Yan Eyvanlar (G4)

Şekil:4.202. Kubbe Bitiş Seviyesi Planı

D.Yan Eyvanlar (G4)

Orta bölümün doğu ve batısında büyük kemerlerle açılan yan bölümler, doğu-batı doğrultusunda 6.85m., kuzey-güney doğrultusunda 9.00m. boyutlarında dikdörtgen zemin planına sahiptir. Zemin planı, mekanın kuzey ve güneyinde atılmış kemerlerle geçiş elemanı başlangıç seviyesinde 6.85x7.30 m. boyutlarında dörtgen plana dönüşmüştür. Mekanı örten kubbeye iki aşamada geçiş sağlanmıştır. Birinci aşama üzeri yedi sıra mukarnasla işlenmiş köşe üçgenleriyle, ikinci aşama ise bu üçgenlerin bitiş seviyesinde oluşturdukları sekizgen plan üzerine prizmatik kuşaklı kasnak uygulanmasıyla gerçekleşmiştir. Kubbe çapı ise 6.90m.dir. Kasnağın kenarlarına pencereler açılmıştır (Fotg.34) .

Beden duvarları oldukça basıktır. Üstelik kubbeyi taşıyan kemerler de çok alçaktan başlatılmıştır.

Şekil:4.204.Geçiş Elemanı Başlangıç Seviyesi Planı

Şekil:4.205.Geçiş Elemanı Bitiş Seviyesi Planı

Şekil: 4. 207. Kasnak Bitiş Seviyesi Planı

Şekil:4.208.Kubbe Başlangıç Seviyesi Planı

Şekil:4.209. Kubbe Bitiş Seviyesi Planı

E.Mescit Bölümü (G5)

Yapının güneyinde dışarıya çıkıntılı olarak yapılmış bölüm, büyük bir kemerle orta bölümden ayrılmıştır. Mihraplı bölümün zemini orta bölümün zemininden 0.70m.daha yüksektir. Kuzey-güney doğrultusunda 11.45m., doğu-batı doğrultusunda 10.46m.

boyutlarında dikdörtgen zemin planına sahiptir. Zemin planı 1.55m. genişliğindeki kemer ile geçiş elemanı başlangıç seviyesinde 9.90x10.46 m. boyutlarında dikdörtgen plana dönüşmektedir. Burada ilk aşamayı oluşturan dışbükey yüzeye sahip köşe üçgeni aşağıdan yukarıya genişleyen on iki halkadan meydana gelmiştir.²¹⁵ Bitiş seviyesinde sekizgen plan görülür (Şekil:4.212.). İkinci aşamayı oluşturan piramitli kuşağın başlangıç seviyesindeki sekizgen plan bitiş seviyesinde daireye dönüşmektedir (Şekil:4.214.) . Oluşan daire plan üzerine de kubbe oturmaktadır (Şekil:4.215.) Prizmatik kuşağın başlangıç seviyesindeki sekizgenin her kenarının dikey eksenlerinde yer alan pencereler ile kuşak sekiz bölüme ayrılmıştır (Fotg.36).

İkinci kademenin üçgenli kuşağı da birbirinin aynı konum ve büyüklüğünde (köşelerden kenar ortalarına doğru küçülen ve almaşık konumlu öğelerden farklı olarak) bir prizmatik üçgen motifi halkasından meydana gelmiştir.²¹⁶

215

Şimdiye kadar görülen köşelikler düz veya küresel üçgen gibi içbükey biçimlerdi. Bu ise tam tersine kabarık ve dışbükey biçimiyle kubbenin yapı köşelerini zorlayan dayanakları görünümündedir. Bu biçim tersliği geçiş öğesinin ilk yapımdan olduğu konusunda kuşkuya neden olmaktadır. 1855 depreminden sonra mihrap ve çevresinin elden geçtiği bilinmektedir. Bu onarımda muhtemelen alttaki mukarnaslı üçgen geçiş öğesine benzeterek veya üstü doldurularak yenilenmiştir. Üst sıralarda yeni üsluba uydurularak yuvarlatılmış tek ve çift yaprak dilimlerinden oluşan niş öğeleri bulunduğu gibi silindirik halkalar da alttaki badem çıkıntılarını örtüyor olmalıdır. Üst üste sıvamalarla mukarnas dolguların bozulması pek de seyrek karşılaşılmayan bir durumdur. Benzer sonuç burada köşelerin doldurulup Kalınlaştırılarak takviye edilmesiyle ve abartılmış bir biçimde motiflerin geometrik ve stilitik özelliklerinin kaybolması, çizgilerin silinmesi ve yuvarlaklaşmasıyla ortaya çıkmaktadır. Üçgen köşe dolgusuna barok bir kabartma ile dışbükeylik verilmiş, mukarnas motifleri yenileştirilmiştir. Bu dışbükeylikten dolayı dolgunun üçgenli kuşağa birleştiği kesimde , sekiz tabanını köşeye gelen kenarlarında içeriye doğru bir taşma olmakta, dairesel bir çizgi ortaya çıkmaktadır. Öyle ki sekizgenin düz çizgisine bağlanmak için uçlarına ikişer konsol öğesi gerekmektedir. Batur, A., a.g.t., s.35.

216

Bu diziliş de Osmanlı erken dönem mimarlığının kullanmadığı veya belirli durumlarda kullandığı bir diziliştir Batur, A., a.g.t., s.35.

Şekil:4.210.Zemin Seviyesi Planı

Şekil:4.211.Geçiş Elemanı Başlangıç Seviyesi Planı

Şekil:4.213.Kasnak Başlangıç Seviyesi Planı

Şekil:4.214.Kasnak Bitiş Seviyesi Planı

Şekil:4.215.Kubbe Başlangıç Seviyesi Planı

4.14. NALBANTOĞLU CAMİSİ 4.14.1. Genel Mimari Tanım

Nalbantoğlu mahallesindedir. II.Murat döneminde Nalbant Başı tarafından mescit olarak yaptırılmış, 1777 yılında minber eklenerek camiye dönüştürülmüştür.²¹⁷

Üç bölümden oluşan son cemaat yerinden kare planlı asıl ibadet bölümüne geçilir. Doğu yönünde yer alan minareye asıl ibadet mekanındaki bir kapıdan çıkılmaktadır (Şekil:4.217.).

Caminin beden duvarları, üç sıra tuğla, iki sıra moloz taş ve aralarda dikey tek tuğla dizisi ile örülmüştür.

1957 yılında Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu tarafından onarılarak ibadete açılmıştır.

Şekil:4.217. Nalbantoğlu Camisi Plan (E.H.Ayverdi)

Şekil:4.218. Nalbantoğlu Camisi Kesit

4.14.2. Geçiş Elemanı

Camide harim bölümünün üzeri kubbeyle örtülüdür.

3.50x8.12 m. ölçülerindeki son cemaat yeri ortada dar, doğu-batı yanları kapalı ve geniş üç bölüm halindedir. Orta bölümün üzeri yarım daire kesitli tonoz, iki yanı aynalı tonoz örtülüdür.

Ana hatlarıyla dikdörtgen bir plana sahip olan caminin iç ölçüleri, 7.50x7.50m.dir. Tek kubbeli kare planlı asıl ibadet alanının üstünü örten kubbeye geçiş düzlem üçgenli kuşakla sağlanmıştır (Fotg.38) Kuşak bitiminde yirmisekiz kenarlı çokgen plan ortaya çıkmıştır (Şekil:4.221.) . Çokgenin yan duvarlarında basık sivri kemerli pencereler bulunur. Bu kemerlerin kuşakta strüktürel görev üstlenmiş olabileceği düşünülmüştür. Düzlem üçgenli kuşağın yapım tekniği gereği çokgen planlı kuşağın bütün kenarlarında taban ölçüleri eşit birer üçgen bulunması gerekirken kemerlere rastlayan kısımlarda üçgen görülmemiştir. Hatta kemerler üzerine rastlayan kısımları kuşaktaki diğer üçgenlerin tabanlarından fazladır.

Kubbe dışarıdan basık olarak algılanıp, yüksek sekizgen bir kasnağın üzerindeymiş gibi görünür. Kuşağın çevre duvarı dışında kalan kısımları köşelerden yükseltilerek dışarıdan kademeli olarak kapatılmıştır (Şekil:4.223.).

Şekil: 10.219. Zemin Seviyesi Planı

Şekil:4.220. Geçiş Elemanı Başlangıç Seviyesi Planı

Şekil: 4.221.Geçiş Elemanı Bitiş Seviyesi Planı