Saldırı Suçunun Manevi Unsuru

Çağdaş ceza hukukunda suçtan bahsedebilmek için fail ile fiil arasında nedensellik bağının bulunması dışında işlenen fiil ile fail arasında manevi bir bağın347 _{bulunması gerekmektedir}348_.

UCM’nin öncelikli olarak Roma Statüsü’nü, suçun unsurlarını, usul delil kurallarını uygulayacağı, Roma Statüsü’nün uygulanacak hukukun düzenlendiği 21. maddesinde belirtilmiştir. Roma Statüsü’nün 9. maddesinde suçun unsurlarının UCM’ye 6, 7, 8 ve 8 bis maddelerinin yorumlanmasında ve uygulanmasında yardımcı olacağı vurgulanmıştır. Nitekim UCM yargıçlarının suçun unsurları belgesini uygulamakla yükümlü olmadıkları şeklindeki görüş kabul edilmekte olup;

345 _{Metnin orjinali, “The perpetrator planned, prepared, initiated or executed an act of aggression.”}

şeklindedir. RC/Res.6, Annex II, Elements, art. 1.

346 _{DEĞİRMENCİ ve MAVUŞ, s. 166.}

347 _{Manevi bağ kast, olası kast, bilinçli taksir ve taksirdir.}

ABD’nin baskılarıyla 1998 Roma Diplomatik Konferansında hüküm bu şekilde kabul edilip statüye dahil edilmiştir349_.

Roma Statüsü’nde manevi unsur 30. maddede düzenlenmiştir:

1. Aksi belirtilmedikçe, bir şahsın, Mahkeme'nin yargı yetkisine giren bir suçun maddi unsurlarını kasten ve bilerek işlemesi halinde cezai sorumluluğu ve mesuliyeti bulunur.

2. Bu maddenin amaçları bakımından, bir şahsın aşağıdaki durumlarda kasten hareket ettiği varsayılır:

(a) hareketle ilgili olarak, şahsın hareket içinde olmayı amaçlaması;

(b) netice ile ilgili olarak, şahsın o neticeye sebep olmayı amaçlaması veya neticenin hareketin olağan sonucu olarak gerçekleşeceğinin farkında olması.

3. Bu maddenin amacına uygun olarak "bilgi", hareketin olağan sonucu olarak bir durumun mevcut olduğunun veya bir sonuç doğuracağının farkında olunması demektir. "Bilmek" ve "bilerek" kavramları buna göre yorumlanır.

30. maddeye göre, bir kişi UCM’nin yargı yetkisine giren bir suçu kasten ve bilerek işlemesi durumunda cezai sorumluluğu doğacak ve cezalandırılabilecektir. Madde de geçen kast ile ulusal hukukta yer alan kast arasında bir fark bulunmamaktadır. Ulusal hukukta neticenin bilinmesine rağmen hareketin gerçekleştirilmesi anlamına gelen ‘olası kast’ ifadesinin ‘bilerek’ ifadesine karşılık geldiği söylenebilir350_.

8 bis maddesi manevi unsur ile ilgili olarak yerine getirilmesi gereken özel bir durum içermemektedir. Bu sebeple suçun unsurlarında listelenen herhangi bir

349 _{KAYA İbrahim, Uluslararası Hukukta Temel Belgeler, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016, s. 415;}

KIM Sangkul, “The Anatomy of the Means of Proof Digest”, Morten Bergsmo (ed.), Active

Complementarity: Legal Information Transfer, Torkel Opsahl Academic EPublisher, Oslo, 2011, p. 200.

davranış herhangi bir unsura atıf yapılmadığı takdirde Suçun Unsurları Belgesi’nde madde 30 hükmünün geçerli olacağı belirtilmiştir351_.

Kıta Avrupası hukuk sisteminde ‘isteme’ ve ‘bilme’ kastın unsuru olarak düzenlenirken; genel hukuk sistemine sahip olan ülkelerde ise ‘bilme’ unsuruna manevi unsur kapsamında anlam yüklenmektedir. Kast suç tanımındaki neticeye ilişkinken, bilme ise hareketin ön koşulu kapsamında değerlendirilir352_{. Manevi}

unsuru düzenleyen 30. maddede kişinin, UCM’nin yargı yetkisine giren bir suçun maddi unsurlarını bilerek ve isteyerek işlemesi durumunda cezai sorumluluğun doğacağı belirtilmiştir. Bu durumda suçun oluşabilmesi için failin suçu hem bilerek ve hem de isteyerek işlemesi gerekmektedir.

Gözden Geçirme Konferansında saldırı suçu için iki tane manevi unsur (4 ve 6. unsurlar), dört tane (1, 2, 3 ve 5. unsurlar) maddi unsur olmak üzere toplam altı unsur kabul edilmiştir. Kabul edilen birinci suç unsuru, davranış unsuru olup; failin bir saldırı fiilini planlama, hazırlama, başlatma veya icra etme faaliyetlerini isteyerek gerçekleştirmesi gerekmektedir353_{. İkinci suç unsuru ise hareketin ön koşulu}

unsurudur. Buna göre fail, saldırı fiilini gerçekleştiren devletin siyasi veya askeri eylemlerini etkin bir şekilde kullanabildiğinin farkında olmalıdır354_.

Üçüncü unsura göre saldırı fiilinin gerçekleşmiş olması gerekmektedir. Bu sebeple bu unsurun netice unsuru mu yoksa hareketin ön koşulu unsuru mu olduğu

351 _{Suçun Unsurları Belgesindeki hükmün orijinal metni, “As stated in article 30, unless otherwise}

provided, a person shall be criminally responsible and liable for punishment for a crime within the jurisdiction of the Court only if the material elements are committed with intent and knowledge. Where no reference is made in the Elements of Crimes to a mental element for any particular conduct, consequence or circumstance listed, it is understood that the relevant mental element, i.e., intent, knowledge or both, set out in article 30 applies. Exceptions to the article 30 standard, based on the Statute, including applicable law under its relevant provisions, are indicated below” şeklindedir. Bakınız: “General Introduction”, Elements of Crimes, PrintPartners, The Hague, 2011, p. 1, art. 2.

352 _{TEZCAN Durmuş vd., Uluslararası ceza hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2009, s. 469;}

MAVUŞ, s. 138.

353 _{ICC-ASP/8/INF.2, 10 July 2009, “Informal inter-sessional meeting on the Crime of Aggression,}

hosted by the Liechtenstein Institute on Self-Determination, Woodrow Wilson School, at the Princeton Club, New York, from 8 to 10 June 2009”, p. 3, para. 13, https://asp.icc- cpi.int/iccdocs/asp_docs/ASP8/ICC-ASP-8-INF.2-ENG.pdf (Erişim Tarihi: 06.02.2019)

tartışmalıdır355_{. Dördüncü unsur ise üçüncü unsur için gerekli olan manevi unsuru}

düzenlemektedir. Bu unsur kapsamında fail bir ülkenin toprak bütünlüğüne veya BM Şartı’na açıkça aykırı olan silahlı kuvvet kullanımının, eylemleri karşısında ortaya konan somut koşulların farkında olmalıdır356_.

Beşinci unsur ise, saldırı fiilinin boyutu, şiddeti ve karakteriyle BM Şartı’nı açıkça ihlal etmiş olması gerektiğini belirten maddi bir unsurdur. Altıncı ve son unsur ise beşinci unsur için gerekli manevi unsuru düzenlemektedir. Bu bağlamda fail, BM Şartı’nı açıkça ihlal edildiğini ortaya koyan somut delillerin farkında olmalıdır357_.