Sınıfdışı Eğitim Programının İçeriğ

Bir eğitim programının dayandığı temel ne olursa olsun, her programın mutlak bir içeriği vardır. Program geliştirmenin temelindeki ilkeler ve kurallar açık, anlaşılır ve net bir biçimde düzenlenmişse içeriği belirlemek kolaylaşır (Bilen 2006). Programın içerik boyutunda, belirlenen amaçlara ulaşmak için „Ne öğretelim?‟ sorusuna yanıt aranmaktadır (Demirel 2005).

Ayrıca hedeflerin, davranışa dönüştürülerek kullanılması için bazı özelliklere sahip olması gerekir. Bunlardan biri de Ertürk‟ün belirttiği gibi hedefin, içerik ile kenetli olmasıdır; yani içerik düzeninde, bir karmaşaya neden olmamak için birbiri ile ilişkili kavramlara yer verilmelidir (Erginer 2004). Varış (1996) içeriğin, olguların ya da olayların ezberlenmek üzere ansiklopedik bir şekilde bir araya getirilmesi olarak değil, yaşam alanlarının anlam taşıyan bölümlerinin aktif bir çabayla düzenlenmesi gerektiğini belirtmiştir.

3.1.6.2.1 Sınıfdışı Eğitim Programının İçeriğinin Düzenlenmesi

Geliştirilmiş olan eğitim programında bilişsel, duyuşsal ve psikomotor alana yönelik kazanımların olması hedeflenmektedir. Kazanımların oluşmasına yönelik öğretim stratejileri belirlenirken şu ölçütler göz önüne alınmıştır:

a. Öğrenme, ne şekilde gerçekleşmektedir? b. Öğrenme sürecini kontrol eden kimdir?

c. Etkinlikler, hangi doğrultuda (konu odaklı mı, probleme dayalı mı) geliştirilmiştir? d. Etkinlikler, bireysel mi ya da grup halinde mi yapılmaktadır?

e. Etkinlikler esnasında, hangi etkileşimler oluşmaktadır?

f. Ne çeşit öğrenme desteği sağlanmaktadır (bilişsel mi, duyuşsal mı)?

a. Bloom, Gagne, Ausubel, Anderson, Merrill‟in bilişsel alana yönelik öğrenme şekillerini, çeşitli sınıflandırmalar altında topladıkları görülmektedir (Reigeluth 1999). Bu araştırmada Reigeluth‟un bilgiyi öğrenme sınıflandırması temel alınmıştır. Buna göre öğrenme dört aşamada gerçekleşir: Bilgiyi hatırlama, İlişkileri anlama, Uygulama becerisi, Çoklu düzeyde uygulama becerisi. „Bilgiyi hatırlama‟ düzeyinde bilgi, yeniden hatırlanır. „İlişkileri anlama‟ düzeyinde, bilgiler arasında ilişkiler kurulur. „Uygulama becerisi‟ düzeyinde, herhangi bir problemin çözümü ya da duruma yönelik uygulamaları yerine getirilir. „Çoklu düzeyde uygulama becerisi‟ düzeyinde konunun analiz, sentez ve değerlendirmesi yapılabilmektedir. Bu düzey için öğrenen, grup çalışması ve dokunarak öğrenme etkinlikleri yapabilmektedir. (Reigeluth 1999)

b. Bu soruda öğrenmeyi kontrol edenin öğretmen mi, öğrenci mi yoksa öğretim tasarımını yapan mı olduğu belirlenmeye çalışılmaktadır. Öğrenim sürecini kontrol edenin kim olduğunu belirlenmesi için Reigeluth (1999: 59) aşağıdaki soruların sorulmasını önermektedir:

- Eğitimsel amacı belirleyen kimdir?

- Eğitimsel amaca nasıl ulaşılacağını belirleyen kimdir? - İçeriği kim seçmiştir?

- Hangi kaynakların/ desteklerin ne düzeyde kullanılacağını kim seçmiştir? - Kaynakların/ desteklerin ne zaman kullanılacağını kim seçmiştir?

- Hangi etkinliklerin hangi sırayla yapılacağına kim karar vermiştir? - Öğrenmeyi kim değerlendirecektir?

Bu araştırma kapsamında yukarıdaki sorular değerlendirildiğine öğrenmenin, öğretim tasarımını yapan/araştırmacı kontrolünde olduğu görülmektedir.

c. Reigeluth (1999), etkinliklerin belirlenmesinde dört odak alanın kullanılabileceğini belirtmektedir: Başlık odaklı, Özel konu alanı, Problem merkezli, Disiplinlerarası. Bu odakları düzlemsel alanda şu şekilde göstermiştir:

Şekil 3.1 Reigeluth‟a göre etkinliklerin belirlenmesinde kullanılabilecek dört odak alanı

Bu araştırma kapsamında, ekoloji kapsamındaki farklı konu alanları ile ilgili etkinlikler hem probleme dayalı olarak hem de disiplinlerarası bir yaklaşımla verilmiştir. (Şekil 3.1)

d. Bu soruda etkinliklerin bireysel mi, ikili gruplar halinde mi yoksa grup olarak mı yapılacağına cevap aranmaktadır. Araştırma kapsamında katılımcıların, etkinliklerde beşer kişiden oluşan gruplar halinde çalışmasına karar verilmiştir.

e. Reigeluth (1999), etkileşimin iki düzeyde olabileceğini belirtmiştir: İnsansal etkileşim ve insansal olmayan etkileşim. Buna göre insansal etkileşim öğrenci- öğrenci, öğrenci- öğretmen, öğrenci- diğer (aile, diğer grup üyeleri, toplum vb) arasında olabilmektedir. İnsansal olmayan etkileşim ise öğrenci- gereç, öğrenci- bilgi, öğrenci- çevre (öğrenmeyi kolaylaştırıcı unsurlar), öğrenci- diğer insansal olmayan kaynaklar arasında olabilmektedir. Fakat bu araştırma kapsamında çevre, biyotik (bitkiler, hayvanlar, mikroorganizmalar vb) ve abiyotik (su, hava, toprak, güneş, nem vb.) faktörlerden oluşan bir bütün olarak değerlendirilmektedir. Dolayısıyla araştırmada yer alan etkinliklerde öğrenenin, hem diğer katılımcılar hem eğitmen hem de ortamında bulunduğu diğer canlılar (bitki, hayvan vb) ile

Disiplinlerarası

Başlık odaklı Problem merkezli

Özel konu alanı Reigeluth 1999: 60‘tan alınmıştır.

etkileşimde olması beklenmektedir. İnsansal olmayan düzeyde de Reigeluth‟un belirttiği şekilde gereç, bilgi, öğrenmeyi kolaylaştırıcı çevresel etmenler ve ekolojk anlamda abiyotik faktörler kapsamında olması beklenmektedir.

f. Reigeluth (1999), öğrenme desteğinin bilişsel ve duyuşsal yönde olabileceğini belirtmektedir. Bilişsel alanda çeşitli yazılı ve görsel materyaller, grup içi ya da gruplar arası etkileşim, dönüt, değerlendirme gibi uygulamalar ile bilgi edinilmesinin desteklenmesi hedeflenmektedir. Duyuşsal alanda ise öğrenenin güdü, tutum, yeterlilik düzeyinin arttırılması hedeflenmektedir. Öğretim modellerin bu iki alanın her ikisini de ya da sadece birini kapsayabilmektedir.

Şekil 3.2 Reigeluth‟a göre öğrenme desteğinin yönü

Bu araştırma kapsamında, bireylerin hem bilişsel hem de duyuşsal alanlarının desteklenmesi yönünde uygulamalar yapılmıştır (Şekil 3.2). Bilişsel destek için Kolb‟un deneyimsel öğrenme modeli, grup içi ve gruplar arası etkileşimler, etkinlik esnasında problem odaklı sorular kullanılmıştır. Duyuşsal destek için ise psikodrama etkinlikleri ile kendilerini doğada nasıl tanımladıkları anlamaya çalışılmış ve empati duygusunun gelişimi desteklenmiştir.

Duyuşsal destek Bilişsel destek

3.1.6.2.2 Ekolojik Boyutlar

Program içerisinde yer alan konular, Ekoloji‟nin boyutlarına göre sınıflanmıştır. Ekoloji, 4 ana boyut altında toplanmaktadır: Fiziksel Çevre, Tür ve Tür Toplulukları Ekolojisi (Birey Ekolojisi, Populasyon Ekolojisi, Kommunite Ekolojisi), Ekosistem Ekolojisi, İnsan Ekolojisi (Molles 2008). Yukarıda belirtilen ekolojik alt boyutlara göre, alan uzmanın da görüşü alınarak etkinlikler belirlenmiştir. Programda, 4 boyut altında 19 etkinlik yer almıştır. Etkinliklerin isimleri ve boyutlara göre dağılımı Ek 11‟de gösterilmiştir.

3.1.6.2.2.1 Fiziksel Çevre

Canlının, belirli bir alanda yaşamasına imkân sağlayan, tüm fiziksel ve kimyasal parametreleri içermektedir. Örneğin tektonik hareketler, sıcaklık, ısı, ışık, nem vb. (Molles 2008) Fiziksel çevre boyutu altında, 3 etkinlik yer almıştır: Astrofizik, Evren‟de yalnız mıyız?, İklim-ekosistem ilişkisi, Çanakkale ve çevresinin jeolojik yapısı.

3.1.6.2.2.2. Tür ve Tür Toplulukları Ekolojisi

Bu boyut altında, 3 alt boyut yer almaktadır: Birey Ekolojisi, Populasyon Ekolojisi, Kommunite Ekolojisi. Tür ve tür toplulukları ekolojisi, türler arasında ya da türlerin kendi içinde gerçekleşen tüm hayatta kalma davranışlarını içermektedir. Beslenme, av- avcı ilişkisi, üreme davranışı, rekabet vb. (Molles 2008) Bu boyut altında, 6 etkinlik yer almıştır: Orman ekosistemi, Çanakkale ve çevresinde yaşayan omurgalı hayvanlar, Denizel ekosistem, Deniz yosunları ve yaşamsal önemleri, Biyolojik mücadele, Akarsu ekolojisi sucul organizmalar ve su kalitesi.

3.1.6.2.2.3 Ekosistem Ekolojisi

Doğadaki enerji üretimi ve çeşitli döngüleri içermektedir. Su döngüsü, hidrojen döngüsü, azot döngüsü vb. (Molles 2008) Bu boyut altında, 2 etkinlik yer almıştır: Enerji üretimi, Su kirliliği ve suyun etkin kullanımı.

3.1.6.2.2.4 İnsan Ekolojisi

İnsanın, doğa üzerine etkisini ve çözüm yollarını açıklamaktadır. Kompost, bitki ıslahı, ekoturizm vb. (Molles 2008) Bu boyut altında 7 etkinlik yer almıştır: Kompost, Ekoturizm, Bitki ıslahı ve organik tarım, İnsan eliyle oluşturulan manyetik alan, Yeşil bina tasarımları, Derin ekoloji, Ekolojik ayak izimiz.