Başarılı bir yabancı dil öğretimi ve öğrenimi sürecini etkileyen en önemli ögelerden
biri de materyallerdir. Materyaller, öğrenenlere öğrendikleri dilde yetkinlikler kazandırdığı gibi farklı duyu organlarını harekete geçirerek etkili ve kalıcı öğrenmeyi de sağlar. Hedef dili öğrenenlerin daha çok uyarıcı ile karşı karşıya kalmalarını ve potansiyellerini sonuna kadar zorlamalarını mümkün kılar. Yabancı dil öğretiminde kullanılan ders materyalleri öğretimin etkili olmasında çok önemli role sahiptir. Kullanılan görsel, işitsel ve yazılı
materyaller öğrencilerin farklı duyu organlarına hitap ederek hem öğrenmeyi daha etkili kılar hem de öğrenilenlerin unutulmasını zorlaştırır (Temizyürek ve Birinci, 2016: 54-62).
Tüm bunların yanı sıra, çeşitli materyallerle dil öğretimi sırasında öğrenenlerin dikkatlerinin ve motivasyonlarının sürekliliğinin kazandırılması sağlanır.
2.4.1. Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Türkçe Öğrenme Materyalleri
Çeşitli nedenlerden ötürü YDT öğrenenlerin, ilk başvurdukları kaynaklar, Türkçe öğrenme materyalleri ve Türkçe öğretenlerdir. Türkçe öğrenme materyalleri içinde kitapların, Türkçenin öğretilmesinde ve öğrenilmesinde, en önemli yeri tuttuğu söylenebilir.
Nitekim Belçika’da YDT öğrenen 35 yetişkinle yapılan bir anketin sonucu da (Tablo 5) YDT dersleri takip eden kursiyerlerin tamamının sözcükleri öncelikle Türkçe öğrenme kitaplarından öğrendiklerini göstermiştir (Resmi, 2016:764)58
.
Tablo 5. Türkçe Sözcükleri ve Kalıplaşmış İfadeleri Nasıl Öğreniyorsunuz?
Görüşler f %
1. Türkçe öğrenme kitabından. 12 34
2. Türkçe öğrenme kitabından, bazen duyarak. 6 17
3. Türkçe öğrenme kitabından, Türkiye’deysem günlük yaşam içinde. 3 9
4. Türkçe öğrenme kitabından internetten, bazen duyarak. 3 9
5. Kitaptan, sınıfta birbirimizle konuşma alıştırmaları yaptığımızda. 3 9 6. Türkçe öğrenme kitabından, sözlükten. 2 6 7. Türkçe öğrenme kitabından ve müzik dinleyerek, arkadaşlardan. 2 6 8.Türkçe öğrenme kitabından, televizyondan. 2 6 9. Türkçe öğrenme kitabından, partnerimden. 1 2 10. Öğretmenden, Türkçe öğrenme kitabından, alt yazılı Türkçe
filmlerden.
1 2
11. Türkçe öğrenme kitapları hem sınıfta hem de evde kesinlikle gerekli. 35 100
YDT öğrenen yetişkinlerin tümünün sözcükleri ve kalıplaşmış ifadeleri Türkçe öğrenme kitaplarından öğrendiklerini belirtmeleri, Türkçe öğrenme kitaplarının, öğretimde ve öğrenimde, çok önemli bir yer tuttuğunu göstermektedir. Ayrıca kursiyerler, Türkçe öğrenme kitaplarının önemini “Hem yeni şeylerin öğrenilmesinde hem de unutulanların
hatırlanmasında temel başvuru kaynağıdır. / Olmazsa öğrenim aksar (Resmi, 2016: 764).”
şeklinde belirtmişleridir. Öğrenen merkezli bir yaklaşımla bakıldığında YDT öğrenen yetişkinler için kitapların sözcük öğretiminde önceliği olan materyal olarak göründüğü söylenebilir.
Özellikle Türkçeyi kendi kendine öğrenmek ya da dersleri kaçırdığında o dersleri telafi etmek isteyen yetişkinler için başvuru kaynakları içinde, Türkçe öğrenme kitapları, ayrıca önem taşımaktadır. Türkçe öğrenme kitaplarının tüm bu işlevlerine bakıldığında
Türkçenin öğretiminde ve öğrenimindeki yeri yadsınamaz. Bu nedenle Türkçe öğrenenlere yönelik öğrenme kitaplarından azami ölçüde öğretimde ve öğrenimde yararlanmak gerekir.
2.4.2. Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenme Kitapları
Türkçe öğrenme kitapları, Türkçe öğrenen yetişkinlerin gereksinimleri doğrultusundaki bilgileri elde etmelerini sağladıkları gibi Türk toplumunun normlarını ve değerlerini tanıyıp bunlara uygun davranış sergilemelerini olanaklı kılar.
Türkçeyi, Türkiye dışındaki ülkelerde öğrenenler için Türkçe öğrenme kitapları ise neredeyse bir gerekliliktir çünkü onlar okul ortamında, dil merkezlerinde, belirli saatlerde Türkçeyi duymakta, o ortamdan çıktıktan sonra, çevrelerinde Türkçe duyma, levhalarda görme şansı bulamamaktadırlar. Bu yüzden, kitaplarda karşılaşmadıkları sürece, günlük yaşamın içinde yer alan söz ve kalıplaşmış söz gruplarını, öğrenip kullanmaları hemen hemen olanaksızlaşmaktadır.
2.4.3. Yabancılara Yönelik Türkçe Öğrenme Kitaplarında Yer Alacak Söz Varlığı
Türkçeyi öğrenirken A1 başlangıç düzeyindeki yetişkinlerin söz varlıklarını oluşturan sözcük ve ifadeler, kullanılan materyallerle ve öğretenlerin söz varlıklarıyla yakından ilişkilidir.
Yabancılara Türkçe öğretirken yaşayan Türkçenin öğretilmesi çok önemlidir. Aksi takdirde yukarıda da değindiğimiz gibi öğrenciler içine girdikleri Türk toplumunda öğrendikleri Türkçe ile iletişim kurmakta zorlanacaklardır. Bu da Türkçeyi öğretme hedefinden uzak bir tutumdur. Gerek ders kitapları, çalışma kitapları, kaset ve CD’lerde gerekse sınıf içi konuşmalarda yapaylıktan uzak durulmalıdır. Öğretim elemanı yalnızca kendi kullandığı cümleleri değil, toplumun değişik kesimlerinde kullanılan standart Türkçeyi öğretmek zorundadır (Güzel ve Barın, 2013: 258).
Türkiye dışında Türkçe öğrenenlerin, sözcükleri daha çok kitaplardan öğrendikleri göz önünde bulundurulduğunda, özellikle kurgulanmış metinlerde Türkiye’de Türkçe konuşurların günlük konuşma dilinde sıkça kullandıkları sözcük ve ifadelerin derlenip
materyallerde daha çok bunlara yer verilmesi, sözcük öğretiminde sözcük seçimleriyle ilgili sorunu da büyük ölçüde gidermiş olacaktır.
Türkçe öğrenme materyalleri hazırlanırken bunların göz önünde bulundurulmaması, gelişigüzel söz ve söz gruplarıyla metinlerin kurgulanması, öğrenilen Türkçenin işlevselliğini tehlikeye sokacaktır. Örneğin kişiler, Türkçe öğrenme kitaplarında, kimlik bilgileri bağlamında, sadece “Adınız, soyadınız (nedir)?” sorusuna “Adım... Soyadım...” sözcüklerinden oluşan cevap vermeyi öğrenirlerse “İsminiz, soyisminiz (nedir)?” şeklinde bir soru geldiğinde anlayamayacaklar ve soruyu yanıtsız bırakacaklardır. Oysaki günlük konuşmalarda çok sık kullanılan “isim, soyisim” sözcükleri anlamdaşı olan “ad, soyad” sözcükleriyle birlikte Türkçe öğrenme kitaplarında, özellikle kurgulanmış metinlerde yer alırsa Türkçeyi öğrenenlerin işi kolaylaşacak ve dil öğrenimi de işlevsel bir hâl alacaktır.
Resim 5. Günlük Hayatta Sıkça Kullanılan Sözcüklerin Öğretilmesinin Önemi
Tüm bunlar, YDTÖ’de beş bildirişimsel etkinliği (konuşma: sözlü anlatım, karşılıklı konuşma, yazma, dinleme, okuma) kazandırmak ve geliştirmek için Türkçe konuşurların sıkça kullandıkları sözcük ve ifadelerin öncelikle öğretilmesinin en önemli yeri kapladığını göstermektedir.
Yine Belçika’da YDT öğrenen 35 Belçikalı yetişkinle yapılan bir ankette (Resmi, 017)59 sonuçlar (Tablo 6), Türkçe konuşurların sıklıkla kullandığı sözcük ve ifadelerin Türkçe öğrenme kitaplarında yer alması gerektiğine vurgu yapmaktadır.
59
Tablo 6. Türkçe Konuşurların Günlük Yaşamda Sıklıkla Kullandıkları Sözcük ve İfadelerin Materyallerde Yer Almasının Önemi
Görüşler f % 1. Çok önemli- günlük yaşamdaki kullanımlarını anlamak ve bağlam
içinde kullanabilmek açısından
10 28
2. Çok önemli- kolay iletişim ve kendini ifade etmek açısından 9 25
3. Çok önemli- konuşma dilinde sıklıkla karşılaşılması açısından 9 25
4. Çok önemli- dile hakim olmak açısından 2 5
5. Çok önemli- günlük yaşamdaki ihtiyaç açısından 1 2
6. Çok önemli- istenilen mesajı tam iletmek açısından 1 2
7. Çok önemli- dilin işleyişine, yapısına ve farklılıklarına duyduğum ilgi açısından
1 2
8. Evet önemli-(açıklama yok) 1 2
9. Hayır- genel Türkçe yeterli 1 2
Ankette kursiyerlerin tamamına yakını, Türkçe öğrenme kitaplarında, günlük yaşamda kullanılan sözcüklere ve ifadelere yer verilmesinin çok önemli olduğunu vurgulamıştır.
Hangi amaçla Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenirse öğrensin bir yetişkin kursiyerin, temel düzeyde öğrenmesi gereken sözcükler, sözler ve söz grupları hemen hemen aynıdır. YDT’yi öğrenme motivasyonuna bağlı olarak gereksinimleri doğrultusunda özel alanlardaki söz varlığına yönelmesi, temel düzeyden sonra gerçekleşmektedir. Bu durumda yapılması gereken: temel düzeyde öğretilecek ve öğrenilecek söz varlığının titizlikle seçilmesidir. Sözcüklerin ve ifadelerin, titizlikle seçilebilmesi için Türkçe konuşurların günlük yaşamda sıkça kullandıkları sözcüklerden ve ifadelerden derlem oluşturup bunları AOÖÇ’de geçen bildirişim konuları altında sınıflandırmaktır.
2.5. Türkçe Konuşurların Sıklıkla Kullandıkları Sözcük ve İfadelerin