Temas ve Mesafe

Yeni medya etkileşimci özelliği sayesinde ulaşım kolaylığı sağlayan bir iletişim aracıdır. Yeni medya, mesafenin ve uzaklığın sorun olarak görülmeden bir kişinin bir diğeriyle yazılı, işitsel ve görsel olarak iletişim kurabilmesine olanak tanımaktadır. İnternet, bireylere sunduğu bu imkânlarla geniş halk kesimlerinin yönetimin kararları üzerinde baskı gücü oluşturmaları için yeni fırsatlar yaratmıştır. İnternet, elektronik demokrasiyi yaratarak ifade özgürlüğü sağlamış ve fikir alışverişinin arttırılmasına imkân sağlamıştır (Sitembölükbaşı, 2003: 4,5). Kamuoyu oluşturma bazında mesafelerin kısalması toplulukların ifade özgürlüklerini dile getirmeleri bakımından yeni medyayı önemli bir mecra kılmaktadır.

Günümüzde internet, büyük mesafeler arasındaki uzaklıkların yok olmasını bir diğer deyişle uzağın yakına gelmesini sağlayarak iletişimde sınırsızlığı sağlamıştır. Yeni

medya, yenilik ideolojisini içerisinde yakın ve uzak kavramlarının anlamlarını dönüşüme uğratmaktadır (Lister, 2003). Birey herhangi bir fiziksel temasa ihtiyaç duymadan evinden, ofisinden ya da herhangi bir yerden, istediği bir yerdeki kişiyle iletişim kurabilmektedir. İletişimin mesafeleri bu kadar kısaltması, günlük yaşamın da sanal iletişime uygun olarak düzenlenmesine neden olmaktadır (Baudrillard, 2004: 94). Bu durumun bazı olumsuz özellikleri de göze çarpmaktadır. Yeni medyaya yansıyan bir olayın kendisi, olayın aktarımından daha önemsiz bir hale gelmeye başlamıştır. Bu durum olayın kendisinin bir nevi gerçekliğini yitirerek olay ve olayın aktarımı arasındaki sınırların bulanıklaşmasına sebebiyet vermektedir. Deneyimin zaman ve mekân belirlenimlerden kopması, bireylerin dünyaya bakan ancak görmeyen bir göze, birer kayıt cihazına dönüşmesine sebep olmaktadır (Cadava, 2008: 24).

Yoğun, sıkıntılı ve monoton yaşam tarzlarından bir kaçış olarak görülmeye başlanan yeni medya; eğlenme, yeni kimliklere bürünme, çok sayıda arkadaş edinme, sosyal prestij ve güç kazanma olanakları yönünde bireyleri sanal bir dünyaya itmektedir. Bu sanal evrende iletişim gerçek sosyal temastan uzaktır. İletişimin ekranın ardından yazı aracılığıyla kurulması iletişimde gerçek dokunsal teması ve canlı olarak görmeyi simgelere indirgemiştir. Bu sahte kurgu dolu sanal dünyada ekranın ardından temas sadece sözcüklere, sayısal görüntülere ya da bilgisayar kamerasının ardından oluşan seyirlik imgelere dönüşmüştür. Sosyal ağlarının, temas olgusunu bu şekilde dönüştürmesi coğrafi mesafeleri yakınlaştırırken, gerçek temassal mesafeleri uzaklaştırmaktadır.

2.1.1.5. Enformasyon

Yeni medyada, etkileşim ve çoklu-ortam özellikleri elektronik iletişim bazında yeniliklerin doğuşuna zemin hazırlamıştır. Bu yeni elektronik iletişim ortamlarında “konuşma” ve “danışma” tipi enformasyon iletim modeli giderek daha fazla zenginleşmiş ve sosyal iletişimde yeni bir döneme girilmesine neden olmuştur. Enformatik iletişim ortamlarında içerik özellikleri, geleneksel iletişim ortamlarındaki “hitabe” tipi enformasyon iletim modelinden farklı özellikleri beraberinde getirmektedir. Geleneksel içerik, kıt kaynaklarla yaratıcı becerilerin ve seçici eğitimli zihinlerin ürünü olarak işlemiştir. Yeni içeriklerde ise, söz konusu olabilecek her şeyin içerik olabileceği ve içeriğin mutlaka uzmanlar tarafından üretilmek zorunda olmadığı göze çarpmaktadır (Küng, 2002: 9). Enformasyon miktarı gelecekte daha da artacak ve yenilikler bağlamında da bireysel iletişime olanak sağlayan yapısı, etkileşim ve evrensel erişim olanağı sağlayacaktır (Barnett, 1997: 193). Günümüzde yeni medyanın sağlamış olduğu çift yönlü akış ve enformasyonun sınırsızlığı iletişimin evrensel boyulara yükselerek günümüz toplumlarını enformasyon toplumu haline getirmiştir. Toplumların yeni silahı daha fazla enformasyona bağlı olarak üretilen yeni güç kaynakları olarak görülmektedir.

Yeni medya toplumların tüm duyu organlarını bir arada kullanmalarına olanak tanımıştır. (Croteau & Hoynes, 2003: 308). Enformasyon çağında toplumun giderek daha çok etkileşimli olacağına değinen McLuhan‘a göre, bu süreç içerisinde dünyanın herhangi bir yerindeki bir kişi ile iletişime ve etkileşime girmek kitlesel elektronik referandumların kıtalar arasında serbestçe dolaşmasını sağlayacaktır (McLuhan ve Povers, 2001:193). İletişim teknolojilerindeki hızlı enformasyon

yayılımı dünya üzerindeki kültürleri birbiriyle daha fazla yakınlaştırmaktadır. Bu durum, farklı kültürler arasında bir etkileşimin doğmasına sebebiyet vermektedir. İletişim teknolojilerinin günümüzdeki kadar gelişmiş olmadığı dönemlerde dünyanın herhangi bir yerinde meydana gelen bir olayın diğer ülkelerde duyulması genellikle haftalar hatta aylar sürerken, günümüzde ise yeni iletişim teknolojileri bir haberden diğer ülkelerle aynı anda haberdar olabilme olanağını sağlamaktadır (Maalouf, 2009: 59). Yeni medya, çevrimiçi gazetecikte de enformasyon yönünde kullanımı sayısal bazda ve veri kullanımı yönünde yenileştirmiştir. Hipermetinler ya da bağlantılar (linkler) aracılığıyla görünür ve okunur alanın arkasındaki sınırsız üçüncü bir boyut kullanıcıların hizmetine sunulmaktadır. Herhangi bir metin ya da grafik unsuruna bağlantı-gönderme yapılarak, verilen haberi tamamlayıcı nitelikteki fotoğraf, arşiv bilgisi, grafik gibi hipermetinler de ana metine dâhil edilebilme özelliğine sahip konumdadır (Halıcı, 2003: 158).

Yeni medyadaki gelişmeler diğer bir yönden ise, enformatik iletişimin bir kaosa yol açarak bilgi güvenirliği konusunda sorunlara sebebiyet vermektedir (Civelek, 2009: 4). Günümüz toplumlarının bilgi toplumu olduğu göz önünde bulundurulursa yeryüzündeki insanların kendisini dünyadaki yaşanan olaylardan tamamen soyutlaması adeta olanaksızdır (Stiglitz, 2002: 26). Bu duruma karşın, internet çok fazla bilgiye ulaşabilme hissi vermektedir. Oysa “bilginin çok ve erişilebilir olması ile onun tam ve yeterli olması birbirini karşılıklı olarak gerektiren bir zorunluluk hali değildir” (Törenli, 2005: 141). Baudrillard’a göre, “dış etkiler, mesajlar ve testlerin bombardımanına uğrayan kitlelerin kara bir maden kütlesi gibi”dir (Baudrillard, 2006: 26). Kendi özel alanına itilen birey, yaşamının her anında sistemin dönüştürücü etkisinde kalmaktadır. Yeni medya, sistem dünyasıyla yaşam

dünyasını karşılaştırmaktadır. Zihinsel direnmesi zayıflatılan bireyler sunulan enformasyon bombardımanda sunulan içeriğin manipülasyonuna açık hale gelmektedir. Bireyler kendisine dayatılan enformasyonu sorgulama gereği duymadan içselleştirmektedir (Habermas, 2004: 213). Enformasyonun bu derece sınırsız ve hızlı olabilmesi enformasyonun etkili olarak algılanmasını azaltmaya başlamıştır. Sınırsız enformasyon görüntüsü ve içeriği altında olan bireyler, iletilen bir enformasyon her ne kadar acı, işkence dolu, önemsenmesi gereken ciddi bir boyutta olursa olsun artık enformasyonu yeterince önemsememeye başlamışlardır. Tüm geleneksel medya ve yeni medya üzerinden sürekli olarak yayınlanan haberlere erişimin çok kolay olması ve yayınlanan haberlerin tekrarlarının çok sık olması haberin ilgi çekici olmasını azaltarak istenilen etkinin yaratılmasını engellemeye başlamıştır.

2.1.1.6. Tüketim

Tüketime dayalı toplumsal bir yapının oluşmasında yeni medya platformları aktif bir rol oynamaktadır. Elektronik ortamda açık ve kapalı ağlar üzerinden yapılan, mal (taşınır, taşınmaz) ve hizmet (bilgi servisleri, danışmanlık, finans, hukuk, sağlık, eğitim, ulaştırma vb.) ticareti şu işlemleri kapsamaktadır: sayısal biçime çevrilmiş yazılı metin, ses, video görüntülerinin işlenmesi ve iletilmesi, ürün tasarımı, üretim, doğrudan tüketiciye pazarlama, üretim izleme, sevkiyat izleme, tanıtım, reklam ve bilgilendirme, sipariş verme, sözleşme yapma, banka işlemleri ve fon transferi, konşimento gönderme, gümrükleme, ortak tasarım geliştirme ve mühendislik, kamu alımları, elektronik para (sanal para) çıkarma, elektronik hisse alışverişi ve borsa, açık arttırma, sayısal imza, enoterlik, güvenilir üçüncü taraf işlemleri, vergilendirme

ve vergi toplama, fikri mülkiyet haklarının transferi, kiralanması vb. Teknolojik gelişmelerin ürünü olan internetin gelişimi ve sunduğu sınırsız pazar, elektronik ticaretin hızlı ve yaygın olarak gelişmesine bağlı olmaktadır (Çetinkaya). Yeni iletişim teknolojileri üretim, depolama, işleme, aktarma ve alma yönünde işletmelere kolaylık sağlamıştır. Bu kolaylıklar tüketicilere ise seçim özgürlüğü tanımakta ve ürün ve hizmetlere ulaşmalarını kolaylaştırmaktadır. Teknolojik yenilikler aynı zamanda iletişim araçlarının, kanallarının ve tekniklerinin bireyselleşmesi ve bağımsızlaşmasını da beraberinde getirmektedir (Ploman, 1990: 136,137).

Yeni medyada tüketim artık yalnızca var olan ihtiyaçlar yönünde değil yeni ihtiyaçların yaratılması yönünde hız kesmeden gelişmeye devam etmektedir. Yeni medya aracılığıyla bireyler kendi kimliklerini; imajlar, tüketim nesneleri ve bunlar tarafından üretilen değerler üzerinden kurmaktadırlar. “Tüketim cephesinde, çabucak değişen modaya çok daha büyük bir dikkat ve ihtiyaç uyarma yolunda her türlü göz boyamanın seferber edilmesi” yönünde bir tüketimden söz edilmeye başlanmıştır (Harvey, 2003: 180). Medya ekonomisi; mevcut kaynaklarla, izleyicilerin, reklamcıların ve toplumun, bilgi edinme ve eğlenme ihtiyaçlarının medya tarafından nasıl karşılandığıyla ilgilenmektedir. Medya mal ve hizmetlerinin üretiminin tüketim için nasıl tahsis edileceğine karar vermektedir. Tüketici tercihlerinin değişme özelliği de göz önünde bulundurularak ihtiyaçların nasıl karşılandığı ekonomik analizlerle belirlenmektedir (Picard, 1989: 7). Medyanın toplum için işlevleri arasında; kullanıcısını eğlendirme, bilgi edindirme ve hoşça vakit geçirme olanakları bulunmaktadır. Eleştirel görüşlere göre, medyanın işlevi; ekonomik sistemin ve bilinç yönetiminin satışını medya ürünleriyle dolaylı olarak ya da reklam ve ilanların sunumuyla birlikte yapmaktadır. Medya, egemen güç/iktidarın ve egemen kültürün

devamını sağlamaya yönelik olarak üretilmektedir (Koparan, 2007: 89,90). Baudrillard’a göre “Bugün sisteme tasarruflarıyla değil, tüketerek hizmet etmektedir.” Günümüzde yeni medya platformlarının yegâne amaçlarından biri de tüketicileri tüketime yönlendirmektir. Yeni sistem, ürettiği nesneleri ve ilişkileri bireylere arzulatmaya ve gereksinim duydurmaya yöneltmektedir. Bu durum, bireylerin hiçbir zaman tüketimlerinden tatmin olamayarak sürekli yenisini ve daha iyisini istemelerine sebep olmaktadır (Baudrillard, 2008: 98).

Günümüzde yeni medyanın eğlendirme, bilgi edindirme işlevlerinin yanı sıra tüketimi arttırma yönünde teşviklere daha fazla hız vererek tüketim yönünde mantıklı düşünmeyi engellediği öne sürülebilir. Yeni iletişim teknolojilerinin sağladığı teknolojik imkânlar sonuna kadar kullanılarak tüketiciler her an tanıtımlara maruz kalmaktadırlar. Cep telefonlarına gönderilen kısa mesajlar, görüntülü mesajlar, e-posta adreslerine gönderiler tanıtım postaları, internet sitesi içerisinde dolaşırken kullanıcıların karşısına çıkan tanıtım reklamları, televizyonda etkileşimli olarak gönderilen e-mesajlar yeni medya iktidarlarının hakimiyetinin tüketiciler üzerindeki etkisinin giderek arttığının bir göstergesidir.

2.2. Yeni Medyanın Sınırsızlaşmasının Sosyal Bir Göstergesi: Sosyal