Yağmur Yağdırma İle İlgili İnanış ve Uygulamalar

Tarım ve hayvancılığın insanlığın tarihinde çok önemli bir yeri vardır. Çünkü insanların hayatta kalması ve varlığını devam ettirebilmesi bu iki unsurun varlığına bağlıdır. Tarımın ve hayvancılığın yapılabilmesi de suyun varlığına bağlıdır. Su ise ancak doğal kaynaklardan veya yağmurdan elde edilebilmektedir.

Özellikle yapay sulama imkânlarının gelişmediği ve karasal iklimin hüküm sürdüğü yerlerde, bol ürün almak için suya ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle içecek su ihtiyacının karşılanabilmesi ve hayvanların rahatça beslenebilecekleri otlakların yetişmesi için yağmurun zamanında ve bol yağmasına ihtiyaç duyulmaktadır (Polat, 2007: 275).

2.1.1.1. Yağmur Duası

Oğuzeli ekonomisinin tarım ve hayvancılığa dayalı olması, yağmurun uzun süre yağmadığı kuraklık dönemlerinde, verimli ürün elde etmeyi ve hayvanları yeterli düzeyde beslemeyi güçleştirmektedir. Bu duruma çare bulmak için insanlar, Anadolu’nun birçok yerinde olduğu gibi Oğuzeli’nde de yağmur duasına çıkmaktadırlar.

Yöredeki halkın inancına göre yağmuru yağdıran tek kuvvet, Allah'tır. Allah’ın bazı kullarının yaptıkları kötülük ve işledikleri günahlar nedeniyle canlılardan yağmuru esirgemekte ve bu yüzden de insanlar, bitkiler ve hayvanlar susuzluktan helak olmakla karşı karşıya kalmaktadır (K.K.15, K.K.29).

Oğuzeli’nde yağmur duası Delikli Tepe denilen şehrin yakınındaki yüksek yere çıkılarak yapılmaktadır. İnsanların işledikleri günahların kuraklığa sebep olduğuna inanıldığından duaya katılanlar, günahsız çocukları (ergenliğe girmemiş)

duanın kabul olunmasına vesile kılmak maksadıyla yanlarına almaktadırlar. Duada ceket, aba gibi kıyafetlerin de ters yüzü çevrilerek giyilmektedir (K.K.33).

Yağmur duasında elbiselerin ters giyilmesi ve ters yönlü hareketler yapma pratiği, üzerinde durulmakta olan işlemin ters bir yön almasını sağlamak amacıyla yani kurak geçen mevsimin tersine çevrilmesi dileğiyle yapılmaktadır (Acıpayamlı, 1964: 233).

Yağmur duasına gitmeden önce, sadaka verilmekte, günahkâr kişilerin duasının kabul olmayacağına inanıldığından, duaya katılacak olanlar, günahları affı için tövbe etmekte, birbirlerinden helallik istemekte ve dargın olanlar da barıştırılmaktadır. Dua edilecek yere varıldığında önce iki rekât namaz kılınmakta ardından da ayakta kıbleye dönülerek yağmur duası yapılmaktadır. Duayı imamlar okumakta ve duaya katılanlar da duaya âmin demektedirler. Duada başlar öne eğilmekte ve mütevazi bir tavır takınılmaktadır. Eller göğe doğru değil, avuç içleri ve parmak uçları yere bakacak şekilde tutulmaktadır (K.K.29, K.K.33).

Duada yapılan hareketler, yani avuç içleri ile parmakların yere bakar vaziyette ellerin ters çevrilmesi ve ellerin aşağı-yukarı hareket ettirilmesi yağmur yağışının basit bir taklidi niteliğinde olduğunu göstermektedir (Acıpayamlı, 1964: 233).

Görüştüğümüz kaynak kişiler Türklerde yağmur yağdırma materyali olarak kullanılan “yada taşı” hakkında herhangi bir bilgilerinin olmadığını, yağmur duası esnasında taşlarla ilgili herhangi bir ritüelin yapılmadığı bilgisini aktarmışlardır (K.K.1, K.K.33)

Yukarıda yağmur duası ve bunun uygulamasına yönelik bilgiler aktarılmıştır. Yörede yağmur duasından ayrı olarak yağmur dileğinde bulunmak için çocuklar arasında -çoğu zaman oynanması yetişkinler tarafından teşvik edilen- “çömçe gelin” oyunu oynanmaktadır.

2.1.1.2. Çömçe Gelin Oyunu

Aşağıda, uygulamasını ayrıntılı olarak ele alacağımız “çömçe gelin” oyunu Anadolu’nun farklı yerlerinde, “kepçe gelin”, “çullu kadın”, “çiçi mama”, “molla potik”, “dedule veya dodole” gibi farklı isimlerle adlandırılmaktadır. Ancak bu

oyunlar, gerek oynanma amacı gerekse de mahiyeti itibariyle aynı niteliktedirler. Türklerde çocuklar arısında yağmur temennisiyle yaygın olarak oynan bu oyunların İslami bir mahiyetinin olmayışı bu oyunların kökeninin eski Türk inancına dayandığını göstermektedir.

Çömçe gelin oyunu, genellikle kurak geçen ve ekinlerin yağmura ihtiyaç duyduğu bahar aylarında, 10-15 yaş arası çocuklar arasında oynanmaktadır. Ancak bazen çocuklar bu oyunu amacı dışında, acıkınca da oynamaktadırlar. Kurak mevsimlerde, “çömçe gelin” oyununun oynanması bazen yetişkinler tarafından bizzat istenilmektedir. Yetişkinler yağmur duasına çıkarken çocuklar da kendi aralarında kapı kapı dolaşarak bu oyunu oynamaktadırlar.

Bu oyunda kullanılan kuklanın ana parçasını ahşaptan oyularak yapılan büyük bir kepçe oluşturmaktadır. Bu çömçenin oyuk kısmı gelinin başı, sap kısmı da gövde ve bacakları olacak şekilde, buna kollar ilave edilerek bir kukla yapılmaktadır. Bu kuklanın üzerine de eski püskü yırtık elbiseler giydirilmektedir. İki çocuk bu kuklanın kollarından tutarak, yani çömçe gelini alarak öne geçerler. Diğer çocuklar da bu çocukların peşine takılarak kapı kapı dolaşmaktadırlar. Bu arada çocuklar hep bir ağızdan aşağıdaki tekerlemeleri söylemektedirler (K.K.21, K.K.29).

Çömçe gelin ne ister Çömçe gelin yağ ister Yağ olmazsa tuz olsun Verene rahmet olsun. Ver Allah’ım ver,

Yağmur ver. Su ver (K.K.20) Çömçe gelin ne ister

Bir kaşıcık yağ ister Yağ olmazsa bal olsun Ev sahibi sağ olsun Ver Allah’ım ver,

Yağmur ver. Su ver (K.K.29) Çömçeli gelin çöm ister Bir kaşıcık yağ ister. Yağ verenin oğlu olsun Tuz verenin kızı olsun Ver Allah’ım ver,

Yağmur ver. Su ver. Çömçe gelin ne ister Bir kaşıcık yağ ister Yerden bereket ister Gökten rahmet ister Ver Allah’ım ver,

Yağmur ver. Su ver (K.K.11, K.K.21).

Bunlara benzer tekerlemeler söylenerek evlerden kısır malzemesi toplanır. Kimi bulgur verir, kimi salça verir, kimisi de yağ verir. Bunun dışında kuru üzüm, pestil vs. veren evlerde olur. Ancak oyunda esas olan kısır malzemesi toplanılmasıdır. Evlerden malzeme veren kadınlar, yağmur yağması temennisiyle çömçe gelinin başından bir tas su dökerek çömçe gelini ıslatırlar. Bazen su dolu tas muziplik olsun diye çocukların üzerine serpilmektedir. Ev ev toplanan bu malzemeler uygun bir yerde bulgur köftesi (kısır) yapılarak yenilmektedir (K.K.11, K.K.20, K.K.21, K.K.29).

Bu törende iki unsur dikkatimizi çekmektedir. Bunlardan birisi çocuklar, diğeri ise çömçe gelin imgesidir. Gerek çocuklar gerekse de gelinler masumiyetin temsilcisidir. Belli bir yaşa ve olgunluğa ulaşmamış çocukların günahsız olduğuna inanılmaktadır. Yörede yeni evlenen gelinlerin bütün günahlarının Allah tarafından bağışlandığına inanılmaktadır. Dolayısıyla günahsız çocuklar ve günahsız gelinlerin temsili kuklasıyla tanrıdan yağmur istenmektedir. Burada bu iki unsurun masumiyetinin tanrı katında merhamet dilemek için araç olarak kullanıldığı dikkat çekmektedir.