Granger Nedensellik Testi Sonuçları

Granger nedensellik testinde seriler arasındaki ilişkinin yönü tespit edilmeye çalışılmaktadır. Nedensellik testi yapılmadan önce modellere ait gecikme uzunluğunun belirlenmesi gerekmektedir. Gecikme uzunluğunun belirlenmesinde kullanılan yöntem VAR analizinde Akaiki Bilgi Kriter değerinin sahip olduğu en küçük değer olarak karşımıza çıkmaktadır.

Tablo 19: Akaiki Bilgi Kriteri

AIC

1.Akaiki Bilgi Kriteri -3.688174

2. Akaiki Bilgi Kriteri -3.784222

3. Akaiki Bilgi Kriteri -4.002073

4. Akaiki Bilgi Kriteri -4.239626*

5. Akaiki Bilgi Kriteri -4.193059

Yukarıdaki Tablo 19’da oluşan sonuçlara göre değişkenler arasında kısıtlamalı olarak kurulan analizde ilk beş gecikmede en uygun gecikme sayısı Akaiki Bilgi Kriter değerinin en küçük olduğu dördüncü gecikme olarak belirlenmiştir.

Değişkenler için en iyi gecikme uzunlukları belirlendikten sonra Granger nedensellik modeli aşağıdaki şekilde kurulmaktadır;

DTSA

_t

= a

₀

∑ a

_i m i=1

DTSA

_t−1

+ ∑ b

_i m i=1

LGSA

_t−1

+ u

_i

LGSA

_t

= b

₀

∑ b

_i m i=1

LGSA

_t−1

+ ∑ a

_i m i=1

LGSA

_t−1

+ u

_i

Granger Nedensellik hipotezi aşağıdaki şekilde kurulmaktadır;

 H0 = DTSA, LGSA’ nın Granger nedeni değildir

 H1= DTSA, LGSA’ nın Granger nedenidir

 H0= LGSA, DTSA’ nın Granger nedeni değildir

Tablo 20: Granger Nedensellik Testi Sonuçları

Hipotezler Obs. F-İstatistik Prob. Sonuç

Ho DTSA, LGSA’ nın Granger nedeni değildir 55 0.55314 0.6977 Kabul H1 DTSA, LGSA’ nın Granger nedenidir Red Ho LGSA, DTSA’ nın Granger

nedeni değildir Red

H1 LGSA, DTSA ’nın Granger nedenidir 2.27177 0.0759 Kabul(%10)

Tablo 20’de görüldüğü üzere 2003/1- 2017/4 dönemlerini içeren Granger nedensellik testi F- istatistik değerleri oluşturulan hipotezler için 0.6977 ve 0.0759 olarak belirlenmiştir. Elde edilen bulgular %10 anlamlılık düzeyinde değerlendirildiğinde GSYİH’ den turizm gelirlerine doğru bir nedensellik ilişkisinin olduğu gösteren hipotez anlamlı iken, turizm gelirlerinden GSYİH’ e doğru bir nedensellik ilişkisinin olduğunu sunan hipotez ise anlamlı değildir. Diğer bir ifade ile yapılan uygulama sonuçlarına göre GSYİH’ den turizm gelirlerine doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi söz konusudur.

SONUÇ

Turizm, çeşitliliğin artması ile beraber dünyanın en hızlı büyüyen ekonomik sektörlerinden birisidir. Ayrıca turizm gelişme ve büyümeyle yakından ilgili olup, birçok yeni yerleri de içine almaktadır. Bu durum turizmi sosyo- ekonomik ilerleme için kilit konuma getirmiştir. Günümüzde turizmin iş hacmi; petrol ihracatı, gıda üretimi ve otomobil sektörüne göre eşit ya da bu sektörlerden daha fazla olacak şekildedir. Uluslararası ticaretin en önemli oyuncularından birisi olmasının yanı sıra, gelişmekte olan ülke ekonomileri için ana gelir kaynaklarından birisini temsil etmektedir. Ayrıca turizmin küresel yayılımı inşaattan tarım ve telekomünikasyona kadar pek çok sektörde ekonomik ve istihdam avantajları sağlamaktadır.

Bu bağlamda değerlendirildiğinde Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için turizm gelirleri ekonomik anlamda birçok alanla faaliyet içinde olması ve katkı sağlamasından dolayı önemli hizmet sektörlerinden birisidir. Türkiye’de turizme yönelik teşvik ve faaliyetler 24 Ocak 1980 kararlarıyla birlikte ithal ikamecilik politikalarının terk edilip ihracata dayalı büyüme modelinin benimsenmesi ile beraber hız kazanmıştır. Turizm adına atılan önemli adımlardan birisi 1982 yılında çıkarılan Turizm Teşvik Kanunu’dur. Bu kanunla beraber turizm adına gelecekte yapılacak faaliyet ve teşviklerin temelleri atılmıştır.

Turizm sektörü için verilen teşvikler; seyahat acentalarına; uçuş başına destek verilmesi, kredi garanti fonu teminatı ile kredi kullanma imkânı sağlanması, Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan belgeli konaklama ve deniz turizmi tesislerin ihracatçı sayılması, Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan tahsisli konaklama tesislerinden alınan kira bedellerinin 2016 yılı ödemelerinin ertelenmesi ve üç eşit taksitle ödenmesi; emlak vergisi, bina inşaat harcı istisnası, döviz kazandırıcı bir hizmet kalemi olan turizm vergi resim haraç istisnası, turizm belgeli yatırım ve işletmelerin elektrik doğalgaz ve su faturaları diğer meskunlara göre en düşük ücrete tabi tutulması şekilde vücut bulmuştur (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı).

Turizm ve onun getirileri ülke ekonomisine dolaylı ve doğrudan olmak üzere iki etkiye sahip olabilmektedir. Bu bağlamda değerlendirildiğinde yapılan çalışmada ilk olarak ekonomik büyüme kavramı ve ekonomik büyümeye ait teoriler açıklanmıştır. İkinci bölümde ise turizm gelirlerini hizmetler hesabında gösterilen

ödemeler bilançosu tanım ve hesap grupları detaylı olarak anlatılmaya çalışılmıştır ve turizm kavramı hakkında bilgiler verilmiştir.

Üçüncü bölümde ise turizmin Türkiye ekonomisindeki yeri incelenmiştir. Turizm gelirleri, turistlerin Türkiye’ye en çok giriş yaptıkları iller, Türkiye’ye gelen turistlerin son üç yıla göre değişimleri, Türkiye’ye en çok hangi ülkelerden turist geldiği incelenmiş olup devamında ekonomik bağlamda turizm gelirleri değerlendirilmeye çalışılmıştır. Buna göre turizmin dış açıkları kapatmadaki payı, ithalat ve ihracata oranı, turizm sektöründeki istihdam oranları, yabancı sermaye yatırmalarının turizm sektörü bağlamında değerlendirilmesi ve turizm gelirlerinin ekonomik büyüme katkıları başlıklarında incelenmiştir.

2003 yılında Türkiye’ye gelen turist sayısı 16 milyon kişiyle getirisi 13 milyar dolarken 2018 yılında Türkiye’ye gelen turist sayısı yaklaşık 29 milyon kişi ile turizm gelirleri 46 milyar dolara ulaşmıştır. 2018 yılında yabancı turistlerin %32,91 İstanbul’a gelirken %32,67 ile onu Antalya takip etmektedir. 2017 yılına göre 2018 yılında gelen turist sayı yaklaşık %6 oranında azalma göstermiştir. Türkiye’nin en çok turist aldığı ülkeler ise Rusya ve Almanya’dır.

Turizmin Türkiye ekonomisine genel olarak bakıldığında ise 2003 yılında turizm gelirlerinin dış ticaret açığını kapatmadaki payı %62,72 iken, 2018 yılına gelindiğinde turizm gelirlerinin dış ticaret açığını kapatmadaki payı %53,58 oranında gerçekleşmiştir. Bunun sebebi dış ticaret açığımızın turizm gelirlerinden daha fazla artış göstermesidir. 2018 yılında dış turizmden ihracatın %17,57’ si kadar bir gelir elde edilmiştir, turizm giderleri ise ithalatın %1,7’si kadardır.

Turizm Türkiye’de daha çok mevsimsel olarak yaşanmakta ve kış turizmine göre yaz turizmi daha turist çektiği yakınsanamaz bir gerçektir. Buna bağlı olarak turizm sektöründe istihdam edilen kişiler de mevsimsel işçi olarak karşımıza çıkmakta genellikle bu işi geçici olarak yapmaktadırlar. Hizmet sektörü istihdamında, turizm sektöründe istihdam edilenler konaklama, yiyecek hizmeti faaliyetleri istihdamı olarak ele alındığında 2003- 2018 yılları itibari ile sektör içindeki payı %9- %10 oranında bir seyir göstermiştir. 2018 yılı turizm sektöründe istihdam edilenlerin oranı %10.41’dir. Başka bir ifadeyle yaklaşık olarak her yüz kişiden onu hizmetler sektörü içinde turizm alanında istihdam edilmektedir.

Uluslararası yabancı sermaye yatırımları ülkeye döviz kazandırması ve çeşitli kollarda istihdam yaratması bakımından önemli bir olgudur. Turizm sektörü yabancı sermaye yatırımları olarak konaklama ve yiyecek hizmetleri faaliyetleri dikkate alındığında Türkiye’ye yapılan turizm sektörü yabancı sermaye yatırımları 2018 yılı itibari ile 238 milyon dolar olarak toplam yabancı sermaye yatırımlarının %4,3 ‘ünü oluşturmaktadır.

Turizm gelirlerinin doğrudan ve dolaylı katkıları sayesinde görünmez bir ihracat kalemi gibi hareket edip ülkeye döviz geliri sağlayan bir kalemdir. Döviz gelirlerinin artması ekonomiyi farklı kollardan etkileyerek ekonomik büyümeye katkı sağlaması beklenmektedir. Fakat üç tarafı denizlerle çevrili olan Türkiye’de turizm gelirleri ekonomik büyümeye direk katkısı 2003 yılında %4,79’ iken 2018 yılı itibariyle %3,8 seviyelerinde gerçekleşmiştir.

Dördüncü bölümde ise 2003/1- 2017/4 yılları esas alınarak turizm gelirleri ile ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisinin yönünü ortaya koymak amacı ile ampirik bir uygulama yapılmıştır. Zaman serisi kullanılan analizde ilk önce serilerini birim kök testleri sınanmıştır. Birim kök testi için ADF birim kök testi kullanılmıştır. Yapılan test sonuçlarına göre GSYİH serisi düzeyde durağanken, turizm gelirleri için oluşturduğumuz seri düzeyde durağan olmadığı ve I. farkında durağanlaştığı ortaya çıkmıştır.

Serilerin durağanlaştırıldıktan sonra değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisini ortaya koymak amacıyla Granger Nedensellik testi uygulanmıştır. Bu teste ilk olarak otoregresif modele ait gecikme uzunluklarını tespit etmek amacı ile VAR analizi kullanılmış ve değişkenlere ait en düşük gecikme uzunluğuna sahip AIC değeri dördüncü gecikmede ortaya çıkmıştır.

Granger nedensellik testi sonuçlarına göre ise %10 anlamlılık seviyesinde ekonomik büyümeden turizm gelirlerine doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisinin varlığı söz konusu olmuştur. Bir başka ifade ile ekonomik büyümedeki düzenli ve istikrarlı artış turizm gelirlerinde artışa sebep olacaktır.

Ekonomideki bu büyümenin ve istikrarın sağlanması, turizm sektörü açısından değerlendirildiğinde daha çok turist çekebilecek yerlere otellerin ve eğlence merkezlerinin inşa edilmesi, turist ağırlama kapasitesinin arttırılması, ülkemize gelecek olan yabancı turistlerin çeşitli yollarla özendirilmesi, son olarak güven ortamının sağlanmış olması gibi sonuçlar doğuracaktır. Bu durum da ülkemize daha çok turistin gelmesine sebep olarak turizm gelirlerinde artış meydana getirecektir.

KAYNAKÇA

Acar. Yalçın (2002). İktisadi Büyüme ve Büyüme Modelleri. Bursa. Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayın No: 191.

Aktaş, Cengiz (2009). Türkiye’nin İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik Analizi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, s. 35-47.

Bahar, Ozan (2006). Turizm Sektörünün Türkiye’nin Ekonomik Büyümesi Üzerindeki Etkisi: VAR Analizi Yaklaşımı. Yönetim ve Ekonomi, 13(2), s. 137-150.

Bahar, Ozan (2013). Turizm Sektörü- Ekonomi İlişkisi. (Editör: Metin Kozak). Turizm Ekonomisi. Eskişehir: T.C Anadolu Üniversitesi Yayını.

Bal, Harun. Akça, E. Eray. Bayraktar, Murat (2016). The Contribution of Tourism to Economic Growth: A Reserch on the Turkey. Akademik Yaklaşımlar Dergisi. 7(1), s. 1-20.

Bilgin. Derya (2012). İçsel Büyüme Modelleri ve 1980 Sonrası Türkiye’de Kalkınma Politikaları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Uşak.

Bocutoğlu. Ersan. (2014). Makro İktisat Teoriler ve Politikalar (11. Basım). Bursa: Ekin Yayınevi.

Bozkurt, Hilal (2007). Zaman Serileri Analizi (2.Baskı). Ankara: Ekin Yayınevi.

Bulut. Erol (2015). Analiz İktisat (6. Basım). Ankara: Sözkesen Matbaacılık.

Chou, Ming Che (2013). Does Tourism Development Promote Economic Growth In Transition Countries? A Panel Data Analysis. https://ac.els-

cdn.com/S0264999313001557/1-s2.0-S0264999313001557- main.pdf?_tid=d9fe5df5-efbf-4827-8fe6-

204c9d4fd029&acdnat=1544789951_e475bbfd1692c6696cb54428e5403744. 14.12.2018.

Chulaphan, Wanvilai, Barahona, J. Fidel (2018). Contribution of Disaggregated Tourism on Thailand's Economic Growth. Kasetsart Journal of Social Sciences. 39. s. 401-406.

Çağlayan, Ebru. Şak, Nazan. Karymshakov, K. (2012). Relationship Between Tourism and Economic Growth: A Panel Granger Causality Approach. Asian Economic and Financial Review. 2(5). s. 518- 529.

Çeken, Hüseyin. Türk Turizminde Yabancı Sermaye ve Yabancı Sermaye Ortamının İyileştirilmesine Yönelik Öneriler.

http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c6s10/makale/c6s10m2.pdf, Erişim Tarihi: 14.03.2018.

Çetinkaya. Murat. Şahin. Afşin (2009). Türkiye’de Toplam Kamu Harcamaları ve Üretim İlişkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22. s. 105-115.

Çetintaş, Hakan, Bektaş, Çetin (2008). Türkiye’de Turizm ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Kısa ve Uzun Dönemli İlişkiler. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 19(1), s.37-44.

Çıplak. Uğur (2005). Ödemeler Dengesinde ‘‘ Net Hata ve Noksan’’ Kalemi Üzerine Bir Değerlendirme. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Araştırma ve Para politikası Genel Müdürlüğü Yapısal Analiz Müdürlüğü.

http://tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/01c7bdcc-a979-4773-a4d4

3b68b7be530b/Net+Hata+ve+Noksan.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTW ORKSPACE-01c7bdcc-a979-4773-a4d4-3b68b7be530b-m3fBaj8. 19.02.2018.

Çil Yavuz, Nilgün (2006). Türkiye’de Turizm Gelirlerinin Ekonomik Büyümeye Etkisinin Testi: Yapısal Kırılma ve Nedensellik Analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), s. 162-171.

Çoban, Orhan, Özcan C. Can (2013). Türkiye’de Turizm Gelirleri- Ekonomik Büyüme İlişkisi: Nedensellik Analizi (1963-2010). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(1), s. 243-261.

Deliktas. Ertuğrul (2001). Malthusgil Yaklaşımdan Modern Büyümeye. Ege Akademik Bakış. İktisadi ve Sosyal Bilimler Dergisi. 1(1). s. 92-114.

Demirel, A. Kübra (2015). Asimetrik Nedensellik Testi ve İhracat- Ekonomik Büyüme Üzerine Bir Uygulama. Yüksek Lisan Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.

Dilber. İlkay (2007). Turizm Sektörünün Türkiye Ekonomisi Üzerimdeki Etkisinin Girdi- Çıktı Tablosu Yardımıyla Değerlendirilmesi. Yönetim ve Ekonomi. 14(2). 205-220.

Eğilmez. Mahfi. 2012. Ekonomik Büyüme Ne Demektir?.

http://www.mahfiegilmez.com/2012/01/ekonomik-buyume-ne-demektir.html, Erişim Tarihi: 15.12.2017.

Eğilmez. Mahfi. Kumcu. Ercan (2005). Ekonomi Politikası Teori ve Türkiye Uygulaması (9. Basım). İstanbul: Remzi Kitapevi.

Ercan. Yener. Nihal (2010). İçsel Büyüme Teorisi: Genel Bir Bakış.

http://ekutup.dpt.gov.tr/planlama/42nciyil/ercanny.pdf, Erişim Tarihi: 27.12.2017. Erdoğan, Savaş (2006). Türkiye’nin İhracat Yapısındaki Değişme ve Büyüme İlişkisi: Koentegrasyon ve Nedensellik Test Uygulaması. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Ertürk. Emin (1996). Uluslararası İktisat Teori- Politika İktisadi Birleşmeler- Uluslararası Parasal İlişkiler. İstanbul: Ekin Kitapevi.

Galal, Ahmed (2001). The Economic Impact of Tourism in Egypt. The Egyptian Center of Economic Studies. 5, June.

Göktaş, Özlem (2005). Teorik ve Uygulamalı Zaman Serileri Analizi. İstanbul: Beşir Kitapevi.

Gövdeli, Tuncer. Direkci, Başkonuş, Tuba. (2017). The Relationship Between Tourism and Economic Growth: OECD Countries. International Journal of

Granger, C.W.J. (1969). Investigating Causal Relations by Econometric Model and Cross- spectral Methods. Econometrica. 37(3). s. 424-438.

Güler, Ali. (2017). Türkiye Ekonomisi’nde Ekonomik Büyüme İhracat İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.

Günsoy, Güler (2013). Geleneksel Büyüme Teorileri. (Editör: Güler Günsoy, Zenyep Erdinç). İktisadi Büyüme. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını. 52- 83.

IMF (2017). Special Drawing Right (SDR).

http://www.imf.org/About/Factsheets/Sheets/2016/08/01/14/51/Special-Drawing- Right-SDR?pdf=1, Erişim Tarihi: 15.02.2018.

International Fund Monetary (IMF). Balance of Payments Manual. http://www.imf.org/external/np/sta/bop/bopman.pdf, Erişim Tarihi: 15.02.2018.

İyibozkurt. Erol (2001). Uluslararası İktisat (4. Basım). Bursa: Ezgi Kitapevi Yaynları.

Kamacı, Ahmet, Oğan, Yener (2014). Turizm Gelirlerinin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri: Panel Eşbütünleşme ve Nedensellik Analizi. International Conference of Eurasian Economies 2014.

Kanca, O. Cenk (2015). Turizm Gelirleri ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Örneği (1980-2013). Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8, s. 1-14.

Kar. Muhsin. Taban. Sami (2003). Kamu Harcama Çeşitlerinin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 58(3). s.145-169.

Kara, Oğuz, Çömlekçi, İstemi, Kaya, Vahdet (2012). Turizm Gelirlerinin Çeşitli Makro Ekonomik Göstergeler ile İlişkisi: Türkiye Örneği (1992-2011). Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), s.75-100.

Karaçayır, Ebubekir (2014). Cari İşlemler Hesabının Finansmanı: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Uygulama. Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İktisat Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.

Karluk. Rıdvan (2013). Uluslararası Ekonomi Teori- Politika (10.Basım). İstanbul.: Beta Yayıncılık.

Kazgan. Gülten (2000). İktisadi Düşünce veya Politik İktisadın Evrimi (9. Basım). İstanbul: Remzi Kitapevi.

Khalil, Samina. Kakar, M. Khan. Waliullah (2007). Role of Tourism In Economic Growth: Empirical Evidence from Pakistan Economy.

http://www.pide.org.pk/pdf/PDR/2007/Volume4/985-995.pdf, Erişim Tarihi: 14.12.2018.

Kopuz. Büşra (2010). Ödemeler Bilançosu Kalemlerinin Muhasebeleştirilme Esasları. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Kozak, Metin (2013). Turizm Sektörünün Ulusal Ekonomiler Üzerimdeki Etkileri. (Editör: Kozak, Metin). Turizm Ekonomisi. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını, 172-201.

Kozak, Nazmi, Kozak, Meryem, Kozak, Metin (2001). Genel Turizm İlkeler- Kavramlar (5. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.

Lütkepohl, Helmut (2005). New Introduction to Multiple Time Series Analysis.

http://www.afriheritage.org/TTT/2%20New%20Introduction%20to%20Multiple%20 Time%20Series%20Analysis.pdf. Erişim Tarihi, 09.01.2019.

Oğuz. Samet (2017). Dış Ticaret Hadleri ile Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Balıkesir.

Ohlan, Ramphul (2017). The Relationship Between Tourism, Financial Development and Economic Growth In India. Future Bussiness Journal 3. s. 9-22.

Öğüt. Saniye. 2017. Dış Borçlanmanın Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri: Türkiye Örneği (1980-2014). Yüksek Lisans Tezi. Nuh Naci Yazgan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Adana.

Özsağır. Arif. (2008). Dünden Bugüne Büyümenin Dinamiği. KMU İİBF Dergisi. 14. s.1-16.

Parasız. İlker (1997). Modern Büyüme Teorileri Dinamik Makro Ekonomiye Giriş. Bursa: Ezgi Kitapevi.

Parasız. İlker (1998). Makro Ekonomi Teori ve Politika (7. Basım). Bursa: Ezgi Kitapevi.

Peker. Ayşe Esra. Kubar. Yeşim (2016). Ekonomik Büyümeye Teorik Bir Bakış. (Editör: Yeşim Kubar). Güncel Ekonomik Konular. Ankara: Gazi Kitapevi, 257-296.

Sacin, Kadir (2017). Doğrudan Yabancı Yatırımın Avantajları ve Dezavantajları. http://ekogunluk.com/dogrudan-yabanci-yatirimin-avantajlari-ve- dezavantajlari/, Erişim Tarihi: 14.03.2018.

Samırkaş, Meryem, Samırkaş M. Can (2014). Turizm Sektörünün Ekonomik Büyümeye Etkisi: Türkiye Örneği. İşletme Fakültesi Dergisi, 15(1), s. 63-76.

Savaş. Vural (2013). Politik İktisat. (7.Basım). İstanbul: Beta Basım A.Ş.

Seyidoğlu. Halil (2003). Uluslararası Finans. (4. Basım). İstanbul: Kurtiş Matbaacılık.

Seyidoğlu. Halil (2013). Uluslararası İktisat Teori Politika ve Uygulama (19. Basım). İstanbul: Beta Yayıncılık.

Şahbaz, Ümit (2007). Zaman Serilerinde Nedensellik Analizi (Türkiye’de Büyüme ve Turizm Gelirleri Arasındaki İlişkinin Nedensellik Analizi), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. http://www.kultur.gov.tr/. Erişim Tarihi, 04.01.2018.

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. http://yigm.kulturturizm.gov.tr/TR- 9851/turizm-istatistikleri.html. Erişim Tarihi: 09.03.2019.

Taban, Sami (2010). İçsel Büyüme Modelleri. Bursa: Ekin Basım Yayın. Taban, Sami (2013). İktisadi Büyümenin Kaynakları, Aşamaları ve Sınırları. (Editör: Güler Günsoy, Zeynep Erdinç). İktisadi Büyüme. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını. 28-50.

Taban. Sami (2006). Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi. Sosyoekonomi Dergisi. 2. s. 31-46.

Tabash, Mosab I. (2017). The Role of Tourism Sector in Economic Growth: An Empirical Evidence From Palestine. İnternational Journal of Economics and Financial Issues. 7(2). s. 103-108.

Tarı, Recep (2018). Ekonometri (13. Baskı). Kocaeli: Umuttepe Yayınları.

TCMB (2014).Türkiye’nin Ödemeler dengesi ve Uluslararası Yatırım Pozisyonu Altıncı El Kitabı’na Geçiş Süreci Hakkında Açıklama. T.C. MERKEZ BANKASI İSTATİSTİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, Ödemeler Dengesi Müdürlüğü. Ankara.

TCMB. Ödemeler Dengesi İstatistikleri Tanım ve İlkeleri İle Türkiye Uygulaması. T.C. MERKEZ BANKASI İSTATİSTİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, Ödemeler Dengesi Müdürlüğü. Ankara.

TCMB. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Bülten. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü Basımı Sayı:13. Eylül 2009.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2009). Ödemeler Dengesi İstatistikleri Tanım ve İlkeleri İle Türkiye Uygulaması. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğü. Ödemeler Dengesi Müdürlüğü. Ankara.

http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tcavus/courses/MAB254/bop_turkce.pdf. Erişim Tarihi: 15.02.2018.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK).

http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1072. Erişim Tarihi: 09.03.2019.

Uysal, Doğan. Erdoğan, Savaş. Mucuk, Mehmet (2003). Türkiye’de Turizm Gelirleri ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki (1992-2003). SÜ İBBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi. 163-170.

Ülgen. Gülden (2000). Merkantilizm ’den Liberalizm’e Geçiş ve Piyasa Ekonomisi. İstanbul Üniversitesi Araştırma Merkezi Konferansı Dergisi. 40 (1). s. 85-99.

Ülker, Barış (2016). 1980- 2014 Dönemi Turizm Gelirleri ile Gayrisafi Yurtiçi Hâsıla Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.

Ünlüönen, Kurban, Tayfun, Ahmet, Kılıçlar, Arzu (2011). Turizm Ekonomisi (3. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık.

Ünsal. M. Erdal (2007). İktisadi Büyüme. Ankara: İmaj Kitapevi.

World Travel & Tourism Council (WTTC). https://www.wttc.org/economic- impact/country-analysis/data-gateway/. Erişim Tarihi: 21.01.2019.

Yamak. Nebiye. Tanrıöver Tuğçe. Güneysu. Filiz (2012). Turizm- Ekonomik Büyüme İlişkisi: Sektör bazında İnceleme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 26(2). 205-220.

Yılmaz, Devrim (2007). Turizm Sektörünün Tanımı, Yapısı ve Özellikleri. (Editör: Orhan İçöz). Genel Turizm Turizmde Temel Kavramlar ve İlkeler. Ankara: Turhan Kitapevi Yayınları, 1-19.

Yılmaz. Özlem (2005). Türkiye Ekonomisinde Büyüme ile İşsizlik Oranları Arasındaki Nedensellik İlişkisi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi.2. s. 63-76.

Yülek. Murat (1997). İçsel Büyüme Teorileri. Gelişmekte Olan Ülkeler ve Kamu Politikaları Üzerine. Hazine Dergisi. 6. s. 1-16.

Belgede Turizm gelirleri ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: Türkiye örneği (2003-2017) (sayfa 101-115)