Vergi Tatili Uygulamaları

Kurumlar vergisi tatili, DYSY’yi çekmek isteyen gelişmekte olan ülkelerin sıklıkla kullandığı bir vergi teşviği türüdür. Vergi tatili, teşvik uygulanan endüstride faaliyet göstermek üzere kurulan yabancı sermayeli şirketin kuruluş yıllarında tamamen veya kısmen kurumlar vergisinden muaf tutulması, vergi tatili dönemi sona erdikten sonra ise tam olarak vergiye tabi tutulması şeklinde uygulanmaktadır.²⁰⁸ Vergi tatili teşviğinde, kurumlar vergisinden tamamen muaf tutulan dönemin sonrasında bir süre de genellikle %50 oranında olmak üzere indirimli kurumlar vergisi oranının söz konusu olduğu, bunun yanında diğer

207 Mintz, Tsiopoulos, s.10

208 Anwar Shah, Fiscal Incentives for Investment and Innovation, Oxford University Press US, 1995, http://books.google.com (14.11.2009), s.165

vergi türlerinde de muafiyet sağlandığı uygulamalar da söz konusu olabilmektedir. Örneğin Çin’de bulunan özel ekonomi bölgelerinde faaliyet gösteren şirketler 2 yıl tam muafiyet, takip eden 3 yıl da %50 indirimli olmak üzere toplam 5 yıl süresince kurumlar vergisi tatili uygulamasından yararlanabilmekte, 5 yıllık sürenin sonunda da özel ekonomi bölgelerinde faaliyet gösteren şirketlere uygulanan %15 oranındaki indirimli kurumlar vergisi oranından yararlanabilmektedir.²⁰⁹

Vergi tatili, yatırımın yapılmasından sonraki ilk yıllarda elde edilen gelirin vergiden istisna edilmesi veya düşük oranda vergilendirilmesi şeklinde uygulanmaktadır. Vergi tatili DYSY’yi çekmede birçok fayda sağlamaktadır. ²¹⁰

Bunlar;

- Düşük kurumlar vergisi oranı gibi uzun vadede ve daha yavaş etkide bulunan teşvik uygulamasına göre faydalarından daha çabuk yararlanılmakta olup yatırım yapıldıktan sonra şirket kâr elde etmeye başlar başlamaz etkisini göstermektedir.

- Sık sık yer değiştiren ve bir yere bağlı olmayan sanayi olarak adlandırılan alanlarda yatırımda bulunan şirketler için öncelikli olarak faydalarını göstermektedir.

- Faiz giderlerinin kazançtan indirimi önem taşımadığından, borçlanarak yatırım yapan şirketler için teşvik niteliğini kaybetmektedir. Vergi tatili uygulamasının dağıtılan kârpayı üzerinden alınan kişisel gelir vergisini de kapsadığı durumlarda, yatırımın borçlanma yerine özkaynaklar kullanılarak yapılması teşvik edilmekte ve bu durum aynı zamanda kurulan şirketlerin finansal yapısını sağlamlaştırarak iflas etme riskini azaltmaktadır.

Bunun yanında vergi tatili uygulamasının bazı dezavantajları da bulunmaktadır. ²¹¹ Bunlar;

- Vergi tatili süresince varlıkların giderleştirilmesinin gerektiği durumlarda uygulama, uzun ömürlü amortismana tabi varlıklara dayalı yatırımları dışlamaktadır. Bu da uzun vadede ekonomik yapının zedelenmesine yol açmaktadır.

209 Easson, s.134-135

210 Mintz, Tsiopoulos, s.10

211 Mintz, Tsiopoulos, s.10

- Vergi mükellefleri, diğer kaynaklardan elde ettikleri gelirlerin vergilendirilmesinden nasıl kaçınabileceklerini öğrendiklerinde, vergi matrahında büyük erozyona neden olabilmektedir. Örneğin, tercih yapma imkanı buldukları takdirde kurumsal vergi mükellefleri elde ettikleri gelirleri vergi tatili uygulamasından yararlanan şirketlerine kaydırırken, indirilebilir giderlerini ise vergi ödemek zorunda olan şirketleri bünyesinde tutabilirler. Ya da vergi tatili uygulamasından yararlanan şirketlerinin, vergi ödemek zorunda olan şirketlerine borç vermesini sağlayarak, bir taraftan faiz giderlerini vergi matrahından indirme imkanı yaratırken diğer taraftan faiz gelirlerinin vergilendirilmemesini sağlayabilirler.

- Vergi mükellefleri, vergi tatili uygulamasından yararlanma süresini uzatmak için bir bölgedeki şirketi kapatıp başka bir bölgede yeni bir şirket açabilirler.

- Vergi tatili uygulaması hedefe ulaşması güç olan ve ekonomi üzerinde istenmeyen bozucu etkileri olabilen bir teşvik türüdür. Uygun nitelikte olmayan şirketlerin vergilendirilebilir gelirlerini vergi kapsamı dışında tutmalarına neden olabilir.

Vergi tatili hem en çok uygulanan hem de en çok kötüye kullanılan ve sıklıkla eleştiriye uğrayan vergi teşviği türüdür. Vergi tatilinin süresi, bu teşvik türünün hem yatırımcılara olan cazibesini hem de ilgili ülkeye olan maliyetini belirlemektedir. Örneğin 3 yıl gibi kısa süreli vergi tatili uygulamaları, potansiyel yatırımcılar için sınırlı bir değere sahip olup yatırımları çekmede nadiren etkili olabilmektedir. Büyük ölçekli yatırımların kâr elde etmeye başlamaları çoğunlukla birkaç yılı bulduğundan bu zaman zarfında vergi tatili uygulamasının sona ermesi durumunda yatırımcılar bu teşvik türünün avantajlarından yararlanamamaktadırlar.²¹²

Vergi tatili, genellikle gelişmekte olan ülkeler ile geçiş ekonomileri tarafından DYSY’yi çekmek için uygulanan bir vergi teşviği türüdür. Bu vergi teşviği türü, çoğunlukla ilgili ülkede yeni yatırımda bulunacak firmaları hedeflemekte olup mevcut firmaların devam eden faaliyetlerini kapsamamaktadır. Vergi tatili uygulaması, en çok faydayı kısa vadeli hedefleri olan, belli bir yere bağlı olmayan ve ihracata odaklı sanayilerde faaliyet gösteren firmalara sağlamaktadır. Bu gibi şirketler, vergi tatili süresince kârlarını maksimize edebilmek için bu teşvik türünden azami şekilde faydalanmaya çalışmakta, vergi tatili dönemi sonunda ise eğer gerekiyorsa daha düşük vergi uygulanan yerlere taşınmaktadırlar. Uzun vadeli

212 Easson, s.135-136

hedefleri olan ulusötesi şirketler ise vergi tatilinin sona ermesinden sonra ilgili ülkenin vergi sistemine uyum sağlayabilmek için sermaye maliyetini ve diğer maliyet unsurlarını vergi tatili öncesi ve sonrasında sıkı bir şekilde kontrol altında bulundurmak durumundadırlar.²¹³

Vergi tatili uygulamasının diğer bir dezavantajı da ülkelerin ihtiyaç duydukları vergi gelirlerinde azalmaya yolaçmasıdır. Bu uygulama, ülkelerin normalde elde edebilecekleri vergi gelirlerinde büyük erozyona yol açan vergi planlama stratejileri oluşturmak için ulusötesi şirketlere büyük fırsatlar yaratmaktadır. Bazı yeni yatırımlar teşvik edilse de bu uygulamanın ülkeye olan maliyeti büyük miktarlara ulaşabilmektedir. Daha çok DYSY çekmek için kullanıldığında vergi tatili sınırlı faydaya sahip bulunmaktadır. Bu teşvik türü, ülke ekonomisinin uzun vadeli çıkarları için fayda sağlayacak yatırımlardan çok, belli bir yere bağlı olmayan yatırımları çekmede etkili olmaktadır. Son olarak vergi tatili yeni ve üretken varlıklara yatırımdan çok, yeni şirket kuruluşlarına fayda sağlamakta olup yeni ve verimli üretim kapasitesine ihtiyaç duyan gelişmekte olan ülkelere faydası sınırlı olmaktadır.²¹⁴