Hazır Betonun Kullanım Alanları ve Dünya’da ve Türkiye’de Üretim

Beton her türlü inşaat işlerinde yoğun olarak kullanılan en temel yapı elemanıdır. Beton, kullanım alanları ve kullanım oranları açısından incelendiğinde ise Çizelge 2.2. gösterildiği gibi gruplandırıldığı görülmektedir.

Çizelge 2.2. Betonun kullanım alanları ve kullanım oranları (Collard‐Wexler, 2013)

Beton Kullanım Alanı Kullanım Oranı (%)

Şahsi Konut 21

1 Daireli İkamet Amaçlı Binalar 17

İkamet Amaçlı Konut Eklenti ve Tadilat 10

Ticari ve Endüstri Binaları 9

Yol, Cadde, Köprü, Tünel 8

İki ya da Daha Fazla Daireli İkamet Amaçlı Bina 7

Konut Dışı Bina Bakım Onarımı 3

İkamet Amaçlı Bina Bakım Onarımı 2

Diğer Devlet ve Yerel Yönetim Yatırımları 2

Enerji Üretim 1

Fabrika ve Endüstriyel Binalar 1

Tarım Binaları 1

Diğer Bakım ve Onarım 1

Su, Kanalizasyon, Boru Hattı 1

Yol ve Cadde Bakım Onarımı 0,4

Diğerleri 17,6

TÜİK (2014) verilerine göre ise Türkiye’de yapı çeşitleri ve taşıyıcı sistemine göre gruplandırılması EK 1’de verilmiştir.

Yukarıda belirtildiği gibi beton yapı çeşitlerinin her türünde kullanılmaktadır.

Hazır beton ise endüstriyel gelişime paralel olarak hem kalite standartları hem üretim hızı bakımından betonun en güvenli üretim şeklidir. Günümüzde inşaat teknolojileri, medeniyet seviyesi ve insan nüfusunun artmasına paralel olarak beton üretimi de artış göstermektedir. Bu noktada en doğru veriler Avrupa Hazır Beton Birliği (European Ready Mixed Concrete Organization - ERMCO) ve bu birliğin bir üyesi olan Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) tarafından sağlanmaktadır. Avrupa Hazır Beton Birliği 27.10.1967 tarihinde Almanya’da, Almanya’nın önerisi üzerine kurulmuştur. 12 ülkeden 100’den fazla delegenin katılımı ile hazır beton ile ilgili gelişmelerin değerlendirilmesi için kurulmuş olan birlik günümüzde üyeleri arasında karşılıklı bilgi alışverişini desteklemekte ve sektöre düzenleyici önerilerde bulunmak üzere çalışmalar yapmaktadır. Birliğin şu andaki merkezi Brüksel’de bulunmaktadır.

Türkiye Hazır Beton Birliği de 1988 yılında kurulan, ERMCO’ya bağlı olarak çalışan ve Avrupa ile Türk hazır beton firmaları arasındaki bilgi akışını ve işletmelerle ilgili düzenleyici önerileri ve kontrolleri sağlayan ve hazır beton firmalarının üyelikleri esasına dayalı bir kuruluştur. Bu kuruluşlar sektörde faaliyet gösteren işletmelere yol gösterici yayınlar yapmakla beraber sektörle ilgili istatistikleri de tutmaktadırlar. Böylece sektörün ne yönde ilerlediğine dair bilgiler rahatlıkla elde edilmektedir.

Çalışmanın bu aşamasında her iki birliğin sağladığı istatistiki bilgiler kullanılarak hazır beton açısından Türkiye’nin durumu ve Avrupa’daki yeri belirlenecektir. Bu amaçla öncelikle, Avrupa’da ve ülkemizde 2007-2013 arasındaki ekonomik değişiklikler incelenecektir. ERMCO’nun EK 2’de belirtilen verilerine göre 2013 yılı itibari ile gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) 2007 yılına göre Avrupa Birliği’nde %0,5, ABD’de %5,9, Japonya’da %0,3 artarken bu oran Türkiye için

%20,9 olmuştur. Aynı yıllar içinde inşaat sektöründeki değişim Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde %18,6 oranında küçülme şeklindeyken Türkiye’de %10,4 oranında büyüme şeklinde olmuştur. Buna paralel olarak hazır beton sektöründeki değişim AB ülkelerinde eksi yönde %26,9 olurken Türkiye’de artı yönde %37,1 olmuştur.

Sektördeki bu büyümeye bağlı olarak Türkiye genelinde hazır beton üretimi de artış göstermiştir. Yine ERMCO (2013)’nun EK 3’deki 2013 verilerine göre

AB’de 2008 yılında 368 milyon m³ olan hazır beton üretimi 2013 yılında 217 milyon m³’e düşmüştür. ABD’de ise 2008 yılında 270 milyon m³ olan üretim miktarı 2013 yılında 230 milyon m³ olmuştur. AB ve ABD’deki üretim düşüşüne karşın Türkiye’de istikrarlı bir artış gerçekleşmiş, 2008’de 70 milyon m³ olan hazır beton üretimi 2013 yılında 102 milyon m³’e ulaşmıştır. THBB (2014) raporuna göre ise bu artış devam ederek 2014 yılında 107 milyon m³ olmuştur. Ayrıca kaydedilen büyüme veya küçülmenin anlamlı hale gelmesi için ülkelerin nüfusu ve nüfus başına düşen hazır beton üretimine bakmak gerekmektedir. Örneğin AB’de 2013 yılında kişi başına üretilen hazır beton miktarına bakıldığında ortalamanın 0,5 m³ olduğu görülmektedir. Bu oran ABD’de 0,7 m³, Japonya’da 0,8 m³ iken Türkiye’de 2008 yılında 0,99 m³ olan değer 2013 yılında 1,3 m³’e yükselmiştir.

Ayrıca EK 3’de görüldüğü gibi Türkiye 2013 yılında üretmiş olduğu 102 milyon m³ hazır beton ile bütün Avrupa ülkeleri arasında ilk sırada yer almaktadır.

Türkiye’yi 45,6 milyon m³ ile Almanya ve 38,6 milyon m³ ile Fransa izlemektedir.

Elbette bu rakamlar ülkelerde birlik üyesi ve birlik üyesi olmayan tesislerce üretilen toplam hazır beton miktarlarıdır. Yıllara göre değişmekle birlikte AB genelinde üretilen betonun yaklaşık %60-65’i birliğe üye işletmelerce üretilmektedir.

Ülkemizde ise 2008 yılında %59 olan birliğe üye işletmelerce üretilen hazır beton miktarı 2013’de %67’ye kadar yükselmiştir. Betonun birliğe üye işletmelerce üretilmiş olması sürekli kendini geliştiren işletmelerin birlik tarafından belirlenmiş kriterlere uygun daha kaliteli beton ürettiği anlamına gelmektedir.

Türkiye’de hazır beton üretimindeki artış ülkede inşaat işlerinin ve bu işlerde kullanılan betonun fabrikasyon üretimden kaynaklı olarak standartlara daha uygun şekilde karşılandığının da bir göstergesidir. Ayrıca Hazır Beton Birliği’ne bağlı işletmelerin oranının artması da kalitenin bir diğer göstergesidir. Ancak bu konuda kontrol edilmesi gereken diğer bir husus Türkiye’de üretilen betonun dayanım gücüne bağlı olarak dağılımının ne düzeyde olduğu ve gelişmiş ülkelere göre hangi noktada bulunduğudur. EK 4 incelendiğinde Avrupa’da 2008 yılında C16-C20 dayanımında üretilen beton miktarı toplam üretimin %34’ü, C25-C30 dayanımındaki beton miktarı %51,4’ü ve C35’den büyük dayanımdaki beton miktarı

%10’u civarında iken Türkiye’de aynı tarihteki üretim oranları C16-C20 için %63,

C25-C30 için %27 ve C35’den büyük dayanımlar için %6 düzeylerindedir. Ancak bu oranlar da 2013 yılında AB ülkeleri seviyesine ulaşmış ve C16-C20 için %12, C25-C30 için %72,0 C35 ve üzeri dayanımlar için %15 olmuştur. Elbette bu tür gelişmeler hazır beton tesislerinin, üretilen betonun ve üretilen yapıların kalitesinin gelişmesine etki etmektedir.

Ülkemizde üretim miktarları, kalite ve dayanım ile ilgili olumlu olarak algılanabilecek gelişmelerle beraber, bu gelişmelere paralel olarak ilerlemesi gereken, sistemin diğer bir ayağı da üretimin çevresel etkileridir. Gerek ERMCO gerekse buna bağlı olarak THBB çevresel konularla ilgili de faaliyetler yürütmektedirler.