Araştırmada veri toplama araçları olarak; öğretmenler hakkında kişisel ve mesleki bilgileri almaya yönelik yedi sorudan oluşan Öğretmen Bilgi Formu kullanılmıştır. Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf yönetim becerilerini ölçmek amacıyla Sınıf Yönetimi
Becerileri Ölçeği, öz-yeterlik inanç düzeylerini belirlemede Öz-Yeterlik İnançları Ölçeği ve motivasyon düzeylerini belirlemek üzere Öğretmen Motivasyon Ölçeği
bulunmaktadır. Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerini ölçmek amacıyla Mesleki Tükenmişlik Ölçeği, mesleğe yabancılaşma düzeylerini ölçmek için ise Okul Öncesi Öğretmenlerinin İşe Yabancılaşma Ölçeği yer almaktadır. Okul öncesi öğretmenlerinin öğretme ve öğrenme hakkındaki inançlarını belirlemek amacıyla ise
Epistemolojik İnanç ve Pedagojik İnanç Sistemi Ölçeği kullanılmıştır.
1. Öğretmen Bilgi Formu
Öğretmen bilgi formunda okul öncesi öğretmenlerinin; son mezun olunan okul, yaş,
mesleki kıdem, gelir düzeyi, çocuk yaş grubu, sınıftaki öğrenci sayısı ve sınıfta öğretmene yardım eden yardımcı öğretmen ya da stajyerin olup olmadığı gibi bazı
psikometrik özelliklere ilişkin sorular yer almaktadır.
2. Okul Öncesi Öğretmenlerinin Sınıf Yönetim Becerileri Ölçeği
Okul Öncesi Öğretmenlerinin Sınıf Yönetimi Becerileri Ölçeği, Kaplan tarafından
2018 yılında okul öncesi öğretmenlerinin sınıf yönetim becerilerini ölçmek amacıyla oluşturulmuştur. Ölçek beşli likert tipidir ve 49 maddeden oluşmaktadır. Maddeler bir ile beş puan arasında puanlanmakta ve 5 “çok iyi”yi ifade ederken. 1 “çok zayıf”ı ifade etmektedir. Ölçek dört alt boyuttan oluşmaktadır. Bunlar; iletişim ve davranış
düzenlemeleri, sınıf içi fiziksel düzenlemeler, zaman yönetimi ve plan-program etkinlikleridir. Puanın yüksek olması sınıf yönetimi becerisinin yüksek olduğunu,
puanın düşük olması sınıf yönetim beceri puanının düşük olduğunu göstermektedir. Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf yönetim becerileri ölçeği’ nin güvenirlik değerinin.
92
85 ile. 96 arasında olduğu belirtilmiştir. Bu değerler ölçeğin iç tutarlılığının yüksek olduğunu göstermektedir. Ölçeğin genel toplam puanından alınabilecek en düşük puan 49, en yüksek puan ise 245 puandır. Bu araştırma temelinde gerçekleştirilen Cronbach Alpha güvenirlik analizi sonucu iç tutarlık katsayısı 0,97 olarak tespit edilmiştir. Bu değer, ölçümün güvenirliğinin yüksek olduğunu göstermektedir.
3. Okul Öncesi Öğretmenlerinin Öz-yeterlik İnançları Ölçeği
Okul öncesi öğretmenlerinin öz-yeterlik inançlarını ölçmek amacıyla Okul Öncesi
Öğretmenlerinin Öz-Yeterlik İnanç Ölçeği kullanılmıştır. Ölçek 2011 yılında Tepe ve
Demir tarafından geliştirilmiştir. Geliştirilen ölçek taslağında okul öncesi öğretmenlerinin öz-yeterlik inancına ilişkin başlangıçta 66 maddeye yer verilmiştir. Gerekli düzenlemelerin ardından, iki madde çıkarılıp dört yeni madde eklenerek ölçek 68 madde ile uygulama ve kullanıma hazır hale getirilmiştir. Ölçeğin faktör analizine uygunluğunu belirlemek için yapılan Kaiser-Meyer-Olkin Katsayısı değerinin 0.97 olarak hesaplandığı görülmüştür. Ölçek beşli likert tipidir ve 1 “hiç”, 2 “az”, 3 “orta”, 4 “çok”, 5”tamamen”i ifade etmektedir. Ölçek; öğretme-öğrenme süresi, iletişim
becerileri, aile katılımı, planlama, öğrenme ortamlarının düzenlenmesi ve sınıf yönetimi olmak üzere altı alt boyuttan oluşmaktadır. Birinci faktörün alt boyutunda
dokuz, ikinci faktörün alt boyutunda yedi, üçüncü faktörün alt boyutunda beş, dördüncü faktörün alt boyutunda altı, beşinci faktörün alt boyutunda beş, altıncı faktörün alt boyutunda ise beş madde bulunmaktadır. Okul öncesi öğretmenlerinin öz yeterlik ölçeğinden alabileceği en yüksek puan beş iken en düşük puan birdir. Beşe yaklaştıkça öz yeterlik düzeyi artarken bire yaklaştıkça öz yeterlik düzeyi düşmektedir. Ölçekte alınan puanın yüksek olması, öğretmen öz-yeterliğinin yüksek, düşük puanlar ise öğretmen öz-yeterliğinin düşük seviyede olduğunu göstermektedir. Bu araştırma temelinde gerçekleştirilen Cronbach Alpha güvenirlik analizi sonucu iç tutarlık katsayısı 0,99 olarak tespit edilmiştir. Bu değer, ölçümün güvenirliğinin yüksek olduğunu göstermektedir.
4. Öğretmen Motivasyon Ölçeği
Okul öncesi öğretmenlerinin motivasyon düzeylerini ölçmek amacıyla Öğretmen
Motivasyon Ölçeği kullanılmıştır. Ölçek Mottaz (1985), Brislin vd., (2005), Mahaney
ve Lederer (2006)’ in çalışmalarında kullandıkları ölçekler temel alınarak yeniden düzenlenerek Taşpınar, Özutku ve Dündar (2007) tarafından oluşturmuştur. Ölçeğin
93
mevcut hali araştırmanın amacına yönelik ifadeleri kapsamadığı için 2010 yılında Polat tarafından revize edilerek geliştirilmiştir. Öğretmenlerin motivasyon düzeylerini araştırmak üzere Polat (2010) yılında geliştirilen ölçek 24 maddeden oluşmaktadır. Kaiser-Meyer-Olkin testi değerinin 0.90 ile faktör analizine uygun olduğu belirtilmiştir. Ölçek beşli likert tipidir ve maddeler beş ile bir arasında puanlanabilmektedir. 5 “her zaman”, 4 “çoğunlukla”, 3 “bazen”, 2 “nadiren”, 1 “hiçbir zaman”ı temsil etmektedir. Ölçek; dışsal motivasyon ve içsel motivasyon olmak üzere iki alt boyuttan oluşmaktadır. Ölçekten alınabilecek en yüksek öğretmen motivasyon puanı beş, en düşük öğretmen motivasyon puanı bir puandır. Puanın yüksek olması öğretmen motivasyon düzeyinin yüksek, puanın düşük olması öğretmen motivasyon düzeyinin düşük olduğunu göstermektedir. Bu araştırma temelinde gerçekleştirilen Cronbach Alpha güvenirlik analizi sonucu iç tutarlık katsayısı 0,97 olarak tespit edilmiştir. Bu değer, ölçümün güvenirliğinin yüksek olduğunu göstermektedir.
5. Maslach Tükenmişlik Envanteri
Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi amacıyla
Mesleki Tükenmişlik Envanteri kullanılmıştır. Maslach, Jackson ve Schwab tarafından
eğitimcilere uyarlanması sonucunda elde edilen Maslach Tükenmişlik Envanteri- Eğitimci Formunu Türkçeye uyarlama geçerlilik ve güvenirlik çalışması İnce ve Şahin (2015) tarafından yapılmıştır. 22 maddeden oluşan envanterin Türkçeye uyarlanmış halinin uygulandığı çalışma grubunda yapılan geçerlik ve güvenirlik çalışmaları envanterin özgün yapısının korunduğunu göstermektedir. Madde toplam korelasyonları dikkate alındığında envanterde yer alan maddelerin iyi bir ayırt ediciliğe sahip olduğu belirtilmiştir. Ölçek beşli likert tipidir ve seçenekleri bir ile beş arasında puanlanmaktadır. 5 “her zaman, 4 “çoğu zaman”, 3 “bazen”, 2 “çok nadir”, 1 “hiçbir zaman” seçeneklerini ifade etmektedir. Ölçekte alınan yüksek puanların karşılığı düşük düzeyde yaşanan tükenmişliği ifade etmektedir. Ölçek; duyarsızlaşma,
kişisel başarı boyutu ve duygusal tükenme olmak üzere üç alt boyuttan oluşmaktadır.
Ölçekte duyarsızlaşma boyutunda öğrencilere karşı olumsuz duyguları ifade eden beş madde, kişisel başarı boyutunda öğretmenlerin öğrencilerin öğrenmesine yardım etme amacını yerine getirmeye ilişkin sekiz madde ve duygusal tükenme boyutunda öğretim etkinliklerini etkileyen yorgunluk, bıkkınlık ve duygusal enerjinin azalmasıyla ilgili dokuz madde bulunmaktadır. Bu araştırma temelinde gerçekleştirilen Cronbach Alpha
94
güvenirlik analizi sonucu iç tutarlık katsayısı 0,82 olarak tespit edilmiştir. Bu değer, ölçümün güvenirliğinin yüksek olduğunu göstermektedir.
6. Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleğe Yabancılaşma Ölçeği
Okul öncesi öğretmenlerinin mesleğe yabancılaşma düzeylerini belirlemek amacıyla
Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleğe Yabancılaşma Ölçeği kullanılmıştır. Ölçek
Kıhrı (2013) tarafından okul öncesi öğretmenlerinin işe yabancılaşma düzeylerini ölçmek amacıyla geliştirilmiştir. Ölçek geliştirilme aşamasında 143 madde oluşturularak uzman görüşüne sunulmuştur. Lawshe analizi ile yapılan kapsam geçerliği işlemlerinin ardından 61 madde ölçekten çıkarılarak 11 madde üzerinde değişiklik yapılmış ve oluşturulan 82 madde haline getirilmişidir. Ölçek beşli likert tipidir ve maddeler bir ile beş arasında puanlanmaktadır. 5 “kesinlikle katılıyorum” seçeneğini temsil ederken, 1 “kesinlikle katılmıyorum” seçeneğini ifade etmektedir. Ölçekten alınabilecek en yüksek puan beş, en düşük puan ise birdir. Ölçek; anlamsızlık
duygusu, yalıtılmışlık duygusu, kendine yabancılaşma, güçsüzlük duygusu ve normsuzluk olmak üzere beş alt boyuttan oluşmaktadır. Tüm faktörlerde ve toplamda
puanların artması, ilgili özelliğin artması olarak değerlendirilmektedir. Bu araştırma temelinde gerçekleştirilen Cronbach Alpha güvenirlik analizi sonucu iç tutarlık katsayısı 0,76 olarak tespit edilmiştir. Bu değer, ölçümün güvenirliğinin yüksek olduğunu göstermektedir.
7. Öğrenmeye Yönelik Epistemolojik İnanç Ölçeği
Araştırmaya katılan okul öncesi öğretmenlerinin öğrenmeye yönelik epistemolojik inançlarını belirlemek için Öğrenmeye Yönelik Epistemolojik İnançlar Ölçeği kullanılmıştır. Öğrenmeye yönelik epistemolojik inançlar ölçeği (ÖYEİÖ) Sing-Chai, Teo ve Beng-Lee tarafından 2009 yılında geliştirilmiştir ve Kutluca, Soysal ve Radmard tarafından 2018 yılında Türkçeye uyarlanmıştır. Ölçek 23 maddeden oluşmaktadır ve maddeler beşli likert tipindedir. Maddeler bir ile beş arasında puanlanmaktadır. “Kesinlikle katılmıyorum’ seçeneğinin puan karşılığı 1, “kesinlikle katılıyorum” seçeneğinin puan karşılığı ise 5 puan ile ifade edilmektedir. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri sonucunda ilgili ölçeğin; bilgiye ulaşabilme, genetik
doğaya karşı, mutlak-tek gerçeklik ve epistemik çelişki olmak üzere dört alt boyuttan
oluştuğu tespit edilmiştir. Ölçekten alınabilecek en yüksek puan 115, en düşük puan 23’tür. İlgili ölçek için ortalama değer ise 69 puandır. Bu araştırma temelinde
95
gerçekleştirilen Cronbach Alpha güvenirlik analizi sonucu iç tutarlık katsayısı 0,77 olarak tespit edilmiştir. Bu değer, ölçümün güvenirliğinin yüksek olduğunu göstermektedir.
8. Pedagojik İnanç Ölçeği
Araştırmaya katılan okul öncesi öğretmenlerinin öğretme ve öğrenme hakkındaki pedagojik inanç düzeylerini belirlemek için Pedagojik İnanç Sistemleri Ölçeği kullanılmıştır. Pedagojik İnanç Ölçeği, Chan (2001) tarafından geliştirilmiş ve faktör analizi yapılmıştır. Chan, Tan ve Khoo (2007) tarafından son hali verilen pedagojik
inanç sistemleri ölçeği (PİSÖ); Soysal, Radmard ve Kutluca (2018) tarafından geçerlik
ve güvenirlik çalışması yapılarak Türkçeye uyarlanmıştır. Orijinal adı, Kişisel Teoriler
Ölçeği olan pedagojik inanç sistemi ölçeği 30 maddeden oluşmaktadır. Ölçek;
öğrenme ve öğretmeye dair öğrenci merkezli ve öğretmen merkezli olmak üzere iki alt boyuta sahiptir. Ölçek beşli likert tipidir ve 5 “kesinlikle katılıyorum”, 4 “katılıyorum”, 3 “kararsızım”, 2 “katılmıyorum”, 1 “kesinlikle katılmıyorum” seçeneklerini ifade etmektedir. Ölçekten alınabilecek en düşük puan 30; en yüksek puan ise 150’dir. Ölçekten alınan toplam puanların yüksekliği, katılım grubunu oluşturan öğretmenlerin daha öğrenci merkezli bir inanç sistemi eğilimine sahip olduğunu, düşük puanlar ise pedagojik inanç sistemine ait eğilimlerin daha öğretmen merkezli olduğunu göstermektedir. Bu araştırma temelinde gerçekleştirilen Cronbach Alpha güvenirlik analizi sonucu iç tutarlık katsayısı 0,90 olarak tespit edilmiştir. Bu değer, ölçümün güvenirliğinin yüksek olduğunu göstermektedir.