Tiyatro Mekânı

Tiyatronun oynandığı mekân çağlar boyunca değişmiştir. Tiyatro Mekânı Grafiği (Şekil 4.5) ilkel dönemden geleceğe tiyatro mekânının formel ve informel mekânlar üzerinden değişimini göstermektedir.

Açık mekanlar, kapalı mekanlar ve yapılar ile geçici tiyatro mekanları, tiyatronun oynandığı yerlerdir. Formel tiyatro mekânlarıyla tiyatro amaçlı olarak tasarlanmış açık veya kapalı tiyatro yapıları, informel tiyatro mekânlarıyla tiyatro yapısı olarak tasarlanmamış olan ancak tiyatro amaçlı olarak kullanılan saray, avlu, tapınak okul ya da endüstri yapıları gibi mekanlar ifade edilmiştir. İlkel dönemde informel bir mekânda oynanan tiyatro, Yunan döneminde ilk kez formel bir yapıya kavuşmuştu. Yunan ve Roma döneminin tiyatroları seyir ve sahne yeri tamamen açık olan formel tiyatro yapılarıdır. Yunan ve Roma tiyatro yapıları ile tiyatro ilk kez formel bir mekâna kavuşmuştur. Bu yapılarda zaman zaman tiyatro dışında da aktiviteler olduğu için formellik en üst düzeyde değildir. Ortaçağ tiyatrosu ise genelde meydanlar, avlular, kilise önleri gibi tiyatro mekânı olmayan, informel mekânlarda oynandı. Rönesans dönemine gelindiğinde, Avrupa‟da bugünkü anlamda tiyatro yapıları ilk kez tasarlandı. Commedia dell‟arte tiyatrosu ise gerek saray çevresine gerekse halkın her kesimine hitap ettiği için hem formel hem de informel mekânlarda oynanıyordu. XVII ve XVIII. yüzyıllarda tiyatro genel olarak formel mekânlarda oynanıyordu. XIX. yüzyıla gelindiğinde tiyatro özellikle tiyatro amaçlı olarak tasarlanan formel yapılarda oynandı. XX. yüzyılda modern anlayıştaki tiyatro her mekânda oynanıyordu; ancak klasik anlayıştaki tiyatro genellikle formel yapılarda oynanıyordu. Geleneksel Doğu tiyatrosu da ahşap tiyatro yapılarıyla tiyatronun formel bir yapıya kavuştuğu ancak hâlâ saray mekânlarında oyunların oynandığı bir tiyatrodur. Hint tapınak tiyatrosu ise tapınaklar gibi informelliğe daha yakın mekanlarda yapılmaktadır.

“Oyuna Katılım”, “Doğaçlama”, “Yanılsama” ve “Dekorun Varlığı” grafiklerinde Batı kültüründe commedia dell‟arte ve modern tiyatro, klasik anlayışta giden tiyatro tarihinden farklılaşır. Aynı şekilde Doğu kültüründe de Japon Noh ve Kabuki tiyatroları ile Hint tapınak tiyatroları Doğu kültürü tiyatrosunun genel gelişiminden farklılık göstermektedir. “Çakışmalı Klasik Anlayış Grafiği” tiyatronun Doğu ve Batı kültürlerinde gösterdiği değişimin klasik anlayışını ifade etmekte “Çakışmalı Modern Anlayış Grafiği” ise modern anlayışını ifade etmektedir. (Şekil 4.6 ve Şekil 4.7) Grafiklerdeki klasik anlayış ifadesi çakıştırıldığında Batı kültüründe “Yanılsama” ile “Dekorun Varlığı” grafiklerinin birbirlerine oldukça benzer ifadeler taşıdığı görülür. “Doğaçlama” grafiği ise Yunan ve Roma dönemlerinde metne sadık bir oyunculuk amaçlandığı için diğer grafiklerden farklı gelişmiştir.

ġekil 4.6: Çakışmalı Klasik Anlayış Grafiği

ġekil 4.7: Çakışmalı Modern Anlayış Grafiği

“Oyuna Katılım” grafiği, Ortaçağ döneminde yükseliş yapması ile diğer grafiklerden ayrılmıştır. Doğu kültüründe klasik anlayıştaki grafiklere bakıldığında ise özellikle

“Dekorun Varlığı” grafiğinde Doğu kültüründe dekorun oldukça sade algılanması sebebiyle Batı kültüründen oldukça farklılaşmıştır.

“Oyuna Katılım”, “Doğaçlama”, “Yanılsama” ve “Dekorun Varlığı” grafiklerindeki modern anlayış ifadesi çakıştırıldığında grafiklerin XIX. ve XX. yüzyılda yakın özellikler gösterdikleri gözlenmiştir. Modern anlayışta yanılsama ve dekorun varlığı klasik anlayışa göre azalmış, doğaçlama ve oyuna katılım ise artmıştır. Doğu kültüründe “Doğaçlama” ile “Yanılsama” grafiklerinde klasik anlayıştan farklı olarak Japon Kabuki tiyatrosunda yanılsama azalmış ve doğaçlama artmıştır. Japon Noh tiyatrosunda ise dönemine göre dekor oldukça az kullanılmıştır.

Tiyatro yapıları dönemlerine göre büyüklük ve kentsel mekândaki konumları açısından farklılık göstermiştir. Yunan ve Roma tiyatro yapıları kentsel mekânın vazgeçilmezi ve simgesi, sosyal ve kültürel hayatın en önemli parçası olmuş, Ortaçağ‟da ise tiyatro mekanı kentin canlılık noktası haline gelmiştir. (Şekil 4.8). Tiyatro yapısı Rönesans ve sonraki dönemlerde biraz daha küçülmüş, sahne ve dekor ile ilgili detaylar ve özellikler artmıştır. Modern anlayıştaki tiyatro ise seyirciyle oyuncunun yakın iletişimi istendiği için genelde daha az seyirci kapasiteli ve küçük bir yapıya kavuşmuştur (Şekil 4.9). Tiyatro yapısının kent için kültürel ve simgesel önemi her dönemde devam etmiştir.

ġekil 4.8: Antik Yunan, Antik Roma ve Ortaçağ tiyatrolarının şematik plan ve kesitleri

ġekil 4.9: Rönesans, XVII, XVIII, XIX ve XX. yy tiyatrolarının şematik plan ve kesitleri

5. SONUÇ

Tiyatro mekânlarının varlığıyla ilgili etmenlerin ilki toplumsal-kültüreldir. Toplumun kültür düzeyi ve kültürü nasıl algıladığı tiyatro mekânlarının kentteki varlıkları açısından belirleyicidir. Tiyatro yapısı bir toplumun ve kentin vazgeçilmeziyken başka bir toplum için o kadar önemli görülmeyebilir. Bir diğer etmen, tiyatro sanatının toplumdaki konumudur. Bu sanatın toplumsal yaşamın neresinde var olduğu ve toplumun hangi kesiminin tiyatroyla ilgilendiği önem taşır. Toplumun hangi kesiminin tiyatroyla ilgili olduğu tiyatronun kentsel mekândaki varlığını etkilemektedir. Farklı sosyo-ekonomik ve kültürel düzeydeki insanlar farklı tiyatro türlerini, dolayısıyla da farklı tiyatro mekânlarının gelişimini sağladı. Rönesans döneminde saraylarda soylulara oynanan tiyatronun mekânı ve anlayışı halk için oynanan gezici kumpanyaların oyun mekânı ve anlayışından çok farklıydı. Günümüzde ise özel veya ödenekli tiyatrolarda oynanan oyunlarda izleyicinin sosyo- ekonomik veya kültürel düzeyinin oynanan oyun veya mekâna etkisi modern öncesi zamanlar kadar görülmüyor. Dönemin toplumsal-kültürel atmosferi ve bu atmosferden etkilenenen seyircinin yanı sıra teknik araçlar, yapı bilgisi, sanat ve mimari akımlar da tiyatro mekânının değişimini etkilemektedir.

Oyun metni, yönetmen ve dekor gibi etkenler dönemlere ve o dönemlerin anlayışlarına bağlı olarak tiyatroda varlık göstermiş veya göstermemiştir. Yazılı bir metni olmayan doğaçlama oyunlar ilkel dönemde, antik dönem ve Ortaçağ‟ın bazı oyunlarında, Rönesans‟ta commedia dell‟arte oyunlarında ve günümüzün modern tiyatrosunda oynanmıştır. Doğaçlama gerek bir çalışma tekniği gerekse bir oyun ortaya koyma tekniği olarak “oyuncu insan” dan hareketle ilkel dönemden günümüze ve geleceğe kalan bir mirastır. Seyirciyle oyuncu ve oyuncuyla oyuncu arasındaki ilişkiden etkilenen doğaçlama tesadüfi, şaşırtıcı ve merak uyandırıcıdır. Doğaçlama oyunlarda mekân kullanımında tesadüfiliğe yer vardır. Tiyatro mekânı da oyuncunun doğaçlamasına göre şekillenebilir ve değişim gösterebilir.

Yönetmenin varlığı dönemlere göre tiyatronun nasıl algılandığına bağlı olarak değişiklik göstermiştir. İlkel dönemde yönetmen bir ayin yöneticisi ve o ortamın mutlak hâkimi olarak algılanırken Rönesans‟ta yönetmen aynı zamanda oyun

yazarıdır. Modern dönemde ise Rönesans‟taki gibi aynı zamanda oyun yazarı olarak değil oyundaki tüm bileşenlerin koordinatörü olarak yer alır. Yönetmenin bugünkü önemi oyundaki oyunculuk, dekor, ışık, ses gibi öğelerin birbirleriyle olan ilişkisini ortaya koymasından ileri gelir.

Tiyatro, ilkel dönemde yaşamın bir parçası olarak yer aldığından bu dönemde yanılsama görülmüyordu. Rönesans‟a kadar gelen dönemlerde tiyatroda yanılsama az olarak yer aldı ve Rönesans‟ta gerçekçi dekorlarla birlikte en üst noktasına ulaştı. Romantizm, klasisizm, gerçekçilik, doğalcılık ve yeni teknik keşiflerle birlikte XX. yüzyılın başına kadar yanılsama tiyatrodaki etkisini korurken modern tiyatronun temelini oluşturan kişilerden biri olan Appia, dekorun ilk kez simgesel ve yanılsamadan uzak olması gerektiğini ortaya koydu. Brecht‟in Epik tiyatrosunda ise yanılsama tiyatro mekânından arındırıldı ve bu tiyatro anlayışı modern tiyatronun yanılsamasız temelinde önemli bir yer aldı. Yanılsama kavramının tiyatrodaki varlığı izleyicinin oyuna katılımıyla doğrudan ilişkilidir. Tiyatro iç mekânında yanılsamanın istendiği durumlarda izleyiciyle oyuncunun iletişimi azalır ve izleyicinin oyuna katılımı kısıtlanmış olur. Günümüzde izleyicilerin dekor, kostüm gibi öğelerle renklendirilmiş bir görsel şölen izlemek istediği tiyatrolarda yanılsama anlayışı hâlâ geçerliliğini korumaktadır.

Dekor, tiyatro mekânında ilkel dönemden günümüze kadar farklı biçimlerde algılanmış, tiyatro teorilerinin önemli bir parçasını oluşturmuştur. İlkel dönemde var olmayan dekor, Antik Yunan ve Roma‟da mekânın kendisi aynı zamanda dekor olarak var olmuştur. Ortaçağ döneminde “mansion” adı verilen dekorlar bu dönemde önem kazanmış ve perspektifin keşfiyle birlikte Rönesans‟ta dekor kullanımı yoğun olmuştur. Gerçekçi ve natüralist etkiler ve mekanik gelişmelerin sağlanmasıyla XVII, XVIII ve XIX. yüzyıllarda dekor tiyatro oyununun en önemli parçalarından biri olmuştur. Modern dönemlere gelindiğinde Grotowski‟nin poor theatre (yoksul tiyatro) anlayışında olduğu gibi tamamen reddedilmiş, Appia‟nın teorisinde olduğu gibi ise sadece işlevsel yönüyle var olmuştur.

Tiyatro mekânının büyüklüğü, oynanan oyunun niteliği ve tarzına göre değişmektedir. Bu değişimdeki en önemli etmen seyirciyle oyuncu ilişkisinin hangi düzeyde kurulmak istendiğiyle ilgilidir. Tiyatronun aynı zamanda politika amaçlı bir kitle iletişim aracı olduğu Antik Yunan‟da oyunlar binlerce kişiye oynanıyordu. Günümüzde seyirciyle oyuncunun etkileşiminin en üst düzeyde olmasının istendiği

in-yer-face tiyatrosunda ya da oyuncunun duygusal ifadesiyle jest ve mimik ifadelerinin önem kazandığı ve seyirciyle etkileşim için yakın temas gerektiren modern tiyatronun pek çok örneğinde tiyatro oyunu küçük bir mekânda az seyirciye oynanmaktadır.

Tiyatro, modern dönemde “kültürlerarası” bir özellik kazanmış, tiyatro oyunu kültürlerarası alışveriş aracı olmuştur. Gerek aynı oyunda farklı kültürlerden insanın oynamasıyla (Örn. Peter Brook‟un Mahabbarata‟sı) gerekse dış ülkelerde yapılan turneler, paneller ve araştırmalarla tiyatro günümüzde “küresel” bir anlam kazanmıştır. Kültürlerarası tiyatronun eksenleri mit, ritüel, kültürel alışveriş, takas, oryantalizm ve melezleştirme kavramlarıdır (Birkiye, 2007). Mit ve ritüel gibi kavramların modern insan tarafından geri plana atıldığı günümüz toplumlarında, bu kavramlar tiyatronun kültürlerarası olmasının en önemli sebebidir. Kültürel alışveriş ve takas tiyatro oyununda oyuncu-izleyici, oyuncu-oyuncu ve izleyici-izleyici arasındaki takas ve alışveriştir. Oryantalizm, modern tiyatronun şekillenmesinde Doğu ritüelleri ve mitlerini temel almak konusunda etkili oldu, ancak günümüzde bunun bir trend olarak algılanması Doğu‟yu tekrar yanlış yorumlama hatasına sebep olabilmektedir. Kültürlerarası kavramının eksenlerinden olan melezleştirmede ise ortaya çıkan ürün hem kendisini oluşturan öğelerden parçalar taşır hem de tek başına bir özellik taşır. Melezleştirmenin tehlikesi ise ortaya çıkan ürünün tam olarak bir kültüre ait olamamasından doğan “arada kalmışlık” olabilmektedir.

Tiyatro mekânı, seyirci ile oyuncunun etkileşimiyle şekillenen canlı bir mekândır. Oyuncu ile izleyicinin etkileşimi oyunu etkilerken tiyatro mekânının yapısı da oynanan tiyatronun kimliğini ve seyircinin oyuna katılımını etkiler. Tiyatronun boş bir mekânda oynandığı ilkel tiyatrolarla gezgin tiyatrolar ve modern tiyatroda seyirci dilediği gibi konuşlanarak oyuncuyla iletişimini kurar. Oyuncu izleyiciyi çevreleyebilir, ortasında durabilir, hatta arasında dolaşabilir. Tiyatro mekânının boş bir uzam olarak varlığı izleyicinin oyuna katılımıyla doğrudan ilişkilidir. Bunun yanında “katılım” oyunun türü, yönetmenin oyunu ortaya koyma anlayışı, toplumsal, kültürel ve siyasi etmenlerle de ilişkilidir. Bu sebepten tiyatro mekânı tamamen katılımı çağrıştıran bir mekân olsa da diğer etmenlerin etkisiyle katılım sağlanamayabilir. Günümüzde bireyciliğin artması ile birlikte topluca davranışlar ve oyuna katılım azalmıştır. Ortaçağ ve Eski Yunan‟daki gibi topluca katılım yoktur.

Günümüzde kentliler daha bireyci düşünmekte, bir mekâna veya bir olaya katılımda daha pasif olmakta ve katılımcı olmak yerine izleyici olmayı tercih etmektedir. Tiyatro, dönemler boyunca dekor, kostüm, ışık gibi bileşenlerin değişkenliği ve varlığından etkilenmiştir; ancak tiyatronun vazgeçilmezi her çağda “oyuncu insan” olmuştur. Peter Brook, tarif ettiği “Boş Alan” kavramında (Brook, 2004) içinde hiçbirşey bulunmayan bir sahneyi boş bir “uzay” olarak tanımlar. Modern tiyatro, ilkel dönemde de olduğu gibi “boş alan” da oynanır. Brecht‟in tiyatrosunda, Grotowski‟nin tiyatrosunda ve günümüzde oynanan In-yer-face tiyatrosunda oynanan oyunlar oyuncu eksenlidir. “Oyuncu insan” boş bir alanda oyunun temeli olarak var olur. Yaratılan alanda her objenin bir anlamı ve oyuncu için kullanım değeri olmalıdır. Günümüzde toplumun ortalama beğeni ve kültür yapısına hitap etmediği için tiyatronun boş alan olup seyirci eksenli düşünüldüğü oyunlar özellikle Türkiye‟de deneysel tiyatro çalışmaları yapan tiyatrolarca oynanmıştır. Toplumdaki bireylerin çoğu “eğlenme” ve “görsel bir şölen yaşama” istekleriyle tiyatroya gitmektedir. Toplumun genelinin tiyatroya gitme amaçlarının bu “istek”ler üzerine kurulmasıyla birlikte özellikle ödenekli tiyatrolarda oyuncular “boş alan”da değil, dekor, kostüm ve ışıkla doldurulmuş mekânlarda oynamaktadır.

Tiyatro, pek çok dönemde yönetici sınıflar, devlet gibi güçlü yapıların himayesi altında oynanmış ve sansürlerinden etkilenmiştir. 1980‟li yıllardan itibaren ise bu yapılara medya eklenmiştir. 1980‟li yıllarda tiyatro, bir yanda medya eleştirisi yaparken diğer yanda kitlelere ulaşmak için medyaya bağlı kalmıştır. Günümüzde ise medyanın güçlenmesiyle birlikte tiyatronun varlığı açısından medya ile olan ilişkisi yoğunlaşmıştır.

KAYNAKLAR

Acarlıoğlu, A., 2003. Saçmanın Tiyatrosu, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul Arıkan, Y., 2006. A‟dan Z‟ye Tiyatro Kılavuzu, Pozitif Yayınları, İstanbul AnaBritannica, 1989. Mimesis, cilt. 16, s. 110, Ana Yayıncılık, İstanbul AnaBritannica, 1990. Tiyatro, cilt. 21, s. 41, Ana Yayıncılık, İstanbul AnaBritannica, 1990. Yanılsama, cilt. 22, s. 287, Ana Yayıncılık, İstanbul AnaBritannica, 1987. Doğaçlama, cilt. 7, s. 351, Ana Yayıncılık, İstanbul AnaBritannica, 1987. Bolşoy Balesi, cilt. 4, s. 400, Ana Yayıncılık, İstanbul And, M., 1974. Oyun ve Bügü, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul

And, M., 1985. Geleneksel Türk Tiyatrosu, İnkılap Kitabevi., İstanbul And, M., 1994. Türk Tiyatro Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul

Arıkan, Y., 2006. A‟dan Z‟ye Tiyatro Kılavuzu, Pozitif Yayıncılık, İstanbul

Arın, S., 2003. Çağdaş Tiyatro Mekânı, Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü

Aristoteles, 2005. Poetika, haz: İsmail Tunalı, Remzi Kitabevi, İstanbul Artaud, A., 1993. Tiyatro ve İkizi, YKY, İstanbul

Birkiye, S.K., 2007. Çağdaş Tiyatroda Kültürlerarası Eğilim, De Ki Basım Yayım, Ankara

Brecht, B., 1990. Epik Tiyatro, Cem Yayınevi, İstanbul

Brockett, O.G, 2000. Tiyatro Tarihi, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara

Brook, P., 2004. Açık Kapı: Oyunculuk ve Tiyatro Üzerine Düşünceler, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul

Candan, A., 2003. Yirminci Yüzyılda Öncü Tiyatro, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul Carlson, M., 2007. Tiyatro Teorileri, haz: Buğlalılar, E., Yıldırım, B., De Ki Basım

Yayım, Ankara

Csapo E.- Miller M., 2007. The Origins Of Theater In Ancient Greece and Beyond From Ritual To Drama, Cambridge University Press, New York ÇalıĢlar, A., 1993. 20. Yüzyılda Tiyatro, Mitos Boyut Yayınları., İstanbul ÇalıĢlar, A., 2009. Tiyatronun ABC‟si, Say Yayınları, İstanbul

Çamurdan, E., 1996. Çağdaş Tiyatro ve Dramaturji, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul

Çapan, C., 1992. Değişen Tiyatro, Metis Yayınları, İstanbul

Esslin, M., 1996. Dram Sanatının Alanı, haz: Nutku, Ö., Yapı Kredi Yayınları, İstanbul

Fuat, M., 1984. Tiyatro Tarihi, Varlık Yayınları, İstanbul

Fuat, M., 1997. Her Yer Tiyatrodur, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul

Hasol, D., 1990. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul

Huizinga,J., 2006. Homo Ludens Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme, haz: Kılıçbay, M., Ayrıntı Yayınları, İstanbul

Innes, C., 2004. Avant-Garde Tiyatro, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara ĠpĢiroğlu, Z., 1988. Tiyatroda Devrim, Can Matbaa, İstanbul

ĠpĢiroğlu, Z., 2008. Tiyatroda Kültürlerarası Etkileşim, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul

ĠpĢiroğlu, Z., 2004. Tiyatroda Alımlama Boyutları ve Çeşitlemeleri, Papirüs Yayınevi, İstanbul

ĠpĢiroğlu, Z., 1998. 2000‟li Yıllara Doğru Tiyatro, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul ĠpĢiroğlu, Z., 1996. Uyumsuz Tiyatroda Gerçekçilik, Mitos Boyut Yayınları,

İstanbul

ĠpĢiroğlu, Z., 1995. Tiyatroda Düşünsellik, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul

Karacabey,S., 2007. Modern Sonrası Tiyatro ve Heiner Müller, De Ki Basım Yayım, İstanbul

Kesting, M., 1986. Tarihte ve Çağımızda Epik Tiyatro, Adam Yayınları, İstanbul Kocabay, H.K., 2003. Gerçek(lik)le Yüzleşmek Belgesel Tiyatro ve Politik

Geleneği, Papirüs Yayınevi, İstanbul

Morris, E., 2002. Fütursuz Oyunculuk, Dost Yayınevi, Ankara

Neyzi, A.H., 2004. Tiyatrodan Gösteri Sanatlarına, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul Nutku, Ö., 2000. Dünya Tiyatrosu Tarihi 1, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul Nutku, Ö., 2008. Dünya Tiyatrosu Tarihi 2, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul Nutku, Ö., 2005. Duvar Yıkılırken Almanya‟da Tiyatro, Alkım Yayınevi, İstanbul Nutku, Ö., 1998. Oyun, Çocuk, Tiyatro, Özgür Yayınları, İstanbul

Nutku, Ö., 2007. Dram Sanatı: Tiyatroya Giriş, Kabalcı Yayınevi, İstanbul Nutku, Ö., 2007. Bertrolt Brecht ve Epik Tiyatro, Özgür Yayınları,İstanbul

Oral, Z., 2004. Dünya Sahnelerinden İzlenimler Karanlıktaki Işık, Alkım Yayınevi, İstanbul

Özüaydın, N.Ö., 2006. 20. Yüzyıl Tiyatrosunda Estetik Düşünce, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul

Pekman, Y., 2002. Çağdaş Tiyatromuzda Geleneksellik, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul

Potolsky, M., 2006. Mimesis, Theatrum Mundi, pp: 75-80, British Library Catalogueing in Publicatin Data, UK

Reich, J.- Cunningham, L., 1990. Holt, Rinehart and Winston Inc. The Dryden Press Saunders College Publishing, Florida

Rossi, A., 2006. Şehrin Mimarisi, haz: Tansel Korkmaz, Kanat Kitap, İstanbul Roth, L., 2000. Mimarlığın Öyküsü, Kabalcı Yayınları, Ankara

Sierz, A., 2009. Suratına Tiyatro Britanya‟da In-Yer-Face Tiyatrosu, Mitos-Boyut Tiyatro Yayınları, İstanbul

Sözen, M., Tanyeli, U., 2003. Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul.

Stanislavski, K., 1992. Sanat Yaşamım, Can Yayınları, İstanbul ġaylan, G., 1999. Postmodernizm, İmge Kitabevi, Ankara

ġener, S., 2003. Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara

ġener, S., 2007. Yaşamın Kırılma Noktasında Dram Sanatı, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara

Tansey, R.- Croix, H., 1986. Art Through The Ages, Harcourt Brace Jovanovich, Publishers, Orlando

Tuna, E., 2000. Şamanlık ve Oyunculuk, Okyanus Yayınları, İstanbul

Türedi, D., 1998. Tiyatronun Gelişimi Seyirci Oyuncu İlişkileri Bağlamında Mimari Mekâna Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Vitruvius, 1993. Mimarlık Üzerine On Kitap, Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı

Yayınları, İstanbul

Yılmaz, Y., 2009. Anadolu Antik Tiyatroları, pp: 9-19, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul

Url-1 <http:// www.tdkterim.gov.tr >, alındığı tarih 15.10.2009. Url-2 <http:// en.wiktionary.org >, alındığı tarih 15.10.2009.

Url-3 <http://www. upload.wikimedia.org >, alındığı tarih 29.10.2009. Url-4 <http://www. pauperstheater.com >, alındığı tarih 10.11.2009. Url-5 <http:// www.odysseyadventures.ca >, alındığı tarih 11.11.2009. Url-6 <http:// media-cdn.tripadvisor.com >, alındığı tarih 12.11.2009. Url-7 <http:// chestofbooks.com >, alındığı tarih 14.11.2009.

Url-8 <http:// www.wga.hu/html >, alındığı tarih 12.11.2009.

Url-9 <http:// www.antalyakulturturizm.gov.tr >, alındığı tarih 16.11.2009. Url-10 <http:// farm1.static.flickr.com >, alındığı tarih 17.11.2009.

Url-11 <http:// www.whitman.edu >, alındığı tarih 16.11.2009. Url-12 <http:// theatredesombres.free.fr >, alındığı tarih 22.11.2009.

Url-13 <http:// www.newcockaigne.demon.co.uk >, alındığı tarih 28.10.2009. Url-14 <http:// www.newcockaigne.demon.co.uk >, alındığı tarih 13.11.2009. Url-15 <http:// filodrammaticasanleopoldo.com >, alındığı tarih 2.12.2009.

Url-16 <http:// www.english.upenn.edu >, alındığı tarih 5.11.2009.

Url-17 <http:// hoydensandfirebrands.blogspot.com >, alındığı tarih 3.11.2009. Url-18 <http:// people.brynmawr.edu >, alındığı tarih 4.11.2009.

Url-19 <http:// www.artknowledgenews.com>, alındığı tarih 4.11.2009. Url-20 <http:// www.bdonline.co.uk >, alındığı tarih 6.11.2009.

Url-21 <http://www.artsalive.ca>, alındığı tarih 15.11.2009.

Url-22 <http:// www.essential-architecture.com >, alındığı tarih 17.11.2009. Url-23 <http:// www.allposters.com >, alındığı tarih 18.11.2009.

Url-24 <http:// picasaweb.google.com >, alındığı tarih 18.11.2009. Url-25 <http:// commons.wikimedia.org >, alındığı tarih 19.11.2009. Url-26 <http:// images.nymag.com >, alındığı tarih 20.11.2009.

Url-27 <http:// www.moviemail-online.co.uk >, alındığı tarih 20.11.2009. Url-28 <http:// images.nymag.com >, alındığı tarih 25.11.2009.

Url-29 <http:// www.moviemail-online.co.uk >, alındığı tarih 27.11.2009. Url-30 <http:// www.inyerface-theatre.com >, alındığı tarih 10.11.2009.

ÖZGEÇMĠġ

Ad Soyad: Defne SÖZBĠR

Doğum Yeri ve Tarihi: Ġstanbul, 15.08.1980 Lisans Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi