Tesislerce Kullanılan Su Miktarları

Hazır beton üretiminde değişik beton kalitesine göre farklı miktarlarda su kullanılmaktadır. Bu nedenle 1 m³ beton için standart üretim suyu miktarı yoktur.

Yapılmış literatür çalışmalarında beton üretimindeki su miktarının 150-200 litre arasında değiştiği görülmüştür. Uygulamadaki durumu görmek için ise anket çalışması sırasında firmaların 1 m³ beton için kullandıkları üretim suyu ile araç ve tesis yıkama suları miktarları sorulmuştur. İşletme yetkililerinden alınan bilgilere göre üretim için ve yıkama için yıllık toplam sarf edilen su miktarları toplanarak tesislerin yıllık beton üretimlerine bölünmüş ve böylece tesis bazında 1m³ başına tüketilen üretim ve yıkama suyu ayrı ayrı tespit edilmiştir. Çizelge 4.4.’de tesislerin su tüketim miktarları ve oranları verilmiştir.

Çizelge 4.4.’te görüldüğü gibi ankete katılan 314 tesiste toplam üretimde kullanılan su miktarı yaklaşık 8 milyon m³’tür. Bu tesislerdeki araç ve tesis yıkamada

3 3

için kullanılan ortalama su, üretimde 0,181 m³ (181 lt) yıkamada ise 0,078 m³’dür (78 lt). Toplama bakıldığında ise su sarfiyatı 1 m³ beton için 0,259 m³ (259 lt) olmaktadır.

Çizelge 4.4. Tesislerin su tüketim miktarları ve oranları

Toplam Üretilen Beton (m³)

Beton Üretiminde Araç ve Tesis Yıkamada Toplamda Kullanılan Bütün Tesislerde 44.175.000 7.981.775 0,181 3.450.425 0,078 11.432.200 0,259

Geri Dönüşüm Bulunan lt) civarındadır). Ancak yıkama suyu miktarları karşılaştırıldığında yalnızca çökeltme havuzu bulunan tesislerin m³ üretim başına yıkama suyunu en çok kullanan tesisler olduğu görülmektedir. Bunun sebebi olarak da çalışanların suyun nasıl olsa çökeltme havuzunda toplanıp tekrar kullanıldığı anlayışı ile su kullanımına özen göstermemeleridir. Aynı şekilde geri dönüşüm ünitesi bulunan ancak kullanılmayan tesislerde de araç yıkama suyu kullanımına diğer tesislere oranla dikkat edilmediği görülmektedir. Tabloda verilen su kullanım oranları şebekeden ve çökeltme

havuzlarından alınan toplam su miktarlarıdır. Ankete katılan tesislerde tekrar kullanılan su kullanım oranları Çizelge 4.5.’te verilmiştir

Çizelge 4.5. Geri kazanılan suyun genel kabul olarak üretimde kullanılan toplam

Bulunmayan Tesislerde %90 %90

Geri dönüşüm ünitesinden çökeltme havuzuna alınan içerisinde çimento ve çok ince malzeme bulunduran geri kazanılmış su, içindeki partiküller nedeni ile üretimde %100 oranında kullanılamamaktadır. Bu nedenle geri dönüşüm ünitesi olan tesislerde geri dönüşüm sonrası elde edilen suyun genel olarak %20 oranında kullanılması yönünde eğilim vardır. Fakat bu oran her tesisin geri kazanılmış su ile ürettiği betonun basınç dayanım testleri sonuçlarına göre tesisten tesise değişkenlik gösterebilmektedir. Yine anket çalışması ile ulaşılan bilgilere göre içerisinde filler malzeme olarak adlandırılan çimento ve çok ince agreganın bulunduğu suyun beton üretiminde kullanılması beton içerisindeki agregalar arasındaki boşlukları doldurması nedeniyle beton dayanımına olumlu yönde etki ettiği şeklindedir. Ancak böyle bir durumda geri kazanılan suyun, saf suya oranla artırılması betonun plastik kıvamda kalma süresini azaltıp daha çabuk sertleşmesine neden olmaktadır. Bu nedenle beton henüz taşıma esnasında kıvam kaybına uğramakta ve işlenebilirliği azalmaktadır.

Sandrolini ve Franzoni (2001)’nin çalışmaları yıkama suyu ile hazırlanmış deney numunelerinin normal su ile hazırlanmış numunelere oranla en az %95 oranında basınç dayanımı sağladığını göstermiştir. Su ve arkadaşları (2002)’nın, çalışmalarında ise yıkama suyu ile hazırlanmış numunelerin saf suyla hazırlanmış numunelere göre %90-103 oranında dayanım sağladığı belirtilmiştir. Aynı çalışma göstermiştir ki yıkama suyunun içerisindeki alkali maddeler betonun erken dönemdeki dayanımına olumlu etki sağlamaktadır. İşlenebilirlik açısından incelendiğinde ise normal suyla hazırlanan betonun slump deney sonucu 13,5 cm

iken yıkama suyu ile hazırlanmış betonun slump deneyi sonuçları 11 ila 12,5 cm arasında değişmektedir (Sandrolini ve Franzoni, 2001). Bu sonuçlar göstermiştir ki hazır beton üretiminde geri kazanılan yıkama suyun kullanılmasında sakınca yoktur.

Kullanılma miktarı ise tesislerin kendi bünyelerinde gerçekleştirdikleri kalite kontroller ile belirlenmektedir.

Ayrıca anket kapsamında tesislerin kullandıkları su kaynakları da irdelenmiş ve buna göre Çizelge 4.6. oluşturulmuştur.

Çizelge 4.6. Tesislerin kullandıkları su kaynakları

Tesis Üretilen Beton Kullanılan Su

Maliyet

Yukardaki çizelgede görüldüğü gibi tesislerin %58,08’i tamamen kuyu suyundan faydalanırken %38,46’sı kuyu ve gerekli zamanlarda şebeke suyundan faydalanmaktadır. Aynı zamanda kuyu suyu ve taşıma suyu kullananların oranı ise sadece %0,38’dir. Tesislerin sadece %3,1’i kuyu suyundan hiçbir şekilde faydalanmamaktadır. Beton üretimi olarak karşılaştırılırsa toplam üretilen betonun sadece %3,93’i (%2,73 şebeke suyu + %1,20 taşıma suyu) hiçbir şekilde kuyu suyu kullanılmadan üretilmektedir ve toplam üretim miktarı ise 1.690.000 m³’dür (1.200.000 m³ sadece şebeke suyu ile üretilen beton + 490.000 m³ sadece taşıma suyu ile üretilen beton). Ancak üretilen 42.485.000 m³ (28.295.000 m³ sadece kuyu suyu ile üretilen beton + 13.940.000 m³ kuyu ve şebeke suyu ile üretilen beton + 250.000 m³ kuyu ve taşıma suyu ile üretilen beton) beton ya tamamen ya da belli miktarda kuyu ve şebeke veya taşıma suyu kullanılarak üretilmektedir. Bu verilere

göre neredeyse bütün tesisler kuyu suyunu tercih etmektedirler. Elbette bu tercihteki en önemli sebep kuyu suyunun maliyetidir. Yine anket çalışmasına göre kuyu suyunun 2015 yılı m³ fiyatının 1 TL olduğu belirlenmiştir. 1 m³ beton için yaklaşık 0,150-0,200 m³ (150-200 lt) su kullanıldığı düşünülürse suyun 1 m³ beton içerisindeki maliyeti sadece 0,15-0,20 TL civarında olmaktadır. Maliyetin bu kadar düşük olması ise maalesef su kullanımındaki dikkatsizliği beraberinde getirmektedir.

Çizelge 4.7.’deki sonuçlar incelendiğinde su kullanımı ile ilgili aşağıdaki sonuçlara varılmaktadır.

Çizelge 4.7. Tesislerin yıkama ve üretim suyu kullanım miktarları

Üretilen Beton Miktarı (m³)

Kullanılan Yıkama Suyu Kullanılan Üretim Suyu Miktarı

Kullanan Tesisler 28.295.000 2.206.750 0,078 5.077.500 0,179 Şebeke Suyu

Kullanan Tesisler 1.200.000 106.025 0,088 205.725 0,171 Taşıma Suyu

Kullanan Tesisler 490.000 46.300 0,094 90.700 0,185 Kuyu ve Şebeke

Suyu Kullanan Tesisler

13.940.000 1.065.100 0,076 2.559.100 0,184 Kuyu ve Taşıma

Suyu Kullanan Tesisler

250.000 26.250 0,105 48.750 0,195

Toplam 44.175.000 3.450.425 0,078 7.981.775 0,181

Şebeke suyu kullanan tesislerde üretimde kullanılan su miktarı 171 litre/m³ ve yıkama suyu 88 litre/m³ olarak bulunmuştur. Bu tür tesislerde üretimde kullanılan su genel ortalamadan daha düşük çıkmış olsa da literatürdeki kullanım oranı olan 0,150-0,200 m³ (150-200 lt) sınırları içerisindedir. Ancak yıkama suyu miktarlarına dikkat edilirse Çizelge 4.4.’de verilen Türkiye geneli yıkama suyu oranı olan 0,078 m³’den (78 lt) fazladır. Aynı oran literatür çalışması ile elde edilen yıkama suyu oranı olan 0,100 m³’den (100 lt) ise azdır. Bu da demek oluyor ki şebeke suyu kullanan tesisler literatürdeki yıkama suyu oranına göre su kullanımına daha dikkat etmektedirler.

Elbette bunun sebeplerinden birisi şebeke suyunun maliyetinin kuyu suyuna oranla 5 kat fazla olmasıdır. Şebeke suyu kullanan tesislerin yıkama suyu miktarlarının (88 lt/m³) kuyu suyu kullanan tesislerin yıkama suyu miktarlarından (78 lt/m³) daha fazla

olmasının sebebi “4.3. Anket Çalışması ve Örnek Tesiste Yapılan Çalışma Sonuçlarının Karşılaştırılması” bölümünde açıklanmıştır ancak özet olarak denebilir ki kuyu suyu kullanan tesislerde kullanım miktarını gerçekten daha düşük gösterme eğilimi bulunmaktadır. Bunun başlıca sebebi de kuyu suyu kullanan tesislerde kullanılan suyun ölçümünün yapıldığı kuyunun yanı sıra ölçüm yapılmadan kullanılan ikinci bir kuyunun bulunması ve anket çalışması sırasında buradan kullanılan suyun belirtilmemiş olmasıdır.