Terör, olumlu hiçbir katkısı bulunmayan ve içeriğinde her zaman yıkım unsurunu barındıran bir şiddet biçimidir.
745 ŞENOCAK, s.50.
746 POWER, Jonathan; “Amerika Bedel Ödüyor”, Küreselleşme ve Terör, der.Mehmet Ali Civelek,
I.Kitap, Ütopya Yayınevi, Ankara, 2001, ss. 253-254, s.253.
747 ÇEŞME, s.73. 748 BAŞAR, s.16. 749 İSEN, s.74.
750 ARIBOĞAN, Globalleşme Senaryosunun Aktörleri, s.250. 751 Türkiye Barolar Birliği, s.594.
Bir kere terörün; ülkeye örgütün verdiği zarar, terörle mücadelede harcanan para yanında, bir başka ülkede yapılan eylem veya karşı operasyonların faturası gibi çok sayıda olumsuz ekonomik etkisi bulunmaktadır753.
Terörle mücadele sırasında alınan önlemlerin bedeli, hem siyasal yönden ve hem de ekonomik bakımdan oldukça pahalıdır754. Terörle mücadelenin en sıkıntılı yönü, maliyet boyutudur. Birçok insanın terör nedeniyle yaşamlarını yitirmeleri, terörle mücadele için milyarlarca liralık harcama yapılması ve bir o kadar da yatırımın rafa kalkması hep maliyet boyutunu ilgilendirir. Bazı yazarlar ülkenin birliği ve bütünlüğünün bütün bu maliyetlere değdiği düşüncesindedirler755. Bu anlayış bizce de doğrudur, ancak her ülke için geçerli değildir. Örneğin İngiltere’nin IRA ile anlaşma zemini aramasının altında yatan en önemli zorlayıcı güç, ekonomisinin terör dolayısıyla oldukça kötüye gitmesidir756.
Bazı ülkelerde teröre olması gereken ciddiyetle yaklaşılmaması, o ülkenin ekonomik yapısının bütünüyle bozulmasına kadar gidebilmektedir. Sözgelimi Komünist Parti’nin terör stratejisinin Peru hükümeti tarafından başlangıçta önemsenmemesi ülke adına çok büyük felaketlere neden olmuştur. Parti üyelerinin düzenlediği terör eylemleri sonucunda, 22.000 kişinin ölümü ve 20 milyar dolarlık bir maliyet olarak ülke ekonomisinin çöküşü gerçekleşmiştir757.
Ancak her durumda terörün psikolojik etkileri, maddi kayıplarından çok daha fazla zararlı görünmektedir758. Terör bazen büyüyüp şiddetlenerek rejimi sarsar duruma gelmekte, bazen iç isyanlara bile yol açmaktadır. Çoğu kez toplumdaki birçok bireyin ruh sağlığının bozulmasına yol açacak kadar tedirgin edici olabilmektedir759. Bunun
yanında terör olaylarıyla hiçbir ilgisi bulunmayan binlerce ve hatta milyonlarca masum
753 İRBEÇ, s.126.
754 ALTUĞ, Terörün Anatomisi, s.154. 755 YÖRÜK, s.66.
756 GÜRSES, s.42.
757 HAZLETON, William A.-WOY HAZLETON, Sandra; “Sendero Luminoso: A Communist Party
Crosses a River of Blood”, Political Parties and Terrorist Groups, edited by Leonard Weinberg, Frank Cass, London, 1992, ss.62-83, s.62.
758 ERGİL, Uluslararası Terörizm, s.142. 759 ŞENER, s.795.
insanın, terörle mücadele adına öldürülmesi, yaralanması, evlerini terke zorlanmaları, büyük toplulukların korku ve nefret travmalarına girmelerini beraberinde getirir760.
Terör hareketleri periyodik olarak ve dalgalar halinde ortaya çıkmakta, bazı dönemlerde durulmakta ve daha sonra yeniden eylemlerle gündeme gelmektedir761. Bunun sonucunda belirli dönemlerde yükselen psikolojik travma, diğer dönemlerde sorunun neredeyse bütünüyle unutulması biçiminde kendini göstermektedir. Terörde siyasal bir yöntem olarak toplumda oluşturulan kaygı havası günlük yaşamın bütün alanlarını sınırlandırmakla birlikte, sonuçta yaşam yine de sürmektedir. Örneğin bir dönem Lübnan ve Kıbrıs, terör eylemlerinin çokça yaşandığı yerler olmasına karşın, burada eylemlerin olmadığı zaman ve alanlarda yaşam yine olağan bir seyrinde gitmekteydi762.
Terörle ekonomik, toplumsal ve siyasal azgelişmişlik arasında çok önemli bir bağ vardır. Bu toplumlarda taleplerini yasal siyasal zeminlerde açıklama alışkanlığına kavuşamamış bireyler, terörü bir eylem stratejisi olarak benimsemektedirler. Bu durum belki onların da istediği bir yol değildir. Çünkü terör her zaman küçük gruplar için maliyeti yüksek bir yöntemdir763.
Terör aslında insanların ciddi anlamda güçlüklerle karşılaşmaları nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Yoksulluk, adaletsizlik, baskı, siyasal katılım eksikliği ve siyasal eşitsizlikler ortadan kalktığında terör de sona erecektir764. Ancak adalet için yola çıkan terör; adaletsizlik, ahlaksızlık ve haydutluğun kaynağı durumuna gelmektedir765.
Terör örgütlerinde zamanla profesyonel üyelikler oluşmaktadır. Bu tür teröristlerin, örgütün mücadelesinin sürmesinde kişisel çıkarları da bulunmaktadır. Bazen bu nedenle terör eylemleri süreklilik kazanmaktadır766. Bunun bir nedeni de
terörle kazanılan sıcak para olarak görülmektedir. Latin Amerika kontra gerillalarının önde gelen komutanları ABD’nin göz yumması sayesinde önemli birer uyuşturucu
760 ARIBOĞAN, Nefretten Teröre, s.43. 761 ALKAN, Gençlik ve Terörizm, s.9.
762 KNAUSS, Peter R.-STRICKLAND, D.A.; “Political Disintegration and Latent Terror”, The Politics
of Terrorism, edited by Michael Stohl, Marcel Dekker Inc., New York, 1979, ss.77-117, s.95.
763 ARIBOĞAN, Terör Korku Hali, s.147. 764 LAQUEUR, Terrorism, s.220.
765 ORTAYLI, s.8. 766 GÜRSES, s.115.
(kokain) tüccarı olmuşlardır767. Vietnam savaşı sonrasında terör örgütlerinin uyuşturucu trafiği Latin Amerika ülkelerine, özellikle de Kolombiya’ya kaymıştır768. Kolombiya’da
terör örgütlerinin demokratik siyasal sisteme entegrasyonunun ardından, halkta, iktidara bir terör örgütünün gelmesi yönünde bir korku oluşurken, uyuşturucu çetelerinde de işlerinin bozulması konusunda bir endişenin ortaya çıktığı görülmüştür769. Kolombiya’nın Macaristan büyükelçisi, bir dönem Adalet Bakanı iken uyuşturucu çeteleriyle etkin bir mücadeleye girdiği için suikaste uğramıştır. İlk bakışta bu olay uyuşturucu ticaretine vurduğu darbeler dolayısıyla bir politikacıya karşı adi bir eylem gibi görünse de, uluslararası hukuk normları, bu eylemin de bir terör eylemi olduğunu belirtmektedir770.
Terör, zamanla karşı terörün doğmasına neden olur. Merkezdeki otoritenin herhangi bir organından ya da bunların bazı üyelerinden güç alan bazı gruplar terörün sürmesinden çıkar sağlamaya başlarlar. Zamanla terörle yaşamaya alışan teröristler gibi, bununla mücadele etmekle meşgul insanlar da terörü bir yaşam biçimi olarak benimsemeye başlarlar. Hem teröristler ve hem de uzun süre terörle mücadele eden kişiler, sıradan bir insanda gözlenen davranış özelliklerinin birçoğunu yitirirler771.
Terör eylemlerinin en önemli sonuçlarından birisi de, hükümetin işleyişini aksatması, onu çaresiz durumlarla karşı karşıya bırakması, yöneticilerin ülkenin ana sorunlarıyla ilgilenmesini engelleyerek başka gündemlerle uğraşmasına neden olmasıdır772.
Terör nedeniyle dünyanın pek çok bölgesinde hukuk düzeni bozulmuş, ticaret ve toplumsal yaşam zarar görmüş, terör eylemlerinin etkilediği ülkeler doğru politikalarla yönetilemez duruma gelmiştir773. 1960’larda ve 1970’lerde siyasal partilerin bir türlü
767 MAMDANİ, s.115.
768 VESSENSKY, Vladimir; “Narco-Terrorism”, Common Ground on Terrorism, edited by John Marks
and Igor Beliaev, W.W.Norton&Company, New York-London, 1991, ss.77-87, s.82.
769 WATSON, Cynthia; “Guerilla Groups in Colombia: Reconstituting the Political Process”, Political
Parties and Terrorist Groups, edited by Leonard Weinberg, Frank Cass, London, 1992, ss. 84-102, s.100.
770 VESSENSKY, s.77. 771 GÜRSES, s.116.
772 JENKINS, Brian Michael; “Setting the Scene”, Common Ground on Terrorism, edited by John Marks
and Igor Beliaev, W.W.Norton&Company, New York-London, 1991, ss.30-49, s.37.
773 TAVAS, Taner; “Terörizm: Psikolojisi ve Hedefleri”, Terörizm İncelemeleri, der.Ümit Özdağ ve
terör eylemlerini önleyememesi, bazı ülkelerde demokrasi dışı güçlerin yönetime müdahalesi sonucunu doğurmuştur774.
Terör eylemleri dolayısıyla bazı bölgelerde çok uzun yıllar boyunca içinden çıkılması güç siyasal sorunlar doğmaktadır. Filistin sorunu buna en güzel örnektir. Yine Kıbrıs’ta XX. yüzyılın ikinci yarısında başlayan ve süregelen sorunların temelinde, EOKA terör örgütünün 1957’de başlattığı terör hareketi yatmaktadır775.
Bir Filistinli terörist için, İsrail’de yaşayan, hatta bu ülkeye turist olarak giden birisi ölmeyi göze almıştır. Bunun temelinde, İsrail ekonomisine destek sağlayıcı en küçük bir etken bile “düşman unsur” olarak görülmekte, bu biçimde dünya “biz” ve “düşmanlar” olarak ikiye ayrılmaktadır776.
Ayrılıkçı terörde şiddet, halkları bölünmeye götürmekte, insanları o zamana kadar içerisinde bulundukları uluslarıyla, kendi etnik kökenleri arasında tercih yapmaya zorlamaktadır777.
Terör siyasal ve toplumsal yaşam üzerinde oldukça etkilidir. Ancak, siyasal ve toplumsal değişimler de terörün yöntem ve araçlarında değişikliklere neden olabilir778.
Buna en iyi örneklerden birisi, devlet başkanlığı ve bürokratlığın artık eski değerinden uzak olmasının eylemlere yansıması olarak gösterilebilir. Geçmişten bu yana terör eylemlerinin etkileri ile ilgili bir sınıflandırma yapılsa ilk sıraya çok ölü ve yaralı olan eylemler değil, önemli kişileri hedef alan suikast eylemleri konulmalıdır. Terörist bu biçimde dünya çapında ses getirecek, örgütünün adını asla unutulmayacak biçimde tarihe yazdıracak bir eylem yapmaktadır779. Eski teröristler çok sayıda sıradan insanı öldürmek yerine, geleneksel bir anlayışla önemli politikacıları ya da devlet adamlarını kaçırmayı veya öldürmeyi tercih etmekteydiler780.
Bu nedenle geçmişte terör eylemleri dolayısıyla can kaybı nispeten azdı. Bir terör eyleminde bir ya da birkaç kişilik kayıplardan söz edilmekteydi. Günümüzde bu
774 WEINBERG-EUBANK, s.125. 775 LAQUEUR, Terrorism, s.19. 776 SCHMID, Political Terrorism, s.80. 777 ZAFER, Ceza Hukukunda Terörizm, s.105. 778 LAQUEUR, Terrorism, s.221.
779 ARIBOĞAN, Terör Korku Hali, s.47.
oran artmış ve gelecekte özellikle kimyasal saldırı olasılıkları da dikkate alındığında ürkütücü sayılar dillendirilmeye başlanmıştır781.
Bunun yanında günümüzün terör örgütleri, uluslararası bağlantılarını ve modern teknolojiyi de kullanarak uluslararası etkileri olan eylemler düzenleyebilmektedirler782.
Değişimin bir göstergesi ise kullanılan silahlardır. Tarihteki terör örgütlerinin, simgesel anlama sahip silahlar kullandıkları bilinir. Örneğin Sicariler sica, Batıniler hançer, Thuglar ise ipek bağ kullanarak terör eylemlerini gerçekleştiriyorlardı783. Fransız devriminde giyotin terörün bir aracıyken, daha sonra dinamitler teröristlerin orantısız isteklerinin yerine getirilmesinde kullanılmıştır. Bugünlerde ise bomba yüklü kamyonlar önemli birer araçtır784.
Siyasal krizlerin çoğalması, siyasal sorunların dünya geneline yayılması ve silah teknolojisinde yaşanan hızlı gelişmeler, terörün yakın gelecekte azalacağı konusunda bir ümidin doğmasını engellemektedir785.
Bazı devletlerin, sırf kendi çıkarları doğrultusunda, terör hareketlerine karşı istikrarlı bir duruş sergileyemedikleri, terörist faaliyetleri bu çıkarlara göre değerlendirme yönündeki gelenekleri devam ettiği sürece, terör eylemlerine karşı uluslararası düzeyde karşı koyma düşüncesine ulaşmak hayalden öteye gitmeyecektir. Hatta bu nedenle teröristlerin daha bir cesaretlenmesi ve güçlenmesi kaçınılmaz olacaktır786. Bu nedenle terör, ne yazık ki önüne geçilen değil, giderek daha çok önem kazanan bir sorundur787.
Bu durumun bir yansıması ise terörle mücadele stratejisinin etkilerinde görülür. Kendisini terör tehlikesi altında gören ve güvenlik endişesi taşıyan devletler, terörle mücadele sırasında oldukça sert önlemlere başvurmaktadırlar. Bu nedenle bazen terörle mücadele, terörün kendisinden daha tehlikeli sonuçlara yol açabilmektedir788.
781 ARIBOĞAN, Terörizmin Küreselleşmesi, s.230. 782 ALKAN, Gençlik ve Terörizm, s.10.
783 ARIBOĞAN, Nefretten Teröre, s.168.
784 SCHMID, United Nations Measures against Terrorism and the Work of the Terrorism Prevention
Branch: The Rule of Law, Human Rights and Terrorism, s.54.
785 ROSIE, s.33. 786 AKMARAL, s.225. 787 WARDLAW, s.180.
Özellikle günümüzde uluslararası boyutları da önem kazanan terör eylemlerinin sonuçlarına bakılacak olursa, bunların yol açtığı ölüm ve yaralama sayıları, ulusal düzeyde adi suçlar veya trafik kayıplarından çok daha azdır. Başka bir anlatımla, terörün yol açtığı kayıplar, aslında kabul edilebilir ya da katlanılabilir boyutlardadır. Ancak terör ülkenin diğer birçok sorunundan daha önemlidir, çünkü topluma zarar verici diğer sorunlardan daha tehlikelidir. Buna bağlı olarak etkileri daha çarpıcıdır. Terör, günümüz uygarlığını ayakta tutan bütün ahlaki ve siyasal değerleri hedef alır789.