Türkçe konuşurların günlük konuşma dilinde kullandıkları sözcük ve ifadelere dayalı YDTÖ A1 düzeyi için bildirişim konularına göre sınıflandırmayı amaçlayan derlem temelli bu araştırma, saha araştırması biçiminde desenlenmiştir.
Saha araştırması, kendi gündelik yaşantılarının doğal akışında hareket eden insanların incelenmesidir. Saha çalışanı, ötekilerin nasıl yaşadığı, nasıl konuşup nasıl davrandığı hakkında ilk elden bilgi edinmek için onların dünyalarına doğru maceraya atılır (Robert Emerson, Comtemporary Field Research: 1) (Aktaran: Neuman, 2010: 541).
Saha araştırması insanları bir yer ya da ortamda inceler. Yeri sabit olmayan ancak, yoğun görüşme ve gözlemlemenin deneyime erişim sağlamak için toplumsal deneyimi incelemek için kullanılır (Neuman, 2010: 542).
Saha araştırması, uygulama amaçlı bir dizi değişmez teknikten çok, araştırmaya bir yönelimdir. Saha araştırmacısı bilgi edinmek için çeşitli yöntemler kullanır. Scatzman ve Strauss’un (1973:14) belirttiği gibi “Saha yöntemi, arzu edilen bilgileri edinmek ve bilgiler
hakkında düşünme süreçleri için her türlü tekniğin kullanılabileceği bir şemsiye gibidir” (Aktaran: Neuman, 2010: 548). Saha araştırmacıları yapılandırılmamış, yönlendirici olmayan, derinlemesine görüşmeler kullanır; bunlar çoğu yönden tarama araştırması görüşmelerinden farklıdır. Saha görüşmesi, sorular sorma, dinleme, ilgi gösterme ve söylenenleri kaydetmeyi gerektirir (Neuman, 2010: 548).
Araştırma, Türkçe konuşurların doğal yaşam akışı içinde ses kaydı alınarak gerçekleştirilmiştir. Alınan ses kayıtları, AOÖÇ’de genel başlıklar halinde yer alan
bildirişim konularının altında alt konular belirlemek ve bu alt konular içinde Türkçe konuşurların sıkça kullandıkları sözcük ve ifadeleri sınıflandırmak için kullanılmıştır. Araştırmada veri olarak kullanılan ses kayıtlarının alındığı mekanlar aşağıda verilmiştir.
3.1.1. Saha Çalışmasının Yapıldığı Mekânlar
Ses kayıtları, AOÖÇ’de geçen bildirişim konularının bulunabileceği ortamlarda yapılmıştır. Veri toplama çalışmamızda yer alan bazı ortamlar şunlardır:
Otogar, Metro
Feribot gişeleri Havalimanı
Otobüs, Dolmuş, Uçak Belediye otobüsü Uçak bileti satış bürosu Feribot bileti satış gişesi Otobüs bileti satış bürosu Marketler, Mağazalar Okul Otel Hastane Pastane Kafe Lokanta Sokakta, caddede Döviz bürosu
Aile, arkadaş ortamında Benzinci
Telefon Televizyon
Ses kayıtları Türkiye’nin farklı şehirlerinde (İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Aydın, Van, Konya, Antakya, İskenderun, Çeşme, Akçay), televizyonda “Kim Milyoner Olmak İster” programında, aile ve arkadaş ortamında yapılmıştır.
Araştırmada göz önünde bulundurulan ve alt konuları oluşturulmaya çalışılan “AOÖÇ Bildirişim Konuları”na aşağıda yer verilmiştir.
3.1.2. AOÖÇ’de Yer Alan Dil Kullanım Alanları ve Önerilen Bildirişim Konuları
AOÖÇ’de konu kategorilerinin çeşitli yollarla sınıflandırılabileceği60
belirtilir ve etkili bir sınıflandırma olması nedeniyle, Threshold Level 1990, Bölüm 7’de sunulan 14 Bildirişim Konusu önerilir. AOÖÇ’nin etkili bir sınıflandırma olduğu yönündeki önerisi doğrultusunda bu araştırmadaki ses kayıtları, AOÖÇ’de yer alan aşağıdaki 14 bildirişim konusu içinde şu şekilde gerçekleştirilmiştir. Dil etkinliklerinin içeriği yaşam alanlarında belirlenir. Bu alanlar çok farklı olabilir. Dil öğreniminde yaşam alanları dört grupta toplanabilir:
Dil kullanım Alanları:
A. Kişisel alan, her bireyin ailesi ve arkadaşları ile yaşadığı, okuma, günlük yazma, hobiler gibi özel uğraşılarını gerçekleştirdiği alandır.
B. Kamusal alan, bireyin bir kamu ya da kamu kuruluşunun üyesi olarak çeşitli amaçlar doğrultusunda hareket ettiği ve etkileşim içinde bulunduğu alandır. C. Mesleki alan, bireyin çalıştığı alandır.
D. Eğitim alanı, bireyin özellikle bir eğitim kurumu çerçevesinde (başka yerlerde de olabilir) düzenli eğitim aldığı alandır (AOÖÇ, 2013: 50-55).
60
Bildirişim Konuları:
1. Kişi hakkında bilgiler 2. Ev ve çevre
3. Günlük yaşam 4. Boş zaman, eğlence 5. Gezi
6. Bireyler arası ilişkiler 7. Sağlık ve vücut bakımı 8. Eğitim 9. Alışveriş 10. Yiyecek ve içecekler 11. Kamu hizmetleri 12. Mekânlar 13. Dil 14. Hava durumu
AOÖÇ’ye dayalı olarak araştırmada gerçekleştirilen bildirişim konularının alt konularını oluştururken bir takım kriterlerin göz önünde bulundurulması gerekir.
3.1.3. Bildirişim Konularına Alt Konular Oluşturma Kriterleri
YDTÖ’de genel başlıklar altında ele alınan bu bildirişim konularında, alt konuların
detaylı olarak verilmesi YDTÖ’de ortak, standart ölçütlerin yakalanması açısından önemlidir. Bunun yanı sıra genel başlıklar halindeki bildirişim konularının altında alt bildirişim konularının oluşturulması; yabancı dil olarak Türkçe öğretenlere, özellikle bu konuda deneyimi az olanlara, A1 düzeyinde neler öğretilmesi gerektiği konusunda önemli ip uçları verebilir. YDT öğrenenlere sunulacak materyaller içinde geçen metinler, Türkçeyi öğrenenlerin bildirişim etkinliklerini, yeterliklerini ve sözcük dağarcığını geliştirmede de önemli rol oynar. Bu metinlerin göreceli, öznel ve sistemsiz olması, dil yeterliklerinin kazandırılmasında ve geliştirilmesinde hedeflere ulaşmayı tehlikeye sokar. Bu açıdan da bakıldığında hangi bağlamlarda nelerin verilmesine yönelik sorun, alt bildirişim konuları
sayesinde en aza indirgenebilir. Tüm bunlardan dolayı, başarılı ve verimli bir YDTÖ için, Türk diline ve kültürüne göre uyarlanmış bildirişim konularının ve bunların alt konularının yapılandırılması bir gereklilik olarak karşımıza çıkmaktadır.
AOÖÇ’de ana başlıklar hâlinde verilen bildirişim konularının altında, A1 düzeyinde Türkçe öğretimine uygun olarak alt bildirişim konuları oluştururken:
* AOÖÇ’de A1 düzeyinde dil öğrenenler için tanımlanan beş beceriye (konuşma: sözlü anlatım, karşılıklı konuşma, yazma, dinleme, okuma) yönelik yetkinlikler;
* Türkiye’deki Türkçe konuşurların, bildirişim konuları içinde, günlük yaşamda sözlü dilde kullandıkları sözcüklerin ve ifadelerin sıklıkları kriter olarak alınmıştır.