Uzak Doğu Uluslararası Tokyo Askeri Ceza Mahkemesi

19 Ocak 1946 tarihinde Müttefik Kuvvetler Komutanı General MacArthur tarafından yayınlanan özel bir bildiriyle kurulan Uzakdoğu Askeri Ceza Mahkemesi’nin amacı pasifik savaş suçlularını cezalandırmaktır196_.

Uzak Doğu Uluslararası Askeri Ceza Mahkemesi Müttefik Devletler tarafından belirlenen 11 yargıç197_{, ABD vatandaşı 1 savcı ve 10 yardımcı savcıdan}

oluşmuştur. Mahkeme kararlarını oy çokluğu ile alınmış eşitlik durumlarında Avustralyalı Başkan William Webb’in oyu belirleyici olmuştur198_{. Nüremberg}

mahkemesinin aksine bu mahkemede ABD, Birleşik Krallık, Fransa ve Sovyetler Birliği’nin yanı sıra Hindistan, Yeni Zelanda, Çin, Avustralya, Hollanda ve Filipinlerden hakim ve savcılar göre yapmıştır199_.

Uzak Doğu Uluslararası Askeri Ceza Mahkemelerinin yetki alanına giren suçlar, Nüremberg Şartı’nın 2. bölüm 5. maddesinde açıklanan barışa karşı suçlar, savaş suçları ve insanlığa karşı suçlardır200_.

Mahkeme, 7 kişiyi idam cezasına, 16 kişiyi müebbet hapis cezasına, 2 kişiyi sürekli hapis cezasına çarptırılarak; Japon hükümetinde aktif görev yapmış 25 Japon

195 _{Historical Review of Developments Relating to Aggression, a.g.e., s. 93; YILMAZ, Uluslararası}

Hukukta Saldırı Suçu, s. 95; Başka kaynağa göre ise, 22 sanıktan 12’si ölüm cezasına, 3’ü müebbet hapis cezasına, 4’ü süreli hapis cezasına mahkum edilmiş olup; 3’ü beraat etmiştir. ERDAL Selcen, s. 17.

196 _{ERDAL Selcen, s. 14; ZORLU Emre S., s. 120.}

197 _{ERDAL Selcen, s. 18.}

198 _{ZORLU Emre S., s. 120.}

199 _{PARLAK Melis T., “Galiplerin Adaleti: Nüremberg ve Tokyo Askeri Ceza Mahkemeleri”,}

İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 38, 2015, s. 44.

200 _{TÖNGÜÇ Ali Rıza, Uluslararası Ceza Mahkemesinin Kapsamı ve Yargılama Hukuku, Kazancı}

vatandaşını yargılamıştır201. Ancak mahkeme Japon İmparatoru Hirohito’ya herhangi bir suçlama yüklenmemiştir. Hirohito’nun 1 Ocak 1946’da yaptığı konuşmasında konumundan vazgeçtiğini açıklamasıyla deklare edilmemiş olsa da genel kanı Hirohito’nun ABD ile gizli bir anlaşma yaptığıdır202_.

Tokyo Mahkemesi Şartı’nın 5 (a) hükmünde barışa karşı suçlar Nüremberg Şartı’na benzer şekilde tanımlanmış; ancak tanımdaki saldırı savaşı yerine “ilan edilsin veya edilmesin saldırı savaşı” ifadesi eklenmiştir. Japonya’nın ABD ve İngiltere’ye karşı saldırılarının haklı bir gerekçeye dayanmaması, saldırı savaşı ifadesinin değiştirilmesine sebep olarak gösterilmektedir. İfade değişikliği, BM Savaş Suçları Komisyonuna göre sadece hukuki yazım tekniğinden ve bu konuya vurgu yapılmak istenmesinden kaynaklandığı, barışa karşı suçlar üzerindeki yargı yetkisini temelden etkileyecek bir fark yaratmadığı belirtilmiştir203_.

29 Nisan 1946 tarihinde Savcılık Makamı tarafından tanzim edilen iddianamede Japon saldırı politikasının liderleri olarak görülen 28 sanık hakkında 52 tanesi barışa karşı suçlar olmak üzere toplam 55 ayrı suçlama yer almıştır204_{. 28}

sanıktan 14 tanesi Savaş Bakanlığında görev yapan general, 5 tanesi diplomat, 3 tanesi mareşal, 1 tanesi politikacı, 1 tanesi propagandist, 1 tanesi de aşırı milliyetçiydi. Sanıklardan birisi yargılama devam ederken ölmüş, bir diğeri de sağlık durumundan dolayı yargılanamamıştır205_.

Tokyo mahkemesi kararlarında, Japon silahlı kuvvetlerinin saldırgan plan ve politikaları aracılığıyla ülkenin kontrolünü ele geçirerek, savaş için hazırlanma süreci ayrıntısıyla incelenmiştir. Bu aşamada Japon silahlı kuvvetleri, hükümet yönetimindeki etkinliğini arttırdığı, basın, ekonomi ve temel sanayilerin savaşa

201 _{ZORLU Emre S., s. 121.}

202 _{PARLAK Melis T., s. 44.}

203 _{YILMAZ, Uluslararası Hukukta Saldırı Suçu, s. 96.}

204 _{Historical Review of Developments Relating to Aggression, a.g.e., s. 161.}

yönelik olarak hazırlandığı ancak bir hükümet organının silahlı kuvvetlerin saldırgan amaçları üzerinde kontrolünün bulunmadığı tespitlerinde bulunulmuştur206_.

Tokyo mahkemesi, Osawa’nın 1928’de dile getirdiği daha sonra sanık Tanaka ve Japon Genel Kurmayı tarafından desteklenen ve benimsenen, Japonya’nın sınırlarının Asya, Doğu Sibirya ve Güney Denizi Adalarına kadar genişletilmesine yönelik ortak plan ve komplo kurulduğuna karar vermiştir. Söz konusu hedeflerin önünde ABD, Sovyetler Birliği, Fransa, Hollanda ve İngiltere’nin olacağı düşüncesiyle Japonların bu ülkelere karşı savaş planları ve hazırlıkları yaptıkları iddia edilmiştir. Ayrıca mahkeme 27 Eylül 1940 tarihindeki Japonya, Almanya ve İtalya’nın saldırgan bir politikasını açıkça ortaya koyduğuna özel vurgu yapmıştır. Mahkeme tüm bu delilleri, Japonya’nın önceden kışkırtma veya tahrik olmaksızın kuvvet kullanarak başka devletlerin kaynaklarını ele geçirmek amacıyla yaptığı faaliyetleri saldırı savaşı olarak kabul etmiştir207.

V. 10 Numaralı Kontrol Konseyi Kanunu

30 Ekim 1943 tarihli Moskova Bildirgesinde belirli bir bölgede suç işlemiş olan kişilerin, adi savaş suçlarını gerçekleştirdikleri coğrafi yerlerin kanunlarınca yargılanmaları için o ülkelere teslim edilmesi öngörülmüştür. Aralık 1945’de alınan kararı gerçekleştirmek için müttefik devletler, Uluslararası Askeri Mahkeme Statüsü’nün bir kısmının değiştirilmiş bir düzenlemesi olan 10 Numaralı Kontrol Konseyi Kanunu’nu yayınlamışlardır208_.

ABD, 10 Numaralı Kontrol Konsey Kanunu’na binaen askeri mahkemeler kurmuştur. Bu askeri mahkemelerde 1946-1949 yılları arasında 10 Numaralı Kontrol Konsey Kanunu ve 7 numaralı Askeri Hükümet Emri çerçevesinde toplam 12 yargılama yapmıştır. Bu yargılamalardan dördü barışa karşı suçlar kapsamında yapılmıştır. Fransa’da Almanya’daki Fransız işgal bölgesi için 10 Numaralı Kontrol Konsey Kanununa ilişkin genel bir mahkeme kurup barışa karşı suçlarla ilgili bir

206 _{YILMAZ, Uluslararası Hukukta Saldırı Suçu, s. 97.}

207 _{YILMAZ, Uluslararası Hukukta Saldırı Suçu, s. 97-98.}

yargılama yapmıştır. Ayrıca İngiliz işgal bölgesi için de 1946 tarihli Kraliyet Yetkisi adı altında yargılamalar icra edilmiştir. Sovyetler Birliği’nde de işgal bölgeleri için yargılamalar gerçekleştirilmiştir209_.

10 Numaralı Kontrol Konseyi Kanununda barışa karşı suçlar madde II/1(a)’da şu şekilde açıklanmıştır210_:

“Diğer ülkelerin istilasına başlanması ve uluslararası Andlaşmalara, anlaşmalara veya güvencelere aykırı savaşı veya bir saldırı savaşını planlama, hazırlama, başlatma veya sürdürme, veya yukarıdakilerden herhangi birisinin gerçekleşmesi için ortak plana veya komploya katılma da dahil ancak bunlarla sınırlı olmayan uluslararası hukuka ve Andlaşmalara aykırı saldırı savaşları.”211

Yukarıda Bahsi geçen tanım Nüremberg Şart’ında geçen tanımla bazı farklılıklar dışında benzerlik göstermektedir. İlk benzerlik “dahil ancak bunlarla sınırlı olmayan” barışa karşı suçların tanımında yapılan suçların dışında saldırı savaşı hallerinde de ortaya çıkabileceğine vurgu yapılmıştır. Bir diğer farklılık ise savaşın yanında istila (invasion) fiilinin de açıkça barışa karşı suç olduğu belirtilmiştir212_.

Bazı uluslararası hukukçular, istila fiilinin barışa karşı suç olarak tanıma eklenmesinin, saldırı savaşı dışındaki saldırı fiillerinin de barışa karşı suç oluşturabileceğini dolayısıyla saldırı suçu teşkil edebileceğini ileri sürmüşlerdir213_.

Bu görüşe karşı çıkanlar ise, bahsi geçen genişletilmiş tanımın barışa karşı suçların içeriğinde ciddi bir değişiklik yapmadığını ve barışa karşı suçların yine savaş ve

209 _{DEĞİRMENCİ ve MAVUŞ, s. 67.}

210 _{Yale Law School Website, “Control Council Law No. 10, Punishment Of Persons Guilty Of War}

Crimes, Crimes Against Peace And Against Humanity”, http://avalon.law.yale.edu/imt/imt10.asp (Erişim Tarihi:15.01.2019)

211 _{YILMAZ, Uluslararası Hukukta Saldırı Suçu, s. 99.}

212 _{YILMAZ, Uluslararası Hukukta Saldırı Suçu, s. 99.}

213 _{LIVADA Phani Dascalopoulou, “Aggression and the ICC: Views on Certain Ideas and their}

Potential for a Solution”, The International Criminal Court and the Crime of Aggression, Edited by Mauro Politi and Giuseppe Nesi, Ashgate, 2004, s. 82

saldırı savaşına referansla tanımladığını ileri sürmüşlerdir214_{. Ancak Almanya’nın}

Avusturya ve Çekoslovakya’ya karşı gerçekleştirdiği istila harekâtı barışa karşı suç olarak kabul edilerek215 ilk görüşün doğru olduğunu göstermiştir.

10 Numaralı Kontrol Konseyi Kanununun II/2’de uyruğu veya görevi ne olursa olsun kişi:

I. bir suçun failiyse,

II. böyle bir suçun işlenmesinde suç ortağı veya işlenmesini emrettiyse, III. kendi rızası ile suça ortak olmuşsa veya katılmışsa,

IV. suçun işlenmesiyle ilgili plan veya girişimlerle bağlantılıysa,

V. bu tür bir suçun işlenmesiyle bağlantılı herhangi bir kuruluş veya grubun üyesiyse,

VI. Almanya veya müttefiklerine her türlü yardım veya desteği sağlıyorsa II/1 maddedeki suçları işlemiş sayılacaktır216_.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında saldırı suçu kapsamındaki gelişmeler barışa karşı suçlar ve saldırı savaşı çerçevesinde değerlendirildiği görülmektedir. 3314 Sayılı Saldırı Tanımı Kararı, saldırı suçunu, “Saldırı savaşı barışa karşı suçtur. Saldırı uluslararası sorumluluğa yol açar” şeklinde tanımlamıştır. Bu tanıma göre kişisel ceza sorumluluğu doğuran saldırı savaşı ile uluslararası sorumluluk doğuran diğer saldırı fiilleri arasında ayrım yapılmıştır. Ayrıca bu tanımdan çıkan sonuç ise, suç olan eylemin saldırı savaşı olduğudur. BM Genel Kurulu’nun 1970 tarihli 2625 sayılı kararında kabul edildiği gibi, saldırı suçunun oluşması için silahlı kuvvet kullanılmasının saldırı savaşı217 _{düzeyine gelmesi gerektiğidir. Nitekim her saldırı}

eylemi, barışa karşı suçlara ya da saldırı suçuna yol açmamaktadır. Uluslararası

214 _{WILMSHURST Elizabeth, “Definition of the Crime of Aggression: State Responsibility or}

Individual Criminal Responsibility?”, The International Criminal Court and the Crime of Aggression, ed. Mauro Politi and Giuseppe Nesi, Ashgate, 2004, s. 94.

215 _{DEĞİRMENCİ ve MAVUŞ, s. 69.}

216 _{Control Council Law No. 10, II/2.}

217 _{Uluslararası Hukuk Komisyonu’nun 1954 yılında ortaya koyduğu Barışa ve İnsanlığa Karşı Suçlar}

Taslak Metni’nde saldırı savaşının uluslararası bir suç olarak kabul edildiğini öngörmektedir. Bakınız:

hukukta silahlı kuvvet kullanmanın saldırı suçu oluşturabilmesi için kuvvet kullanmanın savaş boyutuna ulaşması gerekmektedir218_.

VI. Saldırı Suçunu Tanımlama Çalışmaları