Uluslararası Örgütler Yerel Yönetimler

Uluslararası ilişkilerde yerel yönetimlerin önemi gün geçtikçe artmaktadır. Uluslararası toplum özgürlük, katılım, yerel demokrasi kavramlarını genellikle ulus devlete karşı savunmaya yönelmiştir. Demokratik hak ve özgürlüklerin Avrupa Kentsel Şartı, Avrupa Kentli Hakları Deklarasyonu, Birleşmiş Milletler Kent Habitat Eylemleri, Birleşmiş Milletler Şehircilik Forumları, demokrasi, şehirleşme, sürdürülebilir kalkınma, çevrenin korunması gibi konularda yerelleşmenin önemini vurgulayan kalıcı bir uluslararası siyaset üretmiştir.

Özellikle 20. Yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren küresel sistem içinde yerel siyaset ekonomik ve sürdürülebilir ekonomik gelişmenin anahtarı olarak görülmüştür.

Dünya Bankası, Birleşmiş Milletler ve Uluslararası Para Fonu gibi örgütler kalkınmanın temel yapı taşları haline getirdikleri yönetişim, toplumsal sermaye hizmette halka yakınlık (subsidiarity), güçlendirme (empowerment)

gibi kavramları kullanarak katılımın yükselişine katkıda bulunmuşlardır54

.

1.3.2.1.Birleşmiş Milletler ve Yerel Yönetimler

Birleşmiş Milletler gerek aldığı kararlar gerekse kabul edilen ana metinlerinde evrensel insan haklarını temel alarak her dünya vatandaşının demokratik katılım hakkını savunmaktadır.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Beyannamesi’nin 21. maddesi herkesin doğrudan veya serbestçe seçilmiş temsilciler ile ülkesinin yönetimine katılma ve kamu hizmetlerinden eşit olarak yararlanma hakkı vardır55

.

Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası

Sözleşmesi’nin 25. maddesinde her yurttaşın ayrımlara ve makul olmayan

54

A.Argun Akdoğan, Yerel Yönetimlere Halkın Katılımı: Sınırlılık ve Yeni Açılımlar” Yerel Yönetimler Kongresi- Dünden Bugüne Yerel Yönetimlerde Yeniden Yapılanma Bildiriler Kitabı, 3-4 Aralık 2004, s. 273

55 _{BM, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, (Erişim),}

kısıtlamalar bakılmaksızın doğrudan doğruya ya da özgürce seçilmiş temsilciler aracılığıyla kamu yönetimine katılma, seçimlerde oy kullanma, seçilme ve kamu hizmetlerine girme hakkına ve fırsatına sahip olduğu belirtilmiştir56

.

Yerel Gündem 21 sürecinin öncelikli yerel sürdürülebilir kalkınma sorunlarının çözümüne yönelik uzun dönemli, stratejik bir planın hazırlanması ve uygulanması üzerindeki vurgusu, çeşitli katılımcı mekanizmaları içeren ve yerel ortaklıklara dayalı “yönetişim” (governance) anlayışının yaşama geçirilmesini gerekli kılmaktadır. Sürdürülebilir kalkınma kavramının demokrasi, insan hakları, katılımcılık, şeffaflık, etkinlik, hesap verme ve yerel yönetişimin diğer vazgeçilmez kavramlarıyla birlikte anlam kazanmasından

hareketle, Yerel Gündem 21’in şemsiyesi altındaki yerel eylem planlaması

sürecinin aynı zamanda “yerel demokrasinin geliştirilmesi projesi” olduğu

açıkça görülmektedir57

.

Birleşmiş Milletler eğitimden sağlığa, çevre hareketlerinden spora

kadar hemen hemen pek çok alanda yaptığı uzun vadeli programlarla

yerelleşmeyi ve yerel demokrasinin güçlendirilmesi için adımlar atmıştır. İnsan Yerleşimleri faaliyetlerinin eşgüdümünü sağlamayı, insan yerleşimleri

ve iskân programları konularında kentlerde karşılaşılan sorunların çözümü

Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Programı (BM-HABITAT) ile sürdürülmektedir. Bir başka program ise UNESCO bünyesinde sürdürülen hayat boyu eğitim programlarıdır. Bu programlarda örgün eğitim dışında bulunan herkesin hayat boyu eğitim alma hakkı savunularak, eğitim temel bir hak olduğu prensibiyle önemli projeler geliştirilmektedir.

Büyük bir katılım ve modern yönetişim ilkeleri ışığında Yeryüzü Zirvesi” olarak isimlendirilen BM Çevre ve Kalkınma Konferansı (UNCED) sürdürülebilir kalkınma çerçevesinde, kentsel hakları ve yerel demokrasiyi savunan çoğulcu ve katılımcı politikaları desteklemiştir.

56_{BM, Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi, (Erişim),}

http://www.tihv.org.tr/index.php?bm-siyasi-ve-medeni-haklar-uluslararasi-soezlemesi, 15. Eylül 2012.

57_{Sadun Eralp, Yerel Gündem 21 Uygulamalarına Yönelik Kolaylaştırıcı Bilgileri El Kitabı,}

179 ülkenin Devlet ve Hükümet Başkanları ile birlikte, binlerce resmi temsilcinin ve 35,000’in üzerinde sivil toplum kuruluşu temsilcisinin katılımıyla Rio Zirvesi, Birleşmiş Milletlerin en yüksek katılım düzeyine ulaşılan toplantısı olma özelliğini korumaktadır. Rio Konferansı’nda beş uluslararası belge kabul edilmiştir. Konferans’ın temel çıktısı olan “Gündem 21” başlıklı küresel eylem planı ile birlikte, “Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi” ve “İklimsel Değişiklikler Çerçeve Sözleşmesi” başlıklı, küresel ölçekte bağlayıcı iki metin imzaya açılmış, bağlayıcılığı olmayan “Ormanların Sürdürülebilir Yönetimi Konusundaki İlkeler Bildirimi” benimsenmiş ve Konferans’ın genel kabullerini ortaya koyan “Çevre ve Gelişme Üzerine Rio Bildirgesi” kabul edilmiştir. Rio Zirvesi, yalnızca “sürdürülebilir kalkınma” kavramını yaşantımıza sokmakla kalmayarak, katılımcı mekanizmaların ve süreçlerin önce Birleşmiş Milletlerce, ardından da tüm hükümetler ve diğer kurum ve kuruluşlarca

benimsenmesini sağlamaya yöneliktir58

.

Yerel Gündem 21 sürecinin öncelikli yerel sürdürülebilir kalkınma sorunlarının çözümüne yönelik uzun dönemli, stratejik bir planın hazırlanması ve uygulanması üzerindeki vurgusu, çeşitli katılımcı mekanizmaları içeren ve yerel ortaklıklara dayalı “yönetişim” (governance) anlayışının yaşama geçirilmesini gerekli kılmaktadır. Sürdürülebilir kalkınma kavramının demokrasi, insan hakları, katılımcılık, şeffaflık, etkinlik, hesap verme ve yerel yönetişimin diğer vazgeçilmez kavramlarıyla birlikte anlam kazanmasından hareketle, Yerel Gündem 21’in şemsiyesi altındaki yerel eylem planlaması sürecinin aynı zamanda “yerel demokrasinin geliştirilmesi projesi” olduğu

açıkça görülmektedir59

.

58

Sadun Eralp, Yerel Gündem 21 Uygulamarına Yönelik Kolaylaştırıcı Bilgileri El Kitabı, İSTANBUL, IULA-EMME (UCLG-MEWA) Yayını, Şubat 2005 – İkinci Baskı, s.15.

59

1.3.2.2.Dünya Bankası ve Yerel Yönetimler

Dünya Bankası, kentsel sürdürülebilirlik, enerji politikaları, ulaşım ve çevre temizliği konularında yerel yönetimlerle işbirliği içindedir. Belediyeler Dünya Bankası’ndan doğrudan kredi kullanma olanağına sahiptir. Dünya Bankası bu amaçla Türkiye’deki İller Bankası aracılığıyla kredi anlaşmaları yapabildiği gibi, Kentsel Gelişme ve Yerel Yönetim Biriminin hazırladığı raporlar doğrultusunda yerel yönetimleri destekleyebilmektedir. Belediyelerin

Dünya Bankasından kullandıkları kaynak %860 _{civarındadır.}