Temmuz 1982 tarihli Resmi G azete’de yayımlanan 8/5014 sayılı Kararla (istisnalar hariç) her türlü ithalatta, ithalat değerinin yüzde 2 si

oranında fon alınması hükme bağlanmıştır.

Para- ve Kredi Kurulunun, 1982 yılı İthalat Rejimi Kararı’na istinaden yayımlanan 90 sayılı Tebliği ile, bazı AET (Yunanistan dahil) çıkışlı mal­ ların, 12 Aralık 1982 (dahil) tarihinden itibaren, akreditifli, vesaik ve mal mukabili ödeme şekillerine göre yapılacak ithalatında, CİF bedelinin yüzde 15 i oranında fon alınması, 8 /1 8 2 sayılı Karar’m 2 6 /a maddesinin bundan m uaf tutulması, hükmü getirilmiştir.

2. K am biyo Rejim i

Kambiyo işlem leri 25 Şubat 1930 gün ve 1567 sayılı, Türk Parası Kıy­ m etini Koruma Hakkında Kanun v e bu Kanuna dayalı karar ve tebliğler ile bazı yasaların kambiyo ile ilgili hükümlerine göre düzenlenmektedir.

a) U sul ve M üşterek H ü küm ler Tebliği’ndeki değişiklikler

T ü rk P arası K ıym etini K orum a H akkındaki 25 sayılı K a ra r’ın 2 ve 3 üncü m addelerinde b elirtilen ilkelere uyularak, alım -satım konusu yapılan dövizlerin alış-satış fiyatlarının, ulu slararası p a ra piyasasındaki gelişm eler gözönüne alınarak, g ü n lü k olarak te s b it ve ilanına devam edilm iş ve yıl içinde 245 k u r değişikliği yapılm ıştır.

M aliye B akanlığı’nca, PTT M erkezlerine T ü rk P a rası K ıym etini K oru­ ma H akkında 17 sayılı K a ra r’a ilişkin Seri : 1, No. 2 U sul ve M üşterek H üküm ler Tebliği’nin 19. m addesinin son fıkrası ve anılan K a ra r’m 4. m ad­ desi hükm ü gereğince döviz alım b o rd ro su düzenlem e yetkisi, ayrıca, y u rt dışında çalışan vatan d aşlarım ızd an döviz alm a ve k a t’i döviz alım bo rd ro su düzenlem e yetkisi verilm iştir.

D iners Club ve sair kredi k a rtlarıy la yapılan h arcam aların karşılığı dövizlerin, k a rt sahibinin harcam ay ı g erçekleştirdiği ta rih te n itib are n 3 ay içinde yu rd a getirilerek y etkili b ir b a n k ay a satılm ası z o ru n lu kılınm ıştır,

T ü rk iy e ’de öğrenim y a p an y abancı u yruklu öğrencilerin tevdi ettikleri efektif ve dövizler ile lehlerine gelen hav aleler karşılığında ilgililerce talep edildiği tak d ird e adlarına b ir döviz tev d ia t hesabı açılacaktır.

b) Döviz Pozisyonu

3 H aziran 1982 tarih in d e y ü rü rlü ğ e giren S e r i : 1, No. 4 /8 Tebliğ ile ban k aların döviz pozisyonu tutabilm eleri için konulm uş olan sın ırla r k a l­ dırılm ış ve bankaların istem lerini M erkez B ankası’n a yapm aları ve M er­ kez B ankası’nın istem ile ilgili g ö rüşü üzerine, M aliye B akanlığı’nın, p o z is­ yon tu tm a yetkisi hususundaki nihai k a ra rı verm esi ön g ö rü lm ü ştü r. 1982 yılı sonu itibariyle döviz pozisyonu tu tm a yetkisi verilen b a n k a la rın sayısı 43 ü bulm uştur.

B ankaların kendi pozisyonlarından yapacakları ith a la t bedeli t r a n s ­ ferleri ile ilgili h ususlar yeniden düzenlenm iş, İth a la t Rejim i ve T ebliği esasları dahilinde sektör ve sanayici ve ithalatçı ayırım ı yap ılm ak sızın 100 bin (dahil) dolara k a d a r olan akreditifli ve v esaik m ukabili tra n s fe r taleplerinin, kronolojik sıra dahilinde “ÖZEL İTHAL M ÜSAADESİ” t a n ­ zimi suretiyle döviz pozisyonu tu ta n b an k alarca gerçekleştirilm esi ön g ö ­ rülm üştür.

Buna karşılık, 100 bin doları geçen tra n sfe r talep leri ile 8 /1 8 2 sayılı İhracatı T eşvik K ararı esasları dahilinde yapılacak ith a la tla ilgili tra n s fe r taleplerinin döviz pozisyonu tu tm ay a yetkili b an k alarca, y a d a M erk ez B ankası şubelerince yapılabileceği hükm e bağlanm ıştır.

Döviz pozisyonu uygulam asında yapılan b u değişikliklerin etkisiyle, 1982 yılında ülkem ize ih ra c at ve görünm eyen kalem ler karşılığı gelen dö­ vizlerin yüzde 77,9 u pozisyon tu tm a y a yetkili b a n k a la rc a g erçekleştiril­ miş, tü m döviz ödem elerinin yüzde 53,8 i aynı b a n k a la rc a yapılm ıştır.

c) G örünm eyen İşlem ler

K am biyo rejim im izin görünm eyen işlem leri ile ilgili olarak 30 Ocak 1982 tarih , 17590 sayılı R esm i G a z e te ’de yayım lanan S e r i : IV, No. 16 Tebliğ ile;

S e r i : IV, No. 3 Tebliğin B -l fıkrasında yapılan değişiklik uyarınca, O rtadoğu, Asya, A frik a Ü lkelerinde ih ra c ata dayalı ihale kazanan ihracat­ ç ıla ra anılan fık ra y a ekli 1-A listesinde belirlenen m iktarların yüzde 50 fa z la sın a k a d a r döviz tah sis edilecek, ayrıca dönem içinde asgari 10 bin d o larlık ih ra c a t g erçek leştirenlere, sözü edilen listede belirlenen lim itleri geçm em ek üzere, g etirilen dövizin yüzde 25 i oranında ticari döviz tahsis edilecektir.

— Seri IV, No. 4 Tebliğine göre T ü rkiye’ye gelen yolcuların 100 dolar eşitin e k a d a r T ü rk lirasm ı beraberlerinde getirebilecekleri veya çıkarabile­ c ekleri izne bağlanm ıştır.

— Seri IV, No. 3 Tebliğin H-4 fıkrasına eklenen p a ra g ra f ile, T icaret O d aların a k a y ıtlı im alatçılara acil ihtiyaçları için yıllık 2.500 dolara kadar döviz ta h sis edilecektir.

D iğer ta ra fta n , 3 tak v im yılı içinde b ir defa yapılan tu ristik seyahat d öv izleri tahsisi, 2 takvim yılında bir defa olm ak ü zere değiştirilm iştir. A y rıca, ih ra c a ta v e faso n ü retim e dönük faa liy e tte bulunan firm a ve k u ru ­ lu şla rın şahıs, o rta k veya yöneticilerinden b ir kişiye h e r takvim yılında b ir k e z 500 d o lara k a d a r döviz tahsisi öngörülm üştür.

Y u rtd ışm d a inşaat, te s is a t işleri ile m ontaj, m ühendislik, proje, m ü­ şa v irlik gibi tek n ik h izm e tle r k o n u su n d a ta a h h ü t üstlenm iş girişim cilerden h e r an y u rtd ışın a çıkış izni alm ış b u lunan 128 firm anın k ilit personelinden a zam i 3 kişinin eş v e ç o cu k ların a yılda dövizsiz ikişer çıkış izni verilecektir.

Seri : IV, No. 3 T ebliğ ile ilgili e sasla r çerçevesinde M erkez Bankası şubeleri ve y etk ili b a n k a la rc a ta k ip v e k o n tro l edilen avans hesaplarının k a p a tılm a sın d a 100 do lara k a d a r olan noksanlıklar, M aliye B akanlığı’ndan izin alınm aksızın te rk in edilecektir.

d) S erm aye H a re k etle ri

Y abancı S erm ayeyi Teşvik K anunu’n a tabi firm aların dışarıdan sağla­ d ık ları k re d ile r ile yine d ışa rıd a n sağ lan an özel kaynaklı dış kredilerin a n a p a ra v e faizlerinin sözleşm e ve ödem e p lanlarına göre tran sferin e doğ­ ru d a n d o ğ ru y a M erkez B ankası’n c a v e döviz pozisyonu tu tm ay a yetkili tic a ri b a n k aların k e n d i döviz pozisyonlarından, Petrol K anunu çerçevesinde ü lk em ize g elen se rm ay e v e elde edilen k â rla rın tran sferine ise, genellikle M erkez B ankası’nca, 1982 yılında da devam edilmiştir.

1982 yılında da, özel k a y n a k lı nakdi dış kredi olarak y u rd a herhangi b ir döviz girişi olm am ıştır. A ynî kred iler için M aliye B akanlığı’nca verilen iz in le r ise 22,8 m ilyon dolar olm uştur.

e) M uhabir İlişkileri

1982 yılında 143 m uhabir b a n k a ile ilişkiler devam ederken, yıl içinde 3 y abancı ban k a ile yeni m uhabirlik ilişkileri k u ru lm u ştu r. Yine 1982 yılı içinde 100 e yakın B ankanın tem silcileri M erkez B ankası’nı ziyaret ederek çeşitli k o n u lard a g ö rüşm eler yapm ışlardır.

M uhabirlerim iz nezdindeki cari h esap bakiyelerim izin nem alandırılm ası için m uhabirlerim iz ile 1982 yılı içinde yeni düzenlem elere girilm iştir. A y­ rıca, döviz rezervlerim izin a rtm asıy la vadeli döviz depolarının yapılm ası da im kan dahiline girm iştir. G erek depo h e sap ların ın tesisi ve gerek arbitraj işlem leri için çeşitli ülkelerde y erleşik 45 b an k an ın 75 şubesi ile tem as k u ru lm u ştu r. Toplam hacm i 1 m ily ar 147 m ilyon d o la r tu ta n , 357 arbitraj işlemi yapılm ıştır.

1982 yılı içinde 8 b an kadan 96 m ilyon d o lar tu ta rın d a kısa vadeli depo alınm ış ve vadelerinde geri ödenm iştir.

f) Diğer

İslam K alkınm a B ankasından 1982 yılında 96,3 m ilyon dolar k red i sa ğ ­ lanm ıştır. Bu tu ta rd a n p etro l finansm anına ta h sis edilen 73 m ilyon dolar için M erkez Bankası, M aliye Bakanlığı adına anlaşm a im zalam ıştır.

A yrıca B ankalar Birliğinin davetlisi olarak 17-25 M ayıs 1982 tarih in d e ülkem ize gelen Bahrain ve B irleşik A rap E m irlikleri B ankacılık H eyetleri, bankacılık çevreleri ile gö rü şm eler yapm ış v e K örfez Bölgesi b a n k a la rıy la ilişkilerin gelişm esine zem in hazırlam ıştır. B ahrain H eyetine bu z iy a retin d e B ahrain M onetary A gency G uvernörü B aşkanlık etm iştir.

Bu tem asların yanısıra, K örfez Bölgesinde yerleşik b an k a la r T ü rk iy e ’ nin ulu slararası piy asalard an y aptığı b o rçlanm alara önemli k a tk ıd a b u lu n ­ m uşlardır. Yine, ticari bankalarım ızdan biri, Saudi A rabian M o n e ta ry A gency tarafından tem in at m ek tu p ları kabul edilebilir b a n k a la r liste sin e dahil edilmiş, bir diğerine de B ahrain’de şube açm a izni verilm iştir.

21-23 M ayıs 1982 tarih leri arasın d a İsta n b u l’da yapılan “İsla m K o n ­ feransına Üye Ü lkeler M erkez B ankaları ve P a ra A jansları G u v ern ö rleri 5 inci D önem T oplantısı” M erkez Bankası tara fın d a n organize edilm iştir. T oplantıya T ürkiye hariç 34 ülke M erkez B ankası ve P ara A jansı ve 10 gözlem ci u luslararası k u ru lu ştan 101 delege katılm ıştır. A y rıca to p ­ lantıda T ürkiye B ankalar Birliği v e T.C. D ışişleri Bakanlığı b ire r gözlem ci ile tem sil edilm işlerdir.

H üküm etler düzeyinde ekonom ik ve tic a ri alan lard a yapılan g ö rü ş ­ m elerde M erkez B ankası tem sil edilm iştir. H üküm eti erar as ı im zalanan p ro tokoller paralelinde, 10 M art 1982 tarihinde, İran M erkez B ankası ve 21 A ğustos 1932 tarihinde Libya A rap Dış B ankası ile Bankacılık D üzen­ lem eleri im zalanm ıştır. Bu A n laşm alardan birincisi ile İran M erkez B ankası

v e T.C M erkez Bankası arasında 400 milyon dolarlık karşılıklı kredi kolay­ lığın ı içeren bir Özel Hesap tesis edilmiş, İkincisi ile de Libya’dan alacaklı olduğumuz ihracat bedellerinin tasfiyesi sağlanmıştır.

M erkez Bankası Başkanı Başkanlığındaki Bankamız Heyeti, 23-26 Ocak 1982 tarihlerinde K u veyt’i, 2-4 Mayıs tarihlerinde Ürdün’ü ziyaret etmiş v e ilgili M erkez Bankaları v e diğer mali kuruluşlarla görüşmeler yapıl­ mıştır. Ürdün ziyaretine bir kısım ticari bankalarımızın temsilcilerinden oluşan bir Bankacılık Heyeti de katılmıştır.

Öte yandan 11-16 M art 1982 tarihlerinde Irak Merkez Bankası Guver- nörü Başkanlığındaki bir Bankacılık H eyeti M erkez Bankasının davetlisi olarak ülkemizi ziyaret etmiş, ticaret v e bankacılık konularında görüş­ m eler yapmıştır.

Ü Ç Ü N C Ü B Ö L Ü M P A R A VE KREDİ