Verilerin Toplanması

AraĢtırma nitel araĢtırma yöntem ve teknikleri kullanılarak yapılandırılmıĢtır. Nitel araĢtırmalar; gözlem, görüĢme ve doküman analizi gibi veri toplama yöntemleri- nin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araĢtırmalar olarak tanımlanmakta- dır. Nitel araĢtırmalar çalıĢılan konuyu derinlemesine ve tüm olası ayrıntıları ile incele- meyi amaç edinmektedir (Yıldırım ve ġimĢek, 2006). AraĢtırma verileri, nitel araĢtırma veri toplama yöntemlerinden doküman incelemesi tekniği ve yarı yapılandırılmıĢ gö- rüĢme formu kullanılarak toplanmıĢtır.

3.3.1. Doküman Ġncelemesi

Doküman incelemesi, araĢtırılması hedeflenen olgu ya da olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsamaktadır. Bu tür araĢtırmalarda, araĢtırmacı, ihtiyacı olan veriyi, gözlem veya görüĢme yapmaya gerek kalmadan tek baĢına bir veri toplama yöntemi olarak kullanabilir (Yıldırım ve ġimĢek, 2006). AraĢtırmayla ilgili gerek basılı gerekse elektronik veriler taranarak, eğitim ve dil politikalarında yaĢanan

değiĢim ve geliĢmelere iliĢkin olgusal veriler toplanmıĢtır. ÇalıĢma ile ilgili temel kay- naklar TBMM, MEB, Talim ve Terbiye Kurulu Kütüphanesi arĢivinden ve Millî Kütüpha- neden elde edilmiĢtir. Resmî Gazete‘den, Tebliğler Dergisi‘nden, kuramsal eserlerden, süreli yayımlardan da faydalanılmıĢtır.

Her dönemin eğitim ve dil politikalarını belirleyebilmek için, 1923‘ten 2012‘ye ka- dar, bütün hükümet programları, millî eğitim Ģûraları, kalkınma planları, AB ilerleme rapor- ları incelemeye alınmıĢtır. Hükümet programları için Ġrfan Neziroğlu ve Tuncer Yılmaz‘ın TBMM yayımlarından çıkan 10 ciltlik Hükümetler-Programları ve Genel Kurul Gö-

rüşmeleri (2013) adlı eserinden yararlanılmıĢtır. Millî eğitim Ģûraları için MEB tarafın-

dan yayımlanan Millî Eğitim Şûraları (1939-1996) (1998) adlı kitaptan ve Talim ve Terbiye Kurulu BaĢkanlığından yararlanılmıĢtır. Kalkınma planları ve AB ilerleme ra- porlarına Kalkınma Bakanlığı ve Avrupa Bakanlığının resmî sitesinde yer alan belge- lerden ulaĢılmıĢtır. Eğitim ve dil politikalarının Türkçe eğitimine yansımasını değerlendire- bilmek için de 8 Türkçe öğretim programı ve 27 MEB Türkçe ders kitabı incelenmiĢtir. Cumhuriyet‘ten günümüze uygulanan Türkçe öğretim programları için Fahri Temizyürek ve Ahmet Balcı‘nın Cumhuriyet Dönemi İlköğretim Okulları Türkçe Programları (2006) adlı eseri temel alınmıĢtır. ÇalıĢmada incelenen Türkçe ders kitapları ise Talim ve Terbi- ye Kurulu BaĢkanlığının onayladığı ve Millî Eğitim Bakanlığı yayımlarından çıkan ders kitaplarıdır. Ders kitaplarına Ankara‘da bulunan Millî Kütüphane BaĢkanlığından ulaĢıl- mıĢtır.

3.3.2. Yarı YapılandırılmıĢ GörüĢme Formu

Türkiye‘de son 10 yılda (2004-2014) eğitim ve dil politikalarında yaĢanan deği- Ģimlerin Türkçe eğitimine ne derecede yansıdığını daha iyi anlayabilmek ve somut veri- ler ortaya koyabilmek için Türkçe öğretmenlerinin görüĢlerinden de faydalanılmıĢtır. Çünkü görüĢme, insanların bakıĢ açılarını, deneyimlerini, duygularını ve algılarını orta- ya koymada kullanılan oldukça güçlü bir yöntemdir (Yıldırım ve ġimĢek, 2006). Bu amaçla Giresun il merkezinde en az 10 yıllık kıdeme sahip 15 ortaokul Türkçe öğretme- niyle görüĢme yapılmıĢtır. AraĢtırmanın verileri niteliksel veri toplama tekniklerinden biri olan yarı yapılandırılmıĢ görüĢme tekniği kullanılarak toplanmıĢtır. Yarı yapılandı- rılmıĢ görüĢme tekniğinde, araĢtırmacı görüĢme sorularını önceden hazırlar, ancak gö-

rüĢme sırasında araĢtırmacı görüĢme yapılan kiĢilere esneklik sağlamak için soruların yeniden düzenlenmesine ve baĢka konuların tartıĢılmasına izin verir (Ekiz, 2003). Yarı yapılandırılmıĢ görüĢmelerde katılımcılardan önceden belirlenmiĢ yanıt kategorileri içinde belirlenmiĢ bir dizi soruyu yanıtlaması istenir. Bu tür görüĢmelerde esneklik ve farklılıklar en aza indirilerek, sorulardan duygusal değil rasyonel yanıtlar alma amaç- lanmaktadır (Punch, 2005).

Veri toplama aracı olarak hazırlanan görüĢme formu, ilgili literatür taranarak oluĢturulmuĢ ve taslak görüĢme formunun ―kapsam geçerliği‖ ile ilgili olarak uzman görüĢüne baĢvurulmuĢtur. AraĢtırmacı tarafından oluĢturulan taslak, 3‘ü Türkçe eğitimi, 1‘i eğitim programları ve öğretimi, 1‘i de ölçme-değerlendirme alanında uzman olmak üzere 5 öğretim üyesine sunulmuĢtur. Bu bağlamda uzmanlara formda yer alan her bir soruya iliĢkin olarak ―uygun‖, ―uygun değil‖ ve ―geliĢtirilmesi gerekir‖ seçeneklerini göz önünde bulundurarak değerlendirmeleri istenmiĢtir. AraĢtırmaya baĢlamadan önce görüĢme formunda yer alan sorulardaki ifadelerin anlaĢılıp anlaĢılmadığını incelemek amacıyla çalıĢma gurubu dıĢında yer alan 3 öğretmenle ön uygulama yapılmıĢ ve gerek- li düzeltmeler yapıldıktan sonra görüĢme formuna son hali verilmiĢtir. GörüĢme for- munda 10 soru yer almıĢ ve Ģu sorulara cevap aranmıĢtır:

1. Ülkemizdeki eğitim ve dil politikalarının belirlenmesinde daha çok ne gibi yak- laĢımlar ön plana alınmaktadır?

2. Ülkemizde yaĢanan siyasi, sosyal, ekonomik ve toplumsal değiĢimler eğitim ve dil politikaları üzerinde ne derece etkili olmaktadır?

3. YaĢanan bu değiĢimlerden hangisi eğitim ve dil politikaları üzerinde daha fazla etkili olmaktadır? Bu değiĢimler eğitim ve dil politikalarını etkilemeli midir? 4. Son 10 yılda eğitim ve dil politikalarında ciddi bir değiĢimin olduğunu düĢünü- yor musunuz?

5. Üniversitede aldığınız eğitimin Ģu anki Türkçe öğretim programının getirdiği yenilikleri uygulamanıza katkısı ne derecededir?

6. Size göre 10 yıl önceki ile Ģu anki Türkçe öğretimi ders materyalleri ve öğrenme ortamı arasında ne gibi farklar söz konusudur?

7. Derslerinizde teknolojiden yeterince yararlanıyor musunuz? Derslerinizde tekno- lojiden yararlanmanızın öğrencileriniz üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri ne- lerdir?

8. Önceki Türkçe öğretim programı (1981) ile Ģu anda uyguladığınız Türkçe öğre- tim programı arasındaki belirgin farklılıklar nelerdir? Ġki programı değerlendirdiği- nizde dil becerilerinin öğretimi açısından ne gibi farklılıklar görülmektedir?

9. Önceki programa (1981) uygun hazırlanan ders kitapları ile Ģu anki programa uygun hazırlanan ders kitapları arasında ne gibi farklılıklar vardır?

10. Hem günlük hayatta hem de öğrencilerinizle iliĢkilerinizde Türkçenin kullanı- mıyla ilgili yaĢadığınız sorunlar nelerdir? Bu sorunların çözüme kavuĢturulabilmesi için neler yapılabilir?

GörüĢme yapılmadan önce Giresun Ġl Millî Eğitim Müdürlüğünden il merkezin- de görevli ortaokul Türkçe öğretmenlerinin listesi alınmıĢ ve bunlar içerisinden en az 10 yıllık kıdeme sahip ve 1981 ile 2005 programını uygulamıĢ Türkçe öğretmenleri tesadü- fi yolla seçilmiĢtir.

ÇalıĢma grubunu oluĢturan öğretmenlerin 11‘i Türkçe Eğitimi Bölümü mezunuy- ken; 4‘ü Türk Dili ve Edebiyatı mezunudur. AraĢtırmaya katılan öğretmenler Ö1, Ö2, Ö3, … Ö15 Ģeklinde kodlanmıĢtır. AraĢtırmaya katılan öğretmenlerin mezun oldukları bölüm ve mesleki kıdemleri ise Ģu Ģekildedir:

Tablo 7. Öğretmenlerin Mezun Oldukları Bölüm ve Mesleki Kıdemleri

Kod Ö1 Ö2 Ö3 Ö4 Ö5 Bölüm Türkçe Eği- timi Türkçe Eği- timi Türkçe Eği- timi Türk Dili ve

Edebiyatı Türkçe Eği-timi

Kıdem 10 yıl 11 yıl 10 yıl 13 yıl 11 yıl

Kod Ö6 Ö7 Ö8 Ö9 Ö10 Bölüm Türkçe Eği- timi Türk Dili ve Edebiyatı Türkçe Eği- timi Türkçe Eği- timi Türkçe Eği- timi

Kıdem 11 yıl 20 yıl 11 yıl 12 yıl 10 yıl

Kod Ö11 Ö12 Ö13 Ö14 Ö15 Bölüm Türkçe Eği- timi Türkçe Eği- timi Türk Dili ve

Edebiyatı Türk Dili ve Edebiyatı Türkçe Eği-timi

Kıdem 10 yıl 11 yıl 16 yıl 15 yıl 11 yıl

GörüĢmeler araĢtırmacı tarafından 2013-2014 eğitim-öğretim yılının ikinci yarı- yılında yüz yüze yapılmıĢ ve her görüĢme yaklaĢık olarak 30 dakika sürmüĢtür.