Konuları Altında Sınıflandırılması
Bu bölümde, araştırmanın amacı ve bulguları doğrultusunda, yabancı dil olarak Türkçe öğretimi A1 Düzeyi’nde kullanılmak üzere, AOÖÇ’de önerilen 14 bildirişim konusunun alt konuları altında, Türkçe konuşurların sıkça kullandıkları sözcük ve ifadeler sınıflandırıldı ve yorumlandı.
4.2.1. Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi A1 Düzeyi’nde Kullanılmak Üzere 14 Bildirişim Konusu Altında Yer Alan Sözcük ve İfadeler
4.2.1.1. Kişi Hakkında Bilgiler (A-Kişisel Alan)
Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen yetişkinler, bu bildirişim konusu içinde: adlarını, soyadlarını, adreslerini, nerede oturduklarını, telefon numaralarını, e-posta adreslerini, yaş günlerini, nereli olduklarını, ne iş yaptıklarını, eğitim durumlarını, ailelerini, kişisel ilişkilerini, fiziksel-karakteristik özelliklerini, neleri sevip sevmediklerini, nelere sahip olduklarını, medeni durumlarını, doğum tarihlerini, uyruklarını söyleyebilirler; muhataplarına sorabilirler. Bu bilgilerin yer aldığı bir başvuru veya kayıt formunu doldurabilirler.
Diğer kişilerden benzer ifadeleri alıp, gerektiği takdirde (Efendim? / Anlamadım! / Ne dediniz? / Bir daha tekrar eder misiniz? / Yavaş yavaş söyler misiniz? / Lütfen vb.) iletişimi düzeltme yollarını kullanarak, anlayabilirler. Bu sözcük ve ifadeler sadece
“Kişisel Alan”da değil diğer bildirişim alanlarında da geçmektedir.
A.1.1. Ad, Soyad Sorma ve Söyleme
- İsmin(iz), soyismin(iz) ne(dir)? / Adın(ız), soyadınız ne(dir)? / Ben... - Harf harf söyler misin(iz)? / Söyle(yin) / kodlayın.
- Adlarla birlikte “Hanım / Bey” ya da “Bay / Bayan” sözcüklerinin kullanımı. - Anlaşılmayan durumlarda: Efendim? / Anlamadım. / Ne dedin(iz)? / Yavaş yavaş (lütfen)! /.Bir daha söyle(yin) / Ne? / Nasıl?
A.1.2. Adres - Nerede Oturduklarını Sorma ve Söyleme
- Adresin(iz) ne? / Adres(inizi) alayım. / Adresini verir misin? / Nerede
oturuyorsun(uz)?
- İkametgâh adresleri: “...caddesi, ...mahallesi, -(i)nc(i) sokak, ...sokağı,...apartmanı,
kat daire, blok, ...çıkmazı, ...evleri, ...konutları, köy, site, ... sitesi, yurt - Oturmak, yaşamak, beraber yaşamak, kalmak, yurtta kalmak
A.1.3. E-posta Adresi Sorma ve Söyleme
- E-mail/E-posta adresin(iz) ne? / Mail adresini alabilir miyim? / Mail adresinizi öğrenebilir miyim? / Mail adresin(iz) neydi?
- E-posta adresleri ve adreslerde kullanılan işaretler: (“-“ çizgi/tire / kısa-uzun tire) (“_” alt çizgi/tire), [“@” kuyruklu a, (et/at)], (“/” taksim, eğik çizgi), (“\” ters eğik çizgi), (“.” nokta), (“com” kom), boşluk
A.1.4. Telefon Numarası - Wi-fi Şifresi - Faks Sorma ve Söyleme
- Telefon numaran(ız)ı alabilir miyim? / Telefon numaran(ız) kaç? / Telefon numaran(ız)? Telefon numaran(ız) ne? / Wi-Fi var mı? / Wi-Fi’ın şifresi ne? - Sayılar, rakamlar, çift..., artı, şehir kodu, ülke kodu
- Cep telefonu, masaüstü, sabit telefon, wi-fi, wi-fi şifresi, internet
- Aramak, telefon etmek, telefonu çaldırmak, telefon numarasını kaydetmek, sessize almak, telefon çalmak
A.1.5. Doğum Tarihini - Yerini Sorma ve Söyleme
- Kaç doğumlusun(uz)? / Doğum tarihin(iz) kaç? / Ne zaman doğdun? / Kaçlıydın? - ...doğumluyum. / “-(d)(a) /yılında doğdum.
- Şehir, ilçe, köy adları / -l(i)y(i)m - Sayılar, aylar
A.1.6. Yaş - Doğum Günü Sorma ve Söyleme - Kaç yaşındasın(ız)? / Yaşın kaç? / Yaş kaç?
- ...yaşındayım.
- Doğum günün(üz) ne zaman(dı)? / Yaş günün(üz) ne zaman? - Doğum/Yaş günüm gerekli rakamlar ve aylar
- Burcun ne?
A.1.7. Cinsiyet Sorma ve Söyleme
- Çocuğun(uz) kız mı oğlan mı? / ...erkek mi kadın mı? - Deniz kadın mı erkek mi? / kız mı oğlan mı?
- Oğlan / kız / erkek / kadın / bay / bayan
- Meslek adlarıyla birlikte: kadın/erkek hemşire, kadın/erkek şoför vb. - Umumi tuvaletlerde: kadınlar tuvaleti, erkekler tuvaleti
(Bu alt bildirişim konusunun daha çok form doldurulurken önemli olduğu görülmektedir.
A.1.8. Medeni Durumu Sorma ve Söyleme
- Evli misiniz? / Bekar mısınız? Erkek / Kız arkadaşın(ız) var mı?
- Evliyim. / Bekârım. / Evli değilim./ Bekâr değilim./ Boşanmışım. / Dulum./ Eşim öldü. / Eşimden ayrıldım.
- Erkek/kız arkadaşım var/yok.
(Bu alt bildirişim konusu içinde yer alan “Medeni hâliniz (ne)(dir)? soru biçimine daha çok form doldurulurken rastlandığı söylenebilir.)
A.1.9. Milliyet/Uyruk Sorma ve Söyleme
- Nerelisiniz? Milliyetiniz / Uyruğunuz ne(dir)? / Hangi milliyettensiniz? / Hangi uyruktansın(ız)? Azerbaycanlıyım. / Türkmen’im, / Belçikalıyım. / Özbek’im,
Suriyeliyim. / Kırgız’ım. / Kazak’ım...
- Hangi ülkeden geliyorsunuz? / Nereden geliyorsun(uz)? / Suriye’den /Afganistan’dan/Türkistan’dan... geliyorum.
- Rus musunuz? Evet, Rus’um. Hayır Rus değilim./ Türk müsünüz? / Evet, Türk’üm. / Hayır, Türk değilim.
- Yabancı mısın(ız)? / Evet, yabancıyım. / Hayır, yabancı değilim. / Turist misin(iz)? / Evet, turistim. / Hayır, turist değilim.
- Milliyet/uyruk adları: Türk, Belçikalı, Hollandalı, İngiliz, Fransız, Türkmen, Kenyalı, Azerbaycanlı vb.
- Ülke adları: Türkiye, Amerika, Suriye, Rusya, İran, Irak, Azerbaycan, Belçika, Hollanda...
- Çifte vatandaşlık ülke, millet, aslen, yabancı, turist
A.1.10. Köken: Nereli Olduklarını - Nereden Geldiklerini Sorma ve Söyleme
- Nerelisin(iz)? / Nereden geliyorsunuz? / Memleket neresi/nere? / ...l(i)y(i)m. / -l(i) değilim. / -(d)(e)n geliyorum. / -(d)(a) oturuyorum / yaşıyorum.” - Buralı mısın(ız)? / -l(i) m(i)s(i)n(i)z? / Buralıyım. / Buralı değilim. / Evet. - l(i)y(i)m. / -l(i) değilim.
- Şehir, ilçe ve köy adları
- Aslen, aslında, memleket, misafir, doğma büyüme
A.1.11. Meslek Sorma ve Söyleme
- Ne iş yapıyorsun(uz)? / Mesleğin(iz) ne? / Mesleğin(iz) / (Öğretmen) misiniz? / Meslek olarak ne yapıyorsunuz? / Hangi meslekle uğraşıyorsunuz?
- Öğretmenim. / Öğretmenlik yapıyorum. / Memurum. / Memur olarak çalışıyorum. vb.
- Çalışmıyorum. / İşsizim. Ev hanımıyım. / Emekliyim. / -(d)(e)n emekli oldum. - Öğrenciyim. / Yüksek lisans öğrencisiyim.
- Nerede çalışıyorsu(nuz)? / İşyerin nerede? - -(d)(e) çalışıyorum. / -(d)(a) –l(i)k yapıyorum.
- Meslek adları: Öğretmen, hemşire, işçi, memur, kasap, manav, satıcı, görevli olmak
- İş yerlerinin adları: Okul, hastane, fabrika, ofis, şirket, mağaza, dükkan, AVM...
A.1.12. Eğitim Durumunu Sorma ve Söyleme
- Kaça gidiyorsun? / Kaçıncı sınıfa gidiyorsunuz? / Okuyor musun(uz)? / Nereden mezunsun(uz)? Öğrenci misin(iz)? / Okula gidiyor musun(uz)? / Hangi bölümde okuyorsun(uz)? / Hangi bölümdesin(iz)? Hangi üniversitede okuyorsun(uz)? / Hangi okulda okuyorsun(uz)? / Hangi bölümü bitirdiniz? / -(i) bitirdim. /
Öğrenciyim. / Okuyorum. / -(d)(e) okuyorum. / -y(e) gidiyorum. / ...Üniversitesi’nde okuyorum. / Üniversite öğrencisiyim. / ...bölümünde okuyorum. / ...Lisesine gidiyorum. / -(d)(e)n mezun oldum. / -(i)nc(i) sınıf öğrencisiyim. / ...mezunuyum. / Yüksek lisans öğrencisiyim. / Yüksek lisans yaptım.
- Okul, üniversite, öğrenci, kursiyer, öğrenim görmek, okumak, öğrenmek, okula gitmek, üniversiteye gitmek, master/yüksek lisans (yapmak), bölüm adları, araştırma yapmak, rektörlük, burs, burslu olarak okumak, diplomayı almak, kaçıncı sınıfta olduğunu söylemek
A.1.13. Sevdikleri - Sevmedikleri Şeyleri Sorma ve Söyleme
- -(i) seviyor musun(uz)? / -m(e)y(i) seviyor musun(uz)? / -(i) çok seviyorum / -(i) severim. / -m(e)y(i) seviyorum. / sevmiyorum.
- -m(a)kt(a)n (çok) hoşlanırım/hoşlanıyorum. / -y(e) bayılırım/bayılıyorum / -y(e) çok meraklıyım/merak sardım.
- Çok, özellikle, falan, ile vakit geçirmek, sohbet etmek, -(d)(e)n oynamak, müzik dinlemek, kafaye gitmek, resim yapmak nefret etmek, yürüyüş yapmak, gezmek, futbol oynamak
(Bu alt bildirişim konusunda geçen sözcükler; insanlar, hobiler, yiyecekler, içecekler, giysiler, dersler, hava vb. tüm bildirişim konuları içinde de kullanılmaktadır.)
A.1.14. Aileleyle İlgili Bilgileri Sorma ve Söyleme
- Çocuğun(uz) var mı? / Kaç çocuğunuz var? / Kaç yaşındalar? / Kız mı erkek mi/oğlan mı? / Kaç kardeşsiniz? / Kardeşiniz var mı? / Babanız anneniz yaşıyor mu? / Torunun(uz) var mı? / Çocuğum var / yok. / (1) kızım(ız) var. / (1) oğlum var. / Büyüğü (18), küçüğü (14) yaşında. (2) Torunum var. En büyük torunum (10) yaşında, en küçüğü (1) yaşında. / (4) kardeşim var. / (3) ablam, (3) abim var.
Annem babam yaşıyor/yaşamıyor.
- Aile, akrabalar: Baba, anne, eş, karı, koca, çocuk, kız, oğul, kız kardeş, erkek
kardeş, kuzen, yeğen, torun, anneanne, babaanne, dede, hala, teyze, dayı, amca,
enişte, damat, gelin, kayınvalide/kaynana, kayınbaba/kaynata...
- Büyük, ortanca, küçük, en büyük, en küçük, Allah bağışlasın. / Ellerinizden öper(ler) / Maşallah! / Allah rahmet eylesin. / Rahmetli”
A. 1.15. Fiziksel - Karakteristik Özellikleri Sorma ve Söyleme
- Kaç kilosun(uz)? / Boyun(uz) kaç? / (65) kiloyum. / Kilom (50) vb. / (1,60)
boyundayım. / Boyum (1,72)
- (Uzun) boyluyum. / (Kahverengi) gözlerim var. / (Kahverengi) gözlüyüm. / (Beyaz) tenliyim. / Uzun saçlıyım. / saçlarım uzun. / Üçgen bir yüzüm var. / yüzlü, mantıklı, kibar/nazik biriyim.
- Ten renkleri: beyaz, esmer, buğday; saç renkleri: sarı, kumral, siyah, kızıl, kır, beyaz.
- Yüz şekilleri: yuvarlak, oval, uzun, üçgen; göz şekilleri: büyük, küçük, çekik, yuvarlak
- Heyecanlı bir tip misin? / Soğukkanlı mısın? / Nasıl bir karaktere sahipsin?
Karakter olarak: Konuşkanım / Sakinim. / Duygusalım. / Duyarlı, meraklı, hayvansever, zinde, dikkatli, gerçekçi, ciddi, dışa dönük, mükemmeliyetçi, komik, zeki, inatçı, sinirli, sessiz, sosyal, eli yavaş... biriyim. / Güçlüyüm. / Gerçekçiyim. / İnsanlara güvenmem. / -y(e) tahammül edemiyorum. / ...değilim(dir).
- Bazen, ...biriyim, ...insanım, ...bayanım, ...kadınım, ...erkeğim, ...adamım, ...tipim, çok, pek, uzun, orta, kısa, kilolu, şişman, zayıf, genç, orta yaşlı, yaşlı, atletik vücutlu, ...tenli, ...var, genellikle, yani, küçük, ...büyüklükte, biraz, hafif, aşağı yukarı, yerine göre, yuvarlak, üçgen, iri, dolgun, gayet, bu kadar, güzel, hoş, çekici, çirkin, yakışıklı, zeki, kibar/ince vb.
- Maşallah! Çok iyi/güzel görünüyorsun(uz)!
A.1.16. Dinî İnançlarını Sorma ve Söyleme
- Hangi dindensin? / Müslüman mısın(ız)? / Hristiyan mısın(ız)? / İnançlı mısın(ız)? / Müslüman’ım/Hristiyan’ım./Katolik’im./Ateist’im vb. / İnançlıyım/İnançlı
biriyim. / İnançlı değilim. / Müslüman değilim. / Hiçbir dine/Allah’a inanmıyorum. - Din adları: Müslüman, Hristiyan, Katolik, Ortodoks, Hindu, Agnostik, Deist, - Allah, Tanrı inanç, dindar, dinci, -(e) inanmak
- Kutsal kitaplar: Kur'an-ı Kerim, İncil vb. - Peygamber adları: Hz.Muhammet, Hz. İsa, Hz.Musa
- Dinlerde mabetler: cami, mescit, kilise, sinagog (havra), namaz kılmak, ezan okunmak, ayine gitmek, ayin yapmak
4.2.1.2. Ev (A-Kişisel Alan)
Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen yetişkinler, bu bildirişim konusu içinde: evlerinden, odalarından, yurtlarından, mobilyalarından, eşyalarından, evin donanımından (ısıtma, aydınlatma, havalandırma), hizmetlerden, imkânlardan ve çevrelerinin başlıca özelliklerinden, manzarasından, coğrafi koşullarından, iklim ve havasından, bitki örtüsü ve o çevreye özgün hayvan türlerinden bahsedebilirler. Diğer kişilerden aynı bilgileri edinip anlayabilirler. Bu konuda sorular yöneltebilirler.
Yetişkin kursiyer ve öğrenciler, kendi ev hayvanlarını tanımlayabilir, bakımlarından bahsedebilirler. Hayvanat bahçesinde yer alan hayvanları, evcil hayvanları ve bunların yavrularının çoğunun adını söyleyebilirler. Genç ve yetişkin hayvanlar hakkında basit öyküleri dinleyebilir veya hayvanlarla ilgili basit resimli çocuk kitaplarını okuyabilir, onlarla ilgili filmler, videolar ve televizyon yayınları izleyebilirler.
A. 2.1. Konut Tipi – Odalar - Çevre Sorma ve Söyleme
- Ev(in)(iz) kaç odalı? / (Evde) kaç oda var?
- Kaçıncı katta (oturuyorsun(uz) / yaşıyorsun(uz)? / Kaç metrekare? - (Apartman) kaç katlı? / Asansör(ü) var mı?
- Ev(in)(iz) nasıl? / Ev(in)(iz) büyük mü? / -(i) geniş mi? / Eski bina mı?
- Bahçe(niz) var mı? / Balkon(u) var mı? / Evin çevresinde/etrafında/civarında neler
var?
- -y(e) yakın mı? / -(i) görüyor mu? / Eviniz merkezde mi? / Cadde kenarında mı? / Evinde kaç pencere var?
- Nerede oturuyorsun? / Nasıl bir yerde oturuyorsun?
- Ev/Daire (üç) oda bir salon. / (3)+(1) / (2) odalı / (Üç) oda bir salon. / (3)+(1) - (İkinci) katta. / Alt/Üst/Zeminkatta. / ... metrekare/ Ev geniş / büyük / rahat. / Salonu çok geniş./ Apartmanların özellikleriyle ilgili olarak “(İki) katlı. / Asansör(ü) var/yok. / Balkon(u) var. / -y(e) bakıyor/ (Apartman) cadde kenarında. / Çevremizde apartmanlar var. / Eski ev.”
- Odalar: oda, salon, oturma odası, yatak odası, giysi odası, mutfak, banyo, tuvalet, kiler, misafir odası, çalışma odası, tavan, genç odası, Amerikan mutfak, kapı, sayılar,-(i)nc(i), tane, bayağı, fazla, yeterince, biraz, büyük, küçük, dar, sakin, sessiz, kampüs, site, blok, yurt, lojman, etraf(ında), çevre(sinde), sadece, ayrıca ruhsat, merkez, bölge, yeşillik, göl, cadde, cadde kenar(ı)(nda) /üst(ü)(nde) /üzer(i)(nde), semt, mahalle, güzel, rahat, yürüyüş yolu, park, yakın, uzak, ...m / ...km uzaklıkta, -lik mesafede, ...manzaralı, alan, tepe, nehir, göl, deniz, deniz kenarı ağaç, bol, yazlık, boş
- Misafir, yatak, köy evi, ahşap, betonarme, zemin, giriş (katı), alt, üst, merdiven, banyo, tuvalet giderleri, teras
- Yan/yanımızda, arka/arkamızda, ön, önümüzde, orta büyüklükte, yer, otopark, kapıcı, lüks, muhit, kalabalık, ıssız, kafe, bitişik nizam, ikiz ev, çit, komşu, yürüyerek, (elma) bahçesi, mahalle içinde, -(e) ait, -(e) saatte/dakikada gitmek, ulaşım, ile beraber oturmak/yaşamak.
A2.2. Kirada Oturup Oturmadığını - Ev Sahibi Olup Olmadığını Sorma ve Söyleme
- Kirada mı oturuyorsun(uz)? / Kirada mısınız? / Kiracı mısınız? / Eviniz kiralık mı? Ev sizin mi? / Ev sahibi misiniz? / Ev sizin mi (yoksa) kira mı? / Kira mı kendi eviniz mi? / Kendi eviniz mi?
- Ev(im)(iz)/daire bizim/benim. / Ev bize ait. / Kiracıyım. / Kiracıyız. / Kirada oturuyorum / oturmuyoruz. / (Evi) kiraya verdim. / Evimi kiraladım. / Evimiz kira(da)/değil. / Kira(lık) değil. / Kiracı oturuyor. / Kendi evimizde oturuyoruz. / Ev benim değil. / Dairem/dubleksim var. / Evimiz kendimize ait. - Kiralamak, kiraya vermek, kiracı, ev sahibi, kiralık, satılık, sözleşme, yazlık vb.
A.2.3. Ev Eşyaları (Mobilyalar – Örtüler - Elektronik Eşyalar)
- (Klasik) mobilya, sehpa, büfe, koltuk, sandalye, oturma/yatak/yemek odası takımı, dolap, masa, çekyat, mutfak dolabı vb.
- Perde, masa örtüsü, yatak, çarşaf, yastık, yorgan, nevresim, pike, battaniye,
(sert/yumuşak) peçete, havlu, kağıt havlu vb.
- Televizyon, kablo uzatması, bilgisayar, beyaz eşya (buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi), avize, mikrodalga (fırın), fırın, lavabo, mutfak eşyaları içinde
ayrıca çatal, kaşık, bıçak, tabak, peçete vb.
- Tek/çift kişilik, yeni, eski, güzel, rahat, geniş, sade, sert, yumuşak, küçük, büyük.
A.2.4. Su – Elektrik – Isınma – İnternet - Wi-Fi Sorma ve Söyleme
- Bir evin elektrik, su, doğalgaz, kalorifer tesisatı gibi temel konularından
bahsetmek
- Isınma (Kalorifer, soba, elektrikli soba, tüplü soba, klima, doğalgaz) Aydınlatma (lamba, ışık, elektrik, açık, kapalı, bozuk, açmak, kapamak).
- İnternet(in)(iz) var mı(ydı)? / Wi-Fi var mı(ydı)? / (İnternet/Wi-Fi Şifre(si) ne? / Wi-Fi Şifresini verir misin(iz)? / İnternet sınırlı mı?
- Klimayı/ışığı/lambayı açmak/yakmak/ Televiyonu kapatmak/kapamak - (Su/Elektrik/Doğal gaz) faturasını ödemek / Su faturası ne kadar geldi? - Ev(in)(iz) neyle/nasıl ısınıyor? / Sobayı neyle yakıyorsunuz?
- Ev/Sabit telefonun var mı? / Doğal gaz bağlandı mı? / Çeşmeden mi su içiyorsunuz? / İçme suyu olarak ne kullanıyorsunuz? / Çeşme suyu içiyor musun(uz)? / Evimiz doğal gazla ısınıyor. / Televizyonu kapat. / Sınırsız (internetim) var. / Şifreyi yanlış girdin. / ...faturası çok geldi. / Televizyonu/Suyu kapat. / Bağlantı yok/kurulamıyor. / (Evimiz) kaloriferli. / Kaloriferle ısınıyoruz. / Klima kullanıyoruz. / Kaloriferleri/Klimayı yakmıyoruz. / Kışın güzel ısındık. / Televizyon çalışmıyor. / Elektrikler gitti/kesildi. / Elektrikler hâlâ gelmedi. / Buzdolabı bozuldu. / Daha ödemedim. / Şifreyi yanlış girdin. / Su (çok) az akıyor. / İçmek için damacana su alıyorum. / Çeşmeden su içmiyorum.
- Tüplü/elektrikli/gazlı soba, sobalı, sınırlı/sınırsız internet, bağlantı, kaloriferli, yüksek derecede, kullanmak, bağlanmak, bağlatmak, yakmak, açmak, kapatmak, ısınmak, üşümek, bulunmak, akmak, akmamak, sıcak, soğuk, ısı, mazot, fatura için çok/az gelmek, elektrik gitmek/gelmek, yaz, kış, çeşme, tamam vb.
A.2.5. Hayvanlar ve Bitkiler
- Hayvanlar
- Ev hayvanlarından bazılarının adları: kedi, köpek, kuş, balık, kaplumbağa vb. - Evcil hayvanlardan bazılarının adları: tavuk, inek, koyun, at vb.
- Haşerelerden bazılarının adları: sinek, sivrisinek, arı, hamam böceği vb. - Ev hayvan(lar)ın var mı? / (Evde) hayvan besliyor musun? / Kedin(iz)/Köpeğin(iz) var mı? / Köpeğin(iz)in cinsi ne(dir)? / Köpeğinin adı ne? / Kedinin adı var mı?
- Kedim var/yok. / Köpeğim var/yok. / (Evde) Hayvan/Kedi/Köpek
beslemiyorum/besliyorum. / Labrador cinsi köpeğim var. / Kuşları çok seviyorum. / -(d)(e)n korkuyorum.
- Hangi hayvanları seviyorsun?
- Beslemek, yetiştirmek, bakmak, sevmek, korkmak, cins, hayvan, ev hayvanı
- Bitkiler
- Bitki adlarından bazıları, çim, çiçek, ağaç, sebze ve meyvelerden bazıları.
- Çiçek yetiştiriyor musun? / Hangi çiçekler(in) var? (Evde) Çiçeğin var mı? / Sık sık su veriyor musun? / Kaktüslere su veriyor musun? / Çiçek açtı mı? / Bu çiçeğin adı ne? / Evinizin etrafında çit varmı? / Bahçemde meyve, sebze yetiştiriyorum. / (Çınar/Kiraz ağacım(ız) var. / (Patates) yetiştiriyorum. / (Limon, portakal, mandalina) var. / Saksını değiştir. / Orkidelerim ne güzel açtı. / Kaktüslerim/Kiraz ağacım çiçek açtı. / Çiçek açmıyor. / Sık sık su vermek gerekmiyor. / Menekşelerim soldu.
- ekmek, yetiştirmek, açmak, solmak, kurumak, su vermek, çiçek, saksı, ağaç, bitki
4.2.1.3. Günlük Yaşam (A-Kişisel Alan)
Bu ifadeler diğer bildirişim konuları içinde özellikle “Boş Zaman”, “Gezi” 4.1.1.6. Bireyler Arası İlişkiler” bildirişim konuları altında, randevu alırken ve verirken de sıkça geçmektedir.
Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen yetişkinler, bu bildirişim konusu içinde: “evde”, “işte”, “okulda” o gün neler yaptıklarından; yapıyor olduklarından ya da yapacaklarından ve özel ilişkilerinden bahsedebilirler. Muhataplarına da bu konularla ilgili sorular yöneltebilirler. Günlük yaşam içinde telefon görüşmeleri, özellikle sosyal medya ortamındaki bildirişim etkinliklerinde bulunabilirler. Söylemlerinde “saatler, günler, tarihler, sosyal medya paylaşım siteleri, internette takip edilen sosyal ağlar, telefon ve onunla ilgili kavramları kullanabilirler.
A.3.1. Günlük Yaşamdan Bahsetme
* Evde
- Kalkmak, yatmak, yatmaya gitmek, yatağa gitmek, uyumak, yıkanmak, giymek /
giyinmek, kahvaltı yapmak, öğle ve akşam yemeği yemek, akşam yemeği, yemek yapmak, temizlik yapmak, dışarı çıkmak, -(d)(e)n dönmek, -(e) dönmek, -(d)(e)n çıkmak, alışveriş yapmak, televizyon izlemek
- Dün akşam... “sabahleyin/sabahları, her sabah/akşam, akşamları, öğlen, öğlenleri, öğle yemeği, akşam yemeği, hafta sonları, genellikle/genelde, (pazar) günleri, yazları, -(d)(e)n / -(d)(i)kten sonra, –(d)(e)n / -m(e)d(e)n önce, dün, dün değil evvelsi gün, ...gün önce, yarın, yarın değil öbürsü gün, ...gün sonra, erken, geç. - (Sabahları) kaçta kalkıyorsun(uz)?/yatıyorsun(uz)? / Kahvaltı yapıyor musun? / Neler yapıyorsun(uz)? / (Sabahları) kaçta kalkıyorsun? / Kaçta yatıyorsun? / Kaçta işe gidiyorsun?/ (İş için) Evden kaçta çıkıyorsun? / Alışverişi kim yapıyor? / Öğle yemeği yiyor musun? / Kahvaltı yapıyor musun? / Yemek yapıyor musun? / Yemekleri kim yapıyor? / Akşamları neler yapıyorsun? / Kaçta uyuyorsun? / Televizyon izliyor musun? / Hafta sonları/Yazları neler yaparsın(ız) / -y(i) seviyor musun? / Nasıl gidiyor? / Emeklilik nasıl gidiyor? / Temizliği kim yapıyor? / Temizlikçi geliyor mu? / (Yarın) Ne yapacaksın?
- Bu soruların Türkçeyi öğrenenlere geçmiş zamanlı olarak da “... ne yaptın? / -y(e) gittin mi? / ...yaptın mı?” şeklinde de verilmesi yararlı olacaktır.
- Çalışıyorum / Kahvaltı yapıyorum. / (Hafif) Yemek yiyorum/yemiyorum. / Televizyon izliyorum/seyrediyorum/izlemiyorum/seyretmiyorum. / Erken/Geç yatıyorum. / (İyi) Kahvaltı yapıyorum/yapmıyorum. / Temizlik yapıyorum. / Arkadaşlarıma gidiyorum. / (Arkadaşlarımla) buluşuyorum. / Alışveriş yapıyorum. / Ev işleri yapıyorum. / Sosyal medyaya takılıyorum. / Ailemle zaman geçiriyorum/geçiririm / Ödev yapıyorum. / Evde zaman geçiriyorum/geçiririm. / Evde oturuyorum. / Çayımızı/kahvemizi içiyoruz. / ...l(a) beraber oluyoruz. / AVM’ye gidiyorum / (Her gün) paspas yapıyorum. / (Duş(umu) alıyorum. / Kurslara katılıyorum. / Kursa gidiyorum. / Tatil yapıyorum./Tatile gidiyorum/giderim. / Genelde çalışıyorum. / Uyuyorum/Uyanıyorum. / Okula
gidiyorlar. / Çocuklarla ilgileniyorum. / İşe gideceğim. / -y(i) seviyorum /sevmiyorum. / Kahvaltıda peynir, yumurta, bal, salatalık, domates yiyorum.
- Bu söylemlerin Türkçeyi öğrenenlere geçmiş zamanlı, gelecek zamanlı ve emir cümleleri olarak da verilmesi yararlı olacaktır.
* İşte
- Mesleklerini söyleme, sorma
- Meslek Adları: Öğretmen, hemşire, işçi, memur, müdür, şef, kasap, manav, satıcı,
avukat, mühendis, muhasebeci, polis, temizlikçi, kapıcı, şoför, teknisyen, inşaat işçisi, fabrika işçisi, satış yöneticisi, iş adamı, emekli, serbest meslek yapmak, görevli olmak, geçici iş
- Çalışma /İş Saatleri: mesai, fazla mesai, nöbet, öğle arası, toplantı, işe başlamak, işten çıkmak, işi bitmek, saat -(d)(e)n -(e) kadar çalışmak, mesaiye kalmak Gelir Durumu: maaş, ücret, ikramiye, zam, kazanç, ücretli, ücretsiz, kazanmak,
sigortalı olmak, sigortası ödenmek
- Çalışanlar: iş arkadaşları, müdür, amir, patron, şef, işçi, memur, personel, idare, muhasebeci, insan kaynakları, sekreter, temizlikçi, hademe, çaycı meslektaşlar,
- Bazı İş Yeri Adları: okul, hastane, fabrika, ofis, şirket, mağaza, dükkân,
ayakkabıcı, banka, otel, vergi dairesi, mal müdürlüğü, elçilik, konsolosluk, turizm bürosu, seyahat acentesi; şirket adları
- İş yerlerinde Bazı Araç ve Gereç Adları: bilgisayar, yazıcı, faks, fotokopi
makinesi, tarayıcı, telefon; çeşitli demirbaşlar: masa, sandalye, koltuk, dolap vb. kırtasiye: kâğıt, kalem, büro malzemeleri; İngiliz anahtarı, çekiçi, servis vb. - Bu bildirişim konusu “Mesleki Alan” başlığı altında ayrıntılarla ele alınmıştır. - Saatler, günler, tarihler
- Başkalarının Mesleklerini Sorma, Söyleme
* Okulda
Bu alt bildirişim konusu yüzeysel olarak “Kişi Hakkında Bilgiler” ve
ayrıntılı olarak da “Eğitim” bildirişim konusu altında ele alınmıştır.
- Okula gitmek, okumak, -y(e) gitmek, (1.) sınıfta okumak, ...bölümüne gitmek,
- Okullar: anaokulu, ilkokul, ortaokul, lise, fakülte, üniversite, bölüm
- Bölüm adlarından bazıları: matematik-fen, Türkçe-matematik, Türkçe-sosyal, İşletme, veteriner, siyaset bilimleri, halkla ilişkiler, Fars Dili ve Edebiyatı vb. - Ders adlarından bazıları: matematik, İngilizce, beden eğitimi, hayat bilgisi, kimya
vb.
- Ders programları, ders saatleri, günler, tarihler, sınav günleri, not, bütünleme, ders tekrarı puanlama, sistemleri.
- Ders araç ve gereçleri: Defter, kitap, kalem, silgi, sayfa, yaprak, post it (yapışkan
kağıt)
- Öğrenci işleri, sessiz, test, sınav, gerçekten, üniversite hayatı, sene başı, resmi tatil, bayram tatili, kantin eşofman, unutmak, sınava girmek, kolay, zor, özel ders almak/aldırmak, kopya çekmek, sınavdan ...almak, derse girmek, sistem, sisteme girmek, ders seçimi yapmak, otomasyona girmek
- Karne, dönem, yarıyıl sömestir, tatiller: 15 tatil, bayram tatili, kar tatili - Teneffüs, kantin, yemekhane, yurt
- Yaz okulu, öğrenci değişim programları
- Proje çalışmaları, ödevleri, performans ödevleri, ev ödevi
- Tahtaya kalkmak, tahtaya kaldırmak, parmak kaldırmak, sessiz olmak, kopya çekmek, geç kalmak, yoklama yapmak/olmak, devamsız olmak, karne almak - Okul servisleri, duraktan almak, geç kalmak, kaçırmak
- Okul etkinlikleri, okullarının sınıfların fiziksel ortamları: tahta, akıllı tahta
- Sıkça geçen hitaplar: öğretmenim, hocam, oğlum, kızım, arkadaşlar, yavrum, evladım, çocuğum, çocuklar, abiciğim/abi, kanka
- Kaça gidiyorsun? / Kaçıncı sınıfa gidiyorsun? / Hangi bölümde okuyorsun? / Ders saat kaçta başlıyor? / Ders programına baktın mı?
- Sınıf içinde: Fazla kalemi olan var mı? / ...ile ilgili soru sordu mu? / Dersten çıktın mı? / Anladın mı? / (Hiç) anlamadım. / Anladım. / Ezberledim. / (Kimyadan) kaç aldın? / Ödevlerini yaptın mı? / Ödevi yaptım/yapmadım. / Aynı sınıfta değil misin? / Düşük/Yüksek not aldım. / Sınavda soracak. / Test çözeceğim. / Derslere başladık. / Çok çalıştım. / Sınava çalışın. / Yurtta odalar çok küçük. / Ders saat
sekizde başlıyor. / Okula gidiyorum. / ...Üniveristesi (Veteriner) fakültesinde okuyorum. / Yemekhaneyi seviyorum/sevmiyorum. / Veli toplantısı var.
* Özel İlişkiler - Aile
- Eşler, arkadaşlar, erkek arkadaş, kız arkadaş, partner, sevgili, misafirler
- Ailede ebevenylerle çocukların ve eşlerin birbirlerine karşı konuşmalarında kullandıkları hitaplar: Aşkım, bebeğim, canım, hayatım, sevgilim, yavrum, bir
tanem vb.
- İlişkide olduklarıyla yapılan telefon görüşmeleri: Alo!/Öptüm. / Öpüyorum
- Tanımak/bilmek, -y(i) ziyaret etmek, parti, eğlence, biriyle konuşmak, anlaşmak, ayrılmak, nişanlanmak, evlenmek, bekar kalmak, hala bekâr olmak
A.3.2. Zaman Sorma ve Söyleme * Saatler
- Saat kaç?” / Saat(in)iz kaç?
- Saat (bir), (Saat) (bir) buçuk. / Saat –y(i) geçiyor. / -y(e) var - Saat, dakika, saniye
- Çeyrek, yarım, şu an, acaba
- Pardon! / Rica etsem, affedersiniz
* (Saat) Kaçta? / (Kaçtan) Kaça kadar? / Ne zaman?
- Başlamak, gitmek, gelmek, kalkmak, açık olmak, çıkmak, kapatmak,
kalmak, sürmek
- Sabah, gece, şimdi, biraz sonra, erken, birazdan, yarın, öğleyin, biraz önce