Bu bölümde, araştırma boyunca verileri toplamak için hangi veri toplama araşlarının kullanıldığı ve neden bu araçlara başvurulduğu ayrıntılı biçimde ele alınmıştır.
3.5.1. Öğretmen Adaylarına Yönelik Kullanılan Veri Toplama Araçları
Bu bölümde, çalışma süresince öğretmen adaylarından veri toplamak amacıyla kullanılan araçlar tanıtılmıştır.
77
3.5.1.1. Öğretmen Adaylarına Yönelik Kullanılan Görüşme Formları
Araştırma süreci boyunca farklı görüşme formları kullanılmıştır. Aşağıda bu görüşme formları ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
Çalışmada eğitim öncesi ve sonrası, öğretmen adaylarının model, matematiksel modelleme ve model oluşturma etkinliklerine yönelik görüşlerinde bir değişmenin olup olmadığını öğrenmek amacıyla, ‘Matematik Öğretmen Adaylarının Matematiksel Modelleme Hakkındaki Görüşlerini Belirlemek Üzere Hazırlanmış Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu’ (EK 1) uygulanmıştır. Nitel görüşmelerin amacı, mülakat yapılan kişilerin dünyayı nasıl gördüklerini anlamak, kullandıkları terminoloji ve yargıları öğrenmek ve kişisel bakış açılarının ve deneyimlerinin karmaşıklığını yakalayabilmektir (Patton, 2014; s. 348). Araştırma öncesi, görüşme formu ile ilgili literatür incelemesi yapıldıktan sonra görüşme formu oluşturulmaya çalışılmıştır. Görüşme formundaki maddelerin araştırma sorularına paralel olmasına dikkat edilmiştir.
Hazırlanan görüşme formu, insanların hayatındaki geçmiş olaylar ve deneyimler hakkında görüşme yapmak yerine, kişilere herhangi bir durum, konu, olgu hakkındaki düşüncelerini açığa çıkarmak amaçlandığından, Glesne (2012)’nin tanımladığı ‘konu odaklı görüşme’kategorisine girmiştir. Patton (2014) ise görüşme sorularını 'deneyim ve davranış soruları', düşünce ve değer soruları', 'duygu ve his soruları', 'bilgi soruları' ve 'duyusal sorular' olmak üzere altı kategoride toplamıştır. Araştırma için kullanılan görüşme formu Patton'un kategorilendirmesine göre, 'düşünce ve değer soruları' kategorisine girmektedir. Bu kategoriye giren sorulara verilen cevaplar bize insanların bir deneyim ve konu hakkında ne düşündüklerini söyler, kişilerin bilişsel ve yorumlama süreçlerini anlamamıza yardımcı olur. Literatüre bakıldığında, model, matematiksel modellemenin çok farklı tanımları olduğu ve değişik disiplinlerde kullanıldığı görülmektedir. Alanyazında bile farklı tanımlandığı görülen bu kavramların öğretmen adaylarınca nasıl algılandığı merak edilerek, görüşme formu hazırlanmıştır. Bu kavramların yanı sıra, öğretmen adaylarının model oluşturma etkinlikleri hakkındaki bilgi seviyeleri ve görüşleri alınmıştır. Aynı zamanda, öğretmen adaylarının matematiksel modelleme dersi sonrası bu kavramları anlamlandırmalarında ve kavramlara yönelik algılarında değişme olup olmadığını anlamak amacıyla aynı görüşme formu tekrar uygulanmıştır. Görüşme formu yarı yapılandırılmış olarak hazırlanarak, veri toplama sürecinin sistematik olmasının yanında, olabilecek boşlukların da giderilmesi sağlanmıştır.
78
Araştırmada kullanılan bir diğer görüşme formu ise, 'Öğretmen Adaylarının Model Oluşturma Etkinliklerini Tasarlamaları Sonrası Görüşlerini Belirlemek Üzere Hazırlanmış Görüşme Formu' dur. Araştırma süresi içinde öğretmen adaylarının kendi tasarladıkları etkinlikler hakkında düşüncelerini öğrenmek amacıyla bu görüşme formu oluşturulmuştur. Görüşme formunun içinde yer alan sorular, Patton (2014)'ün sınıflandırmasına göre, bir gözlemcinin olmadığı durumlarda ortaya çıkan davranış, deneyim ve etkinlikleri öğrenmeyi hedefleyen 'deneyim ve davranış soruları' ile birlikte, analitik yorumlayıcı düşünce içeren 'düşünce ve değer soruları'nı içermektedir. Bu görüşme formu ile, öğretmen adaylarının kendi hazırladıkları etkinliklerin bağlamını ve etkinlik hazırlarken yaşadıklarını değerlendirmeleri sağlanmıştır.
Son olarak, araştırmanın son aşamasında, tasarımcı öğretmen adaylarının uygulama videolarını izlemeleri sonrası, her gruptan gönüllü bir öğrenciye uygulanmak üzere, videoları ve etkinliklerini değerlendirmelerinin sağlandığı yarı yapılandırılmış bir görüşme formu hazırlanmıştır. Bu görüşme formu da Patton (2014)’ ün sınıflandırmasına göre, ‘deneyim ve davranış soruları’ kategorisine girmektedir. Tüm görüşme formları (EK-1) de yer almaktadır.
3.5.1.2. Öğretmen Adaylarından Elde Edilen Dökümanlar
Dökümanlar, gözlenemeyen birçok şeyle ilgili olarak araştırmacıya bilgi sağlar (Merriam, 2013; s.132; Patton, 2014; s.293;). Merriam (2013), yazışmalar, kayıtlar, eserler, yönetmelikler gibi araştırma öncesi toplanan dökümanlarla birlikte, araştırmacı tarafından üretilen araştırma başladıktan sonra araştırmacının kendisi tarafından ya da bir katılımcı tarafından araştırmacı için oluşturulan dökümanlar olmak üzere sınıflama yapmıştır. Bu çalışmada, öğretmen adaylarının, araştırmacı için oluşturduğu raporlar ve yapılan görüşmelerden elde edilen ses kayıtları doküman olarak toplanmıştır.
Çalışmada, öğretmen adaylarının oluşturdukları gruplara 2’şer adet model oluşturma etkinliği tasarlamaları ödev olarak verilmiştir. Tasarlanan etkinliklerin araştırmacının belirlediği yönergelere uygun halde rapor olarak sunulması gerektiği ifade edilmiştir. Ayrıca uygulama videolarını izleyen öğretmen adaylarından, tespit ettikleri eksikliklerden sonra etkinliklerini tekrar revize etmeleri istenmiş ve revize ettikleri etkinliklerini tekrar bir raporla araştırmacıya teslim etmişlerdir.
79
Araştırma sürecinde istenen raporların ne şekilde olması gerektiği ile ilgili, öğretmen adaylarına rapor yönergesi hazırlanmıştır. Söz konusu rapor yönergeleri, ‘rapor yönergesi- 1’ ve ‘rapor yönergesi-2’ olmak üzere EK-3’ de verilmiştir.
3.5.1.3. Öğretmen Adaylarına Yönelik Kullanılan Gözlem Formu
Öğretmen adaylarının 7. Sınıf öğrencilerinin video kayıtlarını izlemeleri sonrası gözlemlerini elde etmek amacıyla, gözlem formu oluşturulmuştur. Videolarda etkinliklerin uygulamasının yapıldığı öğrenme ortamına, kendi etkinliklerinin tasarım ilkeleri ve modelleme döngüsünde yer alan becerileri sağlama durumuna yönelik gözlemlerini elde etmek amacıyla gözlem formu (EK-4) oluşturulmuştur. Gözlem formu oluşturulurken, öğrenme ortamına yönelik bulguları elde etmek için ABD Minneapolis Matematik ve Fen Bilgisi Öğretmen Merkezi tarafından, öğretmenlerin model oluşturma etkinlikleri ile çalışılan ortamda değerlendirme amaçlı oluşturdukları gözlem formu’ndan yararlanılmıştır. Bu gözlem formu 2 uzman görüşüyle bu çalışmaya da uyarlanmıştır. (bkz. http://www.region11mathandscience.org/)
3.5.2. Öğrencilere Yönelik Kullanılan Veri Toplama Araçları
Bu bölümde, çalışma süresince yedinci sınıf öğrencilerinden veri toplamak amacıyla kullanılan araçlar tanıtılmıştır.
3.5.2.1. Öğrencilerden Elde Edilen Dökümanlar
Bu çalışmada, 7. Sınıf öğrencilerinden elde edilen ses ve video kayıtları ve 7. Sınıf öğrencilerinin, farklı zamanlarda yapılan etkinliklere yönelik yazdıkları yazılı dökümanları, doküman olarak toplanmıştır.
Etkinliklerin uygulanması süresince, öğrencilerin grup çalışmaları esnasında yaptıkları tüm konuşmalar ses kaydına alınmıştır. Bunun için her gruba bir ses kayıt cihazı verilmiş, böylelikle öğrencilerin tüm çözüm süreci kayıt altına alınmıştır.
Bu çalışmada, 7. Sınıf öğrencilerinin etkinlikleri uygulama aşamasında, araştırmacı ile birlikte, ders saatlerinin tümünün kayıt altına alınabilmesi, veri kaybı yaşanmaması açısından önemli olduğu düşünülmektedir.
80
Bu nedenle yedinci sınıf öğrenci gruplarının etkinlikleri çözme sürecindeki tartışmalarının yanı sıra, grupların etkinlik çözümlerini sunmaları ve gruplar arası tartışmalar da yaşandığı için, grupların sunumları video ile kayıt altına alınmıştır. Video kaydı esnasında, öğrencilerin yüzleri çekilmemeye çalışılmış, tahtada yaptıkları işlemlere ağırlık verilmiştir. Ayrıca video kayıtları, sınıf ortamını ve öğrencilerin çözüm sürecini yansıttığı için, öğretmen adaylarına izletilerek, öğretmen adaylarının gözlemlerine başvurulmuştur. Ses ve video kaydının yapılmasına yönelik gerekli izin alınmıştır. Fakat öğrencilerin rahatsız olmamaları, uygulamanın sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için öğrenciler de uygulama öncesi bilgilendirilmiş, elde edilen kayıtların araştırma dışında hiçbir amaçla kullanılmayacağı kendilerine ifade edilmiştir.
Yedinci sınıf öğrenci gruplarının, her etkinliğin çözümüne yönelik yaptıkları işlemleri ve süreç içerisindeki düşüncelerini açığa çıkaran çözüm raporları da doküman olarak toplanmıştır.