Yüksek yapılar

Günümüzde küresel ekonomik sistemin kolay hareket edebilen finans ve gayrimenkul sektörleri kentlerde yoğunlaştıkça şirketlerin yüksek prestij yapıları da kent siluetlerinde yoğunlaşmaktır. Sigorta şirketleri, bankalar, gayrimenkul şirketleri, oteller, medya kurumları vb. ekonomik güçlerinin göstergeleriymişçesine yükseklik yarışına girmektedir. Çoğu zaman dünyaca ünlü mimarlar tarafından tasarlanan bu yapılar kentlerin en önemli simgeleri haline gelmektedir. Söz konusu durum gelişmiş, gelişmekte olan ya da az gelişmiş tüm kentleri etkilemektedir. Bu süreçte yerel yönetimler de şirketlerin yatırımlarını kolaylaştırmak üzere dikey büyümeyi teşvik etmektedirler.

Dünya kentleri arasında erken 20. yüzyıldan bu yana yüksek yapılarla karakterize edilen Chicago ve New York gibi Amerikan kentleri bu anlamda akla gelen ilk örneklerdir. Chicago kentinin 1930’lu yıllarda banka ve sigorta şirketlerinin, 1960’lı yıllardan bu yana otel ve konut ama özellikle de şirketlerin yüksek binaları mekânsal karakterini belirlemişlerdir. Sears Tower olarak bilinen ancak 2009’da Londra Merkezli Willis Group Holdings tarafından satın alınarak ismi değiştirilen Willis Tower (Şekil 4.25) ve Trump Şirketine ait Trump International Hotel & Tower (Şekil 4.26), Aon Corporation’nin merkezi Aon Center (Şekil 4.27), John Hancock Center dünyanın en yüksek binaları arasındadır (Çizelge 4.6). Fordham Company tarafından kente inşa edilmesi planlanan ve Santiago Calatrava tarafından güçlü bir simge olarak tasarlanan Chicago Spire’ın yapımı mali nedenlerden dolayı askıya alınmıştır (Şekil A.7).

Şekil 4.25 : Willis Kulesi, Chicago, 1973, Skidmore, Owings and Merrill …………. (http://en.wikipedia.org/wiki/Willis_Tower, 16.04.2010) …………

Şekil 4.26 : Trump Uluslararası Oteli, Chicago, 2009, Skidmore, Owings & Merrill LLP (http://en.wikipedia.org/ , 16.04.2010)………..

Şekil 4.27 : Aon Center, Chicago, 1973, Edward Durell Stone ……… (http://en.wikipedia.org, 16.04.2010) ………

Çizelge 4.6 : Dünyanın en yüksek 20 yapısı)

(http://www.emporis.com, 24.10.2009).

Sıra Yapı Kent Yükseklik _(m) Yıl Mimar

1 Burj Khalifa (rezidans) Dubai 828 2010 Skidmore Owings And _Merrill

2 Taipei 101 (ofis) Taipei 509 2004 C.Y. Lee & Partners

3 Şanghay World Financial _Center Şanghay 492 2008

Kohn Pederson Fox, East China Architectural Design

4 International Commerce _Center Hong Kong 484 2010

Wong & Ouyang (HK) Ltd.

Kohn Pedersen Fox Association

5 Petronas Tower 1 Kuala _Lumpar 452 1998 Cesar Pelli & _{Associates Architects}

6 Petronas Tower 2 Kuala _Lumpar 452 1998 Cesar Pelli & _{Associates Architects}

7 Nanjing Greenland _{Financial Center} Nanjing 450 2010 Skidmore Owings And _Merrill

8 Willis Tower (ofis) (Sears _Tower) Chicago 442 1974 Skidmore Owings And _Merrill

9 Guangzhou West Tower _(otel) Guangzhou 438 2010

10 Jin Mao Tower (otel) Şanghay 421 1999 Skidmore Owings And _Merrill

11 2. International _{Commerce Center} Hong Kong 415 2003 Rocco Design Limited

12 Trump International _Hotel Chicago 415 2009 Skidmore Owings And _Merrill

13 CITIC Plaza (ofis) Guangzhou 391 1997 DLN Architects & _Engineers

14 Shun Hing Square (ofis) Shenzhen 384 1996 K.Y. Cheung Design _Associates

15 Empire State Building New York 381 1931 Shreve, Lamb & _{Harmon Associates}

16 Central Plaza Hong Kong 374 1992 DLN Architects & _Engineers

17 Bank of China Tower Hong Kong 367 1990

Sherman Kung & Associates Architects Limited, I.M. Pei & Partners

18 Bank of America Tower New York 366 2009

Cook + Fox Architects, LLP, Adamson Associates International.

19 Almas Tower Dubai 363 2009 W.S. Atkins & partners

20 Emirates Office Tower Dubai 355 2000

Hazel W.S. Wong, Norr Group Consultants Int. Ltd.

Londra’da İsviçre merkezli olan uluslararası sermayeli bir sigorta şirketi olan Swiss Re’e ait olan Swiss Re Tower bu anlamda en dikkat çekici örneklerden biridir (Şekil 4.28). Öyle ki Londra kent merkezinde yer alan Norman Foster’ın binası son yıllarda inşa edilen en popüler bina olarak nitelendiriliyor. 2004 yılında tamamlanan yapı, Londra’nın finans merkezinde 25 yıl ardından inşa edilen ilk yüksek katlı bina olan Swiss Re Tower, turistler için Big Ben, St Paul Katedrali ve Tower Bridge gibi kentin simge yapılarıyla birlikte mutlaka ziyaret edilmesi gereken yerler listesinde anılıyor.

Şekil 4.28 : Swiss Re Kulesi (30 St Mary Axe), Londra, 2004, Norman Foster (http://en.wikipedia.org/wiki/Swiss_Re, 16.04.2010)

Dünyanın en büyük ekonomisinden biri olarak Londra kentinde küresel yatırımın bu simgesi, yapımı çok tartışmalı ve fazlasıyla eleştirilmiş olmasına rağmen tamamlanmış ve kentin en önemli simgelerinden biri haline gelmiştir. Dünyanın en güçlü kentlerinden biri olan Londra’da inşası devam eden bir çok yüksek yapı vardır (Şekil A.6). Londra’da durum böyle iken kapitalizmin tüm dünyaya yayılması ile büyük bir değişim sürecinin içinde olan Orta ve Uzak Doğu’da yer alan Pekin, Şanghay, Dubai gibi kentler ve Kazakistan ve Katar gibi ülkelerin kentleri bu anlamda çok hareketli bir dönüşüm yaşamaktadırlar. Dubai’de Burj Khalifa (Şekil 4.29), Taipei’de Taipei 101 Taipei Financial Center Corporation (Şekil 4.30), Şanghay’da Şanghay World Financial Center, Hong Kong’da International Commerce Center (Şekil 4.31) dünyanın en yüksek binalarıdır. Devamında ise dünyanın en yüksek binaları arasında Kuala Lumpar’da Petronas Petrol Şirketi’ne ait Petronas Kuleleri, Şanghay’da Grand Hyatt otel zincirlerine ait Jin Mao Tower gibi ulusötesi şirket yapıları gelmektedir (Çizelge 4.6)(Şekil A.1).

Özellikle Dubai, Hong Kong ve Çin kentleri dünyanın en yüksek yapılarına sahiptirler (Ek). Dünyanın büyük bankaları arasıda yer alan Bank of China şirketinin Hong Kong ve Şanghay kentlerinde bulunan merkezleri dünyanın en yüksek yapıları arasında yer almaktadırlar (Şekil 4.32- 4.33- A-4).

Dünyanın en yüksek 20 yapısının listelendiği çizelge 4.6’da görüldüğü gibi yapıların mimarlarının ortak isimler olması dikkat çekicidir. Skidmore Owings And Merrill, Kohn Pedersen Fox Association, Cesar Pelli & Associates Architects, DLN Architects & Engineers, Cook + Fox Architects bu isimlerden bazılarıdır.

Dubai’de yer alan 1999 yılında inşa edilen Burj al Arab dünyanın en yüksek yapılarından biridir (Şekil 4.34 - A.1). Simgesel tasarımı ile öne çıkan otel yapısı WS

Atkins & Partners tarafından tasarlanmıştır. Karma kullanımlı binalar hariç dünyanın en yüksek ve en lüks otel binasıdır (Emporis, 2010).

Şekil 4.29 : Burj Dubai, Dubai (http://www.mimdap.org,13.02.2010) ……… Şekil 4.30 : Taipei 101, Taipei (http://tr.wikipedia.org/wiki/Taipei_101, 13.02.2010) Şekil 4.31 : Şanghay Dünya Ticaret Merkezi, Şanghay (http://en.wikipedia.org/) ..

Şekil 4.32 : Bank of China Binası, Hong Kong, 1990, I. M. Pei & Partners, (http://en.wikipedia.org, 16.04.2010)

Şekil 4.33 : Bank of China Binası, Şanghay, 2000, Nikken Sekkei Ltd. …. (http://en.wikipedia.org , 16.04.2010) ….

Şekil 4.34 : Burj al Arab, Dubai, 1999, WS Atkins & Partners, (wikipedia,13.02.2010).

Kazakistan’ın en yüksek binası ve kentin yeni simgesi olacaktır (Şekil 4.35-4.37). Diğer bir Kazakistan kenti Almatı’da Dubai, Ankara, Rio de Jeneiro, Seul gibi kentlerde de halkaları bulunan otel zinciri JW Marriott Hotel inşa edilmiştir (Şekil 4.36). Yapının tasarımını Skidmore, Meryll & Owings yapmıştır.

Şekil 4.38’de görüldüğü gibi, 2008’den önce yüksek yapısı bulunmayan Katar’ın başkenti Doha’da ise 2014’de Sama Dubai Şirketi tarafından inşa edilen Dubai Towers Doha (Şekil 4.39) ve Al Qud's Tower dünyanın en yüksek yapıları arasına girmiştir.

Şekil 4.35 : Abu Dhabi Plaza, Astana, 2012, Foster + Partners ……….. (http://www.worldarchitecturenews.com/ , 18.04.2010). ………..

Şekil 4.36 : JW Marriott Oteli, Almati, 2007, Skidmore, Meryll & Owings (www.emporis.com/ , 16.04.2010).

Şekil 4.37 : Kazakistan’ın başkenti Astana’nın 2007-2012 yapı yükseklikleri (http://skyscraperpage.com, 16.04.2010).

Şekil 4.38 : Katar’ın başkenti Doha’da 2008-2014 yapı yükseklikleri (http://skyscraperpage.com, 16.04.2010).

Şekil 4.39 : Dubai Kulesi, Doha (http://www.dubaitowers-doha.com, 16.04.2010). Diğer taraftan küresel ekonominin kolay hareket edebilen ve kentlere çok hızlı bir şekilde nüfus eden gayrimenkul sektörü inşaat sektörüne yatırım yaparak çok hızlı bir şekilde konut üretmektedirler (Keyder, 2009b). Bu durum toprağın çok değerli olduğu kent merkezlerinde çok katlı konutların, sektörün isimlendirmesi ile ‘rezidans’ların, artmasına ve dikkat çekici simgeler olarak tasarlanmalarına neden olmuştur.

Dünyanın en ünlü yüksek binalarından biri de İsveç’in Malmö kentinde bulunan tam da simgesel mimarisi ile öne çıkan Calatrava tasarımı Turning Torso’dur (Şekil 4.40). 2005 yılında inşası tamamlanan yapı bu anlamda önemli bir örnektir. Avustralya’nın Gold Coast QLD kentinde 2005 yılında inşası tamamlanan Q1 Tower dünyanın en yüksek 32. yapısı ve asıl kullanımı konut olan en yüksek yapısıdır (Emporis, 2010) (Şekil 4.41). Yanı sıra Katar, İstanbul (Şekil A.11), Bombay (Şekil A.10), Dubai (Şekil A.2), Abu Dhabi (Şekil A.3) gibi kentlerde yüksek yapılar arasında ‘rezidans’ların yoğunluğu dikkat çekicidir.

Şekil 4.40 : Turning Torso, Malmö, 2005, Calatrava

(http://en.wikipedia.org/wiki/TurningTorso, 16.04.2010). Şekil 4.41 : Q1, Gold Coast, 2005, Atelier SDG ….

(http://websites.goldenorb.com, 16.04.2010). ….. Halen kırsal nüfusu fazla olan 2035 yılında hızlı bir kentleşme sürecine gireceği ve nüfusunun %70’inin kentsel alanlarda yaşayacağı tahmin edilen Çin’de 20.000 - 50.000 arasında yeni gökdelen yapılacağı ve 2025 yılında, ülkede 170'den fazla sayıda şehir olacağı beklenmektedir (Arkitera, 2010).

Sonuçta küresel ekonomik sistemin öne çıkardığı finans sektörü ve gayrimenkul sektörü kentlerde yoğunlaştıkça eş zamanlı olarak yüksek prestij yapılarının da kent siluetlerine hakim olduğunu söylemek mümkün görünmektedir.