İç Turizm

Bir ülke vatandaşlarının kendi ülke sınırları içinde turizm amaçlı faaliyetlerde bulunmasına iç turizm denmektedir. Pasaport, vize döviz ihtiyacı ve dil bilgisi gerektirmeyen iç turizm faaliyetlerinin döviz kazandırıcı bir etkisi bulunmamaktadır. Fakat ekonomik anlamda milli gelirin bölgeler arasında daha dengeli paylaşım yapılmasına olumlu katkılar sağlamaktadır. Bunun yanı sıra turizm faaliyetlerinde

bulunan kişilerin kendi ülkelerinin doğal ve kültürel değerlerinin öğrenmelerine, iş yaşamlarında verimlilik artışına ve sosyal yönden olumlu etkileri olan turizm çeşididir. Ayrıca turizm bilincinin oluşmasında önemli rol oynamaktadır ( Kozak vd., 2001: 14).

Bir ülkede dış turizmin genişlemesi iç turizminin büyüklüğü ile doğru orantılıdır. Turizm ülkesinde iç turizmin potansiyeli ve talebinin varlığı sektörün yabancı pazarlara ve firmalara olan bağımlılığını azaltmaktadır. İç turizmin büyüklüğüne ne denli yüksek olursa dış turizmde artışta buna ağlı olarak yüksek olacaktır. Fakat iç turizm talebinin yüksekliği o ülkede yaşayan vatandaşların ortalama bir harcanabilir gelir düzeyleri ile sıkı sıkıya bir ilişki içindedir. Kişinin gelirinde meydana gelecek artış iç turizm talebini, buna bağlı olarak da dış turizm de bir artış meydana gösterecektir. Turizm talebinin gerçek talebe dönüşmesi kişinin gelirindeki artış ve boş zamanının varlığı ile doğru yönde hareket ettiği bir gerçektir. (Bahar, 2013: 15).

Yerleşik olanların, seyahatleri boyunca ihtiyaçlarını karşılama amacıyla yerleşik kişiler tarafından üretilen mal ve hizmetleri tüketmesi yurt içi turizm tüketimidir ve harcama kalemleri şunlardır (Ünlüönen vd., 2011: 26):

 Ziyaretçilerin harcamaları,

 Yerleşik üretim birimlerinin iş seyahatlerinde çalışanları adına ara tüketim olarak sınıflandırılan seyahat harcamaları,

 Devlet ve kar amacı olmayan kurumların ziyaretçilerine sağladıkları bireysel piyasa dışı hizmetlerdir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TURİZMİN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ

Turizm ve büyüme kavramlarının karşılaştırmasının doğru yapılabilmesi açısından öncelikli olarak turizm sektörü ile beraber Türkiye ekonomisi için önemli olabilecek bazı ekonomik göstergeleri kıyaslamak doğru sonuçlar elde edilmesine neden olacaktır. Bu nedenle turizmi ekonomik bağlamda değerlendirdiğimiz üçüncü bölümde dış turizm kavramı çeşitli ekonomik göstergeler ile kıyaslanarak analiz edilecektir.

3.1. Turizm ve Türkiye Ekonomisi

Turizm, dünya gayrisafi hasılasının önemli bir bölümünü oluşturması nedeniyle dikkat çeken sektörlerden bir tanesidir. Harcanabilir gelirdeki turizme ayrılan payın artması, ulaşım ağlarının gelişmesi, bilgiye ulaşımın kolaylaşması ve sosyal medya sayesinde insanlar merak ettikleri ve şimdiye dek görmedikleri yerleri görme isteklerinin artması turizmin gelişmesine katkı sağlamıştır (Dilber, 2007:205). Ödemeler bilançosunun cari işlemler hesabındaki uluslararası hizmetler kısmında yer alan turizm görünmeyen bir ihracat kalemidir. Bu nedenle ülkeye sağladığı döviz gelirleri ile dış açıklarının giderilmesine ve bütçe açıklarının finansmanına önemli katkılarda bulunmaktadır. Turizm sektörü emek yoğun bir sektördür buna bağlı olarak vasıfsız emeğe istihdam alanı yaratmaktadır. Turizm sektörü emek yoğun bir sektör olmasına rağmen sanayi sektörünün gelişmesine de katkı sağladığı bir gerçektir. Artan turist sayısı daha çok otel, ulaşım ve gayrimenkul kiralama gibi ihtiyaçları beraberinde getirecek ve bu yapılanmalar inşaat sektörünün de canlanmasına, bu sektördeki istihdam artışına neden olacaktır (Yamak vd. 2012:206).

Turizm faaliyetlerini önemli kılan yemek, ulaşım konaklama ve eğlence faaliyetlerine yönelik talep artışının yurt içi cari üretim düzeyini yükselterek gelir seviyesini arttırması ve emek yoğun olan bu sektörün istihdamına olumlu katkı sağlamasıdır. Bir başka etmen ise ülkelerin ihtiyaç duyduğu dövizi ihracatı arttırılmasına kıyasla daha kısa sürede daha az kaynak ile sağlamasıdır (Uysal vd, 2003; 164).

Türkiye 24 Ocak 1980 kararlarıyla ithal ikameci politikalarını terk edilip, ihracata yönelik politikaları benimseyen politikalar geliştirmeye başlamıştır. Böylelikle Türkiye’de dış turizm önemli bir gelişme kaydetmeye başlamıştır. 1982 yılında yapılan Turizm Teşvik Kanunu ile sektöre yatırım ve mali destek sağlanmıştır. 1983 yılında ise turizm sektörüne dayalı büyüme politikalarına daha çok yer verilmeye başlanmıştır (Yamak vd. 2012: 2006).

Tablo 2: Turizm Gelirleri, Toplam Ziyareti Sayısı (2003-2018). Yıllar Turizm Gelirleri

(Milyon $)

Toplam Ziyaretçi Sayısı

Kişi Başı Ortalama Turizm Geliri ($) 2003 13 855 16 463 623 850 2004 17 077 20 753 734 843 2005 20 322 25 045 142 842 2006 18 594 23 924 023 803 2007 20 942 27 239 630 770 2008 25 415 31 137 774 820 2009 25 064 31 759 816 783 2010 24 931 32 997 308 755 2011 28 116 36 769 039 778 2012 29 007 37 715 225 795 2013 32 309 39 860 771 824 2014 34 306 41 627 246 828 2015 31 465 41 114 069 756 2016 22 107 30 906 680 705 2017 26 284 37 969 824 681 2018 29 513 46 112 628 647

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, TÜİK (Erişim Tarihi: 09.03.2019)

Yukarıdaki Tablo 2’de Türkiye için 2003- 2018 yılları arası toplam ziyaretçi sayısı, turizm ve kişi başı turizm gelirleri verilmiştir. Türkiye ekonomisi 2003 yılında 17 milyona yakın ziyaretçi sayısıyla beraber 13 milyar dolar gelir elde edilmiştir. 2011 yılına gelindiğin de 2003 yılına göre toplam ziyaretçi sayısı ve turizm gelirleri iki katından daha fazla bir artış göstermiştir. 2016 yılına kadar hem toplam ziyaretçi sayısında hem de turizm gelirlerinde artış devam etmiş, 2016 yılında

turizm gelirleri ve toplam ziyaretçi sayısı gerileme hareketi göstererek 26 milyar dolar ve 30 milyon kişi olarak gerçekleşmiştir. 2018 yılında ise gelen toplam ziyaretçi sayısı 46 milyon, turizm geliri ise 29 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

Yıllar itibari ile ülkemize gelen turist sayısı ve turizm gelirleri artış göstermesine rağmen, kişi başı turizm gelirlerinde sürekli olarak bir azalış trendi söz konusudur. 2003 yılında ülkemize gelen turist ortalama 850 dolarlık bir harcama gerçekleştirmiştir. 2018 yılında ise bu harcama 647 dolara düşmüştür. Burada önemli olan husus turist sayısının çok olmasından ziyade nitelikli ve ülkeye katma değeri yüksek bir profilin olmasıdır. Turistlerin ülkemizde yapmış oldukları harcamalar sahip oldukları gelir düzeyi ile ilgili bir durumdur. Bundan dolayı ülkemize gelen turistler genellikle orta gelir düzeyine sahip kişilerden oluşmaktadır.

Tablo 3: 2003-2018 Yabancı ve Yurtdışı İkametli Vatandaş Turizm Geliri ve Kişi Başı Ortalama Harcamaları (Milyon $)

Yıllar Yabancı Turizm Geliri Yurtdışı İkametgâhlı Vatandaş Turizm Geliri Yabancı Ortalama Harcama ($) Yurtdışı İkametgâhlı Vatandaş Ortalama Harcama($) 2003 10 141 3 600 740 1 384 2004 13 061 3 863 759 1 262 2005 15 726 4 374 766 1 214 2006 13 919 4 464 722 1 153 2007 15 936 4 704 692 1 121 2008 19 612 5 418 742 1 191 2009 19 064 5 691 697 1 222 2010 19 110 5 558 670 1 231 2011 22 222 5 638 709 1 168 2012 22 410 6 354 715 1 241 2013 25 322 6 760 749 1 252 2014 27 778 6 289 775 1 130 2015 25 439 5 843 715 970 2016 15 991 5 965 633 978 2017 20 223 5 909 630 903 2018 24 028 5 346 _{617 801}

Kaynak: TÜİK (Erişim Tarihi: 09.03.2019).

Yukarıdaki Tablo 3’te yabancı turistten ve yurtdışında ikametgâh eden vatandaştan elde edilen turizm gelirleri ve kişi başı ortalama harcamaları verilmiştir. Turizm gelirlerinin büyük bir kısmı yabancı turistlerden elde edilirken, kişi başı ortalama harcama olarak değerlendirildiğinde ülkemize en çok doları yurtdışında ikametgâh eden vatandaş bırakmaktadır. Bu gurubun ülkemize daha çok dolar bırakmasının sebepleri arasında kişileri alışagelmiş geleneklerini devam ettirmek için yaşadıkları ülkede çeşitli ürün gruplarının bulunmaması sebebiyle ortaya çıkan bu ihtiyacı ülkemizden temin etmeleri ve yaşadıkları ülkeye göre Türkiye’nin daha ucuz olması gösterilebilir.

Tablo 4: 2018 Yılı Yabancıların Ülkeye Giriş Yaptıkları İller

İller Turist Sayısı Pay(%)

İstanbul 12 355 065 %32,91 Antalya 12 265 177 %32,67 Edirne 3 540 874 %9,43 Muğla 2 717 749 %7,24 Artvin 2 213 499 %5,90 Diğer 4 445 332 %11,85

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı 2018 Ocak-Kasım verileridir. (Erişim Tarihi: 22.01.2019).

Yukarıdaki tabloda yabancıların en çok ülkeye giriş yaptıkları sınır kapılarının bağlı olduğu ilk beş il verilmiştir. 2018 yılında en çok turist girişi alan şehrimiz 12,3 milyon kişi ile İstanbul ilimiz olmuştur. % 32,67’lik bir payla onu Antalya takip etmektedir. Edirne 3,5 milyon kişi ile üçüncü, , Muğla ilimiz ise 2,7 milyon kişi ile dördüncü, Artvin’e bağlı sınır kapılarından giriş yapan 2,2 milyon kişi sayısı ile Artvin beşinci sırada yer almaktadır.

Tablo5:Türkiye’yeGelenTuristlerinAylaraveYıllaraGöreDağılımı

TURİST SAYISI % DEĞİŞİM ORANI

AYLAR 2016 2017 2018 2017/2016 2018/2017 OCAK 1 170 333 1 055 474 1 461 570 -9,81 38,48 ŞUBAT 1 240 633 1 159 833 1 527 070 -6,51 31,66 MART 1 652 511 1 587 007 2 139 766 -3,96 34,83 NİSAN 1 753 045 2 070 322 2 655 561 18,10 28,27 MAYIS 2 485 411 2 889 873 3 678 440 16,27 27,29 HAZİRAN 2 438 293 3 486 940 4 505 594 43,01 29,21 TEMMUZ 3 468 202 5 075 961 5 671 801 46,36 11,74 AĞUSTOS 3 183 003 4 658 463 5 383 332 46,35 15,56 EYLÜL 2 855 397 4 076 630 4 792 818 42,77 17,57 EKİM 2 449 948 2 992 947 3 755 467 22,16 25,48 KASIM 1 353 280 1 652 795 1 966 277 22,13 18,97 ARALIK 1 302 157 1 703 789 1 950 705 30,84 14,49 TOPLAM 25 352 213 32 410 034 39 488 401 27,84 21,84

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı (Erişim Tarihi: 09.03.2019).

Tablo 5’teki verilere göre 2016 yılında toplam 25 milyon kişi olan yabancı turist sayısı 2017 yılında, 2016 yılına göre %27,84 oranında artarak 32 milyon kişi olarak gerçekleşiştir.. 2018 yılında ise Türkiye’yi 39 milyon yabacı turist ziyaret etmiştir. 2018 yılı ay olarak değerlendirildiğinde Türkiye’yi ziyaret eden yabancı turist sayısı geçen yılın ocak ayına göre %38,48, mart ayına göre %34, 83 ve kasım ayına göre ise %14,49 oranında bir artış göstermiştir

Yukarıdaki tabloda dikkat çeken noktalardan birisi Türkiye kış aylarından ziyade yaz aylarında daha çok turiste ev sahipliği yapmaktadır. Bunun sonucunda da kış turizminin ülkemizde yeterli olmadığı sonucuna varılmaktadır.

Tablo6: Türkiye’ye Turist Gönderen İlk 15 Ülke Ülkeler Turist Sayısı 2016 2017 2018* Rusya Fed 822 159 4 647 102 5 865 466 Almanya 3 761 584 3 451 897 4 304 067 İran 1 559 714 2 314 656 1 894 193 Gürcistan 2 041 897 2 251 267 1 929 779 Bulgaristan 1 559 432 1 689 569 2 180 744 İngiltere 1 681 991 1 621 124 2 212 040 Ukrayna 1 014 215 1 250 094 1 347 060 Irak 381 879 832 317 1 087 425 Hollanda 880 976 770 250 980 555 Azerbaycan 564 748 713 167 802 820 Suudi Arabistan 511 809 627 979 702 725 Yunanistan 546 274 559 934 614 454 Fransa 527 266 545 706 691 671 Romanya 341 741 402 441 661 270 Belçika 399 528 404 377 492 991

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2018 verileri geçicidir. (Erişim Tarihi: 22.01.2019).

Yukarıdaki tabloda 2016, 2017 ve 2018 yıllarında Türkiye’yi ziyaret eden ilk 15 ülke verilmiştir. 2016 yılına göre 2017 yılında Türkiye’ ye turist gönderen ilk 15 ülkeden 12’sinde artış meydana gelirken 3 ülkede ise düşüş yaşanmıştır ve 2016 yılında ülkemizde yaşanan Türkiye- Rusya krizinin çözülmesiyle beraber Türkiye’ye en çok turist gönderen ülke Rusya Federasyonu olmuştur. 2018 yılında da ülkemize en çok turist gönderen ülke Rusya Federasyonu’dur. Onun ardından ülkemizi en çok ziyaret eden ülkeler sırası ile Almanya, Bulgaristan ve İngiltere olarak karşımıza çıkmaktadır.

Tablo 7: Türkiye’ye Turist Gönderen İlk 15 Ülkenin Yıllara Göre Payları ve Değişim Oranları (%).

Ülkeler

Millet Payları (%) Değişim Oranı (%)

Yıllar Yıllar 2016 2017 2018* 2016/2017 2017/2018* Rusya Fed 3,42 15,13 15,63 465,24 26,22 Almanya 15,64 11,24 11,55 -8,23 25,56 İran 6,49 7,54 5,05 48,40 -18,17 Gürcistan 8,49 7,33 5,14 10,25 -14,28 Bulgaristan 6,48 5,50 5,81 8,35 29,07 İngiltere 6,99 5,28 5,89 -3,62 36,45 Ukrayna 4,22 4,07 3,59 23,26 7,76 Irak 1,59 2,71 2,90 117,95 30,65 Hollanda 3,66 2,51 2,61 -12,57 27,30 Azerbaycan 2,35 2,32 2,14 26,28 12,57 Suudi Arabistan 2,13 2,05 1,87 22,70 11,90 Yunanistan 2,27 1,82 1,64 2,5 9,74 Fransa 2,19 1,78 1,84 3,50 26,75 Romanya 1,42 1,31 1,64 17,56 53,13 Belçika 1,66 1,32 1,31 1,21 21,91

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı 2018 verileri geçicidir. (Erişim Tarihi: 22.01.2019).

Yukarıdaki tabloda Türkiye’yi ziyaret eden ilk 15 ülkenin Türkiye’ye gelen ziyaretçi sayısı içindeki milliyet payları ve değişim oranları verilmiştir. 2018 yılı itibari ile en çok milli paya sahip ilk üç ülke sırası ile Rusya Federasyonu (%15,63), Almanya (%11,55) ve İngiltere (%5,89)’dir. Değişim oranları olarak değerlendirdiğimizde 2018 yılında 2017 yılına göre; İran’dan %18,17, Gürcistan’dan ise %14,28 oranında turist kaybedilirken, Romanya’dan % 53,13 oranında turist kazanımı yaşanmıştır.