Araştırmada, Türkiye’de okullar arası başarı farklılıkları hakkında genel bir görüş elde etmek için 2010 SBS puanları SPSS 11.5 paket programı yardımıyla çözümlenmiştir. Öncelikle 2010 SBS puanlarının aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri hesaplanmıştır. İstatistiksel analizlerde dağılım ölçütü olarak en çok kullanılan standart sapma, terimlerin aritmetik ortalamadan farklarının kareleri ortalamasını ifade etmektedir. Standart sapma gruplar arasındaki farklılıkları ortaya koymak için kullanılabilen bir testtir ve bu test kabaca eşitsizliğin bir göstergesi olarak kabul edilebilmektedir. Daha sonra öğrenci başarı düzeylerine göre okullar arası performans eşitsizliklerini belirlemek amacıyla varyans analizi (One Way ANNOVA) yapılmıştır. Varyans kavramı, dağılıma ait her bir değerin dağılımın ortalamasından ne kadar uzak olduğuyla ilgilidir. Varyans söz konusu sapmaların ortalama değerini ölçmektedir.
Ortalamalar arası farkın test edilmesinde kullanılan varyans analizi grupların birbirinden farklı olup olmadığını gösterir. Ancak farklılıkların hangi gruplar arasında olduğuna ilişkin bilgi içermez. Araştırmada karşılaştırmalarda anlamlılık testleri 0.05 düzeyine göre yapılmıştır.
Varyans Analizinin yanı sıra gruplar arası eşitsizliklerin incelenmesinde kullanılan Gini katsayısı ile başarı dağılımında okullar arası eşitsizlikler ortaya konulmaya çalışılmıştır. SBS puanı bazında başarı dağılımında eşitsizliğin gösterilmesi için Wessa (2006) tarafından sağlanan online istatistik programı kullanılarak Lorenz eğrileri oluşturulmuş ve Gini katsayısı hesaplanmıştır. İtalyan istatistikçi Corrado Gini tarafından geliştirilen Gini katsayısı eşit olmayan dağılımı ortaya çıkarmak için kullanılmaktadır. Tekbiçim bir dağılımla kaynakların gerçek dağılımı arasındaki farkı gösteren eşitsizliğin sayısal bir ölçüsüdür. Genellikle gelir dağılımı dengesizliklerini ifade etmek için kullanılan Gini katsayısının değeri gelir düzeyinin büyüklüğüne değil, farklı gelir düzeyleri arasında kalan kimselerin sayısına bağlı bulunmaktadır (Öztürk ve Göktolga, 2010).
Gini katsayısı farklı şekillerde tanımlanabilse de görsel ve kolay anlaşılır bir şeklide Lorenz eğrisi gösteriminde eş bölüşüm doğrusu ve Lorenz eğrisi arasında kalan alanın, eş bölüşüm doğrusu altında kalan üçgenin alanına oranı olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir ifade ile Gini katsayısı, Lorenz eğrisi ile eşit dağılım doğrusu arasındaki alanın 45 derecelik eğri altında kalan üçgen alana oranıdır. Gini katsayısı sıfır ile bir arasında değer almakta olup, sıfır mükemmel eşitliği, bir ise bunun tersini göstermektedir. Diğer bir ifadeyle eşitsizlik azaldıkça katsayının değeri sıfıra, arttıkça bire yaklaşmaktadır (Türkiye Sanayi ve İş Adamları Deneği [TÜSİAD], 2000).
Son olarak, araştırmaya katılan sivil toplum örgütü temsilcilerinin öğrenci başarısı açısından okullar arası eşitsizlikleri azaltabilmek amacıyla yapılması gerekenlere ilişkin önerileri betimsel analiz yoluyla incelenmiştir. Bu amaçla öncelikle ses kayıt cihazında yer alan görüşmeler ses dosyası olarak bilgisayara aktarılmış, ardından yazıya geçirilmiştir. Böylece görüşmelere ilişkin hem ses dosyası hem de bunların deşifresi olan elektronik metin dosyası oluşturulmuştur. Deşifrelerin tam ve doğru olup olmadığını teyit etmek varsa eksiklikleri gidermek, yanlışlıkları düzeltmek amacıyla ses kayıtları ile yazılı dokümanlar eşleştirilerek kontrol edilmiştir. Böylece
metin dosyasının doğru ve eksiksiz olması sağlanmıştır. Metin dosyalarının doğru ve eksiksiz olması sağlandıktan sonra, araştırma etiği ve çalışma kapsamında görüşülen sivil toplum örgütlerinin toplumsal imaj ve ciddiyeti çerçevesindeki nedenlerden dolayı, oluşturulan görüşme metin dosyası ilgili katılımcıya e-posta yolu ile gönderilmiştir. Katılımcılara gönderilen metin dosyalarının kendilerine ulaşıp ulaşmadığı hem telefon hem de e-posta aracılığıyla teyit edilmiştir. Kendilerinden yapılan görüşme deşifresini dikkatlice okumaları ve gerekli gördükleri yanıtlar üzerinde kısmi değişiklikleri farklı bir renk ile yapmaları ve dokümanı tekrar araştırmacıya göndermeleri istenmiştir. Ancak sadece EĞİTİM SEN, EĞİTİM BİR-SEN, Özel Okullar Birliği Derneği, TEGV ve TÜRK EĞİTİM-SEN’den düzeltilmiş metinler araştırmacıya geri gönderilmiştir. Katılımcı teyidi olarak bilinen bu süreç, araştırmacının elde ettiği bulguların daha tutarlı ve doğru olmasını, araştırmacının araştırdığı olguyu, olduğu biçimiyle olabildiğince yansız gözlemesini sağlar. Diğer bir ifadeyle araştırmanın geçerliğini artırır (Ekiz, 2003).
Katılımcılar tarafından teyit edilen görüşme metinleri ile araştırmacının gönderdiği metinler karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma sonunda katılımcıların yanıtlarında anlam açısından bir değişiklik yapmadıkları, konuşma sırasında tekrarladıkları sözcük ya da cümleleri sildikleri gözlenmiştir. Diğer bir ifade ile bazı katılımcıların konuşma dili ile yazma dilinin doğasından kaynaklanan farklılıklardan dolayı görüşme deşifrelerindeki bazı ifadelerini anlam bütünlüğünü bozmayacak biçimde Türkçe yazım kurallarına uydurmaya çalıştıkları gözlenmiştir. Ayrıntılı olarak ifade edilen bu süreçlerin sonunda elde edilen metinler araştırmacı tarafından araştırmanın amacı kapsamında korunmuş ve kullanılmıştır. Görüşme deşifrelerinin çözümlenmesi alanyazın bilgileri göz önüne alınarak dikkatle okunmuş, alanyazın ile örtüşen ve ters düşen katılımcı ifadeleri metin içinden aslı korunarak çıkartılmıştır. Katılımcının sorulara verdiği bazı uzun yanıtlar, yanıtın ana tema ve vurgusunu etkilemeden yine katılımcının ifadeleri korunarak araştırmacı tarafından kısaltılmıştır. Çalışmanın, Bulgular ve Yorumlar bölümünde katılımcıların her bir soruya verdikleri yanıtlar belirtilen ölçüler içerisinde aynen kullanılmıştır. Katılımcıların verdikleri yanıtlarda özellikle vurguladıkları noktalar anlamı ve karşılaştırmayı kolaylaştırmak amacıyla tablolaştırılmıştır.
Araştırmanın güvenirliğini sağlamak amacıyla, araştırmanın temel aşamaları, araştırma sürecinde araştırmacının konumu ve yaklaşımı hakkında ayrıntılı ve açık bilgi verilmiştir. Bununla birlikte, araştırma konusu hakkında ve nitel araştırma yöntemleri konusunda bilgiye sahip bir uzmandan yapılan araştırmayı çeşitli boyutlarıyla incelemesi istenmiştir.
BÖLÜM IV
BULGULAR ve YORUM
Araştırmanın bu bölümünde, öncelikle araştırma soruları dikkate alınarak öğrenci başarısında okullar arası eşitsizlikler analiz edilmiştir. Ardından eşitsizlikleri azaltmaya yönelik çözüm önerileri çözümlenerek elde edilen bulgular yorumlanmıştır. Çözümlemede, her bir araştırma sorusu bir alt başlık şeklinde ele alınmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular, yerli ve yabancı alanyazındaki araştırma sonuçlarıyla ilişkilendirilerek yorumlanmış ve tartışılmıştır.