Turistik Bir Ürün Olarak Gastronomik Ürün

Yukarıda ifade edildiği şekliyle çevre ve kültürün etkisiyle oluşan, kendisini diğer bölgelerden lezzet yapısı, sofra kuralları, füzyon mutfağı uygulamaları, yiyecek ve içecek uyumu, iklim kuşağı gibi konularda farklılaştırarak (Harrington, 2005, s.133) belli bir bölgeye özgü bir kimlik kazanarak ortaya çıkan yiyecek ve içeceklere gastronomik ürün denmektedir. Daha açık bir ifadeyle gastronomik kimliğe dayalı olarak bir destinasyonda üretilen sebze meyve gibi ürünler, bu ürünlerin işlenmesi sonucu üretilen zeytinyağı, makarna, peynir, şarap gibi paketlenip hediyelik eşya olarak satışa çıkarılan ürünler ile bu ürünlerin kullanılması ile yapılan yiyecek içecekler gastronomik ürün olarak tanımlanabilir. Atilla (2010) İzmir mutfağını anlattığı eserinde İzmir’e özgü tarım ürünlerinden (arapsaçı, ebegümeci, cibez, ısırgan gibi), zeytinin işlenmesi ile oluşturulan zeytinyağından ve bu malzemelerle yapılan yöreye özgü yemekler ile yöreye sonradan uyum sağlayan yemeklerden de bahsetmiştir. Bu

Gastronomik Kimlik + Otantizm Mekân Algısı (Destinasyonda sunulan gastronomik ürünlerin yalnızca o destinasyonda tüketilmesi gerektiği algısının oluşması)

çerçevede yörede üretilen tarım ürünleri ile bu ürünlerin kullanımı ile oluşturulan yiyecek içecekler ve tarihsel süreç içinde gerçekleşen etkileşimler ile sonradan yöre mutfağına dahil edilen yiyecek içecekler İzmir’e özgü gastronomik ürünleri oluşturmuştur. Bu bağlamda destinasyonların kendisinden izler taşıyan gastronomik ürünlerin turistik bir ürün olup olmadığı sorusunu yanıtlamak gerekmektedir. Bu nedenle gastronomik ürün kavramı turizm ürünlerinin sahip olması gereken temel unsurlar bağlamında irdelenerek bu sorunun cevabı aranacaktır. Bu aşamada turistik ürünlerin Kozak vd. (2011, s.41) tarafından çekicilik, ulaşılabilirlik, turizm işletmeleri, etkinlikler ve imaj olmak üzere beş unsurdan oluştuğu ifade edilmektedir. Gastronomik ürün kavramı da ayrıntıları ile birlikte bu temel unsurlarla ilişkilendirilerek aşağıda oluşturulan bir tablo yardımı ile açıklanmıştır.

Tablo 2.3 Turistik Ürünü Oluşturan Temel Unsurlar ve Gastronomik Ürünler

Turistik Ürünü Oluşturan Temel

Unsurlar

Açıklama Gastronomik Ürünlerin Turistik Ürünleri _{Oluşturan Temel Unsurlarla İlişkisi}

Çekicilik

Turistik ürünlerin çekiciliğini belirleyen dört unsurdan söz edilebilir. Bunlar; doğal unsurlar, sosyokültürel unsurlar, ekonomik unsurlar ve psikolojik unsurlardır.

Doğal ve sosyokültürel unsurlar gastronomik ürünlerin oluşmasında son derece önemli etkenlerdir. Harrington da (2005) gastronomik ürünlerin oluşumunda çevre ve kültür olmak üzere iki temel bileşenin etkisi olduğunu vurgulamaktadır. Bir turistik ürünün talep görmesinde fiyat önemli bir çekicilik unsurudur. Bu bağlamda gastronomik ürünler çeşitlilik bakımından farklı ekonomik güce sahip olan turist gruplarına hitap edebilirler. Benzer şekilde psikolojik unsurlar altında incelenen ve turistleri çeken farklı motivasyon unsurları gastronomik ürünler bağlamında da incelenen bir konu olarak öne çıkmaktadır.

Ulaşılabilirlik

Turistik ürünlere kolay ulaşabilme konusundaki altyapı olanaklarının varlığı olarak ifade edilebilir.

Turistler gastronomik ürünlere pazarlar, restoran ve otel gibi yiyecek içecek işletmeleri ve festivaller aracılığı ile ulaşabilirler.

Turizm İşletmeleri Turizm işletmeleri konaklama işletmeleri, yiyecek - içecek işletmeleri, tur operatörleri ve seyahat acenteleri, diğer turizm işletmeleri şeklinde sınıflandırılmıştır.

Bu bağlamda gastronomik ürünler konaklama işletmeleri ve yiyecek-içecek işletmeleri gibi turizm işletmelerinde sunulabilirler.

Etkinlikler

Festivaller, fuarlar, kongre, şenlik ve karnaval gibi etkinlikler turistik ürün bağlamında açıklanabilir.

Günümüzde yiyecek içeceklerin merkezde yer aldığı festivaller, fuarlar, şenlik ve karnaval gibi etkinliklerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır.

İmaj

Bölgenin veya ülkenin imajı da bir turizm ürünü olarak ifade edilebilir.

Yiyecek içecekleri ile tanınan bölgeler bulundukları bölgenin turizm imajına katkıda bulunurlar.

Tablo 2.3’te de görüldüğü gibi turistik ürünü oluşturan ilk unsur çekicilik olarak ifade edilmiştir ve doğal, sosyokültürel, ekonomik, psikolojik olmak üzere dört alt unsurdan meydana gelmektedir. Gastronomik ürünlerin de bu çekicilik niteliklerine sahip oldukları görülmektedir. Bir başka deyişle doğal ve sosyokültürel farklılıklar nedeniyle bir yöreye has özellik kazanan yiyecek içecekler önemli birer gastronomik ürün olarak çekici bir unsur olabilirler. Daha önce mekân algısı kavramında da ifade edildiği şekliyle gastronomik ürünlerin otantik bir biçimde sunulması destinasyonun çekiciliğine etki edebilir. Everett (2012, s.) yiyeceklerin kaybolan veya kaybolmaya yüz tutmuş kimlikleri belirli bir zamanda tutmaya yaradığını; Richards (2002, s.12) da bundan dolayı pek çok destinasyonun gastronomisini canlandırmak için yöresel mutfağın kökenini yani otantizmini vurgulamaya başladığını ifade etmektedir. Bunlara ek olarak yiyecek içeceklerin çok farklı şekillerde, farklı türde hizmet sunan yiyecek içecek işletmelerinde, farklı fiyat seçenekleriyle farklı ödeme gücüne sahip turistlere sunulabilmesi ve farklı motivasyonlarla turistleri çekmeleri gibi nedenler de gastronomik ürünlerin çekici bir turistik ürün olabileceğinin kanıtı olabilir.

Bir diğer çekicilik unsuru ulaşılabilirlik olarak ifade edilmektedir. Yukarıdaki gastronomik ürün tanımından yola çıkarak turistlerin gastronomik ürünlere farklı şekillerde ulaşabilecekleri söylenebilir. Turistler destinasyona özgü sebze ve meyvelere pazarlarda; yiyecek içeceklere yerel restoranlar, oteller veya festivallerde; paketlenmiş gastronomik ürünlere de turistlere yönelik hediyelik eşya satan marketlerde ulaşabilirler. Gastronomik ürünlere bu denli geniş bir yelpazede ulaşılması gastronomik ürünlerin turizm ile güçlü bir bağ kurduğunu göstermektedir. Turistik ürünü oluşturan bir diğer unsur da turizm işletmeleri olarak tanımlanmıştır. Buna göre turizm işletmelerinin konaklama işletmeleri, yiyecek-içecek işletmeleri, tur operatörleri ve seyahat acenteleri ve diğer turizm işletmeleri (Kozak vd. 2011, s.44) olduğu ifade edilmektedir. Gastronomik ürünlerin özellikle konaklama işletmeleri ve yiyecek içecek işletmeleri bünyesinde yoğun şekilde kullanımı turistik bir ürün olarak kabul edilmelerini kanıtlar niteliktedir.

Etkinlikler ise gastronomik ürünlerin hangi yollarla turistlere sunulduğunu açıklayabilir. Son yıllarda yiyecek içeceğin merkezde yer aldığı festival, kongre gibi etkinliklerin görülmesi gastronomik ürünlerin bir turistik ürün olarak kabul edilebileceğini göstermektedir. Son unsur da imaj olarak görülmektedir. Richards (2002) turizmin gastronomik ürünlerle yakından ilgili olduğunu ifade ederek gastronominin yöresel imaja olan katkısını vurgulamaktadır. Tablo 2.3’ten de anlaşılacağı üzere turistik ürünleri oluşturan tüm unsurlar (çekicilik, ulaşılabilirlik, turizm işletmeleri, etkinlikler ve imaj) bir yöreye, bölgeye veya ülkeye ait yiyecek içeceklerle doğrudan ilişkili olduğundan gastronomik ürünlerin de turistik bir ürün olarak kabul

edilebileceği söylenebilir. Bu aşamada gastronomik turizm ürünlerinin neler oldukları alanyazında yürütülen çalışmalar ışığında ayrıntıları ile açıklanacaktır.