Dış Denetçi

Dış denetçiler denetimleri esnasında idarenin iç kontrol sistemini değerlendirir ve bulgularında yer verirler. Dış denetçilerin denetimleri sırasında kamu kurumlarının iç kontrol sisteminin işleyişine ilişkin iç denetçi raporları istenilmesi halinde dış denetçilere usulüne uyularak verilir (Aksoy, 2008: 103).

3.4.8. Muhasebe Yetkilisi

Muhasebe hizmeti, gelirlerin ve alacakların tahsili, giderlerin hak sahiplerine ödenmesi, para ve parayla ifade edilen değerler ile emanetlerin alınması, saklanması, ilgililere verilmesi, gönderilmesi ve diğer tüm mali işlemlerin kayıtlarının yapılması ve raporlanması işlemleridir. Bu işlemleri yürütenler muhasebe yetkilisidir ((Üst Yöneticiler İçin İç Kontrol ve İç Denetim Rehberi, 18).

Muhasebe yetkilisi; muhasebe hizmetlerinin yürütülmesinden ve muhasebe biriminin yönetiminden sorumlu, usulüne göre atanmış sertifikalı yöneticidir. Muhasebe yetkilisi de iç kontrol sisteminin bir parçasını meydana getirmektedir. İç denetçilerin uygunluk ve mali denetimlerinde muhasebe yetkilisi ve birimleri ile yakın temasları söz konusudur (Aksoy, 2008: 102).

3.5. İç Denetçiler

5018 sayılı Kanununda iç denetçi, iç denetim faaliyetlerini gerçekleştirmekle sorumlu, iç denetim birimi yöneticisi ve her düzeyde sertifika sahibi iç denetçileri ifade eder (Aksoy, 2008: 105).

İç denetçi, gerek risk değerlemesi yaparken gerekse denetim kaynağını kullanırken ve nihayetinde denetim faaliyetlerini icra ederken yolsuzluk ihtimallerini hesaba katmalı, yani muhtemel yolsuzlukları ölçülecek bir risk olarak görmeli ve denetim planına dahil etmeli ve yolsuzluk emarelerin rastladığında durumu başta üst yönetim ve varsa denetim komitesine gerektiğinde ise direk kazai mercilere intikal ettirmelidir (Başpınar, 2005: 26-27). İç denetçiler; öncelikle kurumun iş süreçlerini ve bu süreçlerin karşı karşıya olduğu riskleri belirler, bu risklere yönelik gerekli tedbirlerin alınmasını önerir. İstenmeyen olaylar henüz ortaya çıkmadan önce bunları önlemeye yönelik öneriler geliştirir. Kurumun hedefine ulaşmasını engelleyebilecek riskleri değerlendirerek yönetimin bilgisine sunar. İç denetçiliğin sona ermesi İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 24.maddesinde; iç denetçinin kendi isteği ile ayrılması, başka bir göreve atanması veya seçilmesi ve İç denetçilik mesleği ile bağdaşmayan hareketlerde bulunduğunun rapora bağlanması ve bu raporun Kurul tarafından görüşülerek sertifikasının iptal edilmesi durumlarında gerçekleşir.

3.5.1. İç Denetçilerin Görevleri

İç denetçilerin görevleri Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda düzenlenmiştir (KMYKK, m.64). Bunun yanı sıra İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 15.maddesinde de düzenlenmiştir. Yönetmelikte iç denetçilerin görevleri şöyle sıralanmıştır:

o Nesnel risk analizlerine dayanarak kamu idarelerinin yönetim ve kontrol yapılarını değerlendirmek.

o Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması bakımından incelemeler yapmak ve önerilerde bulunmak.

o Harcama sonrasında yasal uygunluk denetimi yapmak.

o İdarenin harcamalarının, mali işlere ilişkin karar ve tasarruflarının, amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara ve performans programlarına uygunluğunu denetlemek ve değerlendirmek.

o Mali yönetim ve kontrol süreçlerinin sistem denetimini yapmak ve bu konularda önerilerde bulunmak.

o Denetim sonuçları çerçevesinde iyileştirmelere yönelik önerilerde bulunmak ve bunları takip etmek

o Denetim sırasında veya denetim sonuçlarına göre soruşturma açılmasını gerektirecek bir duruma rastlandığında, ilgili idarenin en üst amirine bildirmek.

o Kamu idaresince üretilen bilgilerin doğruluğunu denetlemek.

o Üst yönetici tarafından gerekli görülen hallerde performans göstergelerini belirlemede yardımcı olmak, belirlenen performans göstergelerinin uygulanabilirliğini değerlendirmek.

o Suç teşkil eden durumlara ilişkin tespitlerini üst yöneticiye bildirmek.

Bu görevlerin dışında iç denetçi; kamu idaresince üretilen bilgilerin doğruluğunu denetlemek, üst yönetici tarafından gerekli görülen hallerde performans göstergelerini belirlemede yardımcı olmak, belirlenen performans göstergelerinin uygulanabilirliğini değerlendirmek, suç teşkil eden durumlara ilişkin tespitlerini üst yöneticiye bildirmek görevleri vardır.

Saydamlık ve hesap verilebilirlik kavramlarının öne çıktığı bir kurum yapısının oluşturulması amaçlanan günümüz yönetim anlayışında kamu kurumlarında ortaya çıkabilecek aksaklıkların önlenmesine ve giderilmesine yardımcı olacak bir iç denetim birimin varlığı önemli olarak görülmektedir. Bu bakımdan bu birimlere atanacak iç denetçilerin yerine getirmesi gereken görevler kurumun amaçlarına ulaşması bakımında oldukça önemlidir (Gerekan ve Pehlivan, 2009: 334-335).

İç denetçiler bütün bu görevlerini, İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından hazırlanan ve uluslararası kabul görmüş kontrol ve denetim standartları ile uyumlu bir şekilde belirlenmiş olan standartlara ve diğer düzenlemelere uygun olarak yerine getirmelidirler (Önen ve Özmen, 2011: 106). Ayrıca iç denetçi görevinde bağımsızdır ve iç denetçi kendi asli görevinden başka bir görev verilemez ve yaptırılmaya zorlanamaz. İç denetçi yapmış denetim faaliyeti sonucu denetim raporunu üst yöneticiye sunar.

3.5.2. İç Denetçilerin Yetkileri

İç denetçilerin yetkileri (İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliği, m.16) şunlardır:

o Denetim konusuyla ilgili elektronik ortamdakiler dahil her türlü bilgi, belge ve dokümanlar ile nakit, kıymetli evrak ve diğer varlıkların ibrazını ve gösterilmesini talep etmek.

o Denetlenen birim çalışanlarından, iç denetim faaliyetlerinin gereği olarak yardım almak, yazılı ve sözlü bilgi istemek.

o Denetim faaliyetinin gerektirdiği araç, gereç ve diğer imkânlardan yararlanmak.

o Denetimi engelleyici tutum, davranış ve hareketleri üst yöneticinin bilgisine intikal ettirmek.

3.5.3. İç Denetçilerin Sorumlulukları

İç denetçilerin sorumlulukları (İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliği, m.17) şunlardır:

o Mevzuata, iç denetim yönergesine, denetim ve raporlama standartlarına ve etik kurallara uygun hareket etmek.

o Mesleki bilgi ve becerilerini sürekli olarak geliştirmek.

o İç denetim faaliyetlerinde yetki ve ehliyetini aşan durumlarda iç denetim birimi başkanını haberdar etmek.

o Verilen görevin tarafsız ve bağımsız olarak yapılmasına engel olan durumların bulunması halinde, durumu iç denetim birimi başkanına bildirmek.

o Denetim raporlarında kanıtlara dayanmak ve değerlendirmelerinde objektif olmak.

o Denetim esnasında elde ettiği bilgilerin gizliliğini korumak.