Gelinci Gitme, Gelin Getirme

Gelin getirme kına gecesinin sabahında yapılmaktadır. Kaynak kişiler, eskiden gelinin perşembe gününün getirildiğini bu günün tercih edilme sebebinin ise zifafın cuma gecesine denk getirilmek istenmesi olduğunu belirmişlerdir (K.K.8, K.K.21, K.K.29). Günümüzde ise düğünler hafta sonu yapılmakta ve gelin de Pazar günü getirilmektedir.

Gelin getirme günü yani kına gecesinin sabahı davetliler düğün evinde (oğlan evi) toplanır. Davulcu ve zurnacılar daha çok uzun havalardan oluşan sabah faslı çalarlar. Bu fasılda özellikle yörede “derdi yok” olarak bilinen uzun hava çalınıp

söylenir. Sabah faslından sonra, gelin getirme öncesinde, özel okuntu gönderilerek düğüne davet edilen güreşçiler de “Aba Güreşi” yaparlar (K.K.21, K.K.29).

Aba deve yünü, koyunyünü ve keçi kılından özel olarak dokunan bir kumuştan yapılmakta olup ayrıca bu kıyafet günlük hayatta ve özellikle de kış gönleri sıkça kullanılmaktadır (Arslan, 2007: 27). Güreş esnasında güreşçiler bu abaları giyerek güreşmektedirler.

Burada pehlivan davetleri ile ilgili bir hususu dikkat çekmek istiyoruz. Düğünlerde okuntulu pehlivan daveti olarak bilinen davetler, her pehlivan için ayrı ayrı yapılmaz. Çevrede ki köylerin ileri gelen kişilerine sembolik birer hediye gönderilerek düğüne davet edilmekte ve bu kişi de köyündeki güreşçileri yanına alarak düğüne katılmaktadır. Bu güreşler aynı zamanda bir güç gösterisine sahne olmaktadır. Düğünlerin genellikle güz aylarında yapılması ve aba güreşlerinin de bu düğünlerin olmazsa olmazlarından sayılması, bu ayları aynı zamanda yörenin “aba güreşi ligi” müsabakalarının yapıldığı bir sezonuna dönüştürmektedir. Güreşçiler bir düğünde yenildikleri rakiplerinden rövanşı, bir başka düğünde almaya çalışmaktadırlar (K.K.8, K.K.11, K.K.21, K.K.29).

Düğünler genellikle iş yoğunluğunun az olduğu güz aylarında yapılmakta olup bu aylar aynı zamanda düğün ayları olarak bilinmektedir. Düğünlerin iş yoğunluğunun az olduğu bu dönemde yapılması düğünlere katılımı artırmakta ve böylece düğünleri toplumsal bir eğlenceye dönüştürmektedir. Genç bir delikanlıya iyi dilekte bulunmak için “ömrün uzun, düğünün güzün olsun” sözü de yörede yaygın olarak kullanılmaktadır (K.K.8, K.K.21, K.K.29).

Gerek gelin getirme esnasında, gerek aba güreşleri esnasında, gerek şaba esnasında ve düğünün diğer aktivitelerinde mahsus olmak üzere ayrı ayrı davul zurna havası çalınmaktadır. Düğüne uzağındaki bir kişi davul zurnanın çaldığı havadan, o an için düğünde ne yapıldığını rahatlıkla tahmin edebilmektedir (K.K.29).

Gelinin getirilmesi öğle vaktini, hatta öğleden sonrayı bulmaktadır. Erkek evinden hareket eden düğün alayı, davul zurna eşliğinde gelinin getirileceği evin önüne gelirler. Kız evinde, aile fertlerinden birisinin evden ayrılacak olmasının verdiği hüzünlü bir an yaşanmaktadır. Erkek tarafında ise sevinç ve coşku hakimdir.

evden çıkarılması esnasında, tartışma veya küçük çaplı kavga gibi nahoş olayların yaşanmasına da sebep olmaktadır. Bu gibi istenmeyen olayların yaşanmasını önlemek için, gelinin bir an önce evden çıkarılması için gayret edilmektedir. Çünkü gelin evden ne kadar erken çıkarılabilirse istenmeyen olayların yaşanma ihtimali de o kadar az olmaktadır (K.K.8, K.K.21, K.K.29).

Gelinin evden çıkarılması esnasında adet gereği kızın ailesine mensup bir kişi, gelinin bulunduğu odanın kapısını kilitler. Kayınbaba bu kişiye bir miktar para vererek kapı açtırır. Kaynak kişiler geçmişte, gelin evden çıkarılırken gelinin erkek kardeşi tarafından geline kuşak bağlaması uygulamasının Oğuzeli’nde olmadığını belirtmişlerdir. Gelinin evden ayrılmasından sonra kız tarafından kimse gelin alayının arkasından gitmemekte olup bu ayıp sayılmaktadır (K.K.29).

Gelinin bindirileceği atın boynuna kuyruğuna renkli mendiller bağlanarak süslenmektedir. Gelin ata bindirildikten sonra arkasına bir erkek çocuğu oturtulup kucağına da bir yastık verilmektedir. Yörede bu yastığa seferiye yastık denilmektedir (K.K.11). Düğün eşyaları da ekseriyetle süslenmiş develere yüklenip öyle taşınmaktadır. Gelinin atının yuları da başı bütün olan bir erkeğe çektirilmektedir. Eşinden her ne suretle olursa olsun ayrılmış ikinci üçüncü vs. evliliğini yapmış erkeklerin atın yularını çekmesinin bu evliliğe uğursuzluk getireceğine inanılmaktadır. Atın üzengisi de kayınbaba ve kayınlara tutturulmaktadır (K.K.29). Böylece davul zurna eşliğinde gelin, kız evinden alınarak erkek evine getirilmektedir.

Düğün evine getirilen gelinin başından aşağı kaynanaya saçı saçtırılmakta ve bu saçının içinde, gelin damada tatlı günler yaşatsın diye şeker, gelin eve bereket getirsin diye arpa buğday, gelinin çocukları çok olsun diye de mercimek bulunmaktadır (K.K.13, K.K.20, K.K.21, K.K.29).

Türklerin evlenme törenlerinde saçı saçma uygulamasının müşterek Şamanizm unsuru olduğu bilinmektedir. Bu saçı her devirde topluluğun ürettiği en önemli mahsullerden oluşmaktadır. Saçı yabancı soya mensup bir kızın, kocasının soyunun ataları ve koruyucu ruhları tarafından kabul edilmesi için yapılan bir kurban ayininin kalıntısı olarak da kabul edilmektedir (K.K.11).

Saçıdan sonra gelin attan indirilmek istenir, ancak gelin attan inmez, nazlanır. Birisi yüksek sesle gelinin attan inmediğini söyler. Kalabalıktan biri, “Ne istiyor da

inmiyor!” diye sorar. Gelin seslenmez. Gelini attan inmeye razı etmek için genellikle kayınbaba, “indirmelik” veya “üzengilik” olarak büyük baş canlı hayvanı veya bağ bahçe gibi bir araziyi geline verdiğini söyler. Bunun üzerine gelin attan iner (K.K.8, K.K.20, K.K.21, K.K.29). Bu ve buna benzer uygulamalara diğer Türk topluluklarında da rastlanmaktadır (Polat, 2006: 153).

Gelin attan indirilirken kalabalığın içinden, “Evlerinin önü kala, kaynananın canını Allah ala” diye bağıranlar da olur. Yani gelin eve gelmeden, gelinle kaynana arasında uzun yıllar sürecek doğal bir çekişmenin işaret fişeği bu sözle ateşlenmiş olur (K.K.29).

Gelin evin kapısından içeri girmeden önce, çocuğu çok olsun, evin her tarafına çocukları dağılsın temennisiyle geline, kapıya, duvara, yere çarptırılarak nar veya bardak kırdırılmaktadır. Kaynanaya da gelinin kötü huylarının yok olup, söz dinleyen birisi olması temennisiyle gelinin önünde küp kırdırılmaktadır. Bu küpün düşman çatlatmak için kırıldığı da söylenmektedir (K.K.7, K.K.13, K.K.20).

Daha sonra gelin kendisi için hazırlanan odaya alınır ve yönü kıbleye gelecek şekilde oturtulur (K.K.13). Gelinin doğacak çocuklarının erkek olması dileğiyle de gelinin kucağına bir erkek çocuğu verilmektedir. Evde üzerlik tohumu yakılarak, tütsüsü kalabalık arasında ve etrafta dolaştırılır. Çünkü üzerlik tütsüsünün nazardan, kem gözlerden koruyacağına inanılmaktadır (K.K.8, K.K.29) Üzerlik otu ve ateşin birlikte kullanılma uygulamasının altında üzerlik tütsünün kötü ruhları uzaklaştırıcı gücü ile ateşin temizleyici, arındırıcı gücünden bir arada istifade etme düşüncesinin yatmakta olduğu söylenebilir. Nitekim Anadolu’nun bazı bölgelerinde gelin attan indirildikten sonra üzerine üzerlik oto tohumu atılmış ateş üstünden geçirilmektedir (Polat, 2014: 2272).

Daha önce kırk basma başlığı altında ele aldığımız pratik ve inanışlar burada da karşımıza çıkmaktadır. Kırkı çıkmamış yeni evli geline kırkı çıkmamış lohusa kadın muamelesi yapılmakta ve gelinin kırk basmasına uğramaması için de ilk kırk gün, kırkı çıkmamış başka bir gelinle karşılaştırılmamaya çalışılmaktadır. Çünkü kırkı çıkmamış bir gelinin üzerine kırkı çıkmamış başka bir gelin giderse, üzerine giden gelinin kırkının gidilen gelini basacağına ve kırk basmasına uğrayan gelinin ise çocuğunun olmayacağına inanılmaktadır. Yeni evlenmiş gelinler birbirleriyle

istemeden de olsa karşılaşmaları durumunda kırk basmasından korunmak için genellikle üzerlerinde sürekli olarak taşıdıkları iğne, toplu iğne, çatal iğne gibi küçük bir nesneyi birbirlerine vererek değiş-tokuş yapmaktadırlar. Böylece kırk basmasından koruna bilineceğine inanılmaktadır (K.K.13).

Gelin geldikten sonra, düğünün davetlilerine büyük kazanlarda hazırlanmış olan düğün yemeği ikram edilmektedir (K.K.15). Düğünlerde davetlilere düğün yemeği ikram etmek Türk kültürünün temel unsurlarından birisi olup bu uygulama Türklerin Müslüman olmaları ile birlikte İslam dininde var olan “velime yemeği” sünnetiyle de örtüşmektedir. Hz. Muhammed (sav) bir Hadis-i Şerifinde “Bir koyunla da olsa, düğün yemeği (aşı) verin” diye buyurmaktadır (Buharî, 2013:5255). Bu nedenle yörede düğün yemeği ikram etmeye çok önem verilmektedir.