Temel Ekonomik Faaliyetler

Savur kentinde TÜİK’ ten alınan verilere göre sektörlerin dağılımına bakıldığında yıllar içerisinde tarım sektörünün ülke gelişimindeki trendine paralel bir şekilde gelişme göstererek azaldığı, sanayi sektörünün artma eğilimini izlediği, hizmetler sektörünün de büyük bir oranla arttığı gözlenmektedir (KAİP,2015).

Aşağıdaki tabloda sektörlerin yıllara göre dağılımı gösterilmektedir.

Tablo 24. Savur Kentinin Sektörel Dağılımı, 1985–2000

Nüfus

Ekonomik Faaliyetler 1985 1990 2000

Tarım 1020 287 151

Sanayi 54 43 68

Hizmet 646 1148 1 001

İyi Tanımlanmamış Faaliyetler 10 11 12

Toplam 1730 1489 1232

Kaynak: TÜİK Veritabanı

Savur kentinde sektörlerde çalışan kişi sayıları incelendiğinde süreç içerisinde ulaşım hizmetleri ve tarımsal faaliyetlerde çalışan kişi sayılarında azalma görülmektedir. Ancak mali hizmetler, ticari faaliyetlere konu olan işlevler, inşaat sektöründe çalışan sayılarında artış dikkati çekmektedir. Toplum hizmetleri, kişisel ve sosyal hizmetler sektöründe çalışan kişi sayılarında ise büyük bir artış görülmekte, toplam içerisinde %49’luk bir oran teşkil edilmektedir.

Tablo 25. Savur Kentinde Sektörlerde Çalışan Nüfus, 1985–2000

Ekonomik Faaliyetler 1985 1990 2000

Tarım 1021 287 151

Madencilik

İmalat Sanayi 54 43 68

Elektrik-Gaz-Su 7 12

İnşaat 52 111 136

Ticaret 78 107 142

Ulaştırma 80 70 53

Mali Hizmetler 26 28 52

Toplumsal Hizmetler 390 825 606

İyi Tanımlanamayan Faaliyetler 10 11 12

Toplam 1711 1489 1 232

Kaynak: TÜİK Veritabanı

Tarım: İlçe ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır. Tahıllardan buğday ve arpa, meyvelerden üzüm, ceviz, erik ve badem başta gelen ürünlerdir. İhtiyaç fazlası ürünler pazarlanır. Hayvancılık daha çok yaylalarda yapılmaktadır. Savur çayı kıyısında yaygınlaşan kavak yetiştiriciliği de önemli gelir kaynakları arasında yer alır. Daha önceleri kavak ağaçları Musul- Bağdat’a sallarla taşınarak pazarlanırdı.

İlçenin kuzey batısında yer alan geniş düzlüklerde elverişli şartlarda tahıl ekimi yapılmaktadır.

İlkbahar yağmurlarının bol olduğu yıllarda iyi mahsul alınır. Sulanabilir vadilerde ise genellikle sebze, meyve ve kavakçılık yapılır. Bazı köylerde kiraz bahçeleri teşkil edilmiştir. Belirli bölgelerde küçük çapta kavun ve karpuz yetiştirilmektedir. Hayvancılık ilçenin önemli geçim kaynağı iken terör ortamının olumsuz etkisi ile hayvancılıkla uğraşan insanların kırsal kesimi terk etmeleri ile hayvancılık giderek azalan bir geçim kaynağı haline gelmiştir.

Kaymakamlık ve GAP İdaresinin ortak çalışmaları sonucunda 2014 yılında; örnek ceviz, badem ve meyve bahçeleri çalışmaları yapılmıştır.

Tablo 26. Savur Tarım Alanlarının Yıllara Göre Kullanımı (Dekar)

Yıl Tahıllar ve

diğer bitkisel ürünler

Nadas alanı Sebze

bahçeleri alanı

Meyveler, içecek ve baharat bitkilerinin alanı

Toplam Alan

1995 211470 540 6700 37260 255970

2000 196420 14970 7070 36780 255240

2005 191550 17500 7130 38390 254570

2010 162507 0 250 35086 197843

2013 169488 4642 267 32442 206839

Kaynak: TÜİK Veritabanı

Grafik 10. Savur Tarım Alanları Kullanımı (2013)

Kaynak: TÜİK Veritabanı

82%

2%

0% 16%

Tahıllar ve diğer bitkisel ürünler Nadas alanı

Sebze bahçeleri

Meyveler ve baharat bitkileri

Grafik 11. Savur- Tarım Alanlarının Yıllara Göre Kullanımı

Kaynak: TÜİK Veritabanı

Savur ilçesinde tarım alanlarının %82’si tahıl üretimi için kullanılmaktadır. Meyve ve sebze bahçeleri tarımsal üretim alanının ancak %16’sını kapsamaktadır. İklim özelliği nedeniyle de bölgenin esas geliri tahıldan sağlanmaktadır.

Yıllara göre tarım alanlarının kullanımını incelediğimizde, 1995 yılında 255 bin dekar alanda tarım yapılırken, bu değer 2013 yılında 206 bin dekara düşmüştür. Bölgeye GAP projesiyle sulu tarım getirilmesine rağmen, tarım alanlarının son 18 yıl içerisinde % 20 azaldığını görmekteyiz.

Tablo 27. Savur Tahıl Alanları ve Üretimi

Ürün adı Üretim (ton) Ekilen alan (dekar)

Mercimek (Kırmızı) 2122 10665

Burçak (Dane) 306 3058

Grafik 12. Savur Tahıl Üretimi (2013)

Kaynak: TÜİK Veritabanı

Tarımda en çok buğday üretimi yapılmaktadır. Buğday üretimi dışındaki tahıl üretim durumunu daha iyi görmek için, buğday dışındaki ürünlerin üretim grafiği ayrıca çıkartılmıştır.

Buğday hariç tarım üretim grafiğine baktığımızda, buğdaydan sonra arpa, pamuk ve mercimek üretiminin geldiğini görmekteyiz.

Grafik 13. Buğday Hariç Tahıl Üretimi (2013)

Kaynak: TÜİK Veritabanı

0 10000 20000 30000 40000

ton

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500

ton

Tablo 28. Savur Meyvelik Alanlar ve Üretimi (2013)

Ürün adı Üretim (ton) Ekilen Alan (dekar)

Üzüm 19744 30183

İncir 6 0

Elma 463 514

Armut 6 0

Ayva 2 0

Şeftali (Diğer) 46 50

Erik 15 0

Kayısı 107 0

Zerdali 15 0

Kiraz 381 960

Vişne 13 40

Dut 10 0

Nar 8 0

Badem 41 272

Ceviz 259 252

Antep Fıstığı 38 171

Domates (Sofralık) 68 46

Biber (Sivri) 31 23

Patlıcan 23 18

Kavun 42 25

Karpuz 379 155

Toplam 21697 32709

Kaynak: TÜİK Veritabanı

Grafik 14. Savur Meyve Üretimi (2013)

Kaynak: TÜİK Veritabanı

Grafik 15. Üzüm Hariç Meyve Üretimi (2013)

Kaynak: TÜİK Veritabanı

Meyve üretiminde en çok üretimin üzüm olduğunu görmekteyiz. Diğer ürünlerin kendi aralarındaki durumu görebilmek için, üzüm haricindeki meyvelerin grafiği ayrıca yapılmıştır.

Üzümden sonra en çok üretimin sırayla elma, karpuz, kiraz ve ceviz olduğunu görmekteyiz.

Meyve üretimi de tarımsal faaliyet içerisinde yere sahiptir.

0 5000 10000 15000 20000

ton

0 200 400 600

ton

Hayvancılık: Savur ilçesinin hayvan varlığını incelediğimizde, 1991 de 55,000 baş hayvan varken, 2013’de 80,000 baş hayvan varlığına ulaştığını görmekteyiz. Bu da, son 22 yıl içerisinde hayvancılığın genel anlamda geliştiğini göstermektedir. Ancak, büyükbaş hayvanlarda yerli cinsten vazgeçilmiş olduğu ve melez ve kültür cinsi büyükbaş yetiştirilmeye başlandığı görülmektedir. Küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde her iki cinsin de, yerli koyun ve kıl keçisi cinsinde üretimin arttığı görülmektedir.

Tablo 29. Savur Yıllara Göre Hayvan Varlığı

1991 2000 2013

Sığır(Yerli) 5,500 3,220 1,703

Sığır (Kültür) 0 0 2,433

Sığır(Melez) 0 25 2,667

Koyun (Yerli) 43,500 43,800 61,393

Keçi(Kıl) 6,498 17,800 12,545

Toplam 55,498 64,845 80,741

Kaynak: TÜİK Veritabanı

Grafik 16. Savur Yıllara Göre Büyükbaş Hayvan Varlığı

Kaynak: TÜİK Veritabanı

0 2.000 4.000 6.000 8.000

1991 2000 2013

Sığır(Melez) Sığır (Kültür) Sığır(Yerli)

Grafik 17. Savur Yıllara Göre Küçükbaş Hayvan Varlığı

Kaynak: TÜİK Veritabanı

Arıcılık: Mardin ilçelerinde bal üretiminde Mazıdağı 78 ton, Kızıltepe 48 ton ve Derik 26 ton olmak üzere üretimde en önde gelmektedirler. Savur ilçesinde ise sadece 2,3 ton üretim olmaktadır.

Tablo 30. Mardin İlçeleri Arıcılık Üretimi -2014

İlçe Adı

Dargeçit 20 250 200 450 1,150 0,015

Derik 78 13900 52 13952 26,350 26,700

Kızıltepe 21 3069 0 3069 48,100 1,790

Mazıdağı 20 5692 0 5692 78,635 5,754

Midyat 40 2890 110 3000 3,000 0,300

Nusaybin 8 690 220 910 0,700 0,150

Ömerli 3 210 0 210 1,150 0,063

Savur 5 683 0 683 2,335 0,535

Yeşilli 1 59 15 74 0,750 0,003

Artuklu 19 3085 0 3085 19,770 0,960

İlçeler Toplamı 215 30528 597 31125 181,940 36,270

Kaynak: TÜİK Veritabanı

Grafik 18. Mardin İlçeleri Arıcılık Üretimi -2014

Kaynak: TÜİK Veritabanı

Hizmet sektörü: Savur kentinde sektörel dağılımlara bakıldığında geçmişte taşıyıcı sektör olarak tarım sektörü ön plana çıkmaktadır. Ancak süre içerisinde sektörel dağılımların değiştiği, hizmet sektörünün ön plana çıkıp tarım sektörünün gerilediği görülmesine rağmen kentte hâkim sektör tarım ağırlıklı olarak görülmektedir. Bu durumun getirdiği aktivite canlılığı sayesinde hizmetler sektörü gelişmektedir.

Ticaret: Savur kentinde sektörlerde çalışan kişi sayıları incelendiğinde mali hizmetler, ticari faaliyetlere konu olan işlevler sektöründe çalışan sayılarında artış dikkati çekmektedir.

Sanayi: İlçedeki başlıca sanayi kuruluşları, şarap üretim tesisleri ile marangozhaneler ve kereste atölyeleridir. Dereiçi’nde faaliyet gösteren şarap fabrikası atıl durumdadır. İlçe kentinde TÜİK’ ten alınan verilere göre sektörlerin dağılımına bakıldığında yıllar içerisinde tarım sektörünün azaldığı, sanayi sektörünün artma eğilimini izlediği görülmektedir.

Küçük sanatlar: Önemli yerel ürünler taş işlemeciliği ve ahşap işlemelerdir.

0,000 20,000 40,000 60,000 80,000

Dargeçit Derik Kızıltepe Mazıdağı Midyat Nusaybin Ömerli Savur Yeşilli Artuklu Ton

Mardin İlçeleri Bal üretimi - 2014 (ton)

Belgede Savur Yönetim Planı (sayfa 167-177)