Verilere baktığımız zaman çocukların toplam varislik durumu 416’dır. EĢlerin sayısı 101’dir. Yakınlık durumlarında babanın varîsliği 3 iken annenin varîs olduğu durum 7’dir. KardeĢlerin varislik durumu toplamda 15’tir. Tereke kayıtlarında mal varlığıyla çocuk sayısı arasında orantı yoktur. En varlıklı kiĢi Liparit Karyesinden Mehmet Reis ibn Osman’ın sadece bir kızı vardır.424
Servet miktarı en yüksek ikinci kiĢisi Pabik Mahallesinden Tahir bin Emin’in 5 çocuğu vardır.425
En az servet sahibi Ğoloz Karyesinden Mehmet bin Ömer’in bir kızı vardır.426 780 kuruĢ mal varlığına sahip Setöz Karyesinden Ali bin Ahmet’in iki oğlu vardır.427
Servet miktarları 3000-4000 kuruĢ arası olan kiĢiler genellikle 4-5 çocuk sahibidirler. Tereke kayıtlarında birden fazla kadınla evli erkeklerin hangi eĢinden kaç çocuk sahibi oldukları belirtilmemiĢtir.
D. TEREKE KAYITLARINDA GÜNLÜK EV EġYALARI
1. Giyim EĢyaları
Rize halkının günlük hayatta ne tür giysiler kullandığını tereke kayıtlarından öğrenmekteyiz.
a. Elbise
Elbise 21 kayıtta geçmektedir. Elbisenin en yüksek değeri 100 kuruĢ,428 en düĢük değeri ise 40 kuruĢtur.429
Diğer elbise fiyatları ise üçü 50 kuruĢ,430 biri ise 60 kuruĢtur.431
Elbisenin bu kadar kayıtlarda az geçmesi halkın giysi bulmak konusunda sıkıntı çektiği akla gelmektedir. Elbiselerin diğer türleri aĢağıda açıklanmıĢtır:
424 R S ġ, 12/1b. 425 R S ġ, 63/1a. 426 R S ġ, 39/2a. 427 R S ġ, 43/1a. 428 R S ġ, 39/2b, 58/1a. 429 R S ġ, 42/1b. 430 R S ġ, 59/1b, 74/1a, 101/2b. 431 R S ġ, 79/1a.
75
Mustaʻmel kelimesi Arapça istimal olunan kullanılan anlamına gelmektedir.432 Mustaʻmel elbise 11 kayıtta geçmektedir. En pahalı kullanılmıĢ elbise elbise 150 kuruĢ,433 en ucuz kullanılmıĢ elbise 20 kuruĢtur.434 Ġkinci sırada en pahalı kullanılmıĢ elbise 120 kuruĢtur.435
8 adet kullanılmıĢ elbisenin fiyatı 180 kuruĢtur.436 3 kat kullanılmıĢ elbise 150 kuruĢtur.437
Ġki kayıtta kullanılmıĢ elbise 80 kuruĢtur.438 Ġki kayıttaki fiyatı 50 kuruĢtur.439
Köhne sözcüğü Farsça olup anlamı eskimiĢ kullanılmıĢ manasına gelmektedir.440 Köhne elbise 4 kayıtta bulunmaktadır. En yüksek fiyatı 100 kuruĢ,441 en düĢük fiyatı 20 kuruĢtur.442
Diğer iki kayıtta geçen fiyatları ise 50 kuruĢtur.443
b. Entâri
Entari, kelime anlamı patıska kumaĢ gibi ince bir Ģeyden üretilen elbisedir.444 Genellikle kadınlar kullanmaktadır. Erkeğe ait tek entari Mağaloz Karyesinden Salih bin Abdullah’a ait olup değeri 10 kuruĢtur.445
Diğer kayıtlarda entari türlerine rastlamaktayız. Entarinin diğer tüm türleri Haldoz Mahallesinden Gülfe ibnet-i Abdülhamit’e aittir. Hare entari ve ayak donu fiyatı 223 kuruĢ 5 pare, hare entari ve ayakkabı 169 kuruĢ, gezi entari 46 kuruĢ 5 pare, kullanılmıĢ gezi entari 23 kuruĢ 5 paredir.446
c. ġalvar
KumaĢtan ve ipekten yapılan üst donudur. ġalvar erkeklerin kullandığı bir giysidir. Kayıtlarda sık geçmemektedir. En yüksek fiyatı 100 kuruĢ olup Haldoz
432 ġemsettin Sami, Kamus-i Türki, Kapı Yayınları, Ġstanbul 2004, s.1338.
433 R S ġ, 25/1b. 434 R S ġ, 31/1a. 435 R S ġ, 57/1b. 436 R S ġ, 63/1b. 437 R S ġ, 25/1b. 438 R S ġ, 45/1b, 51/1b. 439 R S ġ, 27/1a, 34/1b. 440 Sami, age, s.1330. 441 R S ġ, 24/1b. 442 R S ġ, 23/1a. 443 R S ġ, 15/1b, 24/1a. 444 Sami, age, s.171. 445 R S ġ, 8/1b. 446 R S ġ, 89/2a.
76
Mahallesinden Ali Yunus bin Hafız Hüseyin’e aittir.447
En düĢük fiyatı ise 40 kuruĢ olup Mağaloz Karyesinden Salih bin Yakup’a aittir.448 ġalvarların diğer türlerine baktığımız zaman bir kayıtta müstamel kullanılmıĢ Ģalvar geçerken değeri 35 kuruĢ olup Akrotir Karyesinden Osman bin Mahmut’a aittir.449
Mintan, Ģalvar ve abeni üçü beraber değeri 200 kuruĢ olup Kabahor Karyesinden Mustafa ibn Ali’ye aittir.450
d. Gömlek
Gömlek incelediğimiz kayıtlarda sadece bir defa geçmektedir. Mağaloz Karyesinden Salih bin Yazıcı’ya ait olup değeri 20 kuruĢtur.451
e. KuĢak
KuĢak tek baĢına bir kayıtta geçerken, Ģalla birlikte bir kayıtta daha geçmektedir. Mağaloz Karyesinden Salih bin Yazıcı’nın kuĢağının değeri 15 kuruĢtur.452
ġalla birlikte geçtiği kayıtta 136 kuruĢ 5 pare olup Haldoz Mahallesinden Gülfe Hatun ibnet-i Abdülkadir Ağaya aittir.453
f. Fes
Fes erkeklerin baĢlarını örtüklerini baĢlığa denilmektedir. Fesin geçtiği bir kayıt mevcuttur. Mağaloz Karyesinden Salih Yazıcı’ya ait olan fesin değeri 15 kuruĢtur.454
g. Kocuk ve Kürk
Kocuk, mont anlamına gelmektedir. Kocuk ve kürk aynı kayıtta geçip Mağaloz Karyesinden Salih Yazıcı’ya aittir.455
Haldoz Mahallesinden Ali Reis ibn Hafız Hüseyin’in kocuğu 100 kuruĢtur. 456
447 R S ġ, 41/1b. 448 R S ġ, 8/1b. 449 R S ġ, 83/1b. 450 R S ġ, 70/1b. 451 R S ġ, 8/1b. 452 R S ġ, 8/1b. 453 R S ġ, 89/2a. 454 R S ġ, 8/1b.
77 h. Sarık
Sarık, erkeklerin baĢlıklarını sardıkları tülbent demektir. Sarık bir kayıtta geçmektedir. Mağaloz Karyesinden Salih Yazıcı’nın sarığının değeri 15 kuruĢtur.457
i. ÇarĢaf
ÇarĢaf kadınların giydiği tüm vücudu örten uzun siyah elbisedir. ÇarĢaf bir kayıtta geçmektedir. Haldoz Mahallesinden Gülfe binti Abdülkadir Ağaya ait çarĢafın değeri 50 kuruĢtur.458
j. PeĢkir
Ġsim Farsça olup anlamı yemek yerken dizlerin üzerine alınan uzun havlu anlamına gelmektedir.459
PeĢkir bir kayıtta geçmektedir. Haldoz Mahallesinden Gülfe binti Abdülkadir Ağanın peĢkiri 20 kuruĢ, 6 adet kullanılmıĢ peĢkiri 15 kuruĢ 15 paredir.460
k. Mintan
Mintan, uzun kollu erkek gömleğidir. tek bir kayıtta geçmekte olup değeri 50 kuruĢtur.461
l. Abani
Abeni bir kayıtta geçmektedir. Haldoz Mahallesinden Gülfe binti Abdülakdir Ağaya ait olup değeri 38 kuruĢ 20 paredir.462
455 R S ġ, 8/1b. 456 R S ġ, 31/1b. 457 R S ġ, 8/1b. 458 R S ġ, 89/2a. 459 Sami, age, s.356. 460 R S ġ, 89/2a. 461 R S ġ, 41/1b. 462 R S ġ, 89/2a.
78 2. Mutfak EĢyaları
Tereke kayıtlarında giyim eĢyalarında olduğu gibi mutfak eĢyaları da çok az kayıtta geçmektedir.
a. Sahan
Sahan üç kayıtta geçmektedir. En pahalısı 40 kuruĢ olup Haldoz Mahallesinden Ali Yunus ibn Hafız Hüseyin’e aittir.463
En ucuzu 15 kuruĢ olup Akrotir Karyesinden Osman bin Mehmet’e aittir.464
Diğer bir kayıtta geçen sahanın değeri 30 kuruĢ olup Hasan bin Hüseyin’e aittir.465
b. Tava
Tava iki kayıtta geçmektedir. Tavaların değerleri 15 kuruĢ olup Haldoz Mahallesinden Ali Yunus ibn Hafız Hüseyin466
ve Akrotir Karyesinden Osman ibn Mahmut’a aittir.467
c. Güğüm
Güğüm iki kayıtta geçmektedir. Akrotir Karyesinden Osman ibn Mahmut’a aittir.468 Kanboz Karyesinden Osman bin Ömer’in güğümü 15 kuruĢtur.469
d. Kazan
Kazgan olarak iki kayıtta geçmektedir. Haldoz Mahallesinden Ali Yunus ibn Hafız Hüseyin’in 4 adet tavası 60 kuruĢtur.470
Kanboz Karyesinden Osman bin Ömer’in tavası 10 kuruĢtur.471
463 R S ġ, 41/1b. 464 R S ġ, 83/1a. 465 R S ġ, 42/1b. 466 R S ġ, 41/1b. 467 R S ġ, 83/1b. 468 R S ġ, 83/1b. 469 R S ġ, 27/2b. 470 R S ġ, 41/1b. 471 R S ġ, 27/2b.
79 e. Sini
Sini bir kayıtta geçmektedir. Haldoz Mahallesinden Ali Yunus ibn Hafız Hüseyin’e ait olup değeri 40 kuruĢtur.472
f. Tas
Tas bir kayıtta geçmektedir. Akrotir Karyesinden Osman ibn Mahmut’a ait olup değeri 20 kuruĢtur.473
g. Bakır Desti
Desti su içmeye yarayan kaptır. Bakır desti bir kayıtta geçmektedir. Haldoz Mahallesinden Gülfe binti Abdülkadir Ağaya ait olan destinin değeri 38 kuruĢ 25 paredir.474
h. Ġbrik
Ġbrik, bir kayıtta geçmektedir. Haldoz Mahallesinden Gülfe binti Abdülkadir Ağanın olup değeri 38 kuruĢ 25 paredir.
3. Diğer Ev EĢyaları
Gündelik hayatta kullanılan diğer eĢyaları kapsamaktadır. Yatak, sac ayağı, yorgan, saat gibi eĢyaları kapsamaktadır.
a. Yatak
Yatak terekelerde en çok geçen eĢyalardan bir tanesidir. En pahalı yatak 120 kuruĢ olup Arğaloz Karyesinden Osman bin MemiĢ’e aittir.475
En ucuz yatak 30 472 R S ġ, 41/1b. 473 R S ġ, 83/1b. 474 R S ġ, 89/2a. 475 R S ġ, 31/1a.
80
kuruĢ olup Kandeva Karyesinden Ġbrahim bin MemiĢ’e aittir.476
Yatakların diğerlerinin fiyatları ise 40, 50, 60, 80 ve 100 kuruĢ arasında değiĢmektedir.477
Yatak takımı da yine kayıtlarda geçmektedir. En pahalı yatak takımı Kanboz Karyesinden Hasan bin Abdullah’a ait olup değeri 150 kuruĢtur.478
En ucuz yatak takımı Süleyman bin Abdullah’a ait olup değeri 5 kuruĢtur.479
Diğer yatak takımlarının fiyatları ise 40, 50, 60 ve 100 kuruĢ arasında değiĢmektedir.480
b. Yorgan
Yataktan sonra terekelerde en çok bulunan eĢya yorgandır. Yorgan en yüksek fiyatı 300 kuruĢ olup Haldoz Mahallesinden Ali Yunus ibn Hafız Hüseyin’e aittir.481 En düĢük fiyatı 20 kuruĢ olup Zavendik Karyesinden Osman bin Ali ve Amrud Ahiyoz Karyesinden Mustafa bin Hasan’a aittir.482
Diğer yorgan fiyatları 30, 40, 50, 100 kuruĢtur.483
Yorganın diğer eĢyalar ile geçtiği kayıtlarda mevcuttur. KullanılmıĢ yorgan ve Ģiltenin aynı kayıtta değeri 110 kuruĢ olup Uma Karyesinden Tahir bin Emin’e aittir.484 Bir kayıtta geçen defa yorganın değeri ise 4 adedinin değeri 160 kuruĢ olup Uma Karyesinden Tahir bin Emin’e aittir.485
c. Yastık
Yastık üç kayıtta geçmektedir. En yüksek fiyatı 64 kuruĢ olup Haldoz Mahallesinden Gülfe binti Abdülkadir Ağaya aittir.486
En düĢük fiyatı ise 8 kuruĢ
476
R S ġ, 44/1a.
477 R S ġ, 29/1a, 29/1b, 30/1a, 30/1b, 31/1a, 32/1b, 33/1b, 43/1b, 45/1b, 47/1b, 49/1a, 50/1b, 51/2b, 52/1b, 54/1a, 57/1b, 58/1b, 63/1a, 72/1a, 72/1b, 74/1a, 81/1a, 86/1a, 90/1a, 92/1a, 92/1b, 93/1a, 93/1b, 99/1a, 103/1a, 104/1a.
478 R S ġ, 24/1a.
479 R S ġ, 26/1b.
480 R S ġ, 15/1b, 16/1a, 23/1a, 23/1b, 24/1a, 24/1b, 26/1b, 27/1a, 28/1a.
481 R S ġ, 41/1b.
482
R S ġ, 37/1a.
483 R S ġ, 37/1a, 37/1b, 66/1a, 73/1a, 83/1b, 94/2a.
484 R S ġ, 63/1b.
485 R S ġ, 63/1b.
486
81
olup Uma Karyesinden Tahir bin Emin’e aittir.487
Diğer yastık fiyatının değeri 20 kuruĢ olup Malpet Karyesinden Hasan bin Mehmet’e aittir.488
d. ġilte
ġilte iki kayıtta geçmektedir. Uma Karyesinden Tahir bin Emin’e ait 2 adet Ģiltenin değeri 160 kuruĢtur.489
Haldoz Mahallesinden Gülfe binti Abdülkadir Ağanın Ģiltesi 50 kuruĢtur.490
e. DöĢek
DöĢek dört kayıtta geçmektedir. Haldoz Mahallesinden Ali Yunus ibn Hafız Hüseyin’e ait olup değeri 50 kuruĢtur.491
Ġpek türü döĢek bir kayıtta geçmektedir. Haldoz Mahallesinden Gülfe binti Abdülkadir Ağaya ait olup değeri 88 kuruĢ 19 paredir.492 DöĢek çarĢafı da aynı kiĢiye ait olup değeri 13 kuruĢ 3 paredir.493 DöĢek yorgan minderi bir kayıtta geçip Haldoz Mahallesinden Gülfe Hatun ibnet-i Abdülkadir Ağaya ait olup değeri 107 kuruĢ 20 paredir.494
f. Saat
Saat bir kayıtta geçerken basma saat iki kayıtta geçmektedir. Uma Karyesinden Tahir bin Emin’in saatinin değeri 100 kuruĢtur.495
Basma saatin iki kayıtta ki fiyatı 100 kuruĢ olup Kanboz Karyesinden MemiĢ Alemdar ibn Mehmet ve Arğaloz Karyesinden Mustafa bin MemiĢ’e aittir.496
487 R S ġ, 63/1b. 488 R S ġ, 26/1a. 489 R S ġ, 63/1b. 490 R S ġ, 83/1b. 491 R S ġ, 41/1b. 492 R S ġ, 89/2a. 493 R S ġ, 89/2a. 494 R S ġ, 89/2a. 495 R S ġ, 63/1b. 496 R S ġ, 24/1b, 57/1b.
82 g. Seccade
Seccade iki kayıtta geçmektedir. Uma Karyesinden Tahir bin Emin’in seccadesi 100 kuruĢ,497
Haldoz Mahallesinden Gülfe Hatun ibnet-i Abdülkadir Ağanın seccadesi 60 kuruĢ 8 paredir.498
Defʻa seccadenin değeri 110 kuruĢ olup Uma Karyesinden Tahir bin Emin’e aittir.499
h. Sac Ayağı
Sac ayağı tek kayıtta geçmekte olup Liparit Karyesinden Mehmet ibn Osman’a ait olup değeri 5 kuruĢtur.500
i. ġamdan
ġamdan iki kayıtta geçmektedir. Uma Karyesinden Tahir bin Emin’in Ģamdanın değeri 7 kuruĢ,501
Haldoz Mahallesinden Gülfe binti Abdülkadir Ağanın 2 adet Ģamdanı 8 kuruĢtur.502
j. GümüĢ Hamayıl
Sözcük Arapça olup omuzdan arkaya asılan bağ anlamına gelmektedir. Ġkinci manası tılsımdır.503
Hamayıl bir kayıtta geçmektedir. Haldoz Mahallesinden Gülfe Hatun ibnet-i Abdülkadir Ağaya ait olup değeri 14 kuruĢ 20 paredir.504 Hamayılın kadına ait olması sebebiyle bu eĢyanın büyük ihtimal tılsım olduğu yorumunu çıkarabiliriz. 497 R S ġ, 63/1b. 498 R S ġ, 89/2a. 499 R S ġ, 63/1b. 500 R S ġ, 12/1b. 501 R S ġ, 63/1b. 502 R S ġ, 89/2a. 503 Sami, age, s.558. 504 R S ġ, 89/2a.
83 k. Bakır Mangal
Bakır mangal tek kayıtta bulunmaktadır. Haldoz Mahallesinden Gülfe binti Abdülkadir Ağaya ait olup değeri 61 kuruĢ 20 paredir.505
l. Tabe
Tabe tabla manasına gelmektedir. Tabe tek kayıtta bulunmaktadır. Haldoz Mahallesinden Gülfe Hatun ibnet-i Abdülkadir Ağaya ait olup değeri 5 kuruĢtur.506
m. Sandık
Sandık bir kayıtta geçmektedir. Haldoz Mahallesinden Gülfe Hatun ibnet-i Abdülkadir Ağaya ait olup değeri 61 kuruĢtur.507
Sandık diğer kayıtlarda türlere ayrılmıĢtır. YeĢil sandık bir kayıtta geçip, Kanboz Karyesinden MemiĢ Alemdar ibn Mehmet’e ait olup değeri 30 kuruĢtur.508
Defʻa sandık tek kayıtta geçmektedir. Haldoz Mahallesinden Gülfe Hatun ibnet-i Abdülkadir Ağaya ait olup değeri 53 kuruĢ 35 paredir.509
n. Ġplik
Kayıtlarda geçen iplik Malpet Karyesinden Hasan bin Mehmet’e ait olup değeri 25 kuruĢtur.510
o. Kantar
Kayıtlarda geçen tek kantar Uma Karyesinden Tahir bin Emin’e ait olup değeri 25 kuruĢtur.511 505 R S ġ, 89/2a. 506 R S ġ, 89/2a. 507 R S ġ, 89/2a. 508 R S ġ, 24/1b. 509 R S ġ, 89/2a. 510 R S ġ, 26/1a. 511 R S ġ, 63/1b.
84 p. Bohça Kabı ve Havli
Kayıtlarda geçen tek bohça kabı ve havli Haldoz Mahallesinden Gülfe Hatun ibnet-i Abdülkadir Ağaya ait olup değeri 53 kuruĢ 5 paredir.512
r. GümüĢ Tarak
Kayıtlarda geçen tek gümüĢ tarak Haldoz Mahallesinden Gülfe Hatun ibnet-i Abdülkadir Ağaya ait olup değeri 46 kuruĢ 5 paredir.513
s. Ayna
Ayna tek bir kayıtta geçmekte olup Haldoz Mahallesinden Gülfe binti Abdülhamit’in ait olup değeri 38 kuruĢ 20 paredir.514