1. Araştırmanın Planı
1.6. Ankete İlişkin Bulgular ve Yorumlar
1.6.9. T-Testi ve Oneway Anova Testi Sonuçları
Bu kısımda iç denetçilerin, farklı cinsiyette olmaları ve iç denetçi olarak çalışma sürelerinin iç denetim algılamalarında farklılığa neden olup olmadığı değerlendirilmiştir.
Tablo 38: Kadın ve Erkek İç Denetçilerin İç Denetim Konusunda Farklı Algılamalarının Olup Olmadığının Değerlendirilmesi
T Testi
Cinsiyet N SS Sd t p Kurumumuzdaki iç denetim birimi, denetim
faaliyetlerini yerine getirebilecek düzeyde fiziki koşullara sahiptir
Erkek 128 3,92 1,084
141 0,400 0,690 Kadın 15 3,80 1,373
Kurumumuzdaki iç denetim birimi, nitelik ve nicelik olarak denetim faaliyetlerini yerine getirebilecek düzeyde personele sahiptir
Erkek 128 4,12 0,910
15,703 1,129 0,276 Kadın 15 3,73 1,280
Türkiye’de iç denetim faaliyetlerinin yerine getirilmesine imkân tanıyacak ölçüde hukuki düzenleme (birincil, ikincil ve üçüncül düzey mevzuat) mevcuttur
Erkek 128 3,77 0,856
15,647 1,537 0,144 Kadın 15 3,27 1,223
Kurumumuzdaki iç denetim birimi, güvence faaliyetlerinin yanı sıra danışmanlık faaliyetleri de gerçekleştirmektedir
Erkek 128 4,28 0,783
141 -,566 0,573 Kadın 15 4,40 0,632
Kurumumuzdaki iç denetim birimi, denetim faaliyetlerini bağımsız bir şekilde yerine getirebilecek düzeyde kurum kültürüne sahiptir
Erkek 128 3,96 0,788
141 0,431 0,667 Kadın 15 3,87 0,915
Kurumumuzdaki iç denetim biriminin, denetim faaliyetlerini bağımsız bir şekilde yerine getirmesine imkân tanıyacak ölçüde birim yönergesi mevcuttur
Erkek 128 4,28 0,698
141 -,265 0,792 Kadın 15 4,33 0,900
Kurumumuzdaki iç denetim birimi tarafından uygunluk ve sistem denetiminin yanı sıra bilgi teknolojileri denetimi de yapılmaktadır
Erkek 128 2,76 1,247
141 -1,104 0,272 Kadın 15 3,13 1,246
Kurumumuzdaki iç denetim birimi tarafından uygunluk ve sistem denetiminin yanı sıra mali denetim de yapılmaktadır
Erkek 128 3,64 1,169
141 0,128 0,898 Kadın 15 3,60 1,121
Kurumumuzdaki iç denetim birimi tarafından uygunluk denetimi yanı sıra performans denetimi de yapılmaktadır
Erkek 128 2,23 1,103
23,006 0,775 0,446 Kadın 15 2,07 0,704
Kurumumuzdaki iç denetçiler, İDKK tarafından düzenlenen kurs, seminer ve benzeri etkinliklere katılmaktadır
Erkek 128 4,57 0,497
15,187 0,472 0,644 Kadın 15 4,47 0,834
Kurumumuzdaki iç denetçilerin uzun süredir kurumumuzda çalışıyor olması denetim faaliyetlerinin bağımsızlığını ve tarafsızlığını olumsuz etkilememektedir
Erkek 128 3,86 1,063
141 -2,163 0,032*
Kadın 15 4,47 0,640 Kurumunuzdaki iç denetçilere, denetim
faaliyetinin dışında herhangi bir idari faaliyette görev verilmemektedir
Erkek 128 3,92 1,168
141 -0,452 0,652 Kadın 15 4,07 1,223
İç denetçilerin mesleki güvencesi mevzuatta yeterli düzeyde düzenlenmiştir
Erkek 128 3,46 1,042
141 -0,935 0,351 Kadın 15 3,73 1,280
Kurumumuzda, iç denetim faaliyetlerine karşı bir direnç yoktur
Erkek 128 3,03 0,980
141 -2,651 0,009* Kadın 15 3,73 0,884
Kurumumuzda üst yönetici, iç denetimin faaliyetleri hakkında yeterli seviyede bilgiye sahiptir
Erkek 128 3,37 1,071
141 -0,793 0,429 Kadın 15 3,60 1,121
Kurumumuzdaki üst yönetici tarafından iç denetim biriminin çalışma şekli ve etkinliği düzenli olarak takip edilmektedir
Erkek 128 3,21 1,001
141 -1,649 0,101 Kadın 15 3,67 1,113
Kurumumuzda iç denetim birimi ile üst yönetici arasında bilgi akışının zamanında gerçekleştirilmesini sağlayan bir iletişim mekanizması vardır
Erkek 128 3,34 1,053
141 -1,573 0,118 Kadın 15 3,80 1,146
Kurumumuzdaki iç denetim birimi tarafından hazırlanan raporlardaki öneriler, üst yönetim tarafından kabul görüp uygulanır
Erkek 128 3,79 0,648
141 -1,917 0,057 Kadın 15 4,13 0,743
Kurumumuzdaki üst yönetici, iç denetim raporlarında önerilen hususlarla ilgili tedbirleri zamanında almaktadır
Erkek 128 3,46 0,731
15,611 0,218 0,831 Kadın 15 3,40 1,056
Kurumumuzdaki iç denetim birimi, yönetimin bir parçası olarak faaliyet göstermektedir
Erkek 128 3,23 1,029
141 -0,864 0,389 Kadın 15 3,47 0,915
T Testi
Cinsiyet N SS Sd t p Kurumumuzdaki iç denetim birimi ile dış
denetim arasında etkin bir işbirliği ve iletişim bulunmaktadır
Erkek 128 2,85 0,940
141 -1,565 0,120 Kadın 15 3,27 1,223
Kurumumuzda iç denetim faaliyetleri kurum çalışmalarına/faaliyetlerine geliştirici yönde katkı sağlamaktadır
Erkek 128 4,12 0,728
141 -1,462 0,146 Kadın 15 4,40 0,507
Kurumumuzdaki iç denetim biriminin varlığı kurum kaynaklarının etkin bir şekilde kullanılmasına katkı sağlamaktadır
Erkek 128 3,87 0,845
141 -1,167 0,245 Kadın 15 4,13 0,743
İç denetçiler, üst yönetici yerine İDKK gibi bağımsız bir yapıya bağlanırsa daha verimli çalışırlar
Erkek 128 3,75 1,230
141 -0,347 0,729 Kadın 15 3,87 1,246
İDKK’nın, Maliye Bakanlığı’ndan bağımsız bir hale getirilmesi, iç denetimin daha etkin çalışmasına katkı sağlayacaktır
Erkek 128 4,48 0,869
141 -0,243 0,809 Kadın 15 4,53 0,743
*
p<0,05
Tablo 38’e göre araştırmanın genel alt amacı bağlamında kurulan hipotezlerin test edilmesi sonucu anket sorularının 11. (İç Denetçilerin Aynı Kurumda Uzun Süre Çalışmasının Değerlendirilmesi) ve 14. (Kurumda İç Denetim Faaliyetlerine Karşı Bir Direncin Değerlendirilmesi) sorularda hipotezin reddedildiği, diğer anket sorularında ise yokluk hipotezinin kabul edildiği görülmüştür. Bu bağlamda kadın ve erkek iç denetçilerin “Kurumumuzdaki iç denetçilerin uzun süredir kurumumuzda
çalışıyor olması denetim faaliyetlerinin bağımsızlığını ve tarafsızlığını olumsuz etkilememektedir” (t (141)= -2,163, p < 0.05) ve “Kurumumuzda, iç denetim faaliyetlerine karşı bir direnç yoktur” (t (141)= -2,651, p < 0.05) sorularında,
kadınlar lehine anlamlı fark görülmüştür. Elde edilen bulgulara göre kadın ve erkek iç denetçilerin iç denetim algısında “Kurumumuzdaki iç denetçilerin uzun süredir kurumumuzda çalışıyor olması denetim faaliyetlerinin bağımsızlığını ve tarafsızlığını olumsuz etkilememektedir” sorusunda anlamlı farkın olması, kadın iç denetçilerin denetim faaliyetlerinin bağımsızlığını ve tarafsızlığını olumsuz etkilemediği yönünde daha fazla algı oluşturduğunu göstermektedir. Elde edilen diğer bir bulguya göre kadın ve erkek iç denetçilerin iç denetim algısında “Kurumumuzda, iç denetim faaliyetlerine karşı bir direnç yoktur” sorusunda anlamlı farkın olması, kadın iç denetçilerin iç denetim faaliyetlerine karşı bir direnç olmadığı yönünde daha fazla algı oluşturduğunu göstermektedir.
Tablo 39: İç Denetçilerin Çalışma Süresinin İç Denetim Algılarına Yönelik Oneway Anova Testi Sonuçları
Oneway Anova
Soru Gruplar N SS F P Kurumumuzdaki iç denetim birimi, denetim faaliyetlerini
yerine getirebilecek düzeyde fiziki koşullara sahiptir
1-2 50 3,88 1,118
1,581 0,197 3-4 21 3,48 1,167
5-6 13 3,92 1,115 7 ve üstü 59 4,08 1,071 Kurumumuzdaki iç denetim birimi, nitelik ve nicelik olarak
denetim faaliyetlerini yerine getirebilecek düzeyde personele sahiptir 1-2 50 4,18 1,063 0,980 0,404 3-4 21 4,24 0,700 5-6 13 4,15 0,555 7 ve üstü 59 3,92 1,005 Türkiye’de iç denetim faaliyetlerinin yerine getirilmesine
imkân tanıyacak ölçüde hukuki düzenleme (birincil, ikincil ve üçüncül düzey mevzuat) mevcuttur
1-2 50 3,68 0,891
0,671 0,571 3-4 21 3,95 0,740
5-6 13 3,54 1,198 7 ve üstü 59 3,69 0,915 Kurumumuzdaki iç denetim birimi, güvence faaliyetlerinin
yanı sıra danışmanlık faaliyetleri de gerçekleştirmektedir
1-2 50 4,22 0,840
0,326 0,807 3-4 21 4,33 0,796
5-6 13 4,23 0,439 7 ve üstü 59 4,36 0,760 Kurumumuzdaki iç denetim birimi, denetim faaliyetlerini
bağımsız bir şekilde yerine getirebilecek düzeyde kurum kültürüne sahiptir 1-2 50 3,88 0,849 0,653 0,582 3-4 21 4,10 0,625 5-6 13 3,77 1,166 7 ve üstü 59 4,00 0,719 Kurumumuzdaki iç denetim biriminin, denetim faaliyetlerini
bağımsız bir şekilde yerine getirmesine imkân tanıyacak ölçüde birim yönergesi mevcuttur
1-2 50 4,16 0,866
0,823 0,483 3-4 21 4,38 0,669
5-6 13 4,31 0,947 7 ve üstü 59 4,36 0,517 Kurumumuzdaki iç denetim birimi tarafından uygunluk ve
sistem denetiminin yanı sıra bilgi teknolojileri denetimi de yapılmaktadır 1-2 50 2,76 1,222 0,403 0,751 3-4 21 2,71 1,309 5-6 13 2,54 1,330 7 ve üstü 59 2,92 1,250 Kurumumuzdaki iç denetim birimi tarafından uygunluk ve
sistem denetiminin yanı sıra mali denetim de yapılmaktadır
1-2 50 3,78 1,075
0,717 0,543 3-4 21 3,76 1,044
5-6 13 3,38 1,044 7 ve üstü 59 3,53 1,291 Kurumumuzdaki iç denetim birimi tarafından uygunluk
denetimi yanı sıra performans denetimi de yapılmaktadır
1-2 50 2,18 1,173
1,693 0,171 3-4 21 2,33 0,730
5-6 13 1,62 0,650 7 ve üstü 59 2,32 1,121 Kurumumuzdaki iç denetçiler, İDKK tarafından düzenlenen
kurs, seminer ve benzeri etkinliklere katılmaktadır
1-2 50 4,46 0,613
1,009 0,391 3-4 21 4,57 0,507
5-6 13 4,69 0,480 7 ve üstü 59 4,61 0,492 Kurumumuzdaki iç denetçilerin uzun süredir kurumumuzda
çalışıyor olması denetim faaliyetlerinin bağımsızlığını ve tarafsızlığını olumsuz etkilememektedir
1-2 50 3,74 1,121
2,295 0,080 3-4 21 3,62 1,244
5-6 13 4,00 1,000 7 ve üstü 59 4,17 0,854 Kurumunuzdaki iç denetçilere, denetim faaliyetinin dışında
herhangi bir idari faaliyette görev verilmemektedir
1-2 50 3,80 1,125
0.977 0,405 3-4 21 3,76 1,261
5-6 13 3,85 1,144 7 ve üstü 59 4,14 1,181 İç denetçilerin mesleki güvencesi mevzuatta yeterli düzeyde
düzenlenmiştir 1-2 50 3,50 1,055 0,175 0,913 3-4 21 3,57 0,870 5-6 13 3,62 0,768 7 ve üstü 59 3,42 1,206 Kurumumuzda, iç denetim faaliyetlerine karşı bir direnç
yoktur 1-2 50 3,02 0,958 0,791 0,501 3-4 21 3,38 0,805 5-6 13 3,23 1,013 7 ve üstü 59 3,05 1,074 Kurumumuzda üst yönetici, iç denetimin faaliyetleri hakkında
yeterli seviyede bilgiye sahiptir
1-2 50 3,38 1,193
0,084 0,969 3-4 21 3,48 1,03
5-6 13 3,46 1,127 7 ve üstü 59 3,36 0,996
Oneway Anova
Soru Gruplar N SS F P Kurumumuzdaki üst yönetici tarafından iç denetim biriminin
çalışma şekli ve etkinliği düzenli olarak takip edilmektedir
1-2 50 3,18 1,137
0,847 0,471 3-4 21 3,38 0,865
5-6 13 2,92 1,038 7 ve üstü 59 3,36 0,961 Kurumumuzda iç denetim birimi ile üst yönetici arasında bilgi
akışının zamanında gerçekleştirilmesini sağlayan bir iletişim mekanizması vardır 1-2 50 3,54 1,199 1,143 0,334 3-4 21 3,52 0,750 5-6 13 3,00 1,155 7 ve üstü 59 3,31 1,021 Kurumumuzdaki iç denetim birimi tarafından hazırlanan
raporlardaki öneriler, üst yönetim tarafından kabul görüp uygulanır 1-2 50 3,70 0,735 1,121 0,343 3-4 21 3,95 0,590 5-6 13 3,77 0,725 7 ve üstü 59 3,90 0,607 Kurumumuzdaki üst yönetici, iç denetim raporlarında önerilen
hususlarla ilgili tedbirleri zamanında almaktadır
1-2 50 3,54 0,734
0,518 0,670 3-4 21 3,52 0,512
5-6 13 3,38 0,870 7 ve üstü 59 3,37 0,849 Kurumumuzdaki iç denetim birimi, yönetimin bir parçası
olarak faaliyet göstermektedir
1-2 50 3,16 0,912
0,545 0,652 3-4 21 3,43 0,978
5-6 13 3,46 1,127 7 ve üstü 59 3,22 1,100 Kurumumuzdaki iç denetim birimi ile dış denetim arasında
etkin bir işbirliği ve iletişim bulunmaktadır
1-2 50 3,06 0,843
1,374 0,253 3-4 21 3,05 1,024
5-6 13 2,62 0,961 7 ve üstü 59 2,76 1,056 Kurumumuzda iç denetim faaliyetleri kurum
çalışmalarına/faaliyetlerine geliştirici yönde katkı sağlamaktadır 1-2 50 4,12 0,799 0,471 0,703 3-4 21 4,29 0,644 5-6 13 4,00 0,408 7 ve üstü 59 4,15 0,715 Kurumumuzdaki iç denetim biriminin varlığı kurum
kaynaklarının etkin bir şekilde kullanılmasına katkı sağlamaktadır 1-2 50 3,96 0,968 0,482 0,695 3-4 21 4,00 0,632 5-6 13 3,92 0,641 7 ve üstü 59 3,80 0,826 İç denetçiler, üst yönetici yerine İDKK gibi bağımsız bir
yapıya bağlanırsa daha verimli çalışırlar
1-2 50 3,68 1,253
2,336 0,076 3-4 21 3,57 1,248
5-6 13 3,15 1,345 7 ve üstü 59 4,03 1,129 İDKK’nın, Maliye Bakanlığı’ndan bağımsız bir hale
getirilmesi, iç denetimin daha etkin çalışmasına katkı sağlayacaktır 1-2 50 4,26 1,046 1,903 0,132 3-4 21 4,52 0,750 5-6 13 4,54 0,967 7 ve üstü 59 4,64 0,637
Tablo 39’a göre 1-2, 3-4, 5-6 ile 7 ve üstü kıdeme sahip olan iç denetçilerin anket sorularından aldıkları puan ortalamalarına bakıldığında bütün sorular için 2. Ho yokluk hipotezinin kabul edildiği görülmüştür. Bu bağlamda 0,05 anlamlılık düzeyinde farklı kıdeme sahip iç denetçilerin iç denetim algılamalarında anlamlı bir fark yoktur. Elde edilen bulgulara göre; kıdem yılının veya çalışma süresinin iç denetçilerin iç denetime yönelik algılarına etkisi yoktur.
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
20. yüzyıl öncesine kadar siyasal iktidarlar, sürekli olarak sorunların çözüm yerleri olarak düşünülmüş, geleneksel kamu yönetimi ve kamu politikası yaklaşımları, bu süreçte geçerliliklerini sürdürmüştür. 1970’lerin ortasından bütçe açıkları ve bu açıkların kapatılması için yapılan dış borçlanmalar, kamu hizmetleri sunumundaki verimsizlik, hantallık ve kırtasiyecilik gibi sorunlar ve bütün bunların yanında vatandaşların kamu hizmetlerinde artan beklentisi kamu yönetiminde yeni arayışları hızlandırmıştır. Bunların soncunda hükümetler, ciddi mali krizlerle karşı karşıya kalmaya başlayınca, tüm dünyada devletin klasik sınırlarına dönmesi, verimlilik esasına göre örgütlenmesi gündeme gelmiştir ve özel sektör değerlerinin, tekniklerinin ve pratiklerinin kullanılması gibi yeni düşünceler gündeme gelmiştir. Bu kapsamda özel sektörde uygulanan yönetim anlayışı kamu yönetiminde benimsenmeye başlanmıştır. Kamuda benimsenen yeni kamu yönetimi ve yönetişim sistemleri kamu yönetimine şeffaflık, performans, verimlilik, etkililik, etkinlik gibi birçok kavramı da beraberinde getirmiştir.
Kamu yönetimi denetiminde, yönetimden ayrı ve bağımsız bir şekilde örgütlenemeyen ve birden çok sayıda denetim biriminin koordinasyonsuz olarak çalışmasına dayanan sistemin etkisini kaybetmesi, üstlendiği misyonu yerine getirememesi, çıktılar yerine girdiler üzerine odaklanan, sistematik ve sürekli olmayıp kısmi ve belirsiz zamanlı olarak yürütülen, hata bulma üzerine yoğunlaşan ve cezalandırıcı bir özellik taşıyan, denetim sonuçları hakkında güvence veremeyen ve denetim sonuçlarını kamuoyuyla paylaşmayan, baskı ve yönlendirmelere açık olan sistem, kamuda suiistimal, yolsuzluk, israf, kalitesiz kamu hizmeti ve güven kaybının önüne geçememiş, bu sistemin mevcut haliyle sürdürülmesi artık imkânsız hale gelmiştir. Demokrasinin gelişim sürecinde çağdaş sosyal devlet uygulamalarının kaçınılmaz olması, devletin sosyo-ekonomik kalkınmada aktif rol alması, yönetilenlerin yönetimden beklenti ve taleplerinin her geçen gün artması, kamusal harcamaların kapsam ve bileşiminde olduğu kadar denetimin niteliğinde değişimi zorunlu kılmıştır. Teftiş esasına dayalı denetimden farklı olarak risk esaslı, kuruma katkı sağlayan ve danışmanlık faaliyeti yürüten, kamu kurum ve kuruluşların etkin yönetilmesine yardımcı olan iç denetimin uygulanması gerekli kılmıştır.
Kamu yönetimi denetiminde karşılaşılan sorunlar, yeni kamu yönetimi, yönetişim ve Türkiye’nin Avrupa Birliği üyelik sürecinin de etkisiyle kamu mali yönetimi ve denetim alanında yeni bir kanun ihtiyacını ortaya çıkmıştır. Bu doğrultuda yapılan çalışmalar sonrasında 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (KMYKK) 10.12.2003 tarihinde kabul edilmiştir. Fakat bu yasa tam uygulamaya girmeden bazı maddelerin değiştirilmesi ve iyileştirilmesi zorunlu olmuştur. Bu amaçla 22.11.2005 tarihinde ve 5436 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerle Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur. Böylece iki yıllık bir çalışmanın ardından kanun uygulanabilir hale getirilmiştir. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu bütünüyle 01.01.2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu Kanunla kamuda uygulanan dış denetimin yanında ilk uygulaması özel sektörde olan iç denetiminde uygulanması öngörülmüştür.
İç denetim, kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetidir. İç denetim, günümüz kamu idarelerinin ihtiyaçları dikkate alındığında geriye dönük klasik denetimi kapsamakla birlikte, mutlaka ileriye dönük, daha iyiye ve yeniliğe dayalı değişimi hedeflemektedir. İç denetim, kamu kurumlarının, etkili, verimli kontrol ve yönetiminin sağlanmasında değerlerin nasıl oluşturulduğu üzerine odaklanarak, yönetişim sürecinin geliştirilmesine yardımcı olur.
Bu tez çalışmamızda mevcut iç denetim sistemi içerisinde genel bütçeli idarelerde uygulanan iç denetimin etkililiği değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda tezin birinci bölümünde denetim kavramı ve iç denetim ile ilgili genel kavramlara yer verilerek teorik çerçeve çizilmiştir. Tezin ikinci bölümünde ise, Türkiye’de 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile uygulama alanı bulan iç denetimin kamu sektöründe önemi ve faydalarından bahsedilmiş ve Türk hukukunda iç denetim ile ilgili birincil, ikincil ve üçüncül mevzuat düzenlemeleri
incelenmiştir. Ayrıca bu bölümde genel bütçeli idarelerde uygulanan denetim türleri de incelenmiş ve bu idarelerde iç denetim ile ilgili istatiksel bilgilere yer verilmiştir.
Çalışmamızın üçüncü bölümünde ise, genel bütçeli idarelerde görev yapan iç denetçilere anket ve yüz yüze görüşmelere yapılarak, uygulanan iç denetiminin ne ölçüde etkili olduğu ve etkili bir şekilde uygulanmasını etkileyen faktörler tespit edilmeye çalışılmıştır. Uygulanan anket ile iç denetimin belirtilen amaçlara ne ölçüde ulaştığı ve iç denetimin etkili bir şekilde uygulanmasını etkileyen olumlu ve olumsuz faktörler ortaya koymaya çalışılmıştır. Bu kapsamda ulaşılan sonuçlar ve öneriler şunlardır:
o Fiziki koşullara ilişkin sonuçlar ve öneriler: Yaptığımız çalışmada iç denetçilerin iç denetim faaliyetlerini yerine getirirken gerekli araç ve gereçlerin yeterli seviyede olduğu ancak, fiziki koşullar konusunda bazı eksikliklerin olduğu ortaya çıkmıştır. Etkili bir iç denetimin yapılabilmesi için iç denetçilerinin rahat çalışabilecekleri bir ortam ve denetim faaliyetlerini yerine getirebilmek için fiziki koşulların iyileştirilmesi gerekmektedir.
o İç denetçilerin nitelik ve niceliklerine ilişkin sonuçlar ve öneriler: Yaptığımız çalışmada iç denetçilerin nitelik ve nicelik olarak yeterli olduğu görülmüştür; ancak, genel bütçe kapsamındaki idarelerin çoğunun taşrada da örgütlenmesi olduğundan atama yapan kurumların iç denetçi sayılarının arttırılması gerekmektedir. Bazı kurumlar kendilerine kadro ihdas edilmiş olmasına rağmen iç denetçi ataması yapmamıştır. Kamu sektöründe kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendiren ve bu yönde hareket etmesi gereken hiçbir kurum iç denetimin dışında kalmaması gerekmektedir. Bu nedenle atama yapmayan kurumların bir an önce atama yapması gerekmektedir. Bunun dışında kendilerine iç denetçi kadro tahsis edilmemiş kurumlar da vardır. Bu kurumlara da iç denetçi kadrosu verilip iç denetçi ataması yapılması gerekmektedir. Genel olarak iç denetçi atamalarına bakıldığında genel bütçe kapsamındaki idarelerde yeterli olmadığı görülmektedir.
o İç denetim mevzuatına ilişkin sonuçlar ve öneriler: İç denetimin uygulanmasına ile ilgili birincil, ikincil ve üçüncül düzey mevzuat çalışmaları yapılmıştır. Bu kapsamda özellikle 2005-2006 yılları arasında mevzuat çalışmaları üzerinde durulmuştur. Ancak bu yılları takiben iç denetim ile ilgili mevzuat çalışmaları sekteye uğramıştır. Kamu iç denetim standartları (2011), kamu iç denetim rehberi (2013), iç denetim kalite güvence ve geliştirme programı (2011) dış değerlendirme uzmanları el kitabı (2013) gibi mevzuatların yayımlanmasında geç kalınmıştır. İç denetim ilgili uluslararası standartlara uygun mevzuat çalışmalarına hız verilmesi gerekmektedir.
o İç denetimin bağımsızlığına ilişkin sonuçlar ve öneriler: Denetim faaliyetleri esnasında denetim yapılan birimlerin başkanları ve personellerinin iç denetçilerin bağımsızlığı engelleyecek tavır sergiledikleri görülmüştür. Bunun dışında iç denetçilerin arkadaşlık ilişkileri (kayırmacılık) ve aynı kurumda uzun süredir çalışıyor olması da iç denetimin bağımsız hareket etmesini engellemektedir. İç denetim 2006 yılından beri uygulanmaya çalışılıyor olsa da hala teşkilat kanunlarında iç denetim ile ilgili düzenleme olmaması ve iç denetçi ataması yapılmış olan kurumların bazılarının (7 kurum) iç denetim birim yönergesinin olmaması iç denetim için olumsuz bir tablo ortaya koymaktadır. İç denetim faaliyetinin bağımsızlığının sağlanması için özellikle kanun düzeyinde yeni düzenlemeler yapılmalı, iç denetim birim yönergelerinde ve teşkilat kanunlarında iç denetimin bağımsız hareket etmesi için gerekli düzenlemeler yapılması gerekmektedir. Bunun dışında üst yönetici yetkilerini kullanarak iç denetçilerin bağımsız hareket etmesini sağlamalıdır. İç denetçiler de mesleki ahlak kurallarına göre hareket etmeli, etmeyen iç denetçiler için cezai müeyyide uygulamak için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.
o İç denetim uygulamalarına ilişkin sonuçlar ve öneriler: Genel bütçe kapsamındaki idarelerde sistem, uygunluk ve mali denetimin yapıldığı; buna karşın bilgi teknolojileri ve performans denetiminin istenilen düzeyde yapılmadığı görülmüştür. İç denetim sistem, uygunluk, performans, mali ve
bilgi teknolojilerini içeren bir denetimdir. Performans ve bilgi teknolojileri denetimin az yapılmasının en önemli nedeni bu denetimi yapabilecek teknik nitelikli denetçilerin az olması ve bu denetim ölçütlerinin yeni yeni oluşturulmasındandır. Genel bütçe kapsamındaki idarelerde bilgi teknolojileri denetimi yapabilecek denetçilerin istihdam edilmesi ve performans denetimi için ölçütlerin oluşturulması gerekmektedir. Bununla beraber kamu iç denetim strateji belgelerinde performans ve bilgi teknolojilerine önem verilmesi için düzenlemelerin konulması gerekmektedir.
o İç denetçilerin mesleki güvence ve özlük haklarına ilişkin sonuçlar ve öneriler: İç denetçilerin mesleki güvencelerinin mevzuatta yeterli düzenlendiğini savunan denetçiler olsa da, mesleki güvencelerinin yeterli düzeyde düzenlenmediğini savunan denetçilerde vardır. İç denetçilere kendi görevleri dışında bir görev verilmez. Buna rağmen iç denetçilere yönetim kurulu gibi yerlerde görev verilmesi iç denetimin amacıyla bağdaşmamaktadır. İç denetçilerin mesleki güvenceleri başta kanun düzeyinde ve daha sonra yönetmeliklerde tekrar ele alınması gerekmektedir. Bunun dışında İç Denetim Koordinasyon Kurulu, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun hâkim ve savcıların özlük haklarını (hâkimlik teminatı) takip ettiği gibi iç denetçilerin özlük haklarını düzenleyici bir konuma getirilmesi gerekmektedir.
o Üst yönetici-iç denetime ilişkin sonuçlar ve öneriler: Çalışmada üst yöneticilerin, iç denetim faaliyeti hakkında yeterli bilgiye sahip olmadığı, iç denetim birimin çalışma şekli ve etkinliğini düzenli takip etmediği, iç denetim birimiyle arasında iletişim mekanizmasının olmadığı ve iç denetim raporlarındaki önerilerle ilgili tedbirlerin zamanında almadığı görülmüştür. Bununla ilgili öncelikle üst yöneticinin iç denetimle ilgili farkındalığının artırılması gerekmektedir. Şurası bir gerçek ki genel bütçe kapsamındaki üst yöneticilere baktığımızda (Milli Savunma Bakanlığında Bakan, diğer bakanlıklar müsteşar) üst yöneticilerin iç denetimle ilgili görevlerinin dışında birçok idari görevi yürütmektedir. Birçok idari görevi olan üst
yöneticiye bir de iç denetim ile ilgili görevler verilince iç denetim kurumlarda etkili bir şekilde uygulamayacağı açıktır. Üst yöneticiye ait bazı yetkilerin iç denetim birim başkanına devredilmesi, yani iç denetim birim başkanının görev ve yetkilerinin artırılması iç denetim için faydalı olacaktır. o İç Denetim Koordinasyon Kuruluna ilişkin sonuçlar ve öneriler: Çalışmada
İç Denetim Koordinasyon Kurulunun Maliye Bakanlığından bağımsız hale getirilmesinin iç denetimin daha etkin çalışmasına katkı sağlayacağı sonucuna ulaşılmıştır. İç Denetim Koordinasyon Kurulu Maliye Bakanlığından ayrılarak Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, düzenleyici ve denetleyici kurullar gibi bir statüye kavuşturulursa iç denetimin daha etkin çalışmasına katkı sağlayacaktır.
o Hipotezlere ilişkin sonuçlar: Kadın ve erkek iç denetçilerin iç denetim algılamaları arasında iki soru hariç istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı ortaya çıkmıştır. Ayrıca farklı kıdeme sahip iç denetçilerin anket maddelerinden aldıkları puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur sonuçlarına ulaşılmıştır.
Sonuç olarak Türkiye’de iç denetim ile ilgili çalışmalar 2003 yılında başlamıştır. 12 yıllık bir süre geçmiş olmasına rağmen genel bütçe kapsamındaki idareler de iç denetim istenilen düzeyde olmadığı görülmektedir. Bu bağlamda iç denetim ile ilgili mevzuatlar tekrar gözden geçirilmeli, yeni düzenlemeler yapılmalı, İDKK yeniden yapılandırılmalı, iç denetim birim başkanının yetkileri artırılmalıdır ve seminer benzeri eğitimler yapılarak iç denetim ile ilgili farkındalığın artırılması gerekmektedir.
KAYNAKÇA
Adiloğlu, Burcu (2011). İç Denetim Süreci ve Kontrol Prosedürleri (1.Baskı). İstanbul: Türkmen Kitabevi.
Akbulut, Ö. Örsan, Özgen, Mimaroğlu, Fındık, Derya ve Diğerleri (2012). Türk
Kamu Yönetiminde Teftiş ve İç Denetim, Ankara: Türkiye Orta Doğu Amme
İdaresi Enstitüsü
Akgül, Başak Ataman (2000). Türk Denetim Kurumları (1. Baskı). İstanbul: