Araştırmadan elde edilen verilerin analizinde nitel veri analiz yöntemlerinden biri olan içerik analizine başvurulmuştur. Bu analizde uygulanan işlem birbirine benzeyen verileri belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirerek, organize etmektir. İçerik analizinde veriler tanımlanmakta ve verilerin içinde gizli olabilecek gerçekler ortaya çıkarılmaktadır.
İçerik analizinde veriler belirli aşamalarda analiz edilir: “(1) verilerin kodlanması, (2) temaların bulunması, (3) kodların ve temaların düzenlenmesi, (4) bulguların tanımlanması ve yorumlanması” (Yıldırım & Şimşek, 2018, s. 243).
34
Verilerin analizi sürecinde öncelikle öğrencilerle yapılan görüşmelerin ses kayıtları katılımcıların söylemleri aynen korunarak, bilgisayar ortamına aktarılmış ve yazılı doküman haline getirilmiştir. Daha sonra araştırmadan elde edilen verilerin hangi temalar altında düzenlenip verileceğine ilişkin kodların oluşturulması işlemine geçilmiştir. Bu aşamada öğrenci görüşleri tekrar tekrar okunarak kodlar oluşturulmuştur. Belirlenen kodlar alanda uzman başka bir araştırmacı tarafından da kodlanmıştır. Elde edilen kodlar yine uzman başka bir araştırmacı ile birlikte, benzerlik ve farklılıklarına göre düzenlenerek temalara dönüştürülmüştür. Böylelikle nitel verilerin nasıl analiz edildiğini ayrıntılı olarak açıklayan aşamaların sunulması ile nitel araştırma için gerekli olan geçerlik sağlanmış ve çalışmaya başka bir uzman dahil edilerek güvenirlik çalışmasına geçilmiştir. Çalışmayı yürüten araştırmacı ile birlikte alanda uzman 3 araştırmacı tarafından öğrencilerin görüşlerinin yer aldığı metinler tekrar okunmuş, görüşme kod ve temalarını incelemiştir. Daha sonra yine 3 araştırmacı da ayrı ayrı kodlama yaparak bu kodlamalar arasındaki uyum ve tutarlılık incelenmiş, kodlamaların tutarlılığı “Görüş Birliği” ya da “Görüş Ayrılığı” şeklinde işaretlenmiştir. Yapılan hesaplamalar sonucu araştırmanın nitel analizlerinde görev alan uzmanların her ikisi ile de uzlaşma korelasyon katsayısı .70’in üzerinde bulunmuştur.
Araştırmacılar tarafından kodlama uyuşma yüzdesinin % 70 üzerinde olması kodlamanın güvenilir olduğu şeklinde yorumlanmaktadır (Yıldırım & Şimşek, 2008, s.233).
Araştırmadan elde edilen verileri temalar, kodlar, frekans ve yüzde değerleri rapor edilerek tablolar halinde bulgular bölümünde sunulmuştur. Ayrıca veriler kodlama yapılırken kolaylık sağlanması bakımından HyperRESEARCHTM 2.6.1. nitel analiz programı ile analiz edilmiştir. Her bir soruya ilişkin bulgulara, öğrencilerin yanıtlarından doğrudan alıntılar yapılarak yine bulgularda yer verilmiştir.
35
BÖLÜM IV
BULGULAR VE YORUM
Bu bölümde öğrencilerin çevre sorunlarını tespit etme durumları, çevre sorununa ilişkin algıları ve çözüm önerileri başlıklar halinde verilmiştir. Öğrenci görüşlerine göre oluşturulan kodlar ve temalar, bu kod ve temalara ilişkin frekans ve yüzde değerleri tablolar halinde sunulmuştur.
4.1.Hava Kirliliği
4.1.1.Öğrencilerin Karikatürdeki Çevre Sorununu Tespit Etme Durumları Öğrencilere hava kirliliği ile ilgili olan karikatür 1 gösterildiğinde öğrencilerin tümünün karikatürdeki çevre sorununu “hava kirliliği” olarak doğru tespit ettiği görülmektedir.
4.1.2.Öğrencilerin Karikatürdeki Çevre Sorununa İlişkin Algıları
Öğrencilerin hava kirliliğine yönelik algıları sebep-sonuç ilişkisi içinde incelenmiştir.
Öğrenci görüşlerine göre hava kirliliğini yansıtan temalar ve bu temalara bağlı olarak oluşturulan kodlar Tablo 1.1 de gösterilmektedir.
36 Tablo 1.1
Hava Kirliliğinin Sebepleri ve Sonuçlarına Yönelik Öğrenci Görüşleri
Temalar Kodlar f %
Hava Kirliliği Sebepleri
Fabrikalardan/egzozlardan çıkan gazlar 12 100
Karbondioksit salınımının artması 5 41,6
Parfümler/deodorantlar/spreyler 5 41,6
Hava Kirliliği Sonuçları
Havadaki oksijen miktarının azalması 11 91,6
Küresel ısınma 6 50
Ozon tabakasının incelmesi 4 33,3
Sera etkisi 3 25
Hastalıkların artması 3 25
Tablo 1.1 incelendiğinde öğrencilerin tamamı hava kirliliğinin en önemli nedenini fabrikalardan/egzozlardan çıkan gazlar olarak belirtmiştir. Diğer hava kirliliği nedenleri ise karbondioksit salınımının artması ve parfümler/deodorantlar/spreyler şeklinde kategorize edilmiştir. Hava kirliliğinin nedenleri ile ilgili bazı öğrenci görüşleri şu şekildedir:
Ö2: “…fabrikalardan çıkan dumanlar, arabaların egzozlarından çıkan gazlar hava kirliliğine neden oluyor.” (27.28, 18.03.2019)
Ö5:“ İnsanlar buradaki tarlalarda anız yakıyor, çıkan karbondioksit havanın kirlenmesine neden oluyor.” (29.69, 18.03.2019)
Ö4:“ Kullandığımız deodorantlar, kötü kokuları bastırmak için sıktığımız oda spreyleri aslında hava kirliliğine neden olur.” (31.42, 18.03.2019)
Tablo 1.1 incelendiğinde öğrenci görüşlerine göre hava kirliliğinin en önemli sonucu havadaki oksijen miktarının azalması diğer bir deyişle karbondioksit miktarının artmasıdır.
Hava kirliliğinin diğer sonuçları küresel ısınma, ozon tabakasının incelmesi, sera etkisi ve hastalıkların artması olarak kodlanmıştır. Hava kirliliğinin sonuçları ile ilgili bazı öğrenci görüşleri şu şekildedir:
Ö12: “ Zararlı gazlar nefes almamızı zorlaştırıyor ve oksijenimiz azalıyor.” (43.81, 21.03.2019)
37
Ö6: “ Hava kirliliği sonucunda küresel ısınma meydana geliyor.” (40.74, 18.03.2019)
Ö9: “ Hava kirliliğine neden olan gazların bazıları ozon tabakasının incelmesine neden oluyor.” (42.14, 21.03.2019)
Ö1: “ Hava kirliliği yüzünden dünya üzerinde sera etkisi oluşur.” (41.55, 18.03.2019) Ö3: “ Hava kirliliği bazı hastalıklara neden oluyor mesela akciğerlerle ilgili hastalıklar.” (46.12, 18.03.2019)
4.1.3.Öğrencilerin Karikatürdeki Çevre Sorununa Çözüm Önerileri
Öğrencilerin hava kirliliğine yönelik çözüm önerilerini yansıtan temalar ve bu temalara bağlı olarak oluşturulan kodlar Tablo 1.2 de gösterilmektedir.
Tablo 1.2
Hava Kirliliğinin Çözümüne Yönelik Öğrenci Görüşleri
Temalar Kodlar f %
Hava Kirliliğine Çözüm Önerileri
Bacalara/egzozlara filtre takılması 12 100
Toplu taşıma kullanılması 8 66,6
Ağaç dikilmesi 4 33,3
Parfüm/deodorant/sprey kullanımının azaltılması 3 25
Bisiklet kullanımının artırılması 3 25
Elektrikli araç kullanımının artırılması 2 16,6 Karbondioksit salınımının azaltılması 2 16,6 Güneş enerjisi kullanımının artırılması 1 8,3
Anız yakılmasının önüne geçilmesi 1 8,3
Tablo 1.2 incelendiğinde öğrencilerin hava kirliliğine yönelik çözüm önerileri;
bacalara/egzozlara filtre takılması, toplu taşıma kullanılması, ağaç dikilmesi, parfüm/deodorant/sprey kullanımının azaltılması, bisiklet kullanımının artırılması, elektrikli araç kullanımının artırılması, karbondioksit salınımının azaltılması, güneş enerjisi kullanımının artırılması ve anız yakılmasının önüne geçilmesi olarak kategorize edilmiştir.
Öğrencilerin hava kirliliğine yönelik çözüm önerilerinden bazıları şu şekildedir:
38
Ö7: “Fabrika bacalarına, evlerimizdeki sobaların bacalarına, arabaların ve motorların egzozlarına filtre takmalıyız.” (49.63, 18.03.2019)
Ö8: “İnsanlar kendi araçları yerine toplu taşıma araçlarını kullanmalı.” (50.34, 21.03.2019)
Ö2: “Daha fazla ağaç dikmeliyiz ne yazık ki ağaç diken insan pek yok. Başka enerji kaynakları yerine güneş enerjisinden yardım alınabilir.” (60.45, 18.03.2019) Ö4: “Hava kirliliğini önlemek istiyorsak parfüm, deodorant gibi şeylerin kullanımını azaltmamız lazım.” (49.78, 18.03.2019)
Ö9: “Arabalara binmek yerine doğaya zarar vermeyen hem de spor amacıyla bisikletlere binilebilir.” (47.29, 21.03.2019)
Ö3: “Elektrikli arabaların sayısı artırılırsa hava kirliliği azaltılabilir.” (45.57, 18.03.2019)
Ö10: “Evlerimizde yaktığımız sobalardaki yakıtlar yerine daha az karbondioksit çıkaran yöntemler kullanmalıyız.” (46.99, 21.03.2019)
Ö5: “Tarlalarda anız yakılmasını engellemeliyiz.” (44.57, 18.03.2019)