Yaş Dönemleri ve Farklı Tanımlamalar

Birleşmiş Milletler, 1982 yılında Viyana'da düzenlenen "Dünya Yaşlılık Asamblesi'nde" 60 yaş ve üzeri yaş grubunu yaşlı olarak kabul etmiş, yaşlanma sürecini kronolojik olarak üç döneme ayırmıştır; 45-59 yaş (Orta yaş),60-74 yaş (Yaşlı) ve 75 yaş ve üzeri (İleri Yaş). Bununla birlikte çoğu ülkede yaşlılıkla ilgili çalışmalar için 65 yaş ve üzeri yaş grubu "yaşlı" kabul edilmektedir (Terakye ve Güner, 1997, s.98).

Yaşlı kimdir, yaşlılık ne zaman başlar sorularını tek bir tanımla cevaplamak doğru değildir. Emeklilik, sigorta ve benzeri sosyal hakların planlaması konularında yaşlılığı belirlemek amacıyla istatistiksel yöntemlerden faydalanılır. Demografik çalışmalarda ve analizlerde, istatistiki bilgiler gerekli olmakla birlikte, bu bilgiler yaşlının durumunu açıklamada yetersiz kalmaktadır.Çünkü bedensel yaşlanma ile zihinsel ve ruhsal yaşlanmanın gerçekleşme hızı ve zamanı oldukça farklıdır (D.P.T., 2007, s.10).

Dünyada 65 yaş ve üstünde olduğu halde çeşitli kurumlarda önemli yönetsel sorumluluklar taşıyan hatta devlet yönetiminde önemli konumlarda olan pek çok kişi vardır. Pek çok sanatçı ve yazarın 65 yaşından sonraki dönemlerinde çok başarılı eserler meydana getirdiği bilinmektedir. Fakat tüm bu gerçeklere rağmen demografik değerlendirmelerde 65 yaş ve üzerindeki kişiler yaşlı olarak kabul edilmektedirler. 50 yaş ve üzerindeki dönem; bireylerin yaşları, emeklilik durumları, kuşak farklılıkları gibi kriterlere dayanılarak bir takım alt bölümler ayrılabilmektedir(Timmerman,1999, s.33). Örneğin 50 ile 64 yaşlar arasına “erken yaşlılık”, 65 ila 79 yaşlar arasına “orta yaşlılık”,80 yaş üzerine de” ileri yaşlılık” denilmektedir(Arıoğul, 2007, s.2). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)‟nün yaptığı bir ayrıma göre, 45-59 yaş arası orta yaş, 60-74 yaş arası yaşlılık, 75-89 yaş arası ileri yaşlılık, 90 ve üstü ise ihtiyarlık kategorisine alınmıştır(Arıoğul, 2007,s.2). Sosyal gerontologlarca yapılan sınıflamaya göre ise, 65-74 arası genç-yaşlı, 75-84 yaş arası orta-yaşlı ve 85 yaş ve üstü ise yaşlı olarak kabul edilmektedir (Quadagno,1999,s.132).

Uzun zaman önce, gelişmiş ülkelerde yaşayan 65 yaş ve üzeri insanları için “emekli” ya da “yaşlı” gibi terimler kullanılmaktaydı.Ancak, son zamanlarda özellikle turizm ve eğlence sektöründe yaşlılara ilişkin yapılan tanımlamalar literatüre önemli katkıda bulunmuştur. Yaşam döngüsünün farklı aşamalarında bulunan yaşça büyük insanların turistik davranışlarını

açıklamakta bu yaş grubuna ithaf edilen ortak tanımlamada tutarlılık açısından eksiklik olduğu fark edilmiştir. Bu nedenle konuya ilişkin çalışma yapan araştırmacılar yaşlı bireylere yönelik farklı tanımlamalar yapma yoluna gitmişlerdir. Bu tanımlar;

“Baby Boomer”(Gillon, 2004),

“Üst Düzey Pazar”( Shoemaker,1989), “Olgun Pazar” (Reece, 2004),

“Gri Pazar” (Strauss ve Howe, 1991), “Genç Yaşlı Nesil”(Whitford, 1998), “50-artı Pazar” (Silvers, 1997)

biçiminde yapılmış ve yaşlı ya da yetişkin pazarı tanımlamak için pazarlama litertüründe birbirlerinin yerine kullanılmışlardır.

Özellikle turizm ve eğlence sektörüne yönelik yapılan araştırmalarda yaş kategorilerine dahil ettikleri hedef gruplarına bağlı olarak50-55 bazılarında ise 60-65 yaş ve üzeri farklı yaş aralıklarının alınması ve yaşlılık tanımının giderek daha genç yaşlardaki insanlaraatfediliyor olması buna karşın ortak bir tanımlama yoluna gidilmesi, bu pazara yönelik yapılan çalışmalarınsonuçlarında tutarlılık eksikliğini ortaya çıkarmasına neden olmuştur. Literatürde oluşan bu karışıklığı çözmek adına genel olarak kullanılan terimler aşağıdaki detaylı biçimde açıklanmıştır.

SessizNesil(SilentGeneration):Sessiz nesil (Strauss ve Howe,1991,s.1587) 1925-1943 yılları arasında doğan insanlara atfedilen tanımdır.Bu insanlar oldukça negatif olarak tarif edilmektedirler. Temkinli, kayıtsız, macera ve hayal gücü açısından eksik vb. terimler bu nesil üyelerini tarifte kullanılan terimlerden yalnızca birkaçıdır. Büyük Buhran‟a ve ikinci dünya savaşına tanıklık eden bu nesil temelde tutumlu, sosyal vicdanı olan ve dürüstlükten yana üst düzey ve farklı bir ırk olarak tarif edilmektedir. Bu neslin turizm ve seyahate yönelik beklentileri ise; geleneksellik, güvenlik, temizlik, hava koşullarının uygunluğu gibi daha çok çevresel kaygılar içermektedir.

Yeni Nesil Yaşlı (New Age Elderly):Yeni nesil yaşlısı (Shiffman veSherman,1991,s.189) yaşlılar için kullanılan olumsuz ve basmakalıp tanımlardan uzak, pozitif değerleri ve tutumları olan, geleneksellikten uzak bir grubu

tanımlamaktadır. En az genç yaştaki insanlar kadar maceracı ve seyahat tutkunu olan bu grup insanları,aynı zamanda rafting, dağ tırmanış vb. turizm aktivitelerine de katılmaktan zavk almaktadırlar. Bu grupta yer alan insanlar üzerine yapılan araştırmalarda bireylerin gerçek yani kronolojik yaşları ile hissettikleri yaş arasında ortalama olarak 12 yıllık pozitif yönlü bir farklılık olduğu tespit edilmiştir(Mathur, Sherman ve Schiffman,1998, s.268). Bu gruptaki insanların geleneksel yaşlılardan en önemli farklılıkları; daha kararlı ve bilinçli tüketiciler olmaları, bireysel karar vermede daha başarılı olmaları, hayatlarını daha iyi kontrol etmeleri, sağlıkları konusunda daha hassas ve bilinçli olmalarıdır. Sosyal yaşam koşulları açısından geleneksel yaşlılarla karşılaştırıldığında ise yeni nesil yaşlılarının yeni şeyler öğrenmek ve yapmak konusunda daha hevesli ve azimli oldukları belirtilmektedir. Yeni nesil yaşlılarınınaçık hava aktivitelerine, yurt içi uzun süreli seyahatlere, finansal piyasalara ve güncel haberlere geleneksel yaşlılardan daha fazla ilgi gösterdikleri belirtilmelktedir. Aktif olarak bilgisayar kullanan ve kendilerini zenginleştirme odaklı olan yeni nesil yaşlılarının aynı zamanda seyahatlerindegeleneksel yaşlıların tercih ettiği kılavuz kitaplar ya da broşürler yerine seyahat acentelerinden birebir bilgi alma ve acenta vasıtasıyla tatilini planlama yoluna gittikleri belirtilmektedir(Shiffman ve Sherman,1991,s.190).

Kıdemliler (Seniors):55 yaş ve üzeri bireyler olarak tanımlanan ve 1990‟lı yıllardanitibaren turizm pazarlamacılarının en önemli hedef pazarlarından biri olan “kıdemliler” pazarı literatürde “üçüncü yaş” olarak da tanımlanmaktadır (Muller ve O‟Cass, 2001, s.288). Kıdemliler olarak adlandırılan 55 yaş ve üzeri insanlar oldukça duygusal olarak algılanmaktadırlar. Aktif olarak seyahat etme arzuları, gençlerin katıldığı aktivitelere katılma istekleri ve bundan zevk almaları gibi nedenlerle araştırmacılar bu grubun da kronolojik yaşları ile hissettikleri yaş arasında anlamlı farklılıklar olduğunu ve mevcut yaşlarının üstünde fiziksel performans gösterebildiklerini söylemektedirler (Muller ve O‟Cass, 2001, s.288).

Bebek Patlaması Kuşağı (Baby Boomers):İkinci dünya savaşından sonra 1946- 1964yılları arasında doğan insanlar grubunu tanımlamak için kullanılan terimdir. İnsanlığın yaşam döngüsünde bir aşama olarak kabul edilen bu dönem özellikle pazarlama literatüründe güçlü bir teorik taban bulmuş ve büyük kabul görmüştür (Gillon,2004,s.117). İkinci dünya savaşı sonrası yükselen ekonomi ve refah dönemi ile

birlikte doğurganlık oranında önemli bir artış olmuştur ve dünya genelinde 76 milyon insan dünyaya gelmiştir (MacNeil,1991, s.22). Bebek Patlaması kuşağının en önemli temsilcisi ise %29‟luk bir payla Amerika‟dır.Amerikan toplumu içinde yadsınamayacak bir güce sahip olan bu grup en büyük ekonomik ve siyasi gücü temsil etmektedir (MacNeil,1991, s.23). Bu grupta yer alan insanların en önemli ortak özellikleri ise aşağıdaki biçimde sıralanabilir (MacNeil,1991, s.23);

- Kronolojik yaşlarından daha genç hissetmeleri ve dinamik olmaları - Yüksek eğitimli olmaları

- Ortalamanın üstünde iyi bir gelir düzeyine sahip olmaları - Çoğunluğun evli olması ve çift şeklinde seyahat etmeleri

- Giderek daha sağlıklı ve varlıklı oldukları için daha fazla seyahat etmeleri - Seyahatlerinde seçici ve titiz olmaları

- Özel ilgi seyahatlerinin yanı sıra yenilikçi deneyimler aramaları

- Golf turizmi, kurvaziyer ve devre mülk gibi lüks turizm çeşitlerini tercih etmeleri - Özgürlük, feminizm gibi ideolojik bilinçlerinin olması

- Bilinçli tüketiciler olmaları

- Yeni trendleri takip etmeleri, meraklı olmaları ve genç nesille yarışmaları - Paralarının değerli olması, iyi hizmet ve yüksek kalite aramaları