YaĢlılık ve YaĢlanma Döneminde KarĢılaĢılan Sorunlar

YaĢların toplumla bütünleĢmesi, iĢlevselliğinin artması ve yaĢam kalitesinin yükseltilmesi konuları bütün dünyanın gündeminde ön sıralara taĢınmaktadır. YaĢlıların, yaĢlılık dönemi sorunlarının üstesinden gelerek yaĢlılığı kabullenmesinde, kendisini toplumda hala sevilen, önem verilen, saygı duyulan bir birey olarak görülmesinde, sağlıklı, mutlu ve tatmin kar bir yaĢlılık dönemi geçirmesinde özellikle ailenin yaĢlıya sağladığı destek, güven, sevgi ve ilgi son derece önemlidir (DPT, 2007: 36).

YaĢlılar, yaĢlılık döneminde sorunlarla karĢılaĢma olasılıkları artmaktadır. Bu sorunların bir kısmı yaĢlının kendi fiziksel, ruhsal, ekonomik durumundan bir kısmı ise yaĢlının dıĢındaki çevresel koĢullardan kaynaklanmaktadır. Örneğin, yaĢlının yaĢamıĢ olduğu ülkenin sosyal, ekonomik ve kültürel politika ve uygulamalarından kaynaklanmaktadır. Zaten günümüzde de gözlemlenen olgu yaĢlılığın “bireysel” bir sorun olmaktan çıktığı ve daha ziyade “toplumun” sorunu olduğu gerçekliğidir. Ülkelerin uygulamıĢ oldukları sosyal politikalar, sosyal güvenlik yasaları kısaca sosyal devlet anlayıĢlarına göre yaĢlıların yaĢlanma döneminde karĢılaĢmıĢ oldukları sorunları azaltır ya da arttırır (Kurt, 2008: 24- 25).

YaĢlılar yaĢlılık döneminde karĢılaĢılan sorunlar yaĢlının yaĢam memnuniyetini doğal olarak olumsuz Ģekilde etkilemektedir. Bu araĢtırma kapsamında yaĢlılık ve yaĢlanma dönemi sorunlarından; ekonomik, toplumsal ve sağlık sorunları ele alınacaktır.

28 2.2.6.1. Ekonomik Sorunlar

YaĢlıların, yaĢlılık döneminde karĢılaĢmıĢ oldukları önemli sorunlardan biri de hiç kuĢkusuz ekonomik sorunlardır. YaĢlılar, yaĢlılık döneminde kötü ekonomik koĢullardan dolayı sosyal ve psikolojik sorunla karĢılaĢmaktadırlar. YaĢanılan ülkenin ekonomik düzenine bağlı olarak hayatın giderek pahalılaĢtığı durumlarda ve emeklilik ya da ailede para sağlayan kiĢinin ölümüyle gelirin azalması durumunda yaĢlıların kendi geçimlerini sağlamaları zorlaĢmıĢtır. Özellikle içinde bulunduğumuz küreselleĢme süreci yaĢlıların sorunlarını daha da arttırmıĢtır. Çünkü küreselleĢme süreci beraberinde yüksek enflasyon, gelir adaletsizlikleri, iĢsizlik, yoksulluk, barınma, bakım vb. birtakım sorunları da beraberinde getirmiĢtir. KüreselleĢme ile devletler tarafından sosyal devlet anlayıĢından vazgeçilmiĢ, devlete ait tüm alanlar serbest piyasa ekonomisine terk edilmiĢtir. Bu durum yaĢlıların sorunlarının da artmasına yol açmıĢtır. Günümüzde sağlık alanın özelleĢtirilmesiyle ekonomik gücü olmayan yaĢlıların sorunlarının daha da artacağı söylenebilir (Kurt, 2008: 43-44).

YaĢlıların ekonomik sorunlarından biri “emeklilik döneminden sonra yaĢamıĢ olduğu sorunlardır. Emeklilik sonrası gelir düzeyindeki düĢüĢ, makineleĢmenin ve hızlı nüfus artıĢının yol açtığı istihdam sıkıntısı, ortaya çıkan sağlık problemleri nedeniyle çalıĢma yaĢamından uzaklaĢma, hayat pahalılığı vb. nedenlerle yaĢlılık döneminde ekonomik sıkıntılar ve yoksullukla karĢılaĢabilmektedir (Onat, 2002: 266). ĠĢ yaĢantısının düzeninden dolayı tüm ülkelerde belli bir yaĢa gelen kiĢiler, istemese dahi zorunlu olarak yeni yetiĢenlere iĢ alanları yaratılması için emekliliğe ayrılmak zorundadırlar. Henüz dinç ve üretken iken, bu genç emeklilerin toplum içinde ekonomik açıdan tüketici duruma gelmeleri bireysel açıdan toplumsal rollerini yitirip bir çöküntüye düĢmeleri ve toplumun yetiĢmiĢ kiĢinin deneyimlerinden yararlanamayacak duruma gelmelerine yol açmaktadır (Kurt, 2008: 45-46).

Ülkemizde ise emekli memur, iĢçi ve esnaflar ile 2022 sayılı yasa gereğince altmıĢ beĢ yaĢ ve üstü muhtaç yaĢlılara ödenen aylıkların genel itibariyle düĢük olduğu göz önünde bulunduğunda, yaĢlılarımızın emeklilik sonrası yaĢamlarını tatmin edici bir düzeyde sürdürebilmeleri için gerekli ekonomik güvenceden yoksun oldukları ve ekonomik sıkıntılar yaĢadıkları söylenebilir (DanıĢ, 2009: 72).

29 2.2.6.2. Toplumsal Sorunlar

YaĢlılık döneminde yaĢlıların sosyal uyumları, sosyal iliĢkilere girme düzeyleri, aile ve toplumla iliĢkileri birbirinden farklılık göstermektedir. Burada özellikle eğitim, meslek, gelir durumu ve çevre gibi faktörlere bağlı olarak yaĢlının sosyal uyumu farklılaĢmaktadır. Eğitim ve gelir düzeyi yüksek olan yaĢlı bireylerin sosyal uyumu daha rahat olmaktadır. Bireyin sosyal çevresi kurduğu iletiĢim bireyin sosyal uyumunu kolaylaĢtırmaktadır. Ġleri yaĢa bağlı olarak sosyal uyum zayıflamaktadır. Ġleri yaĢlarda yaĢlılar toplumdan kaçmak, yalnızlaĢmak eğilimi göstermektedirler. Bu durum yine kır-kent, gecekondu-merkez yerleĢmeler arasında farklılık göstermektedir.

YaĢlıların, yaĢlılık döneminde yaĢamıĢ oldukları kritik dönemlerden biri de “emeklilik dönemi”dir. Daha önce değinildiği gibi yaĢlılar, emeklilik döneminde sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel birtakım sorunlar yaĢamaktadırlar. Uzun süren bir çalıĢma hayatının noktalanmasının ardından, yaĢlılar, hem meslek hayatlarından, hem de sosyal ve kültürel çevrelerinden uzaklaĢma süreçlerine girmekte ve bir bakıma yalnızlığa itilmektedirler. Emeklilik durumuna uyum sağlamak, yaĢlı insanlar için önemli bir sorun teĢkil etmekte, yaĢlılığın neden olduğu olası değiĢim sıkıntılara, bir de emekliliğe özgü toplumsal, kültürel ve ekonomik sorunlar eklenmektedir (Kurt, 2008: 28).

Krause (2004: 1216), yaĢamın son döneminin genellikle rol kaybı dönemi olarak tanımlandığını, emekliye ayrılma, dullukla yüz yüze gelme, çocukların evi terk etmesi gibi durumların yaĢlılarda rol kaybına neden olduğunu belirtmektedir.

Bacanlı (2001)‟ya göre yaĢlılık döneminde karĢılaĢılan toplumsal sorunlardan biri de yaĢlıların sonraki nesillere uyum sağlama konusunda zorluk çekmeleri için kendi yaĢıtlarıyla yakınlık kurduklarıdır (Akt: Ġlgar ve Ġlgar, 2007: 151).

2.2.6.3. Sağlık Sorunları

Fiziksel olarak eski güçlerini kaybeden yaĢlılar, fiziki açıdan bir takım gerilemelere ya da hastalıklara maruz kalabilmektedirler. Bu dönemde fiziksel değiĢimlerle birlikte ortaya çıkan kronikleĢmiĢ hastalıklar, hareket yeteneklerinin kısıtlanması, iĢitme ve görmedeki değiĢimler yaĢlıların psiko-sosyal uyumunu etkilemektedir. Özellikle görme ve duymadaki problemler yaĢlıların Ģüpheci tavırlar içine girmesine neden olabilmektedir (Onur, 2006: 305).

30

YaĢlanma ile birlikte insan vücudunda çeĢitli değiĢiklikler meydana gelmekte ve bunun sonucu olarak da bazı sağlık sorunları ortaya çıkmaktadır. Bu konuda yapılmıĢ olan çeĢitli araĢtırmalar yaĢlılarda en çok görülen sağlık sorunlarının hareket sistemi ile ilgili sorunlar, görme ve iĢitme problemleri gibi fizyolojik değiĢimlerin yol açtığı sorunların yanı sıra, hipertansiyon, kalp-damar sitemi hastalıkları, bazı kanserler, diyabet, kronik akciğer hastalıkları gibi daha ciddi hastalıklar olduğunu ortaya koymaktadır. Bu sağlık sorunları bir yandan insan ömrünü kısıtlarken, diğer taraftan da yaĢam kalitesini olumsuz olarak etkilemektedir. Görme, iĢitme veya hareket yetersizliği olan bir kiĢinin yaĢam kalitesi bu değiĢikliklerden etkilenir. Öte yandan kalp-damar hastalığı veya kronik akciğer hastalığı gibi ciddi sağlık sorunları yaĢam kalitesini olumsuz etkilemenin ötesinde yaĢamın kendisini de tehdit eden hastalıklardır (Bilir, 2005: 37).

YaĢlanma, organizmanın daha kolay ve Ģiddetli hastalanmasına neden olan bir etkendir. YaĢla birlikte hücrelerin değiĢen çevre Ģartlarına adaptasyon yanıtında azalma görülür. BağıĢıklık sistemi zayıflar, bu da hastalıklara meyli arttırır. YaĢlandıkça kemikler zayıflar ve daha kırılgan olur. Osteoporoz (kemik erimesi),düĢük kemik kitlesi ve kemik dokusunun yapısal bozukluğu sonucu genellikle omurga, kemik ve kalçada olmak üzere kırık riskinin yükselmesi ile tanımlanan sistemik bir kemik hastalığıdır. Sıklıkla bu hastalık kendini ilk olarak Ģiddetli sırt ve bel ağrıları, kemiklerde kırılganlık ya da boyda kısalma olarak gösterir (MEGEP,2011: 14).

Genelde 65-74 yaĢ aralığı 65 yaĢ üzerindeki kanserden ölümler arasında daha fazla oranda ölümlerin izlendiği yaĢ grubudur. Akciğer, prostat, kalın barsak tümörleri yaĢlı erkeklerde en sık ölüm nedeni iken, yaĢlı kadınlarda; akciğer, kardiyovaskular hastalıklar, kanser ve solunum sistemi hastalıkları en sık ölüm nedenleri olarak saptanmıĢtır. Kalp hastalıkları ve inme engellilik ve kronik hastalıkların en önemli nedenleri arasında görülmektedir. Ġrlanda‟da 30.000 yaĢlı inme sonrası engelli durumdadır (Baysan, 2008: 13).