Yaşanılan Bölge ile Değişkenler Arasındaki İlişkilere Dair Bulguların Değerlendirilmes

AİRB’ye yapılan başvuruların coğrafî bölgelere göre dağılımını çoktan aza doğru sıralarsak en fazla başvuru yapılan İl İstanbul olmak üzere sırasıyla Ankara, İzmir, Erzurum, Antalya, Diyarbakır ve Trabzon illeridir. Bu sıralamada, bölgelerdeki nüfus yoğunluğuna bağlı olarak büro sayılarının da etkili olduğu düşünülebilir. Araştırmamızın bulgularına göre; bürolara gelen 1687 sorunun %42,4(s=731)’ü İstanbul, %26,6(s=426)’sı Ankara, %22,6(s=380)’sı İzmir, %2,9(48)’u Erzurum, %2,6(43)’sı Antalya, %1,6(27)’sı Diyarbakır ve %1,4(s=23)’ü de Trabzon illerine aittir. İllere göre bölgeleri değerlendirecek olursak Marmara, İç Anadolu ve Ege bölgelerinde danışan sayısının diğer bölgelere nazaran daha fazla olduğu görülmektedir. Bu durumun en önemli sebebinin bu bölgelerdeki nüfus yoğunluğu olduğu düşünülmektedir.

Yaşanılan bölge ile sorunun konusu arasındaki ilişki incelendiğinde; Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ni temsil eden Diyarbakır AİRB’ye “Evlilik ve Nikâh”, “Sosyal Durumlar” ve “Cinsellik” konularından hiç soru gelmemiştir. “Boşanma” ve “Sağlık” konularından %11,1 (s=3) oranında soru gelirken “İbadet Hayatı” konusundan %33,3(s=9) oranında soru gelmiştir. En çok danışılan konu ise %44,4 (s=12) ile “Aile İçi Problemler” olmuştur.

Karadeniz Bölgesi’ni temsil eden Trabzon AİRB’ye “Sağlık” ve “Sosyal Durumlar” konularında hiç soru gelmediği görülmüştür. Buna karşılık “Cinsellik” ile ilgili %4,3 (s=1), “Evlilik ve Nikâh” ile “Aile İçi Problemler” konularından %21,7 (s=5) ve “İbadet Hayatı”’ konusundan da %39,1 (s=9) oranında soru geldiği görülmektedir. Örneklem grubumuzda 2009 yılı son altı ayı içerisinde en az karteks girişi yapılan ilin Trabzon olması dikkat çekmektedir.

Doğu Anadolu Bölgesi’ni temsil eden Erzurum AİRB’ye “Sağlık” ve “Sosyal Durumlar” konularından hiç soru gelmemiştir. Buna karşılık,”Cinsellik” ile ilgili %2,1 (s=1), “Aile İçi Problemler ” ile ilgili %12,5 (s=6), “Evlilik ve Nikâh” ile “İbadet hayatı” konularından %27,1 (s=13) ve “Boşanma” konusundan %31,3 (s=15)

oranında soru geldiği görülmektedir. Erzurum’da evlilik ve boşanma konularının en çok merak edilen konular olması dikkat çekicidir.

Akdeniz Bölgesi’ni temsil eden Antalya AİRB’ye “Sağlık” ve “Sosyal Durumlar” konularından hiç soru gelmemiştir. Bu hususta Antalya ili, Erzurum ile benzerlik göstermektedir. Diğer taraftan, “Cinsellik” ile ilgili %4,7 (s= 2), “Aile İçi Problemler” ile ilgili %16,3(s= 7), “Boşanma” ile ilgili %20,9 (s=9), “Evlilik ve Nikâh” ile ilgili %23,3 (s=10) ve “İbadet hayatı” ile ilgili %34,9 (s=15) oranında soru geldiği görülmektedir. Antalya AİRB en çok danışılan konular hususunda da Trabzon ile benzerlik göstermektedir.

Ege Bölgesi’ni temsil eden İzmir AİRB’ye “Sağlık” konusunda hiç soru gelmemiştir. En çok danışılan konu ise %39,5 (s=150) ile “İbadet Hayatı” olmuştur. Bu sıralamayı % 28,7 (s=109) ile ”Evlilik ve Nikâh”, %15,7 (s=56) ile “Aile İçi Problemler” , %11,1 (s=42) ile “Boşanma”, %3,7(s=14) ile “Cinsellik” ve %2,4 (s= 9) ile “Sosyal Durumlar” takip etmektedir. Toplamda 380 soru ile İzmir AİRB en çok danışmanlık hizmeti veren illerimiz arasında üçüncü sırada yer almaktadır.

İç Anadolu Bölgesi’ni temsil eden Ankara AİRB’ye her konuda soru gelmiştir. En çok soru sorulan konu %49,1 (s=219) ile “İbadet Hayatı” olurken, en az danışılan konu ise %2,2 (s=10) ile “Sağlık” konusu olmuştur. Ankara AİRB en çok danışılan konu hususunda İzmir ile benzerlik göstermektedir. En çok sorulan konular sırasıyla; %16,4 (s=73) ile “Aile İçi Problemler”, %13,7 (s=61) ile “Boşanma”, %12,3 (s=55) ile “Evlilik ve Nikâh”, %3,4 (s=15) ile “Sosyal Durumlar” ve %2,9 (s=13) ile “Cinsellik” olmuştur. Ankara AİRB’de nüfusun fazla olmasının soru sayısına etki ettiği düşünülmektedir.

Marmara Bölgesi’ni temsil eden İstanbul AİRB 2009 yılı içinde danışmanlık hizmetinin en çok yapıldığı ilimizdir. İstanbul, son altı aylık sürede 711 karteks girişi ile bölgeler arasında birinci sıraya geçmiştir. İstanbul AİRB de yapılan danışmanlık hizmetlerinde en çok karşılaşılan soru konusu %42,6 (s=303) ile “İbadet Hayatı” olmuştur. “İbadet Hayatı”nın danışılma yüzdesi açısından İstanbul, İzmir, Ankara, Antalya ve Trabzon AİRB’leri benzerlik göstermektedir. İstanbul AİRB’ye en az danışılan konu ise %1,4 (s=10) ile “Sağlık” konusu olmuştur. En çok sorulan konularda “İbadet Hayatı”nı sırasıyla; %19 (s=135) ile “Evlilik ve Nikâh “, %16,7

(s=119) ile “Aile İçi Problemler”, %13,2 (s=94) ile “Boşanma”, %3,8 (s=27) ile “Cinsellik”, %3,2 (s=23) ile de “Sosyal Durumlar” takip etmiştir.

Bürolara danışılan soruların konusuna bakıldığında, danışanların en mahrem sorunlarını bile büro personeliyle rahatça paylaşabildikleri görülmektedir. Bu durum, “Acaba AİRB’de danışan ile danışılan arasında yeterince güven tesis edilebilmekte midir?” şeklinde ifade ettiğimiz problemimizi, güvenin tesis edildiği sonucuna ulaştırmıştır.

Bir diğer problemimizde ise “Acaba AİRB hizmetleri, psikolojik danışma ve rehberlik ilkelerinden danışan ve danışılan arasında gizlilik ilkesine dayanmakta mıdır?” sorusuna cevap aranmıştır. Büro görevlilerinin danışan problemlerini üçüncü bir kişiye aktarmama hususundaki dikkatleri, bölgelere ait karteks örneklerine ulaşabilmek için pek çok kez Diyanet İşleri Başkanlığı’na başvuruda bulunmamız ve bölgelere ait kartekslere ancak dilekçe karşılığında ulaşabilmemiz danışmanlık hizmetlerinin gizlilik ilkesine dayandığını göstermiştir.

Araştırmamızın bulguları genel olarak değerlendirildiğinde; Türkiye genelinde en çok soru sorulan konu başlıklarında birinci sırayı %42,8 (s=718) ile “İbadet Hayatı” almaktadır. İkinci sırayı %19,5 (s=327) ile “Evlilik ve Nikâh” konusu, üçüncü sırayı ise %16,6 (s=278) ile “Aile İçi Problemler” takip etmektedir.

Bölgelerde danışanların yaş gruplarına göre dağılımı incelendiğinde; Ankara AİRB’ye gelen 446 danışanın 397’sinin yaş grubu bilgilerinin kartekslere işlendiği, 49 kişinin ise yaş bilgileri girilmediği tespit edilmiştir. Ankara AİRB de en az danışmanlık hizmeti alan grup %2,3 (s=9) ile 15-22 yaş grubu olmuştur. Bu sıralamayı %7,1 (s=28) ile 60 yaş ve üstü, %43,8 (s=174) ile 41-60 yaş grubu ve %46,9 (s=186) ile 23-40 yaş grubu takip etmektedir.

İzmir AİRB’ye başvuran 380 kişinin 318’inin yaş bilgileri kartekslere işlenmiştir. 62 kişinin yaş bilgileri girilmediği için hangi gruba dâhil oldukları bilinmemektedir. İzmir AİRB’ye en çok danışan grup %63,5 (s=202) ile 23-40 yaş grubudur. Bu grubu %23,9 (s=76) ile 41-60 yaş grubu, %6,6 (s=21) ile 61 yaş ve üstü ve %6 (s=19) ile de 15-22 yaş grubu izlemektedir.

Antalya AİRB’nin danışmanlık hizmetlerinden faydalanan 43 kişinin 39’unun yaş bilgileri kartekslere işlenmiştir. Bulgularımıza göre; Antalya AİRB’ye 60 yaş ve üstünden hiç soru gelmediği görülmektedir. Azdan çoğa sıralamayı %2,6 (s=1) ile

15-22 yaş grubu, %23,1 (s=9) ile 41-60 yaş grubu ve %74,4 (s=29) ile 23-40 yaş grubu izlemektedir.

Doğu Anadolu Bölgesi’ni temsil eden Erzurum AİRB’ye gelen 48 kişiden 46’sının yaş bilgileri kartekslere işlenmiş, danışanların 2’si hakkında bilgi verilmemiştir. Danışmanlık hizmeti için başvuran 46 kişinin yaş gruplarına göre dağılımı şöyledir: 15- 22 yaş grubundan %2,2 (s=1), 61 yaş ve üstü grubundan% 2,2 (s=1), 41-60 yaş grubundan %32,6 (s=15) ve 23-40 yaş grubundan ise %63 (s=29)’tür.

Trabzon AİRB’ye en çok danışan grup %50 (s=11) ile 41-60 yaş grubudur. Sıralamayı %45,5 (s=10) ile 23-40 yaş grubu, %4,5 (s=1) ile 15-22 yaş grubu izlemektedir. Bu ilimizde 60 yaş ve üstü grubundan hiç soru gelmemiştir. Trabzon AİRB’ye danışan 1 kişinin ise yaş bilgileri kartekslere işlenmediği için hangi gruba dâhil olduğu bilinmemektedir.

Diyarbakır AİRB’ye gelen 27 kişinin tamamının yaş bilgileri kartekslere işlenmiştir. Buna göre, 60 yaş ve üstü grubundan hiç soru gelmezken sıralamayı %18,5 (s=5) ile 15-22 yaş grubu, % 33,3 (s=9) ile 41- 60 yaş grubu ve %48,1 (s=13) ile 23-40 yaş grubu izlemektedir.

Yaşanılan bölge ile başvuranların cinsiyeti arasındaki ilişki incelendiğinde; Diyarbakır AİRB’ye %96,3 (s=26)’ü kadın, %3,7 (s=1)’si erkek olmak üzere toplam 27 kişinin; Trabzon AİRB’ye %91,3 (s= 21)’ü kadın, %8,7 (s=2)’si erkek olmak üzere toplam 23 kişinin; Erzurum AİRB’ye %91,7 (s=44)’si kadın, %6,3 (s= 3)’ü erkek %2,1 (s=1)’i kadın-erkek beraber olmak üzere toplam 48 kişinin; Antalya AİRB’ye %72,1 (s=31)’i kadın,%23,3 (s=10)’ü erkek, %4,7 (s=2)’si kadın-erkek beraber olmak üzere toplam 43 kişinin; İzmir AİRB’ye %87 (s=329)’si kadın, %12,2 (s=46)’si erkek ve %0,8 (s=3)’i kadın-erkek beraber olmak üzere toplam 378 kişinin; Ankara AİRB’ye %85,4 (s=380)’ü kadın, %11,9 (s=53)’u erkek ve %2,7 (s=12)’si kadın-erkek beraber olmak üzere toplam 445 kişinin; İstanbul AİRB’ye %76,8 (s=539)’i kadın, %20,9 (s=147)’u erkek ve %2,3 (s=16)’ü kadın-erkek beraber olmak üzere toplam 702 kişinin başvuruda bulunduğu görülmüştür.

Bölgelere göre cinsiyet farklılıklarını ele alacak olursak; tüm bölgelerdeki danışmanlık hizmetlerine en çok kadınların başvuruda bulunduğunu görmekteyiz. Cinsiyeti belirtilen 1667 kişi içerisinde 1370(%82,2) soru ile kadınlar birinci sırada

yer alırken 262(%15,7) soru ile erkekler ikinci sıraya geçmektedir. Üçüncü sırayı alan evli çiftlerin (s=34, %2) diğer iki gruba göre sayılarının azlığı dikkat çekmektedir. Bölgelere özel cinsiyet farklılıklarına rastlanmazken başvuruda bulunanların çoğunun kadın olması dikkat çekicidir.

Yaşanılan bölge ile medenî durum arasındaki ilişkiye bakıldığında, en çok başvurunun yapıldığı İstanbul AİRB’ye danışanların %80,1 (s=555)’inin evli, %15,2 (s=105)’sinin bekâr ve %4,8 (s=33)’inin dul; Ankara AİRB’ye danışanların %78,8 (s=331)’inin evli, %11,9 (s=50)’unun bekâr ve %9,3 (s=39)’ünün dul; İzmir AİRB’ye danışanların %82,9 (s=296)’unun evli, %12,9 (s=46)’unun bekâr ve %4,2 (s=15)’sinin dul; Antalya AİRB’ye danışanların %79,1 (s=34)’inin evli, %16,3 (s=7)’ünün bekâr ve % 4,7 (s=2)’sinin dul; Erzurum AİRB’ye danışanların %80,4 (s=37)’ünün evli, %15,2 (s=7)’sinin bekâr, %10 (s=2)’unun dul; Trabzon AİRB’ye danışanların %90 (s=18)’ının evli ve %10 (s=2)’unun dul; Diyarbakır AİRB’ye danışanların ise %77,8 (s=21)’inin evli ve %22,2 (s=6)’sinin bekâr olduğu tespit edilmiştir. Başvuruda bulunanların büyük çoğunluğunun evli olması dikkat çekmektedir. Bekârlar ikinci sırayı alırken dul olanlar üçüncü sıraya geçmektedir. Diyarbakır AİRB’ye dul kimse başvurmazken, Trabzon AİRB’ye de bekâr kimse başvurmamıştır. Diğer illere evli, bekâr ve dul olmak üzere üç gruptan da soru gelmiştir. Bölgelere özel medenî durum farklılıklarına rastlanmamıştır.

Yaşanılan bölge ile danışma şekli arasındaki ilişki incelendiğinde şu sonuçlara ulaşılmıştır: Diyarbakır AİRB’ye yapılan başvuruların %96 (s=24)’sı yüz yüze ve %4 (s=1)’ü telefon bağlantısı ile; Trabzon AİRB’ye yapılan başvuruların %39,1 (s=9)’i yüz yüze, %60,9 (s=14)’u telefon bağlantısıyla; Erzurum AİRB’ye yapılan başvuruların %54,2 (s=26)’si yüz yüze %45,8 (s=22)’i telefon bağlantısı ile; Antalya AİRB’ye yapılan başvuruların %61,1 (s=22)’i yüz yüze %38,9 (s=14)’u telefon bağlantısı ile; İzmir AİRB’ye yapılan başvuruların %67,5 (s=226)’i yüz yüze %31,9 (s=107)’u telefon bağlantısı, %0,6 (s=2)’sı e-mail yoluyla; Ankara AİRB’ye yapılan başvuruların %58,6 (s=259)’sı yüz yüze %41,4 (s=183)’ü telefon bağlantısıyla; İstanbul AİRB’ye yapılan başvuruların %50,5 (s=325)’i yüz yüze, %49,4 (s=318)’ü telefon bağlantısı ile ve %0,2 (s=1)’si de e-mail yoluyla gerçekleşmiştir. E-mail yoluyla danışmanlık hizmeti sadece İzmir ve İstanbul AİRB’de verilmiştir. Trabzon

ve Antalya AİRB’de telefon ile başvurunun yüz yüze başvurudan fazla olması dikkat çekmektedir.

Araştırmamız aşamasında incelediğimiz kaynaklarda bölgelere göre bir karşılaştırma yapılmadığı için diğer araştırmaların tezimizi destekleyip desteklemediği hususunda bir değerlendirme yapılamamıştır.

Araştırmamızın öncelikli amacı, toplumun AİRB’lere en çok hangi konularda başvurduğunu tespit etmekti. Bu bağlamda araştırmamız bulguları incelendiğinde, toplumumuzun en çok “İbadet Hayatı” konusunda bürolara başvuruda bulunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca yapılan başvuruların demografik değişkenlere göre farklılık arz ettiği kanaatine varılmıştır. Bulgulara göre, danışmanlık hizmetlerinden en çok %47,5(s=792) ile 23-40 yaş aralığının, %81,6(s=1370) ile kadınların, %77(s=1292) ile evlilerin, %37,7(s=633) ile ev hanımlarının ve %42,4(s=731) ile İstanbul AİRB’ye danışanların faydalandığı tespit edilmiştir. Araştırmamızın bir diğer ve en önemli amacı, dinî danışmanlık faaliyetlerinin alanın ilke ve kurallarına göre uygunluğunun değerlendirmesinin yapılmasıydı. Bu amaçla araştırmamız esnasında incelenen bütün kartekslerin dinî danışman tarafından doldurulan cevap kısımları incelenmiştir. Yapılan araştırmalar ve incelenen cevaplar doğrultusunda AİRB’lerde görevli personelin tamamının dinî danışmanlık için gerekli eğitimden geçirilmediği, dolayısıyla dinî danışmanlık kavramının büro görevlileri tarafından doğru bir şekilde anlaşılmadığı görülmüştür. Ayrıca yapılan danışmanlık hizmetlerinin alanın genel ilke ve kurallarına uygun olarak yapılmadığı tespit edilmiştir.