim bitkilerin genetik yapılarından kaynaklanan farklılıkların bir sonucu olarak değerlendirilmesi uygun olacaktır (Tandan ve Nagvi, 1992; Subedi ve ark., 1993; Yau ve ark., 1995; Torun ve ark., 1999; Rerkasem ve Jamjad, 1997).