Verilerin Çözümlenmesi ve Analiz

Bu başlık altında, hangi veri analiz yöntemlerinin kullanıldığı açıklanmıştır.

3.1.7.1 Nicel Analiz Yöntemleri

Araştırmanın nicel analiz kısmı iki aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşama, istatistiksel analiz aşamasıdır. İkinci aşama, modelleme aşamasıdır.

3.1.7.1.1 İstatistiksel Analiz Aşaması

Araştırmanın veri toplama araçlarından elde edilen veriler, SPSS 13.0 istatistik paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Veri analizine başlamadan önce, verilerin normal dağılıp dağılmadığını belirlemek gerektiği ifade edilmektedir (Tabachnick, Fidell 1989; Field 2005; Büyüköztürk 2007a). Verilerin, normal dağılım gösterip göstermediği, Kolmogorov- Smirnov testi ile kontrol edilmiştir. Kolmogorov- Smirnov testine göre p(anlamlılık) değerinin .05‟ten büyük olması, puanların normal dağılım gösterdiği anlamına gelmektedir (Field 2005; Büyüköztürk 2007a). Bu araştırmada ise Kolmogorov- Smirnov testi için p değeri .05‟ten küçük çıktığından dolayı puanların, „normal dağılım göstermediği‟ sonucuna varılmıştır. Buna göre, verilerin sunumu için yüzde değeri

kullanılmış ve veriler, normal dağılım göstermediği için parametrik olmayan testler kullanılmıştır.

I. Friedman Testi

II. Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi III. Kruskal Wallis Testi

IV. Mann-Whitney U

Katılımcılara etkinlik öncesi, etkinlik sonrası ve 6. ayda toplanan takip verileri arasında anlamlı bir fark olup olmadığı Friedman testi ile karşılaştırılmıştır. Hem verilerin parametrik olmamasından hem de aynı gruba tekrarlı ölçümler yapıldığı için bu test uygulanmıştır. Friedman testinde anlamlı bir fark belirlenmiş ise bu farkın, hangi gruptan kaynaklandığını belirlemek için Wilcoxon İşaretli Sıralar testi kullanılmıştır (Peers 1996; Huck 2004; Field 2005). Wilcoxon İşaretli Sıralar testinin, katılımcılara ilişkili iki ölçümün yapıldığı bir başka deyişle aynı gruba, tekrarlı ölçümlerin yapıldığı ve puanların normal dağılım göstermediği durumlarda kullanılabileceği belirtilmektedir (Peers 1996; Huck 2004; Field 2005; Büyüköztürk 2007a). Aynı zamanda her bir toplam puan açısından, gruplar arasında fark olup olmadığı Kruskal Wallis testi ile analiz edilmiştir. Katılımcı puanlarının normal dağılım göstermemesi ve gözlemlerin, birbirinden bağımsız olması nedeni ile Kruskal Wallis testi uygulanmıştır (Peers 1996; Huck 2004; Field 2005; Büyüköztürk 2007a).

Wilcoxon İşaretli Sıralar ve Kruskal Wallis analizinde, etki büyüklüğü de değerlendirilmiştir. Alanyazına göre anlamlı fark çıkmış olsa dahi etki büyüklüğünü değerlendirmekte fayda vardır. Böylelikle bağımsız değişkenin, bağımlı değişken üzerinde ne derece etkili olduğu belirlenmiş olmaktadır. Etki büyüklüğü değeri z değerinin, gözlem sayısının (N) karaköküne bölümü ile elde edilmektedir.

r = z/√N

Bu bağlamda r = 0.1 ise küçük etki büyüklüğü; r = 0.3 ise orta etki büyüklüğü; r = 0.5 ise geniş etki büyüklüğü var demektir. Wilcoxon işretli sıralar analizinde, z değeri

doğrudan analiz sonrasında elde edilmekte iken Kruskal Wallis analizinde, z değeri doğrudan elde edilememektedir. Kruskal Wallis analizi sonrası anlamlı fark belirlenmiş ise gruplar arasında Mann-Whitney U analizi ile ikili karşılaştırmalar yapılmış ve böylelikle, z değeri elde edilmiştir. İkinci aşamada etki büyüklüğü hesaplanmıştır. (Field, 2005) Katılımcı puanlarının normal dağılım göstermemesi ve gözlemlerin, birbirinden bağımsız olması nedeni ile Mann Whitney U testi uygulanmıştır (Peers 1996; Huck 2004; Büyüköztürk 2007a).

3.1.7.1.2 Modelleme Çalışması

Araştırmanın başlangıç aşamasında, Şekil 3.4‘de görülen bağlantı kurulmuş ve bu bağlantı çerçevesinde bir hipotez oluşturulmuştur.

Şekil 3.4. Araştırma hipotezinin modeli

Buna göre, çevre bilgisi düzeyinin artması, çevre farkındalığın artmasına; çevre farkındalığın artması da çevre tutumunun olumlu yönde değişmesine neden olacaktır. Bu bağlantının, hipotezin ifade edildiği şekli ile olup olmadığını belirlemek için yapısal eşitlik modellemesi yapılmıştır. Modelleme çalışması için Jöreskog ve Sörbom tarafından geliştirilmiş olan LISREL 8.51 programı kullanılmıştır.

Modelleme aşamasında öncelikle araştırma verileri, düzenlenmiştir. Araştırmada kullanılan çevre bilgi testi, çevre farkındalık ölçeği ve çevre tutum ölçeği verileri, aynı SPSS dosyası içerisine kayıt edilmiştir. Ölçeklerde yer alan ters maddeler de işlendikten sonra, verilerin son halinin kayıt edilmesine dikkat edilmiştir. Modelleme işlemlerinde,

örneklem sayısı da önemli olmaktadır. Şimşek (2007), örneklem sayısının gözlenen değişken başına, 10 kişi olacak şekilde olmasını önermektedir. Aksi takdirde model doğru olsa dahi örneklem sayısı yeterli olmadığı zaman, uygun uyum iyiliği değerleri elde edilemediğini belirtmektedir. Bu araştırmanın tüm verileri, 198 kayıt üzerinden hesaplanmıştır. Katılımcıların, öntest- sontest- 6. ay takip verileri bir arada değerlendirilmiştir. Bu durum, araştırmanın bir sınırlılığı olarak göz önünde bulundurulmaktadır.

3.1.7.2 İçerik Analizi

Nitel verilerin analizinde sıklıkla kullanılan yöntemlerden birisi içerik analizidir. İçerik analizi objektif, nitel, sistematik bir analiz yöntemi olarak tanımlanmaktadır (Kassarjian 1977). Araştırmanın amacı doğrultusunda bir kelime, bir resim ya da bir sözcük grubu metin içerisinde taranmak süretiyle değerlendirme yapılmaktadır. Bu nedenle gazetecilik (Bulut, Yaylagül 2004; Murata 2007; Carvalho 2008), iletişim (Alver 2008), yönetim (Harkness, Long, Brembach, Patterson, Jordan, Kahn 2005), çevre politikaları (Hajer, Versteeg 2005), eğitim (Almeida 2004; Lu 2006; Le Roux 2008) gibi çok çeşitli alanlarda içerik analizinin kullanıldığı görülmektedir. Kassarjian (1977), içerik anlizinin doğrudan davranış değişikliğini belirlemede yetersiz kalabileceğini, fakat bireysel eğilimleri belirlemede kullanılabileceğini belirtmektedir.

Harkness, Long, Brembach, Patterson, Jordan, Kahn (2005), araştırmalarında içerik analizi yaparken şu sıralamayı kullanmışlardır:

I. Adım: Yazılardaki tekrarlı ifadeleri kodlamak,

II. Adım: Kişilerin yorumlarını göz önüne alaraktan, kodları kategorize etmek. III. Adım: Söylem stratejilerini, konu durumlarını tanımlamak.

IV. Adım: Yazılanlarda bulgularınızı destekleyen ifadeleri çıkartmak. V. Adım: Dokümanlara paralel olarak analizi derinleştirmek.

Bu araştırma kapsamında da benzer bir sıralama takip edilmiştir: I. Adım: Yazılardaki tekrarlı ifadeleri kodlanmıştır,

II.Adım: Kişinin çevre farkındalığını, çevre tutumunu, bütünsel ve duyuşsal bakış açısını ya da eylemselliğini nasıl ifade etmiştir; ifade ederken ederken alternatif yollar kullanmış mıdır?

III.Adım: Söylem stratejileri, II. adımda belirtilen konu durumlarına göre tanımlanmıştır. IV.Adım: Yazılanlarda nicel bulguları ve diğer araştırma amaçlarını destekleyen ifadeleri çıkartılmıştır.

V.Adım: Dokümanlara paralel olarak, analiz derinleştirilmiştir.

Araştırmada öncelikle açık uçlu sorulan soruların, katılımcı gözlemci notlarının ve kamera kayıtlarının deşifresi yapılmıştır. Deşifrenin ardından, yukarıda belirtilen içerik analiz yolu takip edilmiştir. Buna göre verilerden öncelikle kodlar, kodlardan da temalandırma yoluna gidilmiştir. Aynı zamanda elde edilen veriler, istatistiksel analizler sonucunda elde edilen verileri ile karşılaştırılmıştır.