İşletme Değeri

Bir işletme için değer tanımlaması çok sayıda yapılabilir fakat mali olarak tanımlamada işletme değeri ifadesi piyasa değeri demektir. Piyasa değeri; her hangi bir varlığın piyasadaki mevcut varlıkların değerlerini etkileyebilecek bütün verileri içeren, etki altına alacak bir zorlama olmadan, satıcı ile alıcı arasında el değiştirmesinin kabul edildiği fiyattır. İşletme değeri tanımlanırken varlık ifadesi işletmenin kendisidir.

Ekonomik temeller açısından bakıldığında işletme değeri, bazen maliyetin bazen de faydanın oluşturduğu nakit girişlerinin, karın ya da kar payının işlevi olarak hesaplanmakta ve tanımlanmaktadır. İşletmeye ait özgün nitelikler, faaliyet gösterdiği alan, makroekonomik değişkenlerin durumu ve değer belirlemedeki gaye ve benzeri birçok etken değer tanımlanmasında ve belirlenmesinde etkili olur.257

256 _{Demir, a.g.e., s.23}

72

İşletme değerinin belirlenmesi, günümüzde finans uzmanlarının başlıca konularından birisidir. Finansın bir bilim olarak kabulünden beri finans literatüründe çokça tartışılmış konuların birisi de işletme değerinin nasıl hesaplanacağı konusudur. Bu nedenle işletme değerinin hesaplanması için farklı yaklaşım tarzları vardır.258 _Dar

kapsamlı bir değerlendirme de, bir işletme için pazar değeri, sahip olunan varlıklar ve borçların pazardaki değerlerinin toplamından çokta farklı olmayan bir değeri yansıtır. Geleneksel bir değerlendirmede, işletmeye ait pazar değerinin tespiti şayet işletme borsaya açılmışsa, bu hisselerin piyasadaki değerleri toplamı işletme değeri ile ilgili fikir oluşturabilir. Benzer şekildeki bir değer belirlemeye göre işletmenin gelecekteki nakit akımları ile mevcuttaki değerleri toplamını alarak ta bir işletmeye ait değer belirlenebilir. Yaygın bir şekilde kullanılan yöntemlerden biride birçok göstergenin birlikte kullanılmasına yönelik olan piyasa çarpanları verilerinin kullanılmasıdır.259

İşletme değerini belirlemek işletmenin kendisi için önemli olmakla beraber ülke ekonomisi içinde önem arz etmektedir. İşletme değerinin belirlenmesinin birçok sebebi vardır. Bunlar şöyle sıralanabilir;260

 Finansal yapının tekrardan tanzimi; finansal durumu bozuk olan firmalar mali durumlarını düzeltmek adına bir takım varlıklarını satma zorunda olabilirler. Bu satışın gerçekleşebilmesi varlık değerlerinin tespitini gerektirir.

 Yüksek getirili muhtemel yeni yatırımların yapılabilmesi için mevcut varlıklardan bazıları elden çıkartılabilir.

 İşletmelerin iflası durumunda, firmanın tasfiyesinin yapılabilmesi için tasfiye değerinin bulunması gereklidir.

 İşletmelerin büyümeleri birleşme ya da satın alma şeklinde olabilir. Globalleşme bu durumu zorunlu kılar. Firmalar küresel piyasada rekabet üstünlüğü elde etmek için şirket evlilikleriyle güçlenebilmektedirler. Firma birleşmeleri veya satın almaları işletme değerini işletmelerin her birinin değerinden daha yüksek konuma getirecektir.

 Ortakların bilgileri ve yetenekleri firmaların kazançları ve şerefiyelerinin oluşmasına katkı sağlayacaktır. Hissedarların çalışmaları, yetenekleri veya bilgileri değişirse şerefiye ve kazanca olan katkılarında da değişiklik olabilecektir.

258 _{Berna Taner, Cenk Akkaya, İşletme Değerini Belirleme Yöntemleri Ve Farklı Sektörlerdeki İşletmeler}

Üzerine Bir Uygulama, Ege Akademik Bakış Dergisi Cilt3 sayı1, s.1

259 _{Taner, Akkaya, a.g.e., s.2}

260 _{Doğan Kutukiz, Murat Tunçbilek, Küreselleşme Sürecinde Firma Değeri Ve Yönetim Sürecindeki}

73

Değer artırmaya dönük bir yönetim yaklaşımında performans ölçüleri kısa ve uzun dönemli amaçları içermeli, sermaye maliyetini hesaba katmalı ve risk unsurlarını içermelidir. Bu sayede firmanın oluşturduğu değer doğru bir şekilde yansıtılabilir.261

İşletme değerinin tespitine dönük üç yaklaşım bulunmaktadır.262

2.1.3.1. Maliyet Yaklaşımı

Varlıkların yenilenmesi için gereken kaynakların maliyetlerinin hesap edilmesi ilkesine dayanmaktadır. Bu yaklaşım, hali hazırda var olan bir tesisin yeniden aynı yerde kurulması durumundaki maliyetlerinin miktarının hesaplanması yaklaşımıdır. Burada varlıklar iç varlıklar, binalar ve arsalar olarak üç grup halinde incelenirler. Arsa değeri belirlenirken genelde aynı lokasyondaki arsaların satın alma değeri baz alınır. Karşılaştırma yapılırken arsalar arasında bir takım özellik farkları varsa bu durum değerde bir farklılaşma oluşturacağından düzeltme işlemlerinin yapılması gerekir.

2.1.3.2. Piyasa Yaklaşımı

Bu yaklaşım, varlıkların piyasada oluşan değer toplamlarının karşılaştırılarak belirlenmeye çalışılması ilkesine dayanmaktadır. Bu yöntemle değerlemesi yapılacak tesisin yakın zamanda satışı gerçekleşmiş emsal tesislerin satış değerinin karşılaştırılması yapılır. Yatırımcının belirlediği piyasa değeri varlıkların değerini ifade etmektedir. Değerlemesi yapılacak varlığın emsallerinin piyasa fiyatları mevcutsa bu yaklaşım gösterge açısından iyi bir veri sağlayacaktır.

2.1.3.3. Gelir Yaklaşımı

Varlığın gelir oluşturabilme yeteneğinin belirlenebilmesi ilkesine dayanır. Bu yaklaşıma göre işletme değeri, geçmiş dönemlerde elde edilen ya da gelecek dönemlerde elde edilebilecek gelirlerle ilişkilidir. Bu yaklaşıma göre yatırımcı bir işletmeden en yüksek geliri elde etmeyi bekler. Bir işletmenin gelirlerinin yüksek oluşu değerinin de yüksek olacağı anlamına gelir. Bu yaklaşım firmanın gelecekte elde etmesi muhtemel gelir toplamı; yönetimine, çalışanlarına, müşterilerine ve örgütsel diğer faktörlerine bağlı olduğundan değerlemeyi buna göre yapmaktadır.

Yukarıdaki açıklamalardan hareketle işletmelerde değer oluşturan faaliyetlerin genel özellikleri şu şekilde sıralanabilir.263

 Değer oluşturan faaliyet hizmet ya da ürünün tasarımından başlayarak satış sonrasındaki hizmetlere varıncaya kadar müşteri ihtiyaçlarının karşılanması için gereklidir.

261 _{Murat Ertuğrul, Finansal Performans Ölçümünde Dönüşümlerin Türkiye Açısından Değerlendirilmesi,}

Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt/Vol.: 9 - Sayı/No: 1 : 19–46 (2009), s.22

262 _{Kutukiz, Tunçbilek, a.g.e., s.201-202}

263_{Mustafa Savcı, Çay İşletmelerinde Üretim Maliyetlerinin Değer Zinciri Analizi, T.C. Kocaeli}

74

 Değer oluşturan faaliyetlerin sonucu girdiler üretim süreci içinde şekil değiştirmek suretiyle bir takım özellikler eklenir ve geliştirilir.

 Değer oluşturan faaliyetleri ortadan kaldırmak neredeyse imkânsızdır.  Değer oluşturan faaliyetler, müşterinin ödemeye rıza gösterdiği tutar

kadar önemlidir.

 Değer oluşturan faaliyetlerde müşteriye sağlanmış olan katkı oranı katlanmış olduğu maliyetten fazla olmaktadır.

Değer kaynakları çok çeşitlidir. Bu sebeple değer oluşturmak için geliştirilen modeller bazen yetersiz kalmaktadır. Değişen düşünce yapıları değere yüklenen anlamları genişletmiş, değeri yalnıza bir kavram değil farklı çeşitleri olan kavramlar olarak tanımlanmasını sağlamıştır. Bu anlamda değer stratejilerini belirlemeye matuf farklı modeller oluşturulmuştur.264

İşletmelerde ki değer oluşturma süreçlerine geniş bir bakış açısıyla yaklaşılırsa kavram olarak değer zinciri karşımıza çıkacaktır. Değer zinciri kavramı işletmenin müşterilerine sunduğu mal ve hizmetlere değer ekleme faaliyeti dizisi anlamına gelir.265_{Değer zincir analizi süreciyle işletmeye gerçek değeri taşımakta}

olan müşteri değer zincirlerini ve bu zincir ile işletmenin değer zinciri arasında olan bağlantının ortaya konmasını sağlanır.266

2.2. DEĞER ZİNCİRİ ANALİZİ KAVRAMI