4. KULLANILAN SEZGİSEL ALGORİTMALAR VE ÖRNEK
4.1. Tsiligirides’in S (Stokastik) Algoritması
Tsiligirides’in (1984) S Algoritması temel olarak basit bir hiyerarşi ile birçok rota üretip, bunlardan en iyisini seçmeye yöneliktir. Stokastik bir yöntemle, puan/maliyet oranına göre noktaları seçerek Tmax kısıtı dahilinde en yüksek puana sahip rotanın elde edilmesi amaçlanmaktadır.
NPTS : nokta sayısı (başlangıç her zaman 1 ve bitiş NPTS ), LAST : en son ziyaret edilen nokta,
) (f
NFEAS : belli bir noktadayken ziyaret edilebilecek geçerli noktalar, )
(j
A : her nokta için öncelik (çekicilik) ölçüsü, T : LAST ’a kadar olan toplam süre veya mesafe,
) (j
DEL : bir noktanın tüm noktalara göre genel yakınlık ölçüsü, C ij : i ’nci noktadan j’nci noktaya gitmenin maliyeti,
)
LENGTH : dikkate alınan geçerli nokta sayısı,
{
T max T C ( LAST , j ) C ( j , NPTS )}
DEL ( j ) aE = - - - ´ kalan süre veya mesafe
olmak üzere, başlangıç noktasında veya ziyaret edilmiş bir noktada iken, henüz ziyaret edilmemiş N j noktalarının öncelik veya çekicilik ölçüsü A( j ) ;
) (j
A =
{
( S ( j ) + E ) C ( LAST , j )}
r , j ¹ LAST denklemiyle elde edilmektedir.Hesaplanan A( j ) değerleri A(1 ) > A ( 2 ) > A ( 3 ) > ... > A ( k ) > ... > A ( f ) şeklinde sıralanmakta ve k = min( f l , ) olmak üzere, mevcut adımda ziyaret edilebilecek noktaların olasılıkları; hangisinin P( j ) olasılığına karşılık geliyorsa o nokta ziyaret edilmektedir. Bu süreç kalan sürenin Tmax değerini aşmadan, NPTS dışında başka noktayı ziyaret edemeyecek biçimde az olduğu duruma kadar tekrarlanmaktadır.
32, 21 ve 33 noktadan oluşan 3 adet test problemi oluşturularak koordinat ve puan bilgileri verilmiştir. Maliyet matrisi kartezyen koordinatlardan elde edilen mesafe bilgilerinden meydana gelmektedir. Tsiligirides tarafından 32 noktadan oluşan test
problemi ile modelin kalibresi yapılmış ve A( j ) için 2 ile 6 arasında nokta denenmiş olup, her adımda olasılıklar için farklı rassal sayılar üretilmiştir. Yaklaşık 3000 rota üretilmiş ve farklı Tmax değerleri için en etkili parametre değerleri ( l = 4 . 0 , r = 4 . 0 ,
0 . 0
=
a ) olarak seçilmiş ve A( j ) denklemi; A( j ) =
{
S ( j ) C ( LAST , j )}
4 . 0 , j ¹ LASTolacak şekilde indirgenmiştir.
4.2. Tsiligirides’in Rota İyileştir me (RI) Algoritması
Tsiligirides’in (1984) RI Algoritması; S ve D algoritmaları ile elde edilen, başlangıç çözümü de diyebileceğimiz rotanın 3 aşamalı olarak geliştirilmesine yönelik bir yöntemdir. Burada RI Algoritması, S Algoritması dikkate alınarak açıklanmıştır.
Birinci aşamada S Algoritması ile elde edilen rotada yer alan noktaların yerleri ikili olarak değiştirilmektedir. Bu yer değişiklikleri ile toplam maliyeti (mesafe veya süre) en az olacak şekilde rotadaki noktalar yeniden sıralandırılmaktadır. Maliyet azaltılamıyorsa başlangıç çözümündeki (S Algoritmasının çözümü) sıralama aynen geçerli olacaktır. Bu işlem toplam puanı hiçbir zaman etkilemeyecektir. Ancak puan değişmese bile bu puanın daha düşük maliyetle elde edilmesi çözümü iyileştirmektedir.
İkinci aşamada Tmax kısıtını aşmadan çözümde yer almayan noktalar sırayla rotaya eklenmekte ve toplam puanda artış sağlanması hedeflenmektedir. Tmax kısıtı dahilinde maksimum puan artışı sağlayan yeni nokta ile çözüm iyileştirilmektedir. Tmax kısıtı aşılmadan yeni nokta eklenemiyorsa bu aşamadan önceki rota durumu uygulanmaktadır.
Üçüncü aşamada ise yine Tmax kısıtı içinde kalmak üzere, elde edilmiş olan son rotadan bir nokta çıkarılırken, rotada yer almayan bir nokta eklenmektedir. Rotaya eklenen noktanın puanı çıkarılan noktadan daha yüksek ise ve Tmax kısıtı aşılmıyorsa
çözümde iyileştirme sağlanmaktadır. En yüksek puan artışı sağlayan değişim ile algoritma sonlandırılmaktadır. S Algoritmasıyla elde edilen çözüme uygulanan RI Algoritması ile iyileştirme sağlanamıyorsa S Algoritmasının sonucu aynen geçerli olacaktır. Tsiligirides test problemlerinde RI Algoritması ile hem maliyet, hem de puan olarak önemli düzeyde iyileştirmeler sağlamıştır.
4.3. Yazılıma İlişkin Bilgiler
Bu bölümde Visual C# yazılımı ile kodlanan programın veri girişi, çalışma prensipleri ve algoritmaların akış diyagramları hakkında genel bilgiler verilmiştir.
Program kodlarının önemli bölümleri Ek.1.Ek.5.’de verilmiştir.
4.3.1. Veri girişi
Programın kullanımı, başta veri giriş işlemleri olmak üzere genel olarak oldukça kolaydır. Ekrana girilmesi gereken ilk veri ilgili problemde yer alan nokta sayısıdır.
Nokta sayısı girilince ekrandaki “yeni problem” butonuna basıldığında nokta sayısına göre boş puan ve maliyet tabloları açılmaktadır. Takiben tüm noktaların puan bilgileri ile maliyet matrisi bilgilerinin işlenmesi gerekmektedir. Puan ve maliyet bilgileri istenildiği takdirde program tarafından rassal olarak üretilebilmektedir. Maliyet matrisinde ( cij = c ji ) ve ( c ii = 0 ) kabul edilmiştir. Puan bilgilerinde ise ilk ve son noktanın (başlangıç ve bitiş noktaları) puanları sıfır olarak alınmıştır. Üretilen rassal sayıların tutarlı olması gerektiğinden maksimum puan ve maksimum maliyet değerlerinin belirlenmesi için birer adet veri giriş penceresi açılmıştır. Puan ve maliyet verileri elle girildikten veya rassal üretildikten sonra mesafe veya zaman cinsinden Tmax kısıtı girilmektedir. Son olarak problemin büyüklüğüne göre S Algoritması ile üretilecek rota sayısı (2. yöntem deneme sayısı) ve birinci yönteme iyileştirme aşamalarının uygulanma sayısı (7. yöntem deneme sayısı) girilmelidir. Olasılıklara göre rota seçildiğinden ikinci yöntem deneme sayısının küçük girilmesi algoritma ile elde
edilebilecek en yüksek puanlı rotanın kaçırılmasına neden olabileceği gibi, büyük bir sayı girilmesi de işlem süresini oldukça artıracaktır. Ayrıca bir problemin maliyet matrisinin oluşturulması zaman aldığından, önceden girilen maliyet bilgilerinin kullanabilmesi için problemin kaydedilmesine olanak sağlanmıştır. Girilecek veriler programdan alınan resimlerle aşağıda Şekil 4.1. ve Şekil 4.2.’de gösterilmiştir.
Şekil 4.1. Parametre Veri Girişi
Şekil 4.2. Puan ve Mesafe Veri Girişi
4.3.2. Programın çalıştırılması ve çözüm basamakları
Veri girişi yapıldıktan sonra, ekranın sağ üst tarafında yer alan çözüm aşamalarının üzerine sırayla tıklanıp, “çözüm” butonuna basıldığında sağ altta ilgili çözüm aşamasının sonuçları görünecektir. Verilerde değişiklik yapılması halinde “yeni
çözüm” butonuna basılması gerekir. Program 7 adet çözüm aşamasından meydana gelmektedir. Birinci aşama Tsiligirides’in algoritmasından farklı olarak S Algoritmasına alternatif olarak yazılmış olup, basitçe her adımda en yüksek puan/mesafe ( s / j d ij ) oranına sahip olan nokta rotaya eklenerek Tmax kısıtı içinde bir çözüm elde edilmektedir. Programın 2, 3, 4 ve 5. aşamaları Tsiligirides’in algoritmasının kullanılan yazılıma uyarlanmış şekli olup, ikinci aşamada S Algoritması uygulanmış ve diğer üç aşamada ise sırayla RI Algoritmasının 3 yöntemi ile S Algoritmasının sonucu iyileştirilmek istenmiştir. Programda birinci ve ikinci aşamada elde edilen en iyi sonucun iyileştirilmesi esas alınmıştır. Altıncı aşama en son beşinci yöntem ile iyileştirilen sonuca iyileştirme aşamalarının (3, 4 ve 5. yöntemler) tekrar uygulanması şeklindedir. Yedinci aşamada ise Tsiligirides’in sezgisel yöntemine alternatif olan birinci yöntem ile oluşturulan rotaya RI Algoritmasının iyileştirme aşamaları (3, 4 ve 5. yöntemler) istenilen sayıda uygulanmaktadır. Program ilk 2 yöntemin sonuçları alınmadan diğer yöntemlere geçilmesine izin vermemektedir. Yine ilk 2 yöntem için sonuçların adım adım alınabilmesi sağlanmıştır. İkinci yöntem dışındaki aşamaların işlem süreleri çok kısadır. İkinci yöntemde nokta sayısı ve bu yöntemle üretilen rota sayısı ile doğru orantılı olarak işlem süresi değişmektedir.
Programın çalıştırıldığı çözüm aşamaları Şekil 4.3.’de ve çözüm bilgileri Şekil 4.4.’de gösterilmiştir.
Şekil 4.3. Programın çözüm aşamaları
Şekil 4.4. Çözüm bilgileri
4.3.3. Akış diyagramları
Programın kodlanması esnasında en çok S Algoritmasında (ikinci yöntem) zorlukla karşılaşılmış olup, diğer aşamalar çok daha kısa sürede gerçekleştirilmiştir.
Akış diyagramları oluşturulurken kolay anlaşılması ön planda tutulmuştur. Programın genel akış diyagramı ile kullanılan ilk 5 yöntemin akış diyagramları genel hatlarıyla Şekil 4.5.Şekil 4.10.’da gösterilmiştir. İkinci yöntemin akış diyagramında tekrar sayısı veri girişi içinde olmasına rağmen önemli olduğu için özellikle gösterilmiştir. Genel akış diyagramı veri girişi ile programın çözüm basamaklarını ve birbirleriyle ilişkilerini göstermektedir. Yedinci yöntemde (3, 4 ve 5. yöntem) birinci yönteme uygulanacak iyileştirme sayısı girilmelidir.
Şekil 4.5. Genel akış diyagramı
1.Yöntem ile rota oluştur
3.Yöntem (Interchange) ile maliyeti azalt
4.Yöntem (Insert) ile toplam puanı iyileştir 2.Yöntem (S Alg.) ile rota oluştur
5.Yöntem (InsertDelete) ile toplam puanı iyileştir BAŞLA
Verileri Gir
BİTİR
6.Yöntem (3,4,5.Yöntemin tekrarı) ile sonucu iyileştir Tekrar Sayısı
Gir
7.Yöntem (3,4,5.Yöntem) ile sonucu iyileştir
Birinci yöntem akış diyagramında, basitçe en yüksek puan/mesafe oranlarına göre noktaların ziyaret edilerek çok kısa işlem süresi dahilinde sadece tek bir rota oluşturulmasına yönelik işlem basamakları gösterilmektedir.
Şekil 4.6. Birinci yöntem akış diyagramı H
E Ziyaret edilmeyen tüm noktalar için
ij
j d
s / oranlarını hesapla
En büyük s / j d ij oranına sahip noktayı ziyaret et
Bir önceki noktadan bitiş noktasına git rotayı kaydet
Bitiş noktasına gitmek için
süre yeterli mi?
BAŞLA
BİTİR Verileri Oku
İkinci yöntem akış diyagramında, yazılımın en önemli ve en çok işlem süresi gerektiren bölümünü oluşturan Tsiligirides’in S Algoritmasının basamakları gösterilmiştir.
E
Şekil 4.7. İkinci yöntem akış diyagramı
E
H E
H
Ziyaret edilmemiş tüm noktalar için A( j ) = ( s j / d ij ) 4 değerlerini hesapla En büyük ilk 4 A( j ) değerine sahip noktanın P (j ) olasılıklarını hesapla
Bir önceki noktadan bitiş noktasına git rotayı kaydet
Bitiş noktasına gitmek için süre yeterli mi?
01 arasında rassal bir sayı ata
Rassal sayı hangi P (j ) olasılığına karşılık geliyorsa o noktayı ziyaret et
BAŞLA
BİTİR Verileri Oku
Tekrar sayısı gir
Tekrar sayısı rota sayısına
eşit mi?
En yüksek puanlı rotayı seç
Üçüncü yöntem akış diyagramında, en yaygın sezgisel geliştirme tekniklerinden biri olan ve işlem süresi çok kısa zaman alan, ikinci yöntem maliyetinin azaltılmaya çalışıldığı yer değiştirme (interchange) işleminin basamakları gösterilmektedir.
Şekil 4.8. Üçüncü yöntem akış diyagramı E H
E
H
H
E
Rotada yer alan sırayla yeni bir nokta seç
Rotada yer alan sırayla başka bir nokta seç
Noktaların yerlerini değiştir
Rotayı kaydet Toplam Süre
2.Yöntem süresinden büyük
mü?
Tüm noktalar denendi mi?
Toplam mesafesi en küçük rotayı seç
Tüm noktalar denendi mi?
BAŞLA
2.Yöntem sonucunu oku
BİTİR
Dördüncü yöntem akış diyagramında, işlem süresi kısa olmakla birlikte nokta sayısına göre çok az değişen ve rotaya yeni bir nokta ekleyerek (insert) toplam puanı zaman kısıtı içinde iyileştirme işleminin aşamaları yer almaktadır.
E
Şekil 4.9. Dördüncü yöntem akış diyagramı E H
E
H
H
E
Rotada yer almayan sırayla yeni bir nokta seç
Rotadaki bir noktadan sonra rotaya ekle
Rotayı kaydet Toplam süre
max
T değerinden büyük mü?
Tüm noktalar denendi mi?
En yüksek puanlı rotayı seç
Tüm noktalar denendi mi?
BAŞLA
3.Yöntem sonucunu oku
BİTİR
Beşinci yöntem akış diyagramında, programın ve iyileştirme işleminin son aşaması olan eklesil (insertdelete) yönteminin aşamaları gösterilmiştir. İşlem süresi kısa olmakla birlikte nokta sayısına göre çok az değişebilmektedir.
E
H
Şekil 4.10. Beşinci yöntem akış diyagramı E H
E
H
H
E
Rotada yer alan sırayla yeni bir nokta seç
Rotada yer almayan sırayla yeni bir nokta seç
Noktaların yerlerini değiştir
Rotayı kaydet Toplam süre
max
T değerinden büyük mü?
Tüm noktalar denendi mi?
Toplam puanı en büyük rotayı seç
Tüm noktalar denendi mi?
BAŞLA
4.Yöntem sonucunu oku
BİTİR
4.4. Uygulama Pr oblemleri
Turizm alanında tur seçimi, bir mal/ hizmet dağıtım sistemi ve servis güzergahı seçimi olmak üzere üç farklı örnek uygulama problemi tanımlanmıştır. Ayrıca 33 rassal test problemi oluşturulmuş ve tüm bu problemler yazılan program ile test edilerek sonuçları incelenmiştir. Problemlerde programdan alınan resimlere de yer verilmiştir.
4.4.1. Turizm uygulama problemi
Bu bölüm öncelikle turizm uygulama probleminin tanımı ve problemin çözümü olmak üzere 2 aşamadan meydana gelmiştir. Problemi tanımlarken öncelikle OP ile turizmin ilişkisi değerlendirilmiştir.
4.4.1.1.Problemin tanımı
Turizm sektörü OP ile birlikte TOP için potansiyel bir uygulama alanıdır.
Birçok noktadan oluşan bir turizm örneğinde, bu noktaları birbiriyle kıyaslama gereği ve belli bir zaman kısıtı olması, noktaların hepsinin ziyaret edilmesinin imkansızlığı OP için uygun şartları oluşturmaktadır. TOP için merkezi bir noktadan bu noktanın etrafında yer alan noktalara birkaç günlük bir gezi programı veya kalabalık bir müşteri kitlesiyle ve birden fazla araçla aynı anda, aynı noktaları ziyaret etmemek için farklı rotalarla düzenlenecek turlar güzel birer örnek teşkil edebilir. Turizm alanında turlarla ilgili OP mantığına uygun şekilde rota seçimi yapabilmek için ziyaret edilebilecek bir şehirler kümesi, bu şehirlere ait puanlar, şehirlerarası maliyet matrisi ve zaman kısıtı
max
T gerekli olan verilerdir. Daha verimli bir çalışma için her şehre gidiş süresi veya mesafesine ilave olarak ziyaret süresi, gezilecek yerlerin açılma ve kapanma zamanları, konaklama ve mola imkanları, bir günün detaylı zaman programı (seyahat, gezi, yemek, dinlenme ve serbest vakit vb.), hava ve yol koşulları gibi etkenler de değerlendirilebilecektir.
Orienteering Problemi’nin potansiyel bir uygulama alanı olan turizmde, Türkiye şartlarında bir uygulama örneği olmadığı gibi, uygulama yapmak için gerekli olan veriler yeterli değildir. Yerel bir firma yetkilisi ile yapılan görüşmede bu durum teyit edilmiştir. Firmalar tarafından yıl içindeki tatil günleri, mevsim koşulları ve konaklama imkanlarının başlıca önemli kriterler olarak alındığı, genelde ilk ve son gün gece yolculukları ile zamanın etkin olarak kullanılmaya çalışıldığı, yolculuk sürelerinde müşterileri yormayacak şekilde günlük olarak 34 saat gibi kısıtlamalara gidildiği, gezi sonrası memnuniyet anketleri uygulandığı ancak bu anketlerin veri sağlamaya yönelik ve yeterli olmadığı görülmüştür. Turizmde müşteri beklentilerine bilimsel değerlerle de karşılık verilmesi gerektiği değerlendirilmektedir. Bu değişim aynı zamanda turizm sektöründeki profesyonelliği de geliştirebilecektir.
Türkiye genelinde bir rota seçimi yapmak için tüm şehirler aday noktalar olarak alınabilir. Değişik kriterlere göre bu noktaları azaltmak mümkündür. En çok tur düzenlenen şehirler, en çok gezilmek istenen şehirler veya önceki müşterilerce gezildikten sonra en çok beğenilen şehirler, bölgesel olarak gezilmek istenen şehirler aday noktalar olarak seçilebilecektir. Burada elde edilebilecek en sağlıklı veri en çok tur düzenlenen şehirler olup, bu şehirler müşteriden ziyade turizm firmalarının inisiyatifinde bulunmaktadır. Puan olarak ise bir şehrin gezildikten sonra turistlerce beğenilme derecesi, gezi öncesi her şehre gösterilen talep oranları veya şehirlerin turistik değerlerinin birbirleriyle kıyaslanması ile elde edilebilecek oranlar alınabilir.
Maliyet matrisi ise şehirler arasındaki mesafe veya zaman bilgileri ile oluşturulabilecektir. Tmax değeri olarak gezi için planlanan toplam süre alınabilecektir ve bu süre genel olarak gün ve hafta ile ifade edilebilecek sürelerdir. Türkiye’deki yerli veya yabancı turistlere yönelik turlar nokta sayısı olarak yetersiz olduğu için, OP’nin ve kullanılan yazılımın uygulamasına iyi bir örnek teşkil etmemektedir.
Bu nedenle örnek bir problem olarak, Türkiye’nin tüm bölgelerini kapsayacak şekilde bir gezi planlanmıştır. Turizm açısından çok önemli 2 şehrimizden İstanbul başlangıç noktası ve Antalya bitiş noktası olmak üzere, toplam 39 şehrimiz ziyaret edilebilecek noktalar olarak seçilmiş ve bu şehirlere ait mesafe matrisi Türkiye Kara
Yolları Haritasından alınmıştır. Tmax kısıtı 1 hafta (7 gün) ve 2 hafta (14 gün) olacak şekilde ayrı ayrı incelenmiştir. Günlük ortalama seyahat süresi 4 saat ve ortalama hız 80 km olarak alınmış, bu verilere göre günlük azami 320 km yol gidilebileceğinden 1 hafta ve 2 hafta Tmax kısıtında gidilebilecek maksimum mesafe kısıtı sırasıyla 2240 km ve 4480 km olarak belirlenmiştir. Şehirlere ait puanlar önce eşit şekilde 10 puan olarak atanmış ve her iki Tmax değeri için sonuçlar incelenmiştir. Eşit puan ataması ile ziyaret edilen şehir sayısı gerçek puan olarak hedeflenmiştir. Mesafe bilgileri nedeniyle bazı bölge ve şehirlerimizin rotaya girme olasılığı düşmektedir. Rotayı tüm bölgelerimize yayabilmek için 7 şehre (9, 17, 23, 28, 30, 36, 38) 20’şer puan atanarak çekicilikleri artırılmış ve sonuçlar tekrar incelenmiştir. Puan ataması için gerçekçi rakamlar belirlenmesi genel bir Türkiye gezisine imkan vermeyeceği ve birkaç bölgede kısıtlanacağı için böyle bir puanlama yöntemi kullanılmıştır. Bu problemde ikinci yöntem için tekrar sayısı 5000 olarak girilmiş, bir başka ifadeyle 5000 adet stokastik rota üretilerek en iyisi seçilmiştir. Aşağıda, Çizelge 4.1.’de şehirler ve numaraları verilmiş olup, mesafe matrisi ise Ek.6.’da verilmiştir.
Çizelge 4.1. Turizm problemi için seçilen şehirler ve numaraları
NO ŞEHİR ADI NO ŞEHİR ADI NO ŞEHİR ADI
1 İSTANBUL 14 ÇORUM 27 KONYA
2 ADIYAMAN 15 DENİZLİ 28 MARDİN
3 AFYON 16 DİYARBAKIR 29 MUĞLA
4 AĞRI 17 EDİRNE 30 NEVŞEHİR
5 AMASYA 18 ERZURUM 31 ORDU
6 ANKARA 19 ESKİŞEHİR 32 RİZE
7 ARTVİN 20 GAZİANTEP 33 SAMSUN
8 AYDIN 21 HATAY 34 SİNOP
9 BARTIN 22 İÇEL 35 SİVAS
10 BİTLİS 23 İZMİR 36 TRABZON
11 BOLU 24 KARABÜK 37 ŞANLIURFA
12 BURSA 25 KARS 38 VAN
13 ÇANAKKALE 26 KAYSERİ 39 ANTALYA
4.4.1.2.Problemin çözümü
Tüm puan değerlerinin eşit olduğu ve Tmax değerinin 1 hafta (2240 km) alındığı durumda birinci yöntem ile 10 şehir ziyaret edilerek 80 puan toplanmış, ikinci yöntemde ise 12 şehir ziyaret edilerek 100 puan toplanmıştır. İlk iki yöntem sonuçları bu problemde genel olarak farklılık göstermiştir. Ziyaret edilen şehirlere bakılınca, zaman kısıtı küçük olduğundan doğal olarak genel bir Türkiye seyahatinden bahsedilememektedir. İyileştirme aşamaları olan 3, 4 ve 5. yöntemler ise ikinci yöntem ile aynı sonuçları vermiştir. 6 ve 7. yöntemlerde de iyileştirme sağlanamamıştır.
Programdan alınan ikinci yöntem ile ilgili resim aşağıda Şekil 4.9.’da, problemin genel sonuçları ise Çizelge 4.2.’de verilmiştir.
Şekil 4.11. Turizm Problemi 2.Yöntem Sonucu ( Tmax = 1 hafta ve puanlar eşit)
Çizelge 4.2. Turizm probleminin program ile elde edilen sonuçları
P.No
max
T Puanlar Ziyaret Edilen Şehirler Mesafe Puan 1.Yöntem 117131219327302639 2157 80 2.Yöntem 111924343351426302739 2113 100 3.Yöntem 2.Yöntem ile aynı 2113 100 4.Yöntem 2.Yöntem ile aynı 2113 100 5.Yöntem 2.Yöntem ile aynı 2113 100 6.Yöntem 2.Yöntem ile aynı 2113 100 1.a 1 Hafta
(2240km) Eşit (10 puan)
7.Yöntem 1.Yöntem ile aynı 2157 80 1.Yöntem 117131219327302635514 4464 180 2.Yöntem 1132329815319121192414 4422 210 3.Yöntem 2.Yöntem ile aynı 4422 210 4.Yöntem 2.Yöntem ile aynı 4422 210 5.Yöntem 2.Yöntem ile aynı 4422 210 6.Yöntem 1171323829153191211924 4468 220 1.b 2 Hafta
(4480km) Eşit (10 puan)
7.Yöntem 1.Yöntem ile aynı 4464 180 1.Yöntem 1171323829153191239 2202 110 2.Yöntem 191161912238291539 2085 110 3.Yöntem 111961912238291539 2019 110 4.Yöntem 11192461912238291539 2035 120 5.Yöntem 4.Yöntem ile aynı 2035 120 6.Yöntem 111924631912238291539 2204 130 1.c 1 Hafta
7.Yöntem 1171323829151219339 2169 110 1.Yöntem 1171323829153191292411 4164 230 2.Yöntem 1119246302635363272538 4450 250 3.Yöntem 2.Yöntem ile aynı 4450 250 4.Yöntem 2.Yöntem ile aynı 4450 250 5.Yöntem 2.Yöntem ile aynı 4450 250 6.Yöntem 1119246302635313632725 4455 260 1.d 2 Hafta
7.Yöntem 1171323829153191292411 4284 240
Yukarıda Çizelge 4.2.’den anlaşılacağı üzere Tmax 2 hafta ve puan değerleri eşit olan durumda (problem 1.b), en iyi sonuç altıncı yöntem ile elde edilmiş ve başlangıç ve bitiş noktaları ile birlikte 24 şehir ziyaret edilmiştir. Ziyaret edilmeyen 15 şehirden bir bölümünün daha rotaya girebilmesi için 2 haftadan daha fazla bir Tmax değeri
gerekmektedir. Rota incelendiğinde doğu ve güneydoğu bölgelerimiz ziyaret edilmemiştir. Program ile bazı denemelerde ise bu bölgelerimiz ziyaret edilirken batı bölgelerimiz ziyaret edilmemiştir. Yedinci yöntem ile birinci yöntem üzerinde herhangi bir iyileştirme sağlanamamıştır.
Puan bilgilerinde değişiklik yapılması durumunda (9, 17, 23, 28, 30, 36, 38 numaralı şehirler 20 puan) 1 haftalık Tmax zamansinde (problem 1.c) birinci ve ikinci yöntem farklı rotalarla aynı toplam puanı vermiş, ancak toplam mesafe bakımından ikinci yöntem ile daha iyi sonuç elde edilmiştir. Üçüncü yöntem ile toplam mesafe daha da iyileştirilerek, dördüncü yöntem ile toplam puanda rotaya 1 şehir daha eklenmiş ve toplam puanda artış sağlanmıştır. Beşinci yöntem ile iyileştirme sağlanamazken altıncı yöntem ile bir şehir daha ziyaret edilerek sonuç en iyi duruma ulaşmıştır. Yedinci yöntem ile birinci yöntem mesafe olarak iyileştirilmesine rağmen toplam puan da artış sağlanamamıştır. 2 haftalık Tmax değerinde (problem 1.d) ise toplam puan olarak daha iyi sonuçlar elde edilmekle birlikte birinci yöntem ile 21 şehir, ikinci yöntem ile 22 şehir ziyaret edilmiştir. İyileştirme aşamaları olan 3, 4 ve 5. yöntemlerle ilerleme sağlanamazken, altıncı yöntem ile bir şehir daha ziyaret edilerek problemde en iyi sonuca ulaşılmıştır. Yedinci yöntem ile birinci yöntem sonucu iyileştirilmesine rağmen, iyileştirmenin yeterli düzeyde olmadığı görülmüştür.
4.4.2. Mal/ hizmet dağıtım sistemi uygulama problemi
Bu problem Golden, et al., (1984)’ün çalışmasındaki uygulamadan esinlenilerek tanımlanmıştır. Eskişehir merkezli (başlangıç ve bitiş noktası aynı) bir firmanın tüm ilçelere bir gün içerisinde mal/hizmet götürmesine yönelik örnek bir problem tasarlanmıştır. Problem nokta sayısının azlığı nedeniyle çok kısa işlem süresi dahilinde çözülebilecektir. Bununla birlikte başlangıç ve bitiş noktalarının aynı olması önem arzetmektedir. Programda bu nokta 2 ayrı noktaymış gibi farklı olarak numaralandırılmasına rağmen mesafe matrisi bilgileri eşit olarak girilmiş olup, istenen sonuçlara ulaşılmıştır.
4.4.2.1 Problemin tanımı
Mal/hizmet dağıtım probleminde mesafe bilgileri Eskişehir İl Haritasından alınmış, öncelikle (problem 2.a) bir günde azami 7,5 saat yol yapıldığı ve ortalama 70 km hızla seyahat edildiği varsayılarak Tmax değeri mesafe cinsinden 525 km. olarak belirlenmiştir. Puan bilgileri önce şehir ayırt etmeksizin mümkün olduğunca çok ilçenin ziyaret edilebilmesi amacıyla eşit biçimde 5 puan olarak atanmış ve sonuçlar incelenmiştir. Daha sonra (problem 2.b) Tmax kısıtı 8 saat için 560 km olarak alınmış, puan bilgileri ilçelerin ulaşım kolaylığına ve mesafesine göre kişisel olarak
Mal/hizmet dağıtım probleminde mesafe bilgileri Eskişehir İl Haritasından alınmış, öncelikle (problem 2.a) bir günde azami 7,5 saat yol yapıldığı ve ortalama 70 km hızla seyahat edildiği varsayılarak Tmax değeri mesafe cinsinden 525 km. olarak belirlenmiştir. Puan bilgileri önce şehir ayırt etmeksizin mümkün olduğunca çok ilçenin ziyaret edilebilmesi amacıyla eşit biçimde 5 puan olarak atanmış ve sonuçlar incelenmiştir. Daha sonra (problem 2.b) Tmax kısıtı 8 saat için 560 km olarak alınmış, puan bilgileri ilçelerin ulaşım kolaylığına ve mesafesine göre kişisel olarak