Yönetim Danışmanlığının Dünyada ki Gelişimi

Sürekli olarak değişen ve dönüşen iş yapma biçimleri işletmeleri bu değişim ve dönüşüme ayak uydurmasını zorunlu kılmaktadır. Bu değişim işletmeler için fırsatlar doğurduğu gibi beraberinde bazı zorlukları da getirmektedir. Önceleri kendi bilgi ve birikimleri ile işletmesini geleceğe taşıyabilecek yöneticiler veya sahip yöneticiler bu değişimler karşısında profesyonel destek almak zorunda kalmaktadırlar.

Yönetim danışmanlığı dünyanın en eski aktivitelerinden biridir, çünkü insanlar her zaman farklı konularda, başkalarına destek ve danışma sağlamışlardır.35_{Danışmanlık kavramının geçmişi toplumların sevk ve idaresinin bir}

yönetim erki tarafından yapıldığı ana kadar tarihlendirilmektedir. Halkları ve devletleri yöneten idareciler karşılaştıkları sorunlara çözüm bulma veya bilgi veya deneyimlerinden istifade etme adına karar süreçlerini etkili kılmak için bu kişilerden istifade etmişlerdir.36

Yönetim danışmanlığı hizmetlerinin gelişmesi, işletme biliminin gelişmesiyle denklik arz eder.37 _{“İşletme düşüncesinin temelini oluşturan görüşler 1800’lü yılların}

ortalarında ve 19 y.y.’lın sonlarında ortaya çıkan klasik öncesi düşüncelere dayanır. Robert OWEN, Charles BABBAGE ve Henry P.TOWNE bu ekolün kurucularıdır. İnsan kaynaklarının önemini anlayan başarılı bir İngiliz girişimci olan Owen(1771- 1858), sahibi olduğu İskoçya’daki CottonMill’de çalışanların çalışma ve yaşam koşulları ile özellikle ilgilenmiştir. Owen kendi gibi diğer işyeri sahiplerini işçilere daha iyi davranmaları için ikna etmeye çalışmış, onlara böylece verimlilikte %50 hatta %100’lere varan artış sağlayacaklarını iddia etmiştir. Ünlü İngiliz matematikçi Charles Babbage (1792-1871), hesap makinası ve modern bilgisayar dizaynı ve kullanımının babası olarak bilinir. Ancak onun işletme düşüncesine de doğrudan katkıları olmuştur. Adam Smith gibi Babbage’ de işte uzmanlaşmanın yararına inanmıştır.

35 _{Renato Lopes Da Costa, Nelson Santos António, Management Consultancy in Portugal: The Concept}

Analysis related to the research field of Strategy-as-Practice, International Journal of Management Sciences Vol. 2, No. 7, 2014, 323-336, s.323

36 _{Karasu, a.g.e., s.38} 37 _{Kurt, a.g.e., s.40}

14

Babbage aynı zamanda ödüllendirme sistemine ilişkin yenilikçi düşüncelere de sahipti. Yaratıcı ve yararlı teklifler yapanları ödüllendirmek teşvik primi verilmesini öneren ilk düşünürdür. Onun bu düşünceleri daha sonra günümüzün modern grup teşvik planlarına ışık tutmuş, Scanlon planının ortaya atılmasına öncülük etmiştir. Henry Towne, mühendislerin bir ekonomist gibi düşünüp üretimlerini piyasada kar yapacak biçimde verimli yapmalarına işaret etmiştir. Towne’ ın kitabı işletmenin bir bilim dalı olarak kabul edilmesine öncülük etmiş ve bilimsel yönetim konusunda öğrencisi olan F. Taylor’a ışık tutmuş ve yol göstermiştir.”38

Klasik öncesi yaklaşıma katkıda bulunan bu üç bilim insanın yönetim danışmanlığının oluşmasına ve gelişmesine doğrudan bir katkılarının olduğunu söylemek zordur. Görüş ve önerilerinin bazılarının kamu otoritelerince kabul görüp yasalaşması, bazılarının da işletme biliminin gelişmesi ve işletmelerin fonksiyonları için verimliliği arttırıcı bazı modellerin alt yapılarını oluşturmalarından dolayı bir danışmanlık faaliyeti yürüttükleri kabul edilebilir.

Profesyonel anlamda yönetim danışmanlığının başlangıcı ve öncüsü ile ilgili kaynaklar farklı bilgiler vermektedir. Thomas G. Cody yönetim danışmanlığı ile ilgili araştırmalar yapmış ve danışmanlık hizmetlerinin başlangıcını Frederick W. Taylor’un 1880’li yıllardaki çalışmaları ile başladığını ileri sürmüştür. Bazı diğer kaynaklarda ise Profesör Arthur D. Little’ın 1886 da kurduğu ve kendi adını verdiği firmayı yönetim danışmanlığı alanındaki ilk şirket olarak görmektedir.39 _{Bazı kaynaklarda ise yönetim}

danışmanlığı yapan ilk kişinin bilimsel yönetim düşüncesinin gelişmesinde öncülük eden biri olarak CharlesT. Sampson kabul etmektedirler. CharlesT. Sampson ayakkabı imalatı ile uğraşan bir fabrikanın sahibidir ve fabrikasının tüm üretim süreçlerini reorganize etmiştir. CharlesT. Sampson burada elde ettiği tecrübelerini diğer fabrikalara pazarlamıştır. Tüm bu kişilerden hareketle yönetim danışmanlığı hizmetlerinin Amerika da ve sanayi devriminden sonra başladığını söylemek yanlış olmayabilir.40

Bugün bildiğimiz anlamda yönetim danışmanlığı şirketlerinden biri 1914 yılında “Business Research Services (İş Araştırma Hizmetleri)”unvanıyla Amerika Birleşik Devletlerin de Chicago’da kurulmuştur41 _{Neo-klasik kuramın kurucusu olan}

Elton Mayo ve arkadaşları 1920’lerde yaptıkları Hawthorne araştırmalarıyla işletmelere çalışanların verimlilikleri ve motivasyonlarını arttıra bilmek için danışmanlık yapmışlardır. Mary Parker Follett ta tıpkı Mayo ve arkadaşları gibi verimliliği arttırmak için motivasyon ve insan kaynakları yönetimi konularında

38 _{Eren, a.g.e., s.19-21} 39 _{Karasu, a.g.e., s.18} 40 _{Kurt, a.g.e., s.33} 41 _{Kubr, a.g.e., s.56}

15

işletmelere danışmanlık yapmıştır. Tüm bu bilgiler ışığında 1920’li yıllarda birçok danışmanlık firmasının kurulduğunu söylemek mümkün olabilir.42

Yönetim danışmanlığı hizmetleri Amerika da doğmuş ve gelişmiştir. Avrupa da ki gelişimi ise Amerika’ya oranla daha düşük rakamlarda olsa bile İngiltere de gelişme göstermiştir. Avrupa da ki gelişim İngiltere ile başlayıp Almanya’nın desteği olmuştur. Günümüz itibariyle yönetim danışmanlığı hizmetleri tüm Avrupa ülkelerinde kendine yer edinmiş durumdadır. İlk olarak 1900’lerin ilk çeyreğinde merkezi Amerika da olan yönetim danışmanlığı firmalarının Avrupa ya gelmesiyle başlayan bu gelişme süreci küreselleşme ve iktisadi entegrasyonla beraber bir sektör olarak yönetim danışmanlığının tüm Avrupa ülkelerine yayılmasını sağlamış durumdadır.43

Chester Irwing Barnard, yönetim yazınında farklı şekillerde isimlendirilen biri olarak 1948 yılında yayınlamış olduğu “Organization and Management” adlı eseri ile iş birliğinin yönetimdeki önemini belirtmiş, profesyonel üst yöneticilerin profesyonel desteğe ihtiyaçlarının gerekliliğini belirtmiştir. Chester Irwing Barnard’ın yaptığı katkılar yönetim danışmalığının bugünkü noktaya ulaşmasında etkili olmuştur.44

Danışmanlık 1960'lı yıllarda hızla değişen sanayi ve ekonomik yapıya tepki olarak patladı. Ayrıca 1960'larda - ilk gerçek, yaygın olarak yaygınlaşan tüketici toplumu şekillenirken - reklam ve pazarlamanın önemi takdir edilmeye başlandı. Burada da ABD danışmanları etkiliydi. Muhataplarının çoğu Procter &Gamble gibi uzun süredir bir tür işletme okulu olarak kabul edilen firmalarda eğitilmişti. Böylece, yönetim danışmanları şirketlerin yeni pazarlama tekniklerine cevap vermelerine yardımcı oldu.45

İkinci dünya savaşı boyunca danışmanlık hizmetleri ordu ve hükümetler için önemli bir duruma gelmişti. Savaşın kazanılması için savaşın yeniden tanımlanması gerektiği ve savaşın aslında bir yönetimsel problem olduğunu anlayan Amerika Birleşik devletleri yönetim bilimi uzmanlarını bir araya getirerek bu sorunu aşılmaya çalışılmasının bir zorunluluk teşkil ettiğini anlamıştı. Bu dönemde askeri maksatlarla geliştirilen araştırma ve analiz teknikleri iş dünyasında ve kamu idaresinde kullanılmak üzere kabul görmüş olması danışmanların bu alanlarda sundukları hizmetlerin boyutunu değiştirmiştir. Yönetim danışmanlığı hizmetlerine savaş sonrası talebin artmasındaki başlıca etkenler olarak yeni ekonomik güçlerin var olmasıyla birlikte dünya çapındaki endüstrinin, ticaret ve finansmanın her geçen gün daha da küreselleşmesi sayılabilir. Bu dönem birçok danışmanlık firması kurulmuştur. Ayrıca yönetim danışmanlığının günümüzde ulaştığı teknik güç ve şöhretin kaynağı da bu

42 _{Erdost, a.g.e., s.16} 43 _{Kurt, a.g.e., s.46} 44 _{Özer, a.g.e., s.138}

16

döneme rastlamaktadır. İngiltere deki en büyük danışmanlık firması olarak nitelendirilen PA’ nın 1943’teki danışman sayısı 6 iken 1963’te 370’e,1984 yılına gelindiğinde ise 22 devlette faaliyet gösteren 1300’ün üzerinde yönetim danışmanına sahip durumdaydı. Amerika Birleşik Devletlerinde 1960’lı yıllarda tam zamanlı olarak çalışan yönetim danışmanı sayısı 15-20 bin civarında olduğu değerlendirilirken 1980 yılının sonuna doğru 100.000 kişi olduğu değerlendirilmiştir.46

1980'lerde, danışmanlık dünyasını etkileyen yönetim düşüncesinde bir dizi gelişme olmuştur. Birincisi, Japon şirketlerinin otomotiv ürünleri, tüketici elektroniği, yarı iletkenler ve bilgisayarlarda dünya pazarlarında daha büyük bir paya sahip olması nedeniyle, bir cevap olarak Japon yönetim yöntemlerini denemek ve taklit etmekti. Böylece, esnek üretim sistemlerini içeren üretimde Japon yaklaşımları ve her şeyden önce kalite yönetimi son derece etkili oldu. Bir süre için, üretim sistemleri / teknolojisi ve toplam kalite yönetimi, İngiltere danışmanlık pazarının en hızlı büyüyen segmentleriydi. İkincisi, finansal piyasaların liberalleşmesi, uluslararası tarife engellerinin azaltılması ve şirketlerin uluslararasılaşması küresel şirket ve pazarlama stratejilerine duyulan ihtiyacı yarattı.47

Yönetim danışmanlığı hizmetlerinin yayılım gösterdiği coğrafyalardan bir diğeri Güneydoğu Asya olmuştur. Genel itibariyle Avrupa da olduğu gibi burada da yönetim danışmanlığı hizmetini sunan ilk firmalar Amerikan menşelidir. Fakat Avrupa’ya kıyasen burada yürütmüş oldukları faaliyetler daha az yoğunluktadır. Güneydoğu Asya ülkelerinde faaliyet gösteren yönetim danışmanlığı firmaları genel itibariyle proje bazlı işlerle ilgili olmuştur. Bu ülkelerdeki gelişimleri yabancı sermaye yatırımlarına bağlı olarak gerçekleşmiştir. 48 Yönetim danışmanlığının gelişmesi faaliyet gösterilen ülkenin ekonomik durumuyla paralellik gösterir. Tam rekabetin olduğu, gelir seviyesi yüksek ve sanayileşmiş ülkelerde yönetim danışmanlığı gelişim gösterebilirken aksi durumlarda yani gümrük duvarlarının olduğu sanayisi ve ekonomisi gelişmemiş ülkelerde danışmanlık gelişme gösterememiştir.49

2008 Ekonomik krizi hemen her alanda kendini hissettirmiştir. Birçok şirket kapanırken binlerce nitelikli çalışan işsiz kalmıştır. Dünya kriz ile uğraşırken danışmanlık sektöründe ki durum daha farklı olmuştur. Ekonomik kriz nedeniyle yönetim danışmanlığı mesleğinin de krize girmiş olduğunu ifade etmek yanlış olabilir. Zira kriz, birçok işletmenin iş süreçlerini yeniden gözden geçirmesini ve iyileştirmesini sağlamıştır. Bazı işletmeler ihtiyaç hissettikleri bu düzenlemeleri kendi bünyelerinde barındırdıkları yönetim danışmanları vasıtasıyla gidermeye çalışsa da diğer bazı ve

46 _{Kubr, a.g.e., s.57} 47 _{Sadler, a.g.e., s.11} 48 _{Kurt, a.g.e., s.58} 49 _{Aytar, a.g.e., s.57}

17

çoğunlukta olan işletmeler verimlilik artışı için süreç yenileme ve benzeri birçok ihtiyaçlarını bünyeleri dışından bağımsız yönetim danışmanları aracılığıyla yapmışlardır.50

Küresel çapta, yönetim danışmanlığı ülke içi kuruluşların işbirliğini sağlamak ve yönetim danışmanlığı mesleğinin geliştirilmesi için ülke içi ve yerel gayretleri uyumlaştıracak ortak bir dünya federasyonuna sahip değildir. Yönetim danışmanlığı ile ilgili dünyanın tamamını kapsamayan ve fakat önde gelen üç kuruluş mevcuttur. Bunlar Amerika Birleşik Devletlerinde faaliyet gösteren “AMCF”, Avrupa da faaliyet gösteren “FEACO” ve Japonya da faaliyet gösteren ZEN-NOH-REN’ dır.1926 yılında kurulan “AMCF (Yönetim Danışmanlığı Şirketleri Birliği)”, bu alanda kurulmuş en eski birliktir. Amerikan kökeni olmayan diğer yönetim danışmanı firmalarında üye olabildiği bu birlik özellikle şirket merkezleri Amerika Birleşik Devletlerinde olan ve çok uluslu bir yapıya sahip üyelerden oluştuğu için birliğin profili her geçen dün gelişerek uluslararasılaşmaktadır. “FEACO (Avrupa Yönetim Danışmanlığı Birlikleri Federasyonu)”,Merkezi İngiltere de olan ve birkaç Avrupa ülkesinde şubesi bulunan üye ülkelerin bir üyeden fazla olmamak kaydı ile yönetim danışmanlığı firmalarının oluşturduğu ülkesel birliklerin bölgesel federasyonudur. Ayrıca FEACO kurduğu özel komiteler vasıtasıyla çokuluslu büyük yönetim danışmanlığı firmalarıyla ortaklaşa olarak doğrudan projeler yürütmektedir. Japonya da faaliyet gösteren ZEN-NOH- REN zengin üye yapısına sahip ulusal bir danışmanlığı birliğidir. Bu birliğe yönetim danışmanlığı firmalarına ilaveten yönetim ve verimlilik alanlarında faaliyet gösteren diğer mesleki kuruluşlarda üyedir.51

Gelecekteki mesleklerle ilgi tahmin yürüten kurumlar yönetim danışmanlığı mesleğinin geçen her günde gelişeceğini ve büyüyeceğini söylüyorlar.52_Hizmet

sektörü dünya çapında önem kazanıyor ve danışmanlık sektörü uluslararası ticarette kültürel farklılıklar ve uluslararasılaşma girişlerine ilişkin sorunların üstesinden gelmek için ortaklıklar geliştiriyor.53_{Gelişmiş ülkelerin bazılarında üst düzey her iki}

yöneticiye bir danışman düşmektedir. 54 _{En büyük danışmanlık şirketlerinden}

Accenture, Price water hause Coopers, Cap Gemini, ya da Ernst& Young’ ın yıllık global danışmanlık hasılatları firma başına 8 Milyar ABD dolarından daha fazla olarak gerçekleşmektedir.55_{Yönetim Danışmanlığı global düzeydeki miktarı 4,9 trilyon}

50 _{Karasu, a.g.e., s.32}

51 _{Kubr, a.g.e., s.159}

52_{http://www.temelaksoy.com/danismana-kim-neden-ihtiyac-duyar,(Erişim tarihi:26.09.18)}

53 _{Eva-MariaKindle, BeatrizCasais, OpportunitiesfortheEstablishment of PartnershipsBetween}

International Business Management ConsultancyFirms: The Case of Portugaland Germany, Global Conference on Services Management (GLOSERV 2017)ISSN: 2372-5885 60, s.60

54 _{Murat Öztop, Sıtkı Gözlü, Yönetim Danışmanlığı Firmalarının Uygulamadaki Sorunları, 4. KOBİ’ler ve}

Verimlilik Kongresi, İstanbul Kültür Üniversitesi, 7-8 Aralık 2007,s.589

18

dolardır. Amerika Birleşik Devletleri 686 milyar dolar, 329 milyar dolar İngiltere, 267 milyar dolar Almanya, 263 milyar dolar Fransa, 222 milyar dolar Çin, Hindistan ise 154 milyar dolar büyüklüğe sahiptir. Türkiye deki görünüm ise 50,3 milyar dolar civarında olup, 150 milyar dolar 2023hedefi olarak belirlenmiştir.56